H9) WONDZORG Flashcards
Wat is de cyclus van besmetting tot infectie? Wat is asepsis/aseptie
Besmetten: MOs aanwezig, geen vermenig (direct/indirect)
Kolonisatie: MOs vermenig maar geen ziekte
Kritische kolonisatie: ontstekingsreactie
Infectie: Mos richten schade ( kruis/autoinfectie)
Asepsis = methoden met doel besmetting te voorkomen door uitsluiting, verwijdering en vernietiging MOs
Wat is de definitie van wondzorg en wonde?
Wondzorg = handelingen om heling te bevorderen gebaseerd op wetenschappelijk inzichten
Wonde : verbreking van de huid en onderliggende weefsels tgv exogene schade of onderliggende medische stoornis
Acuut = wonde met normale heling in normale tijd ( 4-6wk)
Chronisch = wonde die niet in normale heling in normale tijd geneest
Wat verstaan we onder 1 wondgebeid?
A of meer van zelfde oorzaak soms onder apart verband
Of wonden met verschillende oorzaken onder 1 verband
Beschrijf het heling proces van een wonde
Het is een continuproces met in elkaar overlappende fasen:
1) coagulatiefase ( 1e uur) ( = hemostase of bloed stelpen)
- Door stollingscascade eerst vasoconstrictie dan Bps aggregeren en vormen bloedklontersr dan fibrinogeen actief voor creëren fibrinenetwerk en bps scheiden groeifactoren en cytokines af
2) reiningsfase ( 1e dagen) (= ontstekingsreactie en opruiming)
- Door vasodilatatie verhoogde bloedtoevoer cellen en stoffen worden aangevoerd die wonde zuiveren ( fagocytose) + verwijderen afvalproducten (ZIEN? R= vasodil, C= vasodil, T= exsudaatvorming, D= druk zenuwcellen/Ischemie)
3) proliferatiefase ( 1e maand) ( = vorming nieuw bindweefsel en bloedvaten = granulatieweefsel)
- Bindweefsel( fibroblasten) bouwstoffen nodig die kriskras door gebied lopen
Nieuwe bps ontwikkeling (= neoangiogenese) zo worden 02 en voedingstoffen in de wonde gebracht ( ZIEN? rood, korrelig, broze huid, wondcontractie, epithelisatie (= genezing van de huid)
4) Maturatie ( 6-12m) =bindweefselreorganisatie
Collageen vezels worden geremodelleerd en weefsel wordt sterker litteken wordt eerst roder en dikker en dan wit en soepel en zacht
Wat zijn afwijkingen van littekens?
- hypertrofisch of wild vlees / keloidvorming ( door teveel collageen in proliferatiefase)
Teken de wound bed preparation en care cycle! Wat zijn de stappen?
WONDDIAGNOSE:
- Patient gebonden anamnese
- wonde theologie
- observatie TIME concept
°Tissue
°Infection
°Moisture
°Edge/Epithelialsation
°Disease
°Helingtime
WONDBEHANDELING (aanpak)
EVALUATIE
Bij heling volgt preventie!
Wat zijn de patiëntgebonden factoren
- weefseloxygenatie ( 02 laag is granulatieweefsel vertraagd)
- voeding ( bouwstoffen voor groei fibroblasten - anemie?dehydratatie? Hypovitaminose?)
- weerstand ( diabetes, chronische, corticosteroidentherapie?)
- metabolisatie en excretie (nier, leverinsuff, incontinentie)
- hemostase ( vatbaarheid voor bloedingen)
- leeftijd ( ouder trager)
- psyche ( depressie)
- mobiliteit (cerebrovasculair accident)
- sensibiliteit (coma)
- pijn (branderig, stekend)
- jeuk ( psoriasis)
wat is Hypoxie en hoe ontstaan het?
