H6 Aandoeningen van het spijsverteringsstelsel Flashcards
Stomatitis
Waar: Mond
Wat: ontsteking mondslijmvlies
- 3 vormen: bacteriële, virale of door gist.
Etiologie
- virus, bacterie, schimmel
- systemische infectie, bloedziekten
- gebruik medicatie (cytostatica, antibiotica)
- bestraling hoofd-halsgebied
Symptomen
- pijn
- roodheid, zwelling, aften, blaasjes
- witgele plekken, bloedingen, necrose
Behandeling
- antibiotica
- orale antimycotica
- symptomatisch: mondverzorging, pijnbestrijding, low level-laserbehandeling
Preventie /
oesofagusvarices
Waar: Slokdarm
Wat: slokdarmspataderen zijn verwijde bloedvaten in de wand van de slokdarm. Ze treden vaak op als de lever niet meer in staat is het bloed uit de poortader van de darmen te verwerken. Dit zoekt zich dan een weg langs de lever, en vindt die in een netwerk van aderen die rond de slokdarm lopen. Deze raken dan verwijd.
Etiologie/risicofactoren
- overmatig alcoholgebruik
- levercirrose
- belemmering bloedstroom lever
Symptomen
- zorgt voor een toename van druk in de venen in de maag, pancreas, darmen, milt & onderste slokdarm
- dilatatie aders in wand slokdarm
Behandeling
- Intraveneuze medicatie
- operatieve ingreep (slechte prognose)
Preventie: vermijden van risicofactoren
oesofagitis
Waar: Slokdarm
Wat: ontsteking van het slijmvlies (mucosa) van de slokdarm
Etiologie: GOR (gastro-oesafagale reflux)
Symptomen: brandende pijn achter het borstbeen na maaltijd of liggende houding
Behandeling: medicatie
- protonpompinhibitoren (ppi)
- antacida & H2-receptorantagonisten
Preventie
- regelmatig eten van kleine porties
- vermijden alcohol
hernia diafragmatica
Waar: Slokdarm
Wat: uitstulping onderdeel van de maag door breuk in middenrif
Etiologie
- vaak aangeboren
- verhoogde intra-abdominale druk door overgewicht
Symptomen
- na het eten: indigestie en pyrosis
- GOR
- pijn in bovenbuik
- kortademigheid
Behandeling: gericht op daling van de klachten
- vermijden alcohol & vetrijke voeding
- eten van kleine porties
- streven naar een gezond LG
- medicatie (bevorderen spanning sfincter & remmen maagzuur)
- operatie
Preventie: niet mogelijk
acute gastritis
Waar: Maag
Wat: ontsteking van maagslijmvlies soms gepaard met hematemesis (braken van bloed)
Etiologie
- infectie
- langdurig gebruik NSAID’s of acetylsalicylzuur
- langdurig alcoholgebruik
- ‘galreflux’
Symptomen
- maagpijn, misselijkheid
- opgeblazen gevoel, braken
- hematemesis
Behandeling
- vermijden prikkelende stoffen
- protonpompinhibitoren
- antacida
- bloedstransfusie of operatie bij ernstige maagbloeding
Preventie /
atrofische gastritis
Waar: maag
Wat: degeneratieve aandoening, onvoldoende productie IF & HCl
Etiologie: Gevolg van chronische gastritis
Symptomen
- maagpijn, misselijkheid
- opgeblazen gevoel, braken
- hematemesis
- pernicieuze anemie
Behandeling
- antibiotica & maagzuurremmers bij Helicobacter pylori
- vitamine B12 - toediening bij pernicieuze anemie (tekort IF)
Preventie
peptische zweren
Waar: Maag
Wat: ulcus pepticum, zweer of ulcus waaronder ulcus ventriculi of ulcus duodeni
Etiologie
- infectie met Helibacter pylori
- gebruik van NSAID’s
- Aangeboren overmatige maagzuurproductie (stress)
Symptomen
- pyrosis & indigestie
- pijn bovenbuik, misselijkheid, braken
- chronische vermoeidheid
- hematemesis of melena
Behandeling
- maagzuurremmers
- antibiotica (indien oorzaak H. pylori)
- aanpassing levensstijl (bij stress)
Preventie
gastro-enteritis (voedselvergiftiging)
Waar: Maag
Wat: ontsteking van maag & darmen
