FILOSOFIE - Natuurfilosofen Flashcards
Wat weten we over het leven van Herkleitos?
- Ephesos, 6de-5de eeuw v. Chr.
- de huilende of duistere (σκοτεινος) filosoof
Wat is de leer van Anaximenes van Miletos?
- de oerstof = αηρ / πνευμα (dingen ontstaan door verdichting/verdunning van lucht)
- kosmologie: aarde is plat en zweeft op de lucht (soort frisbee)
Wat weten we over het leven en werk van Empedokles van Akragas?
- Akragas (Agrigentum), 5de eeuw v. Chr.
- twee hexametergedichten: de zuiveringen + over de natuur
- dood: gesprongen in de Etna?
Wat was de leer van Empedokles van Akragas?
- de vier elementen: vuur, water, aarde, lucht
-> worden vermengt (μιξις) door liefde (φιλοτης) of gescheiden (διαλλαξις) door haat (νεικος) - kosmologie: wereld was aanvankelijk een bolvormig mengsel van de 4 elementen, totdat haat kwam en alle uit elkaar dreef
- antropologie: empiristisch (vertrouwt op zintuigen): mens = aarde + vuur, bloed = ideale verhouding van alle vier de elemten
πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γαῖα καὶ αἰθέρος ἄπλετον ὕψος· Νεϊκός τ’ οὐλόμενον δίχα τῶν, ἀτάλαντον ἁπάντῃ, καὶ φιλότης ἐν τοῖσιν, ἴση μῆκός τε πλάτος τε
Vuur en water en aarde en eindeloze hoogte van ’t hemelgewelf: en, van hen gescheiden, maar tegen elk opwegend: verderfelijke Haat, en ín hen Liefde, in lengte en breedte aan hen gelijk.
Wat is de leer van Thales van Miletos?
- de aarde drijft op water
- water geldt als αρχη van alles
- alles is “vol van goden”
την σὺ νόῳ δέρκευ, μηδ’ ὄμμασι ήσο τεθηπώς.
Kijk jij haar aan met je geest en zit daar niet zo verbluft in je blik.
εξωτικως μη πονειν παιδες ανιεντες, ουτε γραμματ’ αν μαθοιεν ουτε μουσικην ουτε αγωνιην ουδ οπερ μαλιστα την αρετην συνεχει, το αιδεισθαι: μαλα γαρ εκ τουτων φιλει γιγνεσθαι η αιδως
Kinderen die de vrijheid krijgen om zonder te leren zich niet in te spannen, zullen nooit leren lezen en schrijven en ook geen muziek leren maken of sport bedrijven of, hetgeen net bij uitstek de deugd ondersteunt, eerbied hebben; want de eerbied houdt er erg van uit die inspanningen te ontstaan.
᾿Επίκουρος, Δημόκριτος καὶ τὸ θήλυ προίεσθαι σπέρμα· ἔχει γὰρ παραστάτας ἀπεστραμμένους· διὰ τοῦτο καὶ ὄρεξιν ἔχει περὶ τὰς χρήσεις.
Epikouros en Demokritos (leren) dat ook wijfjes zaad uitstoten; ze hebben namelijk testikels die naar binnen gevouwen zijn; daarom hebben ze ook het verlangen om te paren.
Wat is de leer van Herakleitos over tegengestelden en relativiteit?
- zoekt logisch systeem (λογος)
- oerprincipe: dynamiek van tegengestelden (εναντια/contraria)
- “παντα ρει”
- alles is relatief (verschillend voor iedereen)
Δημόκριτος γοῦν αὐτός, ὡς φασιν, έλεγε βούλεσθαι μᾶλλον μίαν εὑρεῖν αἰτιολογίαν ἢ τὴν Περσῶν οι βασιλείαν γενέσθαι.
Demokritos beweerde dus, zoals ze zeggen, dat hij liever één oorzakelijke verklaring wilde vinden dan dat hij het koningschap van Perzië zou krijgen.
Wat is de leer van Demokritos?
- ontologie: leerling van Leukippos: atoomleer: niet-zijnde: leegte, zijnde: atomen (ondeelbaar, verschillende vormen, vormen materie door vast te haken aan elkaar)
- epistemologie: ziel = materieel, stuurt dunne filmpjes (ειδωλα) op je netvlies
- ethiek: hangt samen met Epikouros: hedonisme: geluk -> ηδονη (met mate)
Wat weten we over het leven van Xenophanes van Kolophon?
- 6de-5de eeuw v.Chr.
- gaat naar Elea (Zuid-Italië)
- sticht denkschool
Wat weten we over het leven van Anaxagoras?
- 5de eeuw v. Chr., Klein-Azië
- gaat naar Athene, vlucht terug naar Klein-Azië
πόλεμος πάντων μὲν πατήρ έστι, πάντων δε βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους.
Oorlog is de vader van alles, de koning van alles. Aan de ene groep wijst hij hun plaats toe als goden, aan de anderen als mensen; sommigen maakt hij slaaf, anderen vrij.
Wat is de leer van Zeno van Elea?
