H4 Overige aandoeningen van het endocriene systeem Flashcards
Tekorten & Teveel van de hormonen
Hypofysaire dwerggroei
Waar: HypofyseVOORKWAB
Wat: hypopituïtarisme, deficiëntie groeihormoon
Etiologie:
- genetische factoren
- tumor
- trauma
- bestraling van hoofd
Risicofactoren: beschadiging of trauma van hypofyse
Symptomen:
- vertraagde groei
- afwezige of late seksuele ontwikkeling
Diagnostiek:
- GH spiegel in bloed
- beeldvormend onderzoek
Behandeling: substitutie groeihormoon
diabetes insipidus
Waar: HypofyseACHTERKWAB
Wat: hypofunctie: verminderde afgifte of werking ADH door verschillende oorzaken (afhankelijk van de vorm)
- Centrale of neurogene: door operatie, tumor, ontsteking, trauma. Onvoldoende aanmaak van ADH
- nefrogene: beschadiging van de nieren door erfelijke aandoening of chronische nierziekten, medicatie. Nieren worden ongevoelig voor ADH
Risicofactoren:
- hersentrauma
- hersenchirurgie
- nieraandoeningen
- zwangerschap
- bepaalde medicatie (lithium)
Symptomen:
- polyurie, polydipsie, pollakisurie (vaak plassen)
- verstoorde nachtrust, vermoeidheid, koorts, hoofdpijn, lage bloeddruk, gewichtsverlies
Diagnostiek:
Behandeling:
- Centrale vorm: desmopressine toedienen
- Nefrogene vorm: voldoende water, medicatie, natriumbeperkt en eiwitbeperkt dieet
congenitale hypthyreoïdie
Waar: Schildklier
Wat: CHT staat voor Congenitale hypothyreoïdie en is een aangeboren schildklierziekte. Congenitaal betekent aangeboren, hypothyreoïdie is een tekort aan schildklierhormoon waardoor CHT dus letterlijk betekent: aangeboren tekort aan schildklierhormoon.
Etiologie:
- hypoplasie, of apalasie schildklier
- tekort aan jodium
- gebruik schildklierremmende hormonen door moeder tijdens zwangerschap
Risicofactoren: onbekend
Symptomen:
- Navelbreuk
- Opgezette buik
- Sloomheid, sufheid
- LG toename ondanks voedingsproblemen
- Vertraagde lengtegroei, ontwikkeling groeiachterstand
- Zwelling oogleden
- Grote tong
Diagnostiek: hielprik bij pasgeborenen
Behandeling: tijdige suppletie schildklierhormoon (voorkomen van lichamelijk & geestelijke achterstand)
acromegalie
Waar: Hypofyse
Wat: hyperpituïtarisme
Etiologie: overmatige productie groeihormoon bij volwassenen
- meestal door goedaardige tumor
Risicofactoren: onbekend
Symptomen:
- grote handen met dikke handpalmen
- grote voeten met dikke voetzolen
- groot hoofd met groot gegroefd voorhoofd
- sterk gegroeide kaken met uiteenstaande tanden
- grote tong
- artritis
Diagnostiek:
- anamnese
- lich onderzoek
- bloedonderzoek
- beeldvormend onderzoek
- bioptie
Behandeling:
- correctie metabole afwijkingen, bestrijding symptomen, behandeling oorzaak
- chirurgie, medicatie afremmen groeihormoon
hypothyreoïdie
Waar: Schildklier
Wat: daling productie schildklierhormoon door schildklier
Etiologie:
- Auto – immuunziekte
- Gehele of gedeeltelijke verwijdering schildklier
- Radiotherapie
- Overbehandeling te snel werkende schildklier
- Bepaalde geneesmiddelen
Risicofactoren:
- Geslacht (vrouw > man)
- Leeftijd > 50 jaar
- Auto – immuunziekten
- Familiale belasting
- Gebruik radio – actief jodium
- Verwijdering schildklier
- Bestraling hals
- Gebruik schildklierremmende medicatie
- Zwangerschap
- Gebruik bepaalde medicatie (lithium, interferon)
Symptomen: afh vd ernst hormoontekort
- Onverklaarbare toename LG
- Droge huid, haaruitval,
- Zwelling gezicht, enkels, voeten