Alle wonden zijn hypoxisch door kapotte bloedvaten en bij wondheling is 02 nodig als ook bouwstoffen en goede afvoer afvalstoffen
Ontstaan door:
- ARTERIËLE INSUFF: obstructie en lage 02 spanning en sludge effect in arteriële
—oorzaken— artherosclerose ( kalkafzet), shock, AHinsuff, onderkoeling
- VENEUZE INSUFF: bloed en afvalstoffen blijven staan en veneuze terugvloei bemoeilijkt ( oorzaak: oedeem)
- CAPILLAIRE INSUFF: bloeduitsijpeling of dichtdrukken ( oorzaken verlaagde coagulatie, kneuzing, verlaagt evacuatie bloed) ( gevolg is hematoom vorming en houdt wondranden gescheiden en voedingsbodem)
Welke soorten oorzaken zijn er voor wondes
EXOGENE: mechanisch(snijden, stoten, compressie), chemisch, fysisch(verbrand, straling)
ONDERLIGGENDE STOORNIS:
- diabetische ulcus
- veneus ulcus cruris
- oncologisch ulcus
- infectie ( abces, erysipelas)
Welke onderscheiden vormen we onder T van time
Locatie? Goed doorbloed? Dicht bij aanvoer bac?
Type weefsel?
- granulerend ( helend)
- fibrineus ( geel en taai, dode cellen, bac, fibrinebeslag = goede voedingsbodem)
- necrotisch ( zwart, grijs, paars = dood = voedingsbodem)
- samengesteld ( in procenten)
Grootte? Lengte, diepte ( onder fascia), breedte geeft heling tijd weer
Welke onderscheiden vallen onder I van Time
- gecontamineerde wonde? MO delen niet heling gaat door
-> kenmerken: normaal, afweer goed, granulatie, helder exsudaat, vrij van necrose, beslag of vreemde vw, geen ontsteking steken en - gekoloniseerde wonde? MO delen maar geen schade of trage heling
-> kenmerken: idem maar kan necrose, beslag of vreemde vw bevatten - kritisch gekoloniseerde wonde? overgang naar inf maar moeilijk te zien
-> kenmerken: heling stil, kritische weerstand, broos tot gezond granulatie, kan N, V, B, geur, biofilm en pijn - geïnfecteerde wonde? Tekenen van inf en stagnatie heling
-> lokale ontstekingsverschijnselen:
AEROBE = /geel beslag/R,C,D,T+maatregelen - ANAEROBE = /klassieke tekenen ontbreken/ weke zwelling en stink schuim exsudaat
-> algemene ontstekingsverschijnselen: temp? Futloos? Nausea?
Welke onderscheiden vallen onder M van TIME?
Wondvocht? Hoeveel? Aard? Kleur? Geur?
-> vochtige wonde =
+ verhindert inactivatie afweercellen
+ transportmedium, groeifactoren
+ bestanddelen voor celgroei (suikers, vit, az, elektro)
+ pas gevormde fibroblasten en epitheelcellen kunnen delen
-> niet vochtige wonde =
- korst = voedingsbodem
- migratie cellen moeilijk
- verband kleeft = schade
-> nat/sterk excuserend =
- verwerking = goede voedingsbodem
Wat wordt gecheckd onder E van TIME?
Toestand wondranden? Lineair, circulair, onregelmatig, verweekt?
Epithelisatie? Ja of nee ( lichtroze vanuit randen tot hele wonde bedekt)
Toestand omgeving? Kleur? Hydratatie? Uitzicht?
Hoe verloopt aanpak P gebonden factoren?
Jeuk?
- oorzaak? Huid, meds, inwendig, hypoxie?
- contactallergie?
- droge huid: anti-jeuk lotions en antihistaminica
Pijn? Krasner pijn model
- cyclische acute pijn: (bewegen, verband wissel) -> pijn verminderde banden
- niet-cyclische : (scherp debridement) -> anesthesie
- chronisch: (blijvend zonder manipulatie) -> analgesie, relaxatie
Na bevraging en evalueer nadien
Wanneer verbandwisselen? Welke 3 soorten verbanden zijn er post op?
Dicht voor 48 uur tenzij:
- doordrongen
- loslaten
- verzadigd
- abnormale pijnklachten
- koorts zonder oorsprong
Waarom?
