dwudziestolecie międzywojenne Flashcards
– wyrażenie, poprzez głosowanie, woli ludności w sprawie przyłączenia spornego terytorium do któregoś z istniejących państw lub utworzenia nowego
plebiscyt terytorialny
– konferencja pokojowa, po zakończeniu I wojny światowej, trwająca od 18 stycznia 1919 do 21 stycznia 1920 roku. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw.
konferencja paryska
postanowienia traktatu wersalskiego
Liga Narodów
- Niemcy poniosły znaczne straty terytorialne, zwłaszcza na rzecz Francji, Belgii, Polski, Danii i Czechosłowacji. Gdańsk został ustanowiony Wolnym Miastem, Luksemburg, plebiscyty
-Niemcy zostały również zdemilitaryzowane
-Państwo niemieckie obciążono także koniecznością zapłaty 132 milionów marek w złocie za straty wojenne.
-Niemcy musiały uznać niepodległość Austrii, Polski i Czechosłowacji, jednocześnie ustanowiono w Niemczech trzy strefy okupacyjne, które miały zapewnić przestrzeganie przez nie postanowień traktatu.
włoski polityk, premier, profesor prawa, reprezentował Włochy podczas konferencji pokojowej w Wersalu po I wojnie światowej
Vittorio Orlando
traktat pokojowy podpisany 10 września 1919 roku w podparyskiej pomiędzy państwami Ententy a Austrią; ograniczenie armi, likwdiacha monarchi austro-węgierskiej, tyrol dla włoch, reparacje
traktat w Saint German, 10.09. 1919
traktat podpisany 4 czerwca 1920 w pałacu w Wersalu między Węgrami a państwami Ententy; pozbawienie terytorium dla rumuni, krolestwa shs, czechosłowacji; ograniczenie armi, reperacji
traktat w Trianon 4.06.1920
traktat pokojowy po I wojnie światowej pomiędzy krajami Ententy a Bułgarią podpisany 27 listopada 1919 roku; pozbawienie terytroium na rzecz rumuni, shs i grecji; ograniczenie armi, reperacje
Traktat w Neuilly 27.11.1919
traktat pokojowy podpisany 10 sierpnia 1920 roku pomiędzy Imperium Osmańskim, sojusznikiem Państw Centralnych z czasów I wojny światowej, a państwami Ententy po klęsce Imperium Osmańskiego w tej wojnie., likwidacja i. osmanskiego, oddanie grecji tracji, autonomiczny kurdystan, redukcja armi, demilitaryzacja ciesnin czarnomorskich
Traktat w Sevres 10.08 1920
organizacja ścisle współpracująca z Ligą Narodów, zajmująca się problemami pracowniczymi, a szczególnie ograniczaniem pracy dzieci, ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia
Międzynarodowwa Organizacja Pracy
układ sił w Europie, powstały po zakończeniu I wojny światowej, w wyniku podpisania traktatów pokojowych w Wersalu.
ład wersalski
hasło na wegrzech negujące postanowienia z trianonu, ie nie nigdy
nem nem soha
– traktat podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Polskę po I wojnie światowej łącznie z traktatem wersalskim i jako warunek jego zawarcia; dotyczył on ochrony praw mniejszości. Do jego podpisania zostały zmuszone nowe państwa Europy Środkowo-Wschodniej: Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Królestwo SHS i Grecja, które rozszerzyły swój stan posiadania o terytoria byłych państw centralnych
mały traktat wersalski (traktaty mniejszościowe)
dokemnt składający się z 26 artykułów oraz wstępu, zakładał pokojową współpracę między narodami, jawność stosunków międzynarodowych, oparcie ich na sprawiedliwości i honorze. Podkreślał konieczność przestrzegania przepisów prawa międzynarodowego oraz poszanowania postanowień traktatowych.