Etiologie
- bacteriële of virale infecties (gevolg: voedselinfectie)
- chemische toxinen
- lactose-intolerantie of voedselallergie
Symptomen
- gebrek eetlust
- misselijkheid, braken, diarree, soms koorts
Behandeling
- aanvulling vocht & zouten
- spasmolytica
Preventie: goede voedselhygiëne
appendicitis
Waar: Darmen
Wat: blindedarmontsteking
Etiologie
- infectie na afsluiting van de appendix door indikking feces
- bacteriën in feces (E. coli)
Symptomen
- acute pijn in rechterdeel onderbuik (start pijn rond navel)
- misselijkheid, braken, diarree
- verhoogd aantal leukocyten in bloed
Behandeling: appendectomie (operatieve verwijdering appendix)
Preventie: niet mogelijk
malabsorptiesyndroom
Waar: Darmen
Wat: onvoldoende of geen opname van vetten & andere voedingsstoffen uit dunne darm
Etiologie
- aangeboren afwijking darmslijmvlies
- secundair - aandoeningen pancreas of galblaas
Symptomen
- ondervoeding
- vermoeidheid, gewichtsverlies
- gestoorde opname vetten en vetoplosbare vitaminen
- steatorroe
- verhoogde bloedingsneiging (tekort vitamine K)
Behandeling
- anamnese
- endoscopie
- fecesonderzoek
Preventie: behandeling van onderliggende aandoening
coeliakie
Waar: Darmen
Wat: glutenintolerantie (afwijking immuunsysteem)
Etiologie: intolerantie voor gluten
Symptomen
- chronische diarree
- flatulentie
- buikkrampen
- verschijnselen ondervoeding
Behandeling: glutenvrij dieet
Preventie: niet mogelijk
diverticulitis
Waar: Darmen
Wat: ontsteking van divertikels
Etiologie: infectie na indikking feces in divertikels
Symptomen
- krampende pijn in onderbuik
- koorts
- veranderd defecatiepatroon
Behandeling: pijnstilling
Preventie: gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging
ziekte van Crohn
Waar: Darmen
Wat: chronische ontsteking van de darmen
- kan voorkomen van mond tot anus, maar voornamelijk ter hoogte van colon ascendens (terminale deel van ileum).
- IBD (inflammatoire bowel disease)
Etiologie: idiopatisch, mogelijks auto-immuunziekte
Symptomen
- pijn in rechterdeel onderbuik
- bloederige diarree met veel verlies aan vocht, zouten
- obstipatie, melena
- gewichtsverlies door verminderde opname voedingsstoffen
- anorexie, misselijkheid, braken
- verloop met exacerbaties en remissies.
Behandeling
- ontstekingsremmers (cortisonen)
- immunosuppressiva
- soms operatie bij obstructie, perforatie, ernstige bloedingen
Preventie: geen
colitis ulcerosa
Waar: Darmen
Wat
Etiologie
Symptomen
- diarree met bloed & slijm -> anemie
- hevige krampen in onderbuik
- periodes van exacerbatie en remissie
Behandeling: focus op bestrijding van symptomen & voorkomen complicaties
- ontstekingsremmers
- immunosuppressiva
- remmers diarree
- dieet: extra energie & eiwitten
- stress vermijden, gezond, regelmatig leven
- operatie (colectomie, soms colostomie met colostoma)
Preventie: niet
prikkelbaredarmsyndroom
Waar: Darmen
Wat: spastisch colon: geenzichtbare afwijkingen aan darmen dus (dus geen weefselbeschadiging, tumor)
Etiologie
- overmatig gebruik laxeermiddelen
- verkeerde voeding
- psychische spanningen
Symptomen
- diarree, obstipatie
- buikpijn
- winderigheid
Behandeling
- dieet: vezelrijke voeding, voldoende vochtinname, langzaam eten, goed kauwen, vermijden pikante VM, beperken alcoholinname, FODMAP dieet
- aanpassing leefstijl: vermijden stress, voldoende lichaamsbeweging
Preventie: geen, wel vermijden uitlokkende factoren
darmobstructie
Waar: Darmen
Wat Kan overal in de darmen ontstaan: darminhoud kan niet verder voortbewegen.