- Extreme kouwelijkheid
- Pijnlijke spieren, gewrichten
- Rauwe stem
- Obstipatie
- Hevige of onregelmatige menstruatie
- Moeheid, vertraagd denken, vertraagde spraak
- Geheugenproblemen, depressie
- Vergrote schildklier
- Verhoogd cholesterolgehalte in bloed
- Bradycardie
- Onvruchtbaarheid
Diagnostiek:
- anamnese
- lichamelijk onderzoek
- bloedonderzoek
- beeldvormend onderzoek, autoantistofbepaling
Behandeling: suppletie schildklierhormoon
gigantisme
Waar: Hypofyse
Wat: hyperpituïtarisme
Etiologie:
- overmatige productie groeihormoon
- meestal door goedaardige tumor
Risicofactoren: onbekend
Symptomen:
- grove gelaatstrekken, extreem grote handen & voeten
- hoofdpijn, overmatig zweten, late puberteit
- latere lft: gewichtsproblemen, hart & vaatafwijkingen, spierzwakte
Diagnostiek:
- lichamelijk onderzoek
- bloedonderzoek
- beeldvormend onderzoek
- biopt
Behandeling: afh vd oorzaak
- chirurgie, medicatie afremmen groeihormoon
hyperthyreoïdie (met ziekte van Graves als meest voorkomende vorm)
Waar: Schildklier
Etiologie: teveel productie schildklierhormoon
Risicofactoren:
- geslacht (vrouw)
- familiaire belasting
- stress
- roken
Symptomen:
- Vergrote schildklier
- Rusteloos, prikkelbaar, slapeloosheid
- Snelle, onregelmatige hartslag
- Warmte – intolerantie, overmatig zweten
- Vermoeidheid
- Diarree, gewichtsverlies
- Uitpuilende ogen (50%)
- Thyreotoxicose
Diagnostiek:
- anamnese
- lichamelijk onderzoek
- bloedonderzoek: TSH laag, T4 hoog
- beeldvormend onderzoek
Behandeling: medicatie, radioactief jodium of een operatie met levenslange substitutie hormonen
schildklierkanker
Waar: Schildklier
Etiologie: onbekend
Risicofactoren:
- geslacht (vrouw)
- onvoldoende inname jodium
- blootstelling straling
Symptomen:
- minimaal bij aanvang
- bij groei: knobbel in hals, heesheid, slikproblemen, pijn in hals & keel, opgezwollen halslymfeklieren
Diagnostiek:
- anamnese
- lichamelijk onderzoek
- bloedonderzoek (TSH & T4)
- beeldvormend onderzoek
- bioptie
Behandeling:
- chirurgische ingreep
- radioactief jodium of uitwendige bestraling
- chemotherapie bij metastasen
hyperparathyreoïdie
Waar: Bijschildklier
Wat: overmatige afgifte PTH door bijschildklieren
Gevolg: hypercalciëmie door botresorptie onder invloed van PTH & hypofosfatemie
Etiologie: vaak goedaardige tumor
Risicofactoren:
- postmenopauze
- chronische vit D tekort
- bestraling in hals
- behandeling met lithium
Symptomen:
- pijn in botten
- afwijkingen van het zenuwstelsel
- gastro-intestinale symptomen
- irritatie & tranenvloed
Diagnostiek:
- bloedonderzoek
- urineonderzoek
- beeldvormend onderzoek
Behandeling: afh vd oorzaak
- tumor: operatie
- medicatie: verlagen calcium-spiegel, toedienen fosfaatbinders
hypoparathyreoïdie
Waar: Bijschildklier
Wat: verminderde afgifte PTH
Etiologie: vaak na bijschildklieroperatie
Risicofactoren:
- beschadiging bijschildklier door zware metalen (Cu of Fe)
- auto-immuunstoornis -> ziekte van Addison
- familiale voorgeschiedenis
- bepaalde infestieziekten
Symptomen:
- acuut: tetanie
- chronisch: neurologische & psychiatrische verschijnselen. (lethargie, onrust, wazig zien, tremoren, epileptische insulten)
Diagnostiek:
- lichamelijk onderzoek
- bloedonderzoek
- beeldvormend onderzoek
Behandeling: toediening van calcium & vit D
struma
Waar: Schildklier
Wat:
Etiologie:
- jodiumtekort
- voedingsmiddelen