- argumenten tegen de veelheid: veelheid/onveranderlijkheid bestaat niet
- argumenten tegen de beweging: paradoxen (“Achilleus en de schildpad”, “de vliegende pijl”)
Wat is de kosmologie van Herakleitos?
αρχη = vuur:
- aards vuur: normaal vuur
- goddelijk vuur dat materie vormt
Wat is de leer van Anaximandros van Milete?
- de oerstof = απειρον (“het onbegrensde” / “het onbepaalde”, geen materieel/fysiek gegeven, materiële zaken ontstaan door botsingen van tegengestelden (εναντια), zoals water + vuur)
- kosmologie: wereld is in het midden van een vuurbol, vuurbol spat uiteen en hemellichamen vormen
- mensbeeld: mens komt voort uit vissen -> kind is weerloos (opgegroeid in een vis)
Wat weten we over het leven van Anaximandros van Milete?
- geen primair materiaal
- enkel secundaire bronnen
- 7de-6de eeuw v.Chr.
καὶ διὰ τοῦτο οὔτε γίγνεσθαι ουθεν οιονται οὔτε ἀπόλλυσθαι… δεὶ γὰρ εἶναι τινα φύσιν ἢ μίαν ἢ πλείους μιᾶς ἐξ ὧν γίγνεται τάλλα σωζομένης ἐκείνης.
En ze menen dat daarom niets ontstaat of vergaat … want er moèt een bepaalde natuur zijn, één of meer dan één, waaruit de andere dingen ontstaan, terwijl díe (archè) bewaard blijft.
Wat is de leer van Anaxagoras?
- deelbare deeltjes (zaadjes, σπερματα) uit oermassa
- in alles zitten alle deeltjes (bv. in ijzer zitten ook houtdeeltjes, maar er zijn het meeste ijzerdeeltjes)
- met je zintuigen zie je niet alles, maar met je νους kun je wel alles weten
- astronomie: hemellichamen bestaan uit materie, Νους doet alles werken
ἀλλὰ Θαλής μὲν ὁ τῆς τοιαύτης ἀρχηγός φιλοσοφίας ὕδωρ φησὶν εἶναι διὸ καὶ τὴν γῆν ἐφ᾽ ὕδατος ἀπεφήνατο είναι, λαβὼν ἴσως τὴν ὑπόληψιν ταύτην ἐκ τοῦ πάντων ὁρᾶν τὴν τροφὴν ὑγρὰν οὖσαν καὶ αὐτὸ τὸ θερμὸν ἐκ τούτου γιγνόμενον καὶ τούτῳ ζῶν το δ’ ἐξ οὐ γίγνεται, τοῦτ᾽ ἐστὶν ἀρχὴ πάντων - διά τε δὴ τοῦτο τὴν ὑπόληψιν λαβών ταύτην καὶ διὰ τὸ πάντων τὰ σπέρματα τὴν φύσιν ὑγρὰν ἔχειν, τὸ δ᾽ ὕδωρ ἀρχὴν τῆς φύσεως είναι τοῖς ὑγροῖς.
Maar Thales, de stichter van dit type filosofie, zegt dat het water is (daardoor verkondigde hij ook dat de aarde op water rust), en nam wellicht deze veronderstelling aan doordat hij zag dat het voedsel van alles vocht is en dat het warme zelf hieruit voortkomt en hierdoor in leven blijft (dat waaruit (iets) voortkomt, dat is (immers) de archè van alles) en daardoor nam hij die mening aan én door het feit dat de zaden van alles een vochtige aard hebben: en het water is van nature de archè voor de vochtige zaken.
πιθηκων ο καλλιστος αισχρος ανθρωπων γενει συμβαλλειν.
Onder de apen is de mooiste nog lelijk in vergelijking met de menselijke soort.
Wat weten we over het leven en werk van Parmenides van Elea?
- 6de-5de eeuw v.Chr., Elea
- leerdicht in hexameters
Wat weten we over het leven van Puthagoras?
- enkel secundair materiaal: hagiografisch (biografie van heilige)
- Samos, 6de eeuw v. Chr.
- wordt verbannen door Polukrates
- gaat naar Kroton en sticht sekte
- sekte: iedereen is gelijk + Puthagoras = Messias
- bemoeit zich met politiek en wordt verbannen
- gaat naar Metapontion
Wat weten we over het leven van Zeno van Elea?
- 5de eeuw v.Chr., Elea
- close met Parmenides
- rebels
- reductio ad absurdum (εισαγωγη εις το αδυνατον): stelling van tegenstander absurd maken
Wat weten over het leven van Demokritos van Abdera?
- 5de-4de eeuw v. Chr., Abdera (onbeschaafd hol in het noorden van Griekenland)
- heel oud geworden door brooddeeltjes te snuiven
- maakte zichzelf blind om geen vrouwen meer te zien
- werd ‘lachende filosoof’ genoemd
Wat is de wetenschappelijke leer van Puthagoras?
