Elisabeth I Flashcards

1
Q

Ardrefniant

A

Cytundeb swyddogol, a’i fwriad ydi i ddatrys anghyfod neu wrthdaro

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Pam yn eglwys Protestannaidd?

A
  • Ganwyd yn ferch i Anne Boleyn (protestant) yn ystod y rhwyg a Rhufain
  • Derbyn addysg gan diwtoriaid Protestannaidd
  • Ei chynghorwyr yn Brotestaniaid
  • Ceisio magu perthnasoedd da rhwng gwledydd Protestannaidd e.e. Yr Almaen
  • Teimladau gwrth Sbaenaidd wedi tyfu erbyn 1558
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Pam yn Brotestant cymhedrol?

A
  • Elisabeth yn ‘politique’ - mwy o ddiddordeb mewn gwleidyddiaeth
  • Rhai o gynghorwyr Elisabeth yn Gatholigion
  • Elisabeth yn hoff o liw a seremoni
  • Cadw croesau a chanhwyllau yn ei chapel preifat
  • Dim eisiau gwyltio Sbaen
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Deddf Uchafiaeth 1559

A
  • Rhoi rheolaeth llwyr o Eglwys Lloegr i Elisabeth
  • Sefydlu Elisabeth fel Llywodraethwr Eglwys Lloegr - merched ddim yn cael bod yn glerigwyr
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Llyfr Gweddi a Ddeddf Unffurfiaeth 1559

A
  • Adfer fersiwn 1552 o’r Llyfr Gweddi ond yn cadw llawer o hen arferion cyfarwydd
  • Pawb angen ei dderbyn
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Cadw lliw, seremoni ac urddwisgoedd

A
  • Clerigwyr angen gwisgo urddwisgoedd
  • Hyn yn gwylltio piwritaniaid
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Piwritaniaeth

A

Hoff o bethau’n blaen ac yn syml

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Cadw dull hierarchaidd o lywodraethu’r Eglwys

A
  • Hyn yn gwylltio presbyteriaid
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Presbyteriaeth

A

Credu mewn dim hierarchiaeth. Protestaniaid

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Y 39 Erthygl

A
  • Credoau’r eglwys Anglicanaidd
  • Ochri gyda’r crefydd Protestaniaeth
  • Pasiwyd gan y Senedd yn 1571
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Pam bod rhanfwyaf o bobl Cymru a Lloegr yn fodlon derbyn yr Ardrefniant?

A

Wedi cael digon o’r wlad yn cael ei reoli’n eithafol

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Pwy oedd yn anhapus gyda’r Ardrefniant?

A
  • Presbyteriaid
  • Piwritaniaid
  • Reciwsantiaid
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Reciwsantiaeth

A

Gwrthod derbyn arferion a chredoau Eglwys Lloegr na rol y frenhines fel Pennaeth yr Eglwys

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Sut ydym ni’n gwybod bod Ardrefniant Eglwysig Elisabeth yn llwyddiannus?

A

Mae’r eglwys Anglicanaidd dal i fod erbyn heddiw

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Gwrth-Ddiwygiad

A

Catholigion yn brwydro yn ol yn erbyn Protestaniaeth

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Pam ddechreuodd perthynas Lloegr a Sbaen dirwyio?

A
  • Y Byd Newydd
  • Gwahaniaethau mewn crefydd
  • Gwahaniaethau mewn gwleidyddiaeth
  • Gwrthod y cynnig i briodi gan Phillip II
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Pryd cyrhaeddodd Mari Stiwart?

A

1568

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Pwy oedd Mari Stiwart?

A
  • Brenhines Yr Alban
  • Cyfnither i Elisabeth I
  • Bygythiad gan fod hi gyda honniad i’r goron, hefyd gyda phlentyn
  • Catholigion eisiau iddi fod yn frenhines gan bod Elisabeth yn cael ei weld yn anghyfreithlon
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Cenhadon

A

Rhai oedd yn cefnogi cael gwared o’r frenhines

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Pam bod y cenhadon yn cael eu gweld fel bygythiad?

A
  • Ofn faint o effeithiol oedden nhw
  • Ofn cynllwyniau Catholig e.e. Robert Parsons, Edmund Campion, Robert Gwyn
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Pwrpas yr holl cynllwyniau

A

Disodli Elisabeth a gosod Mari Stiwart ar yr orsedd

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Gwrthryfel y Gogledd - Pwy oedd yn cymryd rhan?

A

Thomas Howard Dug Norfolk, Cefnder Elisabeth

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Gwrthryfel y Gogledd - Digwyddiadau

A
  • Marchogaeth i Durham gyda 4,500 o ddynion
  • Ymosod ar eglwys gadeiriol, disnistro’r Beiblau a’r Llyfrau Gweddi Protestannaidd
  • Anfonwyd miloedd y filwyr i roi’r gorau i’r gwrthryfel
24
Q

Gwrthryfel y Gogledd - Canlyniadau

A

Cafodd llawer o wrthryfelwyr eu lladd a charcharwyd Dug Norfolk

25
Q

Cynllwyn Ridolfi 1571 - Pwy oedd yn cefnogi neu’n cymryd rhan?