pakt ligi narodów
administracja ligi narodów
zgromadzenie ln (wszyscy)
rada ln (12 członków i 4-5 stałych)
Stały Trybunał sprawiedliwości międzynarodowej
sekretatriat ln
1921–22, obrady (12 XI 1921–6 II 1922) delegacji: USA, Wielkiej Brytanii, Chin, Japonii, Francji, Włoch, Belgii, Holandii i Portugalii w sprawie sytuacji na Dalekim Wschodzie i wyspach Oceanu Spokojnego oraz ograniczenia zbrojeń morskich i prowadzenia handlu
konferencja waszyngtonśka
bardzo wysoka inflacja, powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju oraz ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy
hiperinflacja
włosi byli przeświadczeni, ze ich sytuacja po/ podczas i wojny światowej to
okaleczone zwycięstwo
założone 23 marca 1919 roku w Mediolanie, przez Benito Mussoliniego. Była to organizacja grupująca weteranów wojennych. W listopadzie 1921 roku Mussolini przekształcił swoją organizację w Narodową Partię Faszystowską (Partito Nazionale Fascita).
związki kombatanckie
utworzona w listopadzie 1921 roku przez Benito Mussoliniego włoska partia faszystowska.
Narodowa Partiua Faszystowska
– skrajnie prawicowa doktryna polityczna powstała w okresie międzywojennym we Włoszech, sprzeciwiająca się demokracji parlamentarnej, głosząca kult państwa (statolatrię, totalitarne silne przywództwo, terror państwowy i solidaryzm społeczny)[1 Ideologia podkreślała wrogość wobec zarówno liberalizmu, jak i komunizmu.
faszyzm
włoska faszystowska organizacja paramilitarna o charakterze milicji[3], utworzona w 1923 roku przez Benita Mussoliniego, od 1924 roku stanowiąca integralny składnik sił zbrojnych, z zachowanym autonomicznym statusem; celem zwalczanie komunistów
czarne koszule
faszystowski zamach stanu, przeprowadzonego w dniach 27–29 października 1922 roku, w wyniku którego władzę we Włoszech zdobył Benito Mussolini.
marsza na rzym paż 1922
– król Włoch z dynastii sabaudzkiej od 29 lipca 1900 do 9 maja 1946, cesarz Etiopii w latach 1936–1941, król Albanii w latach 1939–1943.
Wiktor Emanuel III
(wł. Gran Consiglio del Fascismo) była głównym organem faszystowskiego rządu Benito Mussoliniego we Włoszech. Ciało to, posiadające niezwykle szeroki zakres władzy, zostało utworzone za pomocą aktu rządowego 12 stycznia 1923 roku
Wielka Rad Faszystowska
ustawodastwo wyjątkowe po zamachu na zycie mussoliniego w 1926
zakaz strajkow
przymusowa praca
cenzura
terror tajnje policji
scentralizowanie władzy w rękach duce
tuł, jaki przyjął w 1925 r. przywódca włoskich faszystów, Benito Mussolini[1] i który podkreślał jego autorytarny, pozakonstytucyjny charakter rządów jako głowy państwa włoskiego w latach 1922-1943
duce
tworzenie przymusowych organizacji zrzeszających praowników i pracodawdów poszczegolnych gałęzi gosp, promowany przez włoskich faszystów
korporacjnozim
partia niemiecka która zdobyła władzę w Niemczech po obaleniu monrachi, zodmnowana przez socjaldemokratów, liderem kanclkerz Friedrich Ebert
Rada Komisarzy Ludowych
niemiecki polityk, socjaldemokrata, ostatni kanclerz Cesarstwa Niemieckiego i pierwszy prezydent Niemiec od 1919 do 1925 r.
Friedrich Ebert
ochotnicze, nacjonalistyczne formacje paramilitarne działające w Niemczech w latach 1918–1922, założone przez zdemobilizowanych żołnierzy, uczestniczące w walkach przeciw rozszerzaniu sie bolszewizmu/ rewolucji/ komunizmu w Niemczech
Freikorps
marksistowski ruch rewolucyjny, działający w Cesarstwie Niemieckim podczas I wojny światowej i krótko po; rozbity przez freikorpsy.
Związek Spartakusa
umowa międzynarodowa zawarta 16 kwietnia 1922 pomiędzy Rzeszą Niemiecką a RFSRR we włoskim mieście, na mocy której zrzekły się wzajemnych roszczeń finansowych.
