Edebiyata Giriş / Metin Türleri / Metinlerin Sınıflandırılması Flashcards
1
Q
Biyografi
(Yaşam Öyküsü)
A
- Eski Edebiyat’da ‘‘Tercüme-i Hal’’ denir.
- Ali Şir Nevai-> Mecalisün-Nefais
- Sehi Bey-> Hest Behişt (Anadolu Sahasında İlk)
- Oğuz Atay-> Bir Bilim Adamının Romanı (Biyografik Roman)
2
Q
Otobiyografi
(Özyaşam Öyküsü)
A
- Kendi hayatını yazma.
- Katip Çelebi-> Mizanul-Hak (Hatime Kısmı) (Edebiyatımızda ilk)
3
Q
Masal
A
- Yer Belirsizdir.
- Motifler evrenseldir.
- Tamamen hayal ürünüdür.
- Döşeme, olay, dilek bölümünden oluşur.
- Tekerlemeleri döşemede yer alır.
- Binbir gece masalları (Doğu)
- Sinbadname (Doğu)
- Kırkvezir Krallığı (Doğu)
- Pança Tantra (Hint)
- Ezop (Yunan)
- La Fontaine (Fransız)
- Billur Köşk (Türk)
- Keloğlan (Türk)
4
Q
Mesnevi
A
- İkili, İkişer demektir.
- Olay örgüsü vardır.
- Beyit sınırı yoktur.
- Her beyit kendi içinde uyaklıdır.
- 5 Mesneviye hamse adı verilir.
- İlk hamse sahibi-> Ali Şir Nevai (Türk Edb.)
- İlk Mesnevi-> Kutadgu Bilig (Türk Edb.)
* Mesnevi Bölümleri
1. Dibace
2. Tevhit
3. Münacaat
4. Naat
5. Miraciye
5
Q
Fabl
A
- Hayvan veya bitki insan karakterine girer.
- Teşhis, intak sanatları kullanılır.
- Ahlak dersi verilir.
- Şeyhi-> Harname
- Fransız-> La Fontaine Fablları
6
Q
Efsane
A
- İnandırma amacı vardır.
- Taş kesilme motifi sık kullanılır.
- Abartı çoktur.
- Türk Edb’da-> Hızır ile İlyas, Şahmeran
7
Q
Hikaye
(Öykü)
A
- İlk Örnek-> Boccacio-Decameron Hikayeleri (Öykü)
- Türk Edb’da İlk-> Ahmet Mithat Efendi-Letaif-i Rivayet
- Batılı Anlamda İlk-> Samipaşazade Sezai-Küçük Şeyler
- Hikayeler serim, düğüm, çözüm bölümünden oluşur.
Çehov (Durum-Kesit Hikayeleri)
1. Sait Faik Abasıyanık
2. Memduh Şevket Esendal
3. Mustafa Kutlu
4. Oktay Akbal
Maupassant (Olay-Klasik)
1. Ömer Seyfettin
2. Refik Halit Karatay
8
Q
Halk Hikayesi
A
- Nazım-Nesir karışıktır.
- Dede Korkut, destandan halk hikayesine geçişin ilk örneğidir.
- İlahi bakış açısı vardır.
- Aşk, yiğitlik, dini konular vardır.
- Döşeme, metin, bitiş bölümleri vardır.
- Kerem ile Aslı (Aşk), Tahir ile Zühre (Aşk)
- Köroğlu Hikayeleri (Kahramanlık)
- Hayber Kalesi (Din-Tarih)
Nazım=Şiir
Nesir=Düzyazı
9
Q
Çok Önemli Mesneviler
A
- Şeyh Galip-> Hüsn-ü Aşk
- Süleyman Çelebi-> Mevlit
- Nabi-> Hayriye
- Güvahi-> Pendname
- Ahmedi-> İskendername
- Şeyhi-> Harname
- Fuzuli-> Leyla ve Mecnun
10
Q
Günlük
A
- Eski Edb’da ‘‘Ruzname’’
- Tanzimat’ta ‘‘Jurnal’’ denir.
- İç konuşma tekniği vardır.
- Anı geriye dönük, günlük ileri dönüktür.
11
Q
Çok Önemli Günlükler
A
- Direktör Ali Bey-> Seyahat Jurnali
- Nurullah Ataç-> Günce 1,2
- Oğuz Atay-> Günlük
- Tomris Uyar-> Gün Dökümü
- Salah Birsel-> Yaşlılık Günlüğü
12
Q
Çok Önemli Biyografiler
A
- Şevket Süreyya Aydemir-> Tek Adam
- Recaizade Mahmut Ekrem-> Kudemadan Bir Kaç Şiir
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu-> Ahmet Haşim (Kitap)
13
Q
Çok Önemli Otobiyografiler
A
- Şevket Süreyya Aydemir-> Suyu Arayan Adam
- Hasan Ali Yücel-> Hayatım
- Halikarnas Balıkçısı-> Mavi Sürgün
- Katip Çelebi-> Mizanül-Hak (Hatime kısmı Edb. İlk)
14
Q
Çok Önemli Seyahatnameler
A
- Evliya Çelebi-> Seyahatname
- Ahmet Haşim-> Frankfurt Seyahatnamesi (Tanzimat’ın ilk gezi yazısı)
- Haldun Taner->Düşsem Yollara Yollara
- Azra Erhat-> Mavi Anadolu
- Nabi-> Tuhfetül-Haremeyn
- Ahmet İhsan Tokgöz-> Avrupa’da Ne Gördüm?
