Deel 7 Flashcards
Interventies om
positief ouder
worden te
bevorderen
- Vergevingsinterventies: vergeving van zichzelf, anderen of natuurlijke omstandigheden kan helpen bij transities binnen levensloop. Gerelateerd aan coping.
- Altruïsme-interventies: leren om hulp van anderen te aanvaarden om zo het welbevinden te stabiliseren of versterken. Gerelateerd aan besluitvormingsvermogen
- Dankbaarheidsinterventies: aandacht naar positieve gevolgen van gebeurtenissen, zelfs als deze gebeurtenissen gerelateerd zijn aan verlies. Gerelateerd aan flexibiliteit in denken.
Ageism
Ageism of leeftijdsdiscriminatie is een vorm van impliciete en expliciete discriminatie van individuen of groepen op basis van leeftijd en de gewoonte om hen te onderwaarderen (stereotypering of vooroordelen). Een belangrijk instrument tegen ageism is intergenerationeel contact.
- De inhoud van het contact is de belangrijkste factor voor effectiviteit.
- Grootouder-kleinkindcontact is vaak de eerste ervaring in contact met ouderen en zal bepalend zijn voor het contact met ouderen in de toekomst
filiale piëteit
Filiale piëteit houdt in dat men gehoorzaamheid en respect voor de voorouders toont. Dit kent in China geen einde: gaat door tot de eigen dood. Culturen die dit nastreven hebben minder negatieve stereotypen richting ouderen. Dit komt omdat het ook belangrijk is voor eigenwaarde van Chinezen en het geeft een signaal af dat men op latere leeftijd niet overbodig is.
Gerontologen
Specialisten die onderzoek doen naar ouder worden.
Verdeling van
ouderen
Levensverwachting stijgt. Geneigd dit te relateren aan verlies en aftakeling. Echter op sommigen gebieden vindt ontwikkeling plaats, en op andere gebieden achteruitgang. Ouderdom valt niet te definiëren op basis van leeftijd: rekening houden met functionele leeftijd. Verdeling van ouderen:
- Jonge ouderen: gezond en actief. Voor demografen: 65-74 jaar.
- Oude ouderen: problemen op gezondheid en dagelijks leven. 75-84
- Oudste ouderen: kwetsbaar en hebben zorg nodig. Voor demografen: >85 jaar.
Primaire vs
secundaire
veroudering
- Primaire veroudering: te maken met genetisch bepaalde, universele en onomkeerbare veranderingen bij het ouder worden.
- Secundaire veroudering: veranderingen ten gevolge van ziekte, levensstijl of andere individuele verschillen welke te vermijden zijn.
Uiterlijke tekenen
ouder worden
- Uiterlijk van het haar: grijs waarna wit, dunner
- Rimpels in gezicht en andere delen door verlies elasticiteit en afname collageen
- Meesten worden iets korter, tot wel 10 centimeter. Vaak door houding. Als oorzaak hiervan is osteoporose (brozer worden van botten), vaker bij vrouwen (25%). Te voorkomen door voldoende lichaamsbeweging, calcium en eiwitten.
Veroudering binnen het lichaam
- Hersenen worden kleiner en lichter maar behouden veelal structuur (tenzij bij ziekten), de doorbloeding neemt af (door verminderde doorbloeding door hart) en ze gebruiken minder zuurstof en glucose. Cellen nemen minimaal af.
- Het hart van een 75-jarige man pompt nog maar 75% van het bloed rond
- Ademhaling verloopt minder efficiënt
- Spijsvertering produceert minder spijsverteringssappen en eerder verstopping.
- Spiervezels nemen af in omvang en hoeveelheid, minder vermogen tot zuurstofopname.
- Steekt eerder op bij ongezonde levensstijl. Beweging kan verlies hersenweefsel voorkomen.
Hypothese van de
perifere vertraging
van de verwerkings-
snelheid
het perifere zenuwstelsel (vertakkingen vanaf ruggengraat en hersenen) wordt minder efficiënt waardoor het langer duurt voordat informatie uit de omgeving de hersenen bereikt en voordat bevelen vanuit hersenen de spieren bereiken.
Hypothese van
algemene
vertraging van
verwerkings-
snelheid
Verwerking in alle delen van het zenuwstelsel, inclusief hersenen, wordt minder efficiënt. Bij zowel eenvoudig als complexe stimuli.
Zicht ouderdom
Lens wordt minder helder, pupil krimpt, oogzenuw geeft minder efficiënt de zenuwimpulsen door. Als gevolg: meer licht nodig, in de verte zien wordt minder duidelijk, aanpassing naar licht duurt langer. Praktische problemen doen op: lezen, autorijden.
o Grauwe staat of cataract: troebele of donkere gebieden op de ooglens die het binnenvallende licht tegenhouden. Operatief verhelpen
o Glaucoom: aandoening van de oogzenuw, vaak door verstoring waterhuishouding in het oog waardoor te hoge druk ontstaat. Medicatie of operatie kan verhelpen.
o Maculadegeneratie: meest voorkomende oorzaak van blindheid. Tast de macula (gele vlek) aan waar de visuele perceptie het scherpst is. Laser kan verhelpen. Vitamine C, E en A kunnen de kans verkleinen.
Gehoor ouderdom
gehoorverlies is 30% >65 jaar en 50% >75 jaar. Gehoorbeperkingen bij gesprek met 1 persoon (9.8%) of meer personen (40.5%). Met name invloed op hogere tonen horen. Verliezen kunnen grotendeels opgevangen worden door gehoorapparaat (75%), echter onderconsumptie: niet makkelijk in te stellen, achtergrondgeluid wordt ook versterkt, nog ouder lijken dan ze zijn. Gehoorverlies invloed op sociaal leven: geneigd terug te trekken, geen zin om te reageren, paranoïde worden, buitengesloten en eenzaamheid voelen.