W lipcu tego roku do umowy dołączono tajny aneks o współpracy wojskowej będący zagrożeniem dla tzw. ładu wersalskiego w Europie
przywrócenie stosunków dyplomatycznych, zacisnienie wsołpracy
układ w rapallo
okres w dziejach państwa niemieckiego obejmujący lata 1918–1933. Było to państwo federalne, demokratyczne, z mieszaną prezydencko-parlamentarną formą rządów, ze stolicą w Berlinie, nazwa od miasta w którym obradowano przez zamieszki w stolicy
Republika Weimarska
teoria spiskowa rozpowszechniona w niemieckich kręgach narodowych po 1918 roku, głosząca, że winę za przegraną I wojnę światową ponoszą socjaliści, którzy podpisali rozejm w Compiègne kończący wojnę.
legenda o ciosie w plecy
szczególne zjawisko ekonomiczne, które polega na prognozowaniu wartości danych instrumentów finansowych w określonej przyszłości. Jest nierozerwalnie związana z akceptacją i zarządzaniem ryzykiem, ponieważ to właśnie czynnik ryzyka odróżnia tę strategię od zwykłych transakcji kupna/sprzedaży
spekulacja
dzień, w którym ceny akcji notowanych na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych gwałtownie spadły, co obecnie uznawane jest za jeden z objawów rozpoczynającego się wielkiego kryzysu.
czarny czwartek
amerykański polityk, 31. prezydent Stanów Zjednoczonych, działacz Partii Republikańskiej, pokonany przez roosvelta po wielkim kryzysie
Herbert Hoover
relacja cen artykułów sprzedawanych przez dany podmiot (przedsiębiorstwo, kraj, a nawet grupę krajów) do cen towarów kupowanych przez niego (cen środków produkcji).
nożyce cenowe (doszło do ich rozwarcia, czyli znacznego spadku cen produktów rolnych w wielkim kryzysie w Polsce, na Wegrzech czy w Rumuni)
sttosunki gospodarczo-polityczne, polegające na bezpośrednich interwencjach państwa na rynku.
interwencjonizm
angielski ekonomista, twórca teorii interwencjonizmu państwowego w dziedzinie ekonomii i finansów państwowych.
John Keynes
stosowane w celu ochrony produkcji krajowej przed zagraniczną konkurencją; wprowadzone w us podczas kryzysu
cła protekcyjne
cena niepokrywająca kosztów produkcji, stosowana w eksporcie w celu zdystansowania konkurentów i opanowania rynku; dopłacana przez państwo by sprzedać np węgiel (kluczowe produkty), jeden z sposóbów walczenia z kryzysem w us
ceny dumpingowe
system władzy sprawowanej poza kontrolą społeczną przez jednego człowieka lub wąską grupę;
autokratyzm
koncepcja zakładająca podporządkowanie jednostkowych i grupowych interesów społeczeństwa interesowi państwa;
etatyzm
amerykański polityk, 32. prezydent Stanów Zjednoczonych, wybierany na ten urząd w latach 1933–1945 czterokrotnie z ramienia Partii Demokratycznej, Nowy Ład
Franklin Delano Roosvelt
program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w Stanach Zjednoczonych przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta w latach 1933–1939, którego celem było przeciwdziałanie skutkom wielkiego kryzysu lat 1929–1933.
Nowy Ład
skutki wielkiego kryzysu
gwałtowny spadek jakości zycia obywateli
rozniesienie sie na swiat
radykalizacja natsrojow spol
interwencjonizm państwowy
polityk niemiecki, kanclerz i minister spraw zagranicznych Republiki Weimarskiej, laureat Pokojowej Nagrody Nobla; skuteczna refomra walutowa i walka z inflacją
Gustav Stressmann
historyczny plan gospodarczy rozłożenia na wiele lat niemieckich reparacji wojennych po I wojnie światowej oraz udzielenia Niemcom pożyczek w wysokości 200 mln dolarów na ich spłatę
plan Dawesa
na mocy tego planu Niemcy zobowiązały się do spłat reparacji w ciągu 59 lat (do 1988 roku), w ogólnej sumie 115 447 mln RM. Sumą tą objęto odszkodowania wojenne dla Ententy i Stanów Zjednoczonych, koszty odbudowy oraz oprocentowanie i spłatę pożyczki Dawesa.