- mechanisch: obstakel (bv tumor, volvulus (draaiing van de darm))
- dynamisch: darm niet afgesloten, maar darmwerking verstoord
Etiologie
Symptomen (mechanisch)
- koliekpijnen
- opgezette buik
- braken
- obstipatie
Behandeling
- maaghevel (decompressie)
- operatie
Preventie: geen
aambeien
Waar: Darmen
Wat: hemorroïden, spataderen in wand rectum, net boven anus.
Etiologie
- erfelijke aanleg
- verkeerde voedingsgewoonten
- obstipatie
- overgewicht
- zwangerschap
- gebrek lichaamsbeweging
Symptomen: druk op bloedvaten in rectum
Behandeling
- zalf, zetpillen (tegen jeuk, pijn)
- operatie
Preventie
- vezelrijke voeding, voldoende vocht
- lichaamsbeweging
virale hepatitis A
Waar: Lever
Wat: voedselinfectie
Etiologie: incubatietijd 2-6 weken
Symptomen
- gebrek eetlust
- misselijkheid
- lichte koorts
- geelzucht
- vergrote, gevoelige lever
Behandeling: geen
Preventie
- voedselhygiëne
- vaccinatie
virale hepatitis E
Waar: Lever
Etiologie
-vooral in ontwikkelingslanden
Symptomen
- gebrek eetlust
- misselijkheid
- lichte koorts
- geelzucht
- vergrote, gevoelige lever
Behandeling: meestal niet nodig, eventueel virusremmer
Preventie: goede voedselhygiëne
pancreatitis
Waar: alvleesklier
Wat: ernstige, pijnlijke ontsteking van de pancreas
Etiologie
- verstopping pancreasbuis
- alcoholmisbruik
- doorbloedingsstoornis
- trauma
- risicofactoren: lft, geslacht
Symptomen
- acute, hevige buikpijn (uitstralend naar de rug)
- koorts, misselijkheid, en braken
- geelzucht
- malabsorptiesyndroom
- hemorragische pancreatitis (inwendige bloedingen en shock)
Behandeling
- wegnemen oorzaak
- medicatie
- intraveneuze toediening vocht & sondevoeding
Preventie
- stoppen met roken & alcohol
- gezonde voeding, voldoende vochtinname
virale hepatitis C
Waar: Lever
Etiologie
- bloedcontact
Symptomen
- zie A & B
-> levercirrose & terminale leverinsufficiëntie
Behandeling
- combinatie interferon & antivirale middelen
- recent: DAA
- levertransplantatie
Preventie
- veilig vrijen
- schone naalden
virale hepatitis D
Waar: Lever
Etiologie
Symptomen: B maar met ernstiger verloop met chronisch leverfalen
- gebrek eetlust
- vermoeidheid
- koorts
- geelzucht
- vergrote, gevoelige lever
-> chronische hepatitis, cirrose
Behandeling: geen spec behandeling, eventueel interferon
Preventie: vaccinatie tegen hep B
virale hepatitis B
Waar: Lever
Etiologie
- bloedcontact of seksueel contact
Symptomen
- gebrek eetlust
- vermoeidheid
- koorts
- geelzucht
- vergrote, gevoelige lever
-> chronische hepatitis, cirrose
Behandeling
- eventueel interferon of antivirale middelen
Preventie
- veilig vrijen
- vermijden bloed-bloedcontact
- vaccinatie
levercirrose
Waar: Lever
Wat: progressieve beschadiging levercellen
Etiologie
- overmatig alcoholgebruik
) toxische stoffen, medicatie
) chronische hepatitis
- chronische ontsteking galwegen
Symptomen
- beginfase: weinig klachten
- vermoeidheid, anorexie, misselijkheid & braken
- geelzucht
- hoge oestrogeenspiegels
Behandeling
- oorzaak behandelen
- symptoombestrijding (diuretica & bloedingen)
- levertransplantatie
Preventie
- vermijden overmatig alcoholgebruik
- vermijden chronische hepatitis
oorzaken geelzucht
Waar: lever
Etiologie: ophoping bilirubine in het bloed
- prehepatisch
- intrahepatisch
- posthepatisch
Symptomen
- geeloranje verkleuring huid, oogwit en andere weefsels
Behandeling
Preventie
galstenen
Waar: galblaas
Wat: cholelithiasis: neerslag van galbestanddelen in galblaas & galwegen