- Katip Çelebi-> Cihannüma
15
Q
Mektup
A
- Özel, Edebi, İş, Resmi, Açık Mektup
- Başsağlığı, Davetiye, Dilekçe, Tebrik
- Divan Edb.’ta mektupların toplandığı esere münşeat denir.
16
Q
Roman
A
- Tanzimatla birlikte görülür.
- Tarihi, sosyal, psikolojik vs türleri vardır.
- İlk Örnek-> Don Kişot-Cervantes
- İlk Çeviri-> Yusuf Kamil Paşa-Telemak
- İlk Yerli Roman-> Şemsettin Sami-Taasuk-i Talat ve Fıtnat
- İlk Edebi Eser-> Namık Kemal-İntibah
- İlk Tarihi Roman-> Namık Kemal-Cezmi
- İlk Psikolojik Roman-> Mehmet Rauf-Eylül
- İlk Psikolojik Roman Denemesi-> Nabizade Nazım-Zehra
- İlk Köy Romanı-> Nabizade Nazım-Karabibik
- İlk Modern Roman-> Halit Ziya Uşaklıgil-Mai ve Siyah
- İlk Otobiyografik Roman-> Peyami Safa-Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
- Anadoluya Açılan İlk Roman-> Reşat Nuri Gültekin-Çalı Kuşu
- İlk Realist Roman-> Recaizade Mahmut Ekrem-Araba Sevdası
17
Q
Çok Önemli Mektuplar
A
- Fuzuli-> Şikayetname
- Cahit Sıtkı Tarancı-> Ziya’ya Mektuplar
- Muallim Naci-> Mektuplarım
- Kemal Tahir-> K.Tahir’den Fatma İrfan’a Mektuplar
- Ziya Gökalp-> Limni ve Mafta Mektupları
- Nazım Hikmet-> K.Tahir’e Maphushaneden Mektuplar
18
Q
Çok Önemli Anılar
A
- Akif Paşa-> Tabsıra
- Ziya Paşa-> Defter-i Amal
- Ahmet Mithat Efendi-> Menfa
- Muallim Naci-> Ömer’in Çocukluğu
- Yakup Kadri Osmanoğlu-> Annemin Kitabı
- Fahri Rıfkı Atay-> Çankaya, Zeytindağı
- Necip Fazıl Kısakürek-> Babıali
- Halit Ziya Uşaklıgil-> Kırk Yıl, Saray ve Ötesi
- Abdulhak Şinasi Hisar-> Boğaziçi Mehtapları
- Ahmet Raşim-> Falaka, Gecelerim
- Namık Kemal-> Magosa Hatıraları
19
Q
Anı
(Hatıra)
A
- Anabasis-> Ksenaphon (Dünya’da İlk)
- Babürşah-> Babürname (Edb’ta İlk)
- Göktürk Kitabeleri
20
Q
Orta Oyunu
A
- Kol Oyunu, Meydan Oyunu, Taklit Oyunu, Zuhuri de olarak bilinir.
- Oynandığı alana ‘‘palanga’’ denir.
- Pişekar (Hacivat), Kavuklu (Karagöz)
- Kadın kılığında erkeklere ‘‘zenne’’ denir.
- Doğaçlama önemli.
- Müzik, dans önemli
- Yeni dünya da denilen paravanlar vardır.
- Bölümleri Karagözle aynı.
21
Q
Meddah
A
- Tek kişilik gösteri.
- Mendil, değnek.
- Güldürme, düşündürme.
- Standup benzeri.
22
Q
Köy Seyirlik Oyunları
A
- Doğaçlama
- Amatör Oyunu
- Düğünler, Kış geceleri
- Cemal Oyunu, Koç Katımı, Deve/Koyun Yüzü.
23
Q
Trajedi
A
- Üç birliğe uyulur.
- Manzum (Şiir).
- Tarih-Mitoloji.
- Seçkin Kişiler.
- Çirkin sahneler yok (kavga, bıçaklama).
- Diyalog ve koro bölümleri.
Üç birlik kuralı= Yer-Zaman-Olay
24
Q
Komedi
A
- Üç Birlik Kuralı.
- Günlük Hayat.
- Halktan kişiler.
- Manzum (Şiir).
- Çirkin olaylar gösterilir.
- Diyalog-Koro bölümleri.
- Karakter, töre, entrika türleri var.