plan Younga
kilka odrębnych układów opracowanych i parafowanych 16 października 1925 roku w szwajcarskiej miejscowości; pozwolił Niemcom na powrót do pozycji mocarstwowej i stanowił dla nich ciche przyzwolenie dla przyszłej rewizji granic z Polską i Czechosłowacją.;
gwarantował nienauszalnosc granic z Francją i Belgią, demilitaryzacje Nadreni
układ w Locarno
traktat zawarty przez Francję, Belgię, Wielką Brytanię i Włochy z Niemcami, regulujący kwestie związane z granicami tych państw oraz ich wzajemnymi stosunkami
pakt reński
założona 5 stycznia 1919 roku partia polityczna będąca prekursorką NSDAP.
Niemiecka Partia Robotników (DAP)
niemiecka partia nazistowska[3][4]. Zastąpiła istniejącą w latach 1919–1920 Niemiecką Partię Robotników (Deutsche Arbeiterpartei, DAP)., kotnrolowana przez Hitlera
Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP)
bojówki partyjne NSDAP powstałe w 1920 roku jako gwardia nazistów; i zabezpieczały wiece partyjne hitlerowców oraz ochraniały samych „brunatnych” partyjniaków
SA- oddziały szturmowe
inaczej nazizm;
skrajny nacjonalizm, rasizm, walka z marksizmem, likwidacja rządów bogatej elity, rządy silnej ręi, lebensraum
narodowy socjalizm
niemieckie określenie wyrażające przekonanie że Niemcy są przeludnione, że Niemcom brakuje niezbędnej do życia przestrzeni, co jakoby usprawiedliwiać miało terytorialną ekspansję.
Lebensraum
wojskowy niemiecki, czołowy dowódca w czasie I wojny światowej.; poparł przejęcie rządów przez hitlera w Rzeszy- rozbici, mit założycielski po arestzoowaniu hitlera
Erich Ludendorff
niemiecki oficer, czołowy działacz Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników, założyciel i dowódca Sturmabteilung (sa), jeden z najbliższych i najważniejszych współpracowników Adolfa Hitlera.
Ernst Rohm
Partia powstała na bazie Związku Spartakusa, początkowo znajdowała się pod ideowym wpływem luksemburgizmu, od którego odstąpiła po śmierci Róży Luksemburg. Stopniowo przechodziła na pozycje leninizmu, a w 1920 r. przyjęła centralizm demokratyczny. ; wpłyywy po wielkim kryzysie
Niemiecka Partia Komunistyczna KPD
pożar gmachu parlamentu Rzeszy w Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego 1933 roku. Budynek parlamentu Rzeszy został najprawdopodobniej podpalony, co naziści wykorzystali przeciw komunistą by wprowadzić terror i spejclane pełnomocnictwa
pożar w Reichtagu
pierwszy niemiecki obóz koncentraycyjny
Dachau
niemiecki dowódca, feldmarszałek i polityk, w latach 1925–1934 prezydent Republiki Weimarskiej i III Rzeszy, oddał władze hitlerowi de facto
Paul von Hindenburg
tajna policja utworzona w III Rzeszy 26 kwietnia 1933, która w sposób bezwzględny zwalczała wszelkie przejawy oporu,
Tajna Policja Państwowa - Gestapo
niemiecki polityk, jeden z głównych przywódców Niemiec nazistowskich, zbrodniarz wojenny, Reichsführer-SS, Komisarz Rzeszy do spraw Umacniania Niemieckości. Szef kolejno: SS, Gestapo, , minister spraw wew.
Heinrich Himmler
nieoficjalna nazwa państwa niemieckiego pod rządami Adolfa Hitlera i NSDAP w latach 1933–1945. Oficjalnie państwo nosiło nazwę Rzesza Niemiecka, od 1938 używano także nazwy Rzesza Wielkoniemiecka, a przez Hitlera i propagandę narodowosocjalistyczną państwo często określane było jako Rzesza Tysiącletnia
III Rzesza
ustawy rasowe uchwalone przez niemiecki Reichstag 15 września 1935 i w tym samym dniu ogłoszone na zjeździe NSDAP w Norymberdze. Do zestawu ustaw wchodziły: Ustawa o obywatelstwie Rzeszy; Ustawa o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiej czci; Ustawa o barwach i fladze Rzeszy.