- medicatie: immunosuppresiva, antiretrovirale middelen, litium
- vaak onbekend
Risicofactoren:
- geslacht (vrouw)
- lft
- familiaal
Symptomen: druk op de slokdarm & luchtpijp: slikklachten, benauwdheid, flauwvallen, duizeligheid
Diagnostiek:
- anamnese
- lichamelijk onderzoek
- hormoonbepaling in bloed (TSH & T4)
- beeldvormend onderzoek (echografie)
Behandeling:
- bij hypofunctie: substitutie schildklierhormoon
- oorzaak jodiumtekort: substitutie jodium
- bij hyperfunctie: vernietiging deel schildklier dmv radioactief jodium OF chirurgische ingreep (deels/volledige verwijdering schildklier
Leeftijdsgebonden endocriene veranderingen
Fysiologische veranderingen endocriene functies door toename leeftijd
Hoeveelheid groeihormoon daalt met leeftijd
Bij mannen boven 30 jaar:
- Afname vetvrije massa: Toename vetmassa, gehalte groeihormoon daalt: Risico DM, hartaandoeningen, kanker
- Botontkalking: Risico osteoporose
Hoeveelheid T4 en T3 daalt met leeftijd
- Langzamere stofwisseling
- Bij vrouwen: Incidentie auto – immuunziekte stijgt met leeftijd
– Gevoeligheid nieren voor aldosteron daalt
– Nieren scheiden minder renine af
— Risico bloeddrukschommelingen stijgt
— Risico uitdroging
hyperadrenalisme (syndroom van Conn)
Waar: bijnierschors
Wat: overmatige productie aldosteron
Etiologie:
- goedaardige tumor
- vergroting bijnieren
Risicofactoren: ongekend
Symptomen:
- hoge bloeddruk: hoofdpijn, wazig zien, duizeligheid
- hypokaliëmie: moeheid, tintelingen, vaak plassen, dorst, spierkrampen, krachtsverlies
Diagnostiek:
- bloedonderzoek
- beeldvormend onderzoek
Behandeling:
- chirurgie
- bloeddrukverlagende medicatie
- aldosteronremmers
hypoadrenalisme (ziekte van Addison)
Waar: bijnierschors
Wat: primaire bijnierschorsdeficiëntie
Etiologie:
- auto-immuunproces
- infectieziekten
- bepaalde kankersoorten
- bloedingen in bijnieren door gebruik antistollingsmiddelen
Risicofactoren:
- aanwezigheid andere auto-immuunziektes (ziekte van Graves, hypopituïtarisme, vitiligo)
Symptomen:
- Symptomen door tekort aan cortisol & aldosteron
- Gewichtsverlies, vermoeidheid, gebrek aan eetlust
- Hyperpigmentatie zoals tandvlees, handpalmen
- Klachten spijsverteringsstelsel: Verminderde eetlust, braken, misselijkheid, diarree, Vochtverlies, hypotensie, duizeligheid, syncope, te lage natriumspiegel
Diagnostiek:
- Anamnese
- Lichamelijk onderzoek
- Bloedonderzoek (verlaagde cortisolspiegel & sterk verhoogde ACTH spiegel)
- Beeldvormend onderzoek
Behandeling: levenslange suppletie glucocorticoïden en mineralocorticoïden
hyperadrenalisme (syndroom van Cushings)
Waar: bijnierschors
Wat: overmatige cortisolproductie
Etiologie:
- goedaardige adenoom van hypofyse
- bijniertumoren
- langdurig gebruik corticosteroïden
Risicofactoren:
- tumor in bijnieren
- behandeling met corticosteroïden
Symptomen:
- Volle maansgezicht
- Vetophoping hoog op rug, tussen schouderbladen
- Vermoeidheid, spierzwakte, vertraagde wondheling, bolle buik
- Hoge BD, gewichtstoename
- Dunne huid, striae
- Psychische klachten (depressie, psychose)
Diagnostiek:
- Bepaling cortisol – 24- uursurine
- Dexamethasonsuppressietest
- Concentratie cortisol in middernachtspeeksel
- Beeldvormend onderzoek (MRI (hypofyse), CT-scan (bijnieren))
Behandeling:
- Chirurgie of radiotherapie bij hypofysetumor of tumor bijnieren
- Medicatie afremmen productie ACTH (bijwerkingen!)
- Hormoonvervangende medicatie