Üç birlik kuralı= Yer-Zaman-Olay
25
Dram
* Üç Birlik zorunlu değil.
* Tarihi-Günlük.
* Her tabakadan kişiler.
* Nazım-Nesir karışık.
* Acı-Güldürü.
## Footnote
Üç birlik kuralı= Yer-Zaman-Olay
26
Karagöz
* Oynatan kişiye hayali, hayalbaz denir.
* Hayalbazın yardımcısına ''Yardak'' denir.
* Tasvir denilen deve derisinden figürler vardır.
* Karagöz-> Cahil Hacivat->Kültürlü
* Arap, Acem, Tuzsuz Deli Bekir, Tiryaki (Yan karakterler).
* Mukaddime (Giriş), Muhavere (Söyleşme), Fasıl (Oyun), Bitiş bölümleri vardır.
27
Münazara
* Başkan ve Juri
* Grup Sözcüsü
* Kazanan ve Kaybeden
* Yarışma Havası
28
Açık Oturum
* Güncel, toplumsal.
* Konu açıklanır, konuşmacılar tanıtılır.
* Farklı görüşler.
29
Söylev
| (Nutuk)
* Hitabet
* Çoşkun-İnandırıcı-Etkileyici.
30
Konferans
* Amaç bilgi vermek.
* Tek konuşmacı.
* Bilimsel ve güncel.
31
Tartışma
* Farklı yönler.
* Başkan sınırları belirler sonunda özet yapar.
32
Seminer
* Bir ya da bir kaç konuşmacı ile katılımcılara bilgi verme.
33
Makale
* Bilimsel dil, nesnellik, kanıtlama, öğreticilik
* Uzmanlık, Akademik.
* Şinasi-> Tercümanı-Ahval Mukkadimesi (İlk Örnek)
34
Epik ve Absürt Tiyatro
* Epik Tiyatro-Haldun Taner-> Keşanlı Ali Destanı
* Absürt Tiyatro-Güngör Dilmen->Canlı Maymun Lokantası
35
Çok Önemli Makaleler
* Ziya Paşa-> Şiir ve İnşa (Önemli)
* Süleyman Nazif-> Çal Çoban Çal
* Cenab Şahabettin-> Evrak-ı Eyyam
* Arif Nihat Asya-> Enikli Kapı
36
Sohbet
| (Söyleşi)
* Senli benli tarz.
* Konu sınırı yok.
* Okuyucuyla konuşur gibi.
* Ahmet Rasim-> Muharrir Bu ya, Ramazan Sohbetleri
* Şevket Rado-> Eşref Saat, Hayat Böyledir, Saadet Yolu
* Suut Kemal Yetkin-> Edebiyat Söyleşileri
37
Fıkra
| (Köşe Yazısı)
* Güncel
* Günübirlik Yazı
* Kanıtlama amacı yok.
* Alaycı, iğneleyici konuşma diline yakın.
* Tarık Buğra-> Gençlik Türküsü
* Ahmet Rasim-> Şehir Mektupları, Eşkal-i Zaman, Gülüp Ağladıklarım
38
Deneme
* Kanıtlama amacı yok.
* Konu sınırı yok.
* Yazar kendi kendine konuşur.
* Öznellik hakimdir.
* Montaigne (Dünya), Nurullah Ataç (Türk)
39
Çok Önemli Denemeler
* Nurullah Ataç-> Günlerin Getirdiği, Karalama Defteri, Okuruma Mektuplar
* Sabahhatin Eyüboğlu-> Mavi ve Kara
* Ahmet Haşim-> Bize Göre
* Ahmet Hamdi Tampınar-> Beş Şehir
* Cemil Meriç-> Bu Ülke
* Yahya Kemal Beyatlı-> Aziz İstanbul, Eğil Dağlar
* Refik Halit Karay-> Bir İçim Su
40
Sempozyum
* Bilimsel ve ciddi (Akademik)
* 3-6 Kişi
* Konunun farklı yönlerini göstermek.
41
Röportaj
* Fotoğraf-Ses
* Soru-Cevap yöntemi
* Alman-Amerikan röportajı
* Yaşar Kemal-> Çukurova Yan Yana, Bu Diyar Baştan Başa, Allah'ın Askerleri
42
Forum
* Panelin devamında yapılır.
* Dinleyiciler soru sorar.
43
Eleştiri
| (Tenkit)
* Eseri inceleme, önemini ortaya koyma, tanıtma.
* Nesnel veya Öznel olabilir.
* Esere, sanatçıya, okura, topluma dönük.
* Namık Kemal-> Lisan-ı Osmani'nin Edebiyatı Hakkında Bazi Mülahazatı Şamildir (İlk Eleştiri-Türk)
* Recaizade Mahmut Ekrem-> Zemzeme
* Muallim Naci-> Demdeme
* Hüseyin Cahit Yalçın-> Kavgalarım
* Namık Kemal-> Tahrib-i Harabat, Takip
* Oktay Akbal-> Dost Kitaplar