A

Y Pab a Sbaen yn cefnogi
Cynllwyn wedi cael ei greu gan fancwr o’r Eidal - Robert Ridolfi

26
Q

Cynllwyn Ridolfi 1571 - Digwyddiadau

A

Rhai oedd yn rhan o’r cynllwyn yn cael eu harteithio - datgelu bod llysgenad Sbaen a Phillip II, brenin Sbaen hefyd yn ran o’r cynllwyn

27
Q

Cynllwyn Ridolfi 1571 - Canlyniadau

A

Dug Norfolk yn cael ei ddienyddio

28
Q

Cynllwyn Throckmorton 1583 - Pwy oedd yn cefnogi/cymryd rhan?

A

Cael cefnogaeth gan Ffrainc, y Pab a Phillip II, brenin Sbaen

29
Q

Cynllwyn Throckmorton 1583 - Digwyddiadau

A
  • Francis Throckmorton (y cynlluniwr) yn cael ei arestio a’i arteithio
  • Datgelu bod Dug Guise yn bwriadu ymosod ar Loegr gyda byddin o Gatholigion Ffrengig
  • Mari Stiwart ddim yn ymwybodol o’r plot
30
Q

Cynllwyn Throckmorton 1583 - Canlyniadau

A
  • Francis Throckmorton yn cael ei ddienyddio
  • Symudodd Mari Stiwart i Gastell Tutbury oedd yn leoliad mwy diogel
31
Q

Cynllwyn Babington 1586 - Pwy oedd yn cefnogi/cymryd rhan?

A

Ennill cefnogaeth gan Francis Walsingham, prif ysgrifennydd Elisabeth

32
Q

Cynllwyn Babington 1586 - Digwyddiadau

A
  • Syr Anthony Babington (cynllunwr) yn bwriadu trefnu grym ymosodol o Sbaen i ladd Elisabeth a rhoi Mari Stiwart ar yr orsedd
  • Babington yn anfon llythyrau cod i Mari
  • Rhwydwaith Walsingham yn darganfod
  • Mari Stiwart yn dweud bod hi’n gysylltiedig gyda’r cynllwyn
33
Q

Cynllwyn Babington 1586 - Canlyniadau

A

1587 - Dienyddiad Mari Stiwart

34
Q

Sut llwyddodd Lloegr i drechu’r Armada Sbaenaidd yn 1588?

A
  • Ymosod ar longau Sbaen a’i harbwr yn Cadiz - hyn wedi gwanhau Sbaen
  • Llawer o longau Sbaen wedi cael eu difrodi oherwydd y stormydd, a miloedd o filwyr wedi boddi
35
Q

Pam bod yr Armada Sbaenaidd yn fygythiad i Elisabeth?

A

Roedd ganddi amddiffynfeuydd gwan

36
Q

Pam nad oedd y bygythiad piwritannaidd yn cael ei weld mor beryglus?

A

Nid oedd nhw eisiau cael gwared o’r frenhines

37
Q

Proffesiadau

A

Cyfarfodydd gweddi sy’n cael ei gynnal gan weinidogion yr Eglwys

38
Q

Ymryson yr Urddwisgoedd - Cefndir

A

Rhwng y 1560au-70au - anghytuneb o fewn Eglwys Lloegr dros beth oedd yr offeiriaid yn cael gwisgo yn ystod y gwasanaeth
Offeiriaid piwritannaidd yn dweud bod yr urddwisgoedd yn debyg iawn i ddillad offeiriaid Catholig

39
Q

Sawl offeiriad cafodd eu diswyddo oherwydd Ymryson yr Urddwisgoedd?

A

37

40
Q

Pwy oedd William Cecil?

A
  • Cynghorydd agosaf Elisabeth
  • Cyfrin gynghorydd
  • 1571 - Ennill teitl Arglwydd Burghey
  • Cyfrifol am y penderfyniad i ddienyddio Mari Stiwart
  • Wedi dilyn polisi ymosodol tuag at Sbaen
41
Q

Ymladd garfannol

A

Cystadlu rhwng cynghorwyr
- Peth da er mwyn gallu cael syniadau gwahanol ac yn gwneud i bobl drio’n fwy galed
- OND hefyd yn arwain at ‘ryfeloedd’

42
Q

Enghreifftiau o ymladd garfannol

A
  • Brwydr rhwng William Cecil (Arglwydd Burghley) a Robert Dudley (Iarll Leicester)
  • Brwydr rhwng Robert Cecil (mab William Cecil) a Robert Devereux, Iarll Essex (llys-fab Leicester)
43
Q

Pam bod Elisabeth yn annog cystadlu?