- soorten: cholesterolstenen, gemengde, pigmentstenen
Etiologie
- veranderde samenstelling gal
- verminderde activiteit spieren galblaas (bv zwangerschap)
- risicofactoren: lft, vrouw, obesitas, erfelijk
Symptomen
- meestal geen klachten
- indien wel: heftige pijn in rechterdeel bovenbuik
Behandeling
- cholecystecetomie
- soms verwijdering tijdens ERCP
- medicatie bij kleine galstenen
Preventie: niet mogelijk
cholecystitis
Waar: galblaas
Wat: ontsteking van de galblaas (meestal als gevolg van de galstenen)
Etiologie
- afsluiting door infectie, ontsteking of tumor
- risicofactoren: lft, vrouw, galstenen
Symptomen
- pijn onder ribben
- palpabele galblaas
- koorts, koude rillingen, misselijkheid, braken (vooral na vetrijke maaltijd)
Behandeling: cholecystectomie (operatieve verwijdering van de galblaas)
Preventie: niet mogelijk
Gastro-oesofageale reflux
Waar: Slokdarm
Wat: terugvloeien zure maaginhoud in slokdarm
Etiologie
- slecht werkende onder oesofagussfincter
- hernia diafragmatica
- zwangerschap
- overgewicht
- medicatie (tonus sfincter beïnvloeden & productie maagzuur stimuleren)
Symptomen
Behandeling
- conservatief dieet (geen/minder chocolade, vet, alcohol, koffie
- verhogen hoofdeinde bed
- 2-3u voor het slapen niets meer eten.
Preventie
- regelmatig eten van kleine porties
- vermijden alcohol
Dysenterie
Waar: Darmen
Wat: infectieziekte gepaard gaande met acute ontsteking dikke darm
Etiologie
- voedselinfectie door bacteriën of protozoën
- voornamelijk in buitenland
Symptomen
- buikpijn
- bloederige diarree met slijm
Behandeling
- antibiotica
- amoebicide middelen
Preventie: goede voedselhygiëne
Leeftijdsgebonden aandoeningen in de mond & slokdarm
Kinderen en volwassenen: cariës
Na adolescentie: grotere kans op gingivitis (ontsteking tandvlees) en parodontitis (ontsteking weefsel rondom tand)
Bij ouderen: combinatie parodontitis & osteoporose
verlies tanden
Afname aantal smaakpapillen + speekselproductie
verminderde eetlust
Leeftijdsgebonden aandoeningen in het maag-darmkanaal
Bij ouderen: hernia diafragmatica en diverticulitis
en normale darmwerking:
peristaltiek neemt af
voeding/medicatie die peristaltiek beïnvloedt
sneller diarree of obstipatie
Vanaf middelbare leeftijd: peptische zweren
Diarree: ondervoeding en uitdroging
Leeftijdsgebonden aandoeningen in de alvleesklier
kinderen
- diabetes type 1
type 2 op steeds jongere lft
- incidentie acute pancreatitits stijgt met toenemende leeftijd
Leeftijdsgebonden aandoeningen in de lever & galblaas
Bij volwassenen: leverfunctie daalt
vertraagd metabolisme
hogere concentraties medicatie/giftige stoffen in bloed
Op hogere leeftijd: daling aanmaak stollingsfactoren
kans op bloedingen stijgt
Cholelithiasis (galstenen) stijgt met leeftijd, vnl. > 80 jaar
Extra’s Mond
Aandoeningen van de mond tasten de smaak aan
& gaan vaak gepaard met kauw- en slikproblemen
Extra’s Slokdarm
Aandoeningen gaan vaak gepaard met dysfagie
Extra’s Maag
Braken is een symptoom en een verdedigingsmechanisme als reactie op bepaalde prikkels.
Hoe komt braken tot stand?
Informatie naar braakcentrum in hersenschors,
motorische prikkels stimuleren middenrif & buikspieren
druk op maag
ontspannen slokdarmsfincters
maaginhoud via mond
Extra’s darmen
Typische kenmerken
- diarree & obstipatie zijn symptomen, maar geen aandoeningen
Extra’s Lever
Aandoeningen zijn het gevolg van ontsteking van de lever of onherstelbare beschadigingen van de levercellen