Getallenleer:
- heilig getal = 10
- kosmologie: 10 banen rond centraal vuur
- magisch vierkant
- stelling van Puthagoras
φησὶν δ ᾿ Αριστοτέλης ἐν τῷ περὶ τῶν Πυθαγορείων παραγγέλλειν αὐτὸν ἀπέχεσθαι τῶν κυάμων ήτοι ὅτι αἰδοίοις εἰσὶν ὅμοιοι ἢ ὅτι Αιδου πύλαις,
Aristoteles zegt in zijn werk “over de Puthagoreeërs dat Puthagoras aanbeval zich te onthouden van bonen, hetzij omdat ze lijken op schaamdelen, hetzij op de poorten van Hades … ”
Wat weten we over het leven van Thales van Miletos?
- 6de eeuw v. Chr.
- hield zich bezig met astrologie (αστρολογια)
τῶν δή πρώτων φιλοσοφησάντων οι πλείστοι τὰς ἐν ὕλης είδει μόνας ψήθησαν ἀρχὰς είναι πάντων·
Van degenen nu die zich als eersten met filosofie bezighielden beschouwden de meesten de beginselen in de vorm van materie als de enige (beginselen) van alles.
ξυνουσίη ἀποπληξίη σμικρή· ἐξέσσυται γὰρ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου καὶ ἀποσπᾶται πληγή τινι μεριζόμενος.
De coïtus is een kleine epilepsie-aanval; dan stort namelijk een mens uit een mens en wordt eruit weggerukt, doordat hij er door een soort klap van wordt gescheiden.
ἀνθρώπων ὁ σοφώτατος πρὸς θεὸν πίθηκος φανεῖται καὶ σοφίῃ καὶ κάλλει και τοῖς ἄλλοις πάσιν.
Onder de mensen zal de meest wijze, met de god vergeleken, een aap blijken te zijn in wijsheid, schoonheid en al het andere.
Wat weten we over het leven van Anaximenes van Miletos?
- geen primaire bronnen
- 6de eeuw v. Chr.
τὸ μέντοι πλῆθος καὶ τὸ εἶδος τῆς τοιαύτης ἀρχῆς
οὺ τὸ αὐτὸ πάντες λέγουσιν,
Wat betreft het aantal en de verschijningsvorm van deze archè zeggen ze echter niet allemaal hetzelfde.
ἀλλ’ ει χεῖρας έχον βόες ἵπποι τ’ ηε λέοντες ἢ γράψαι χείρεσσι και ἔργα τελεῖν ἅπερ ἄνδρες, ἵπποι μέν θ’ ἵπποισι βόες δε τε βουσιν ομοίας και κε θεῶν ἰδέας ἔγραφον και σώματ’ ἐποίουν τοιαῦθ οῖον περ καὐτοὶ δέμας εἶχον ἔκάστοι.
Maar als koeien en paarden of leeuwen handen hadden of met hun handen konden schrijven en werken brengen zoals mensen, wel, dan zouden paarden de beelden van hun goden tekenen, gelijkend op paarden, en koeien op koeien en ze zouden hun lichamen zó maken precies zoals ze ook elk zelf een lichaam hadden.
ἐξ οὐ γὰρ ἔστιν ἅπαντα τὰ ὄντα καὶ ἐξ οὐ γίγνεται πρώτου καὶ εἰς ὃ φθείρεται τελευταῖον, τῆς μὲν ουσίας ὑπομενούσης τοῖς δε πάθεσι μεταβαλλούσης, τοῦτο στοιχεῖον και ταύτην ἀρχὴν φασιν εἶναι τῶν ὄντων,
Immers, datgene waaruit alle zijnden bestaan en waaruit ze het eerste ontstaan en waartoe ze uiteindelijk weer vergaan –waarbij de essentie blijft maar in zijn verschijningsvormen wisselt- wel dàt is naar ze zeggen het grondbeginsel en dàt is de archè van alles wat is.
Wat is de godsdienstige leer van Puthagoras?
- leer over de ziel: match met Orphisten: reïncarnatie (terug op hetzelfde punt na 3000 jaar)
- levensleer: cyclus doorbreken door ascese en zuivering, strenge regels van negatieve aard
Wat was de leer van Parmenides van Elea?
ONTOLOGIE:
- 2 standpunten: het is / het is niet
- epistemologisch onmogelijk om te zeggen dat het zijnde niet is, of dat het niet-zijnde is
- conclusie: het zijnde is eeuwig, ongeboren en één
EPISTEMOLOGIE:
we stellen de wereld veranderlijk voor, maar de werkelijkheid is één en onveranderlijk (onze zintuigen misleiden ons)
Wat is de leer van Xenophanes van Kolophon?
levert als eerste kritiek op polytheïsme (goden zijn antropomorf)
Hoe ontstond het presocratische denken?
- West-Turkije (overgangsgebied / periode met Nabije Oosten) wordt een plaats met veel ontwikkelingen
- een eerste golf filosofen ontstaan in Milete (Miletos)
- zij proberen de wereld te classificeren en een constante te zoeken: αρχη (oerstof)
In welke twee richtingen wordt de school van Puthagoras uiteindelijk opgesplitst?
- ακουσματικοι: religieus
- μαθηματικοι: wiskundig / wetenschappelijk