Ustawy norymberskie
pogrom Żydów w nazistowskich Niemczech zainicjowany przez władze państwowe, w nocy z 9 na 10 listopada 1938. Ulice niemieckich miast zostały zasypane odłamkami szkła i kryształów ze zniszczonych żydowskich mieszkań i sklepów, stąd też nazwa pogromu
Noc kryształowa
niemiecki oficer i działacz nazistowski, jeden z twórców i głównych postaci hitlerowskiej III Rzeszy, zbrodniarz wojenny. As myśliwski z czasów I wojny światowej, w latach 1933–1945 minister lotnictwa Rzeszy, w latach 1935–1945 dowódca niemieckiego lotnictwa wojskowego.
Hermann Göring
niemiecki polityk, gauleiter Berlina, członek ścisłego kierownictwa partii narodowosocjalistycznej, minister propagandy i oświecenia publicznego w latach 1933–1945, zbrodniarz wojenny, w ostatnich godzinach życia kanclerz Rzeszy.
Joseph Goebbels
twory państwowe odwołujące się do ideologii leninizmu, powoływane w końcu pierwszej wojny światowej i wkrótce po jej zakończeniu. Republiki powstawały samorzutnie, lub jako państwa marionetkowe, z inspiracji Rosyjskiej Partii Komunistycznej, lub w konsekwencji agresji Armii Czerwonej.
socjalistyczne republiki swoeickie
potoczne określenie dzieci ulicy w Rosji, najczęściej pozostających w konflikcie z prawem
bezprizorni
pierwsze państwo komunistyczne na świecie, położone częściowo w Europie wschodniej i północno-wschodniej, a częściowo w Azji, ze stolicą w Moskwie, istniejące w latach 1922–1991
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
określenie doktryny polityki gospodarczej w RFSRR a później w ZSRR w latach 1921–1928. Określana jest ona jako rodzaj gospodarki mieszanej lub kapitalistycznej[1][2].
Nowa Polityka Ekomoniczna, NEP
byli biznesmenami we wczesnym Związku Radzieckim, którzy skorzystali z możliwości handlu prywatnego i niewielkiej produkcji dostarczonej w ramach nowej polityki gospodarczej (NEP, 1921–1928)
NEP-mani
scentralizowany system organizacyjny, w którym władza powiązana jest z urzędem. Pojęcie to oznacza oderwanie władzy od obywateli, a wręcz podejmowanie przez urzędników decyzji szkodliwych dla społeczeństwa.
biurokracja
rewolucjonista rosyjski pochodzenia żydowskiego, socjaldemokrata i komunista. Jeden z twórców i przywódców RFSRR, ZSRR oraz Armii Czerwonej, przeciwnik nepu, chciał rozszerzać rewolucje na świat
Lew Trocki
czołowy działacz ruchu bolszewickiego żydowskiego pochodzenia, pierwszy Przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego RFSRR, kontnuator polityki lenina
Lew Kamieniew
rosyjski socjaldemokrata i komunista pochodzenia żydowskiego, czołowy działacz ruchu bolszewickiego, Sądzony w pokazowym pierwszym procesie moskiewskim u progu wielkiego terroru w ZSRR, stracony.
Grigorij Zinowiew
nazwa planów gospodarczych ZSRR począwszy od roku 1928. Pierwsze miała na celu zlikwidowanie własności prywatnej oraz rozwój przemysłu ciężkiego i rolniczego.
plany pięcioletnie (pięciolatki)
wywołana sztucznie przez komunistyczne władze ZSRR klęska głodu w latach 1932–1933, która szczególne nasilenie przybrała na terytorium ówczesnej Ukraińskiej SRR
Wielki Głód, Holodomor
proces łączenia gruntów chłopskich w gospodarstwa będące własnością grupową (spółdzielczą).
kolektywizacja
państwowe gospodarstwo rolne, charakterystyczne dla gospodarki ZSRR. Nazwa jest skrótem od sowietskoje choziajstwo, gospodarstwo radzieckie.
sowchoz