- optimaal vochtig milieu
- bescherming tegen hapering en besmetting
- absorptie exsudaat
° WONDACTIEF VERBAND: niet doordringbaar voor vocht en MO
+ bevordert heling en esthetisch litteken
+ preventie verwerking door absorptie gecontroleerd
° NIET DOORDRIN POSTOP:
- verwerking
° DOORDRING POSTOP:
- vocht, Mos kunnen binnen
Aanpak wonde zelf volgens Time: T
1) locatie voor verband keuze
2) type weefsel:
- granulatie: bescherming en vochtig
- fibrineus: debrideren en vochtig houden en bij overtollig absorberen
- necrose: asap debrideren
3) grootte wonde? Bij diepe wonde: dode ruimte opvullen want perfecte voedingsbodem ( wondactieve verband, wieken en absorberende verbanden) + keuze spoelvloeistof ( spierlaag niet stadswater)
Wat is debrideren en welke methodes bestaan er?
= verwijderen vuil, vreemd materialen, beschadigd, geïnfecteerd of dood weefsel) ( NIET BIJ droge korsten zonder inf, en oncologische)
- autolytische = lichaamseigen vermogen tot herstel door verband en optimaal vochtig milieu (macrofagen breken verweekt debris af) (ONCOLOGISCHE)
- Biochirurgisch = made therapie ( steriel levend lucilia sericata in biobag) (GRIJS/WITTE NECRO NIET DROOG)
- Chirurgisch ( onder anesthesie) / scherp ( aan bed) = dood wegsneden met cuttermesje ( enkel decubitus en C-handeling)
- Enzymatisch = enzymen sneller dan autolytisch waarbij scherp en mechanisch niet mogelijk is ( streptokinase crème, flamingo obv alginaten en glucoseoxidase/lactoperoxidase) (GRIJS NECRO/FIBRINE)
- Mechanisch ( wettodry)
- chemisch/osmotisch = sterk conc oploss die water uit omgeving zuigt en zorgt voor hydrataite necrose vb honingzalf
Aanpak wonde zelf volgens Time: I
- gecontamineerd/ gekoloniseerd : R ( OS bij MRSA)
- kristisch/geinfecteerd:
° MED ZORG : AB ( ev na antibiogram)
° VPLK : MO doden en verminderen door spoelingen en lokaal en continu aanwenden AS, AB verband ( max 14d) of honing verband
Aanpak wonde zelf volgens Time: M
Door :
Juiste verband? Absorptie/hydraterend
Toepassen drainage
- frequentie verbandwissel
Aanpak wonde zelf volgens Time: E
- Verwekte wondranden? Zie verbandwissel soort en freq en evt wondrandbeschermers door barrierefilm/ crème hydrocolloiden
- als niet epitheliseert? Zie chronisch
- toestand omgeving aanpakken
Wanneer spreken we van heling?
Binnen 60 dagen dan overgaan preventie en anders volledige wondcirkel terug in vraag stelen
Wat is een biofilm? Samenstelling?
Heeft ingewikkelde microbiële gemeenschappen die Bac en schimmels bevatten ze zijn beschermd door dik en slijmerig schild eiwitten en suikers het is ook minder gevoelig voor AB en AS
80-85% extracell materie ( suikers, eiwitten, glycoproteinen)
15-20% Bac en andere MOs
90% water
Wat is het verschil met wondbeslag?
Fibrinebeslag = stroperig en crème en geelachtig
Biofilm = geelachtig en glimmend
Welk risico heeft biofilm en wat is de behandeling?
Stagneert heling en risico op snellere infectie ( lage weerstand ook sepsis)
- DEBRIDEREN
- polyhexamethyleen biguaniden woundcleanser ( prontosan):
De surfactantfactor ( betaling) verlaagt oppspanning en helpt verwijderen debris en Bac door irrigatie ( povidonjodium en chloorhexidine kan ook gebruikt worden) - REGELMAAT WANT KAN BINNEN 24 uur herstellen
Wat zijn goede AS voorwaarden?
- aangepast werkingspectrum
- niet toxisch, allergisch,
- geen inactivatie door organisch materiaal
- realistische contact tijd
- stabiele houdbaarheid
- verantwoorde prijs
Wat zijn de 5 biofilm fases?
Bac aanhechting
Onomkeerbare adhesie
Microkolonies
Rijpingsfase
Verspreiding van kolonie