A
  • Gallu clywed opsiynau gwahanol
  • Fel polisi bwriadol o “wahanu er mwyn rheoli” - Gwell bod pobl yn cystadlu yn erbyn eu gilydd yn hytrach nag yn erbyn chi
44
Q

Pa destunau oedd yn achosi rhaniadau o fewn Cyfrin Gyngor?

A

Priodas a’r olyniaeth a pholisiau tramor

45
Q

Pa destun oedd yn arwain yn unfrydol?

A

Mari Stiwart

46
Q

Pa gynghorwyr oedd yn dilyn polisi mwy ymosodol a phwy oedd yn dilyn polisi mwy gofalus?

A

Ymosodol - Leicester a Walsingham
Gofalus - William Cecil

47
Q

Pam bod y testun priodas yn bwysig?

A

Sicrhau olyniaeth i’r goron
Olyniaeth ddim yn ffactor pwysig wrth i Elisabeth heneiddio

48
Q

Llwyddiannau y Cyfrin Gyngor + Elisabeth

A
  • Penderfyniadau yn ymwneud gyda pholisi tramor yn llwyddiannus ac effeithiol
  • Syniad o beidio priodi yn ddoeth - Priodi Sais yn creu cenfigen, priodi rhywuin o dramor yn pechu gwledydd eraill
  • Cadw rheolaeth ar y Cyfrin Gyngor drwy ddefnyddio tactegau a strategaethau effeithiol e.e. peidio gor-ochri
49
Q

Methiannau y Cyfrin Gyngor + Elisabeth

A
  • Weithiau yn oedi cyn gwneud penderfyniad pendant
  • Elisabeth weithiau yn colli rheolaeth dros yr ymladd garfannol o fewn y Cyngor
  • Safon y llywodraeth wedi dioddef fel aeth Elisabeth heneiddio yn y 1590au
50
Q

Yr Hawlfraint Brenhinol

A

Materion yn ol y Goron ble oedd gan neb arall yr hawl i ymyrryd ynddynt e.e. priodi, cael plant

51
Q

Dehongliad Neale

A

Aelodau’r Senedd yn dechrau herio’r Goron. Daeth y Ty Cyffredin yn bwysicach na Ty’r Arglwyddi

52
Q

Dehongliad Adolygiadol

A

Doedd dim gwrthwynebiad ‘cas’ yn y Senedd mewn realiti
- ‘Gwrthwynebiad’ yn y Senedd yn cael ei drefnu gan gynghorwyr oedd yn deyrngar i Elisabeth
- Y Goron yn parhau i reoli’r Senedd

53
Q

O blaid Neale

A
  • Carfan Biwritannaidd yn peri niwsans mawr i Elisabeth ac yn gorfod cyfaddawdu
  • Uniglyn dewr ac arwr seneddol oedd Peter Wentworth e.e. oedd o’n dadlau dylai pawb cael dweud eu barn yn y Senedd
  • Dim llawer o seneddau wedi cael eu cynnal yn ystod teyrnasiad Elisabeth - dim ond 13, Elisabeth yn ofn y Senedd
  • Senedd wedi ennill ambell fuddugoliaeth pwysig yn erbyn y Goron e.e. Monopoliau 1601
54
Q

Monopoliau

A

Rhoi hawl i weithgynhyrchu neu werthu nwyddau penodol i uchelwyr a masnachwyr

55
Q

Beth oedd bwriad y monopoliau i Elisabeth?

A

Hybu busnes a’r economi
OND - Oherwydd bod un person bellach yn rheoli cyflenwad cynnyrch penodol, roedd y prisiau’n codi

56
Q

Monopoliau 1601

A
  • Erbyn diwedd teyrnasiad Elisabeth - Rhai aelodau’r Senedd yn teimlo bod monopoliau yn anheg
  • Llawer o brotestiadau yn erbyn nhw yn 1597-8 a 1601
  • Erbyn y diwedd - Elisabeth yn cyfaddawdu a thynnu rhai o’r monopoliau
57
Q

O blaid yr Adolygiaeth

A
  • Ni wnaeth Elisabeth ildio i faterion mawr y dydd e.e. crefydd
  • Wentworth yn unigolyn ecsentrig yn hytrach na arwr seneddol - Dim yn ffitio fewn
  • Elisabeth yn defnyddio tactegau effeithiol. Gallu rheoli pryd oedd y Senedd yn cwrdd
  • “Gwrthwynebiad” seneddol i Elisabeth yn cael drefnu fel arfer rhwng bobl oedd yn deyrngar iddi e.e. Robert Dudley
  • Testun monopoliau yn fuddugoliaeth ‘un tro’, ni ddylid darllen gormod i fewn i hyn