Smaak en reuk
ouderdom
Vermogen wordt minder scherp door lichamelijke veranderingen; minder smaakpapillen, bulbus olfactorius verschrompelt (reuk) waardoor smaak ook vermindert. Geneigd minder te eten, ondervoeding, te veel zout gebruiken met risico op hypertensie en hoge bloeddruk.
Belangrijkste
lichamelijke
aandoeningen
ouderdom
Meeste ouderen zijn het grootste deel van hun laatste levensfase gezond, 51% voelt zich gezond, wat hoger ligt onder hoger opgeleiden. De meeste aandoeningen die ouderen treffen komen niet door ouderdom: kanker en hartkwalen komen onder alle leeftijden voor, maar nemen wel toe met leeftijd en herstellen minder snel.
o Hartkwalen, kanker en beroertes (75% overlijdt hieraan).
o Infectieziekten: verzwakt immuunsysteem
o Minstens een langdurige of chronische ziekte: artritis (50%) pijnlijke ontstekingen aan gewrichten, hypertensie (33%) welke de kans op beroerte doet toenemen
o Vallen door evenwichtsproblemen, cognitieve factoren, gezichtsbeperking of problemen met navigeren buitenshuis. Grote oorzaak van verwondingen.
o Alzheimer: wereldwijd 20 miljoen mensen.
Alzheimer
Progressieve hersenziekte die leidt tot geheugenverlies en verwarring. Is 70% van de dementie gevallen. De biologische verklaring is ontsporing van het beta-amyloid precursus proteïne (APP) dat normaal helpt bij de aanmaak en groei van de zenuwen. De zenuwcellen klonteren samen, ontsteken en tasten aan. Hippocampus, frontaal en temporaal. Erfelijkheid speelt een rol in ontstaan. Niet-genetische factoren als hoge bloeddruk en voedingsgewoonten kunnen de gevoeligheid voor de ziekte vergroten.
Belangrijkste
psychische
aandoeningen
ouderdom
15-25% vertoont symptomen van psychische aandoening (lager dan onder jongvolwassenen).
o Depressie: vrienden en partner verliezen, of eigen gezondheid en afhankelijkheid. Dit kan depressie zijn eerder ontstaan en voortduurt of depressie als gevolg van ouder worden. Kan ook door medicatiegebruik geïnduceerd worden (interacties)
o Dementie: algemene term voor brede categorie afnemende cognitieve vermogens, verschillende oorzaken. Tussen 60-65 jaar is 2%, elke 5 jaar verdubbelt dit percentage. 33% van >85 jaar lijdt aan dementie.
Oorzaken van
slechte gewoonten
ouderen
- Te arm voor gezonde voeding
- Te zwak om boodschappen te doen en te koken
- Geen zin om te bereiden: eenzaamheid, depressie.
- Vermindering in smaak en geur
- Nooit een goed dieet gehad
- Beweging wordt belemmerd door ziekte
- Slecht weer waardoor niet naar buiten kunnen
Seksualiteit en
ouderen
Negatieve attitudes over ouderen en seksualiteit, hoewel ouderen lang seksueel actief blijven. Twee factoren bepalen dit:
1. Goede lichamelijke en geestelijke gezondheid
2. Regelmatige seksuele activiteit in eerdere levensfasen.
Verband tussen regelmatig seks hebben en lagere sterftekans. Masturbatie is de meest uitgevoerde seksuele handeling, gemiddeld 1 keer per week (43% man en 33% vrouw van boven de 70). Circa 66% heeft 1 keer per week seks. Percentage dat partner aantrekkelijk vindt stijgt.
Verandering in
lichaam man en
vrouw m.b.t.
seksualiteit
- Mannen: aanmaak van testosteron neemt geleidelijk af, gebruiken Viagra voor
erectie, duurt langer tot erectie en meer stimulatie nodig, de refractaire periode (na orgasme opgewonden worden) duurt langer. - Vrouwen: vagina wordt dun en minder elastisch, minder vochtig wat moeilijker maakt.
Theorieën over
genetische
voorprogrammering
van veroudering
Genetische code in ons DNA is een ingebouwde tijdslimiet waarna reproductie van menselijke cellen niet meer mogelijk is, waarna aftakeling begint. Varianten hiervan:
o Evolutionair: lang leven na voortplantingsfase is onnodig. Genetisch materiaal bevat een ‘doodgen’ die geprogrammeerd is tot sterven.
o Lichaamscellen kunnen maar een beperkt aantal keer delen
Theorieën over
slijtage
Stellen dat mechanische functies van het lichaam met het ouder worden verslijten. Er ontstaan afvalproducten door voortdurende productie van energie en samen met stoffen waar we aan blootgesteld worden zorgen deze voor belasting en uiteindelijk de dood. Onder andere vrije radicalen: door lichaamscellen geproduceerde elektrisch geladen moleculen of atomen, zijn schadelijk door elektrische lading. Antioxidanten verhelpen. Optimistischer beeld: je kan veroudering remmen.
Levensverwachting
Deze neemt gestaag toe. In 2050 man 81.5 jaar, vrouw 83.3 voor vrouwen. Redenen
- Algemeen gezonder en hygiënische omstandigheden zijn beter: ziekten uitgeroeid
- Andere ziekten zijn onder controle door vaccinaties en maatregelen
- Arbeidsomstandigheden zijn beter
- Producten zijn veiliger
- Gezonde levensstijl wordt belangrijker gevonden
De bovengrens schommelt rond de 120 jaar. Oudste vrouw is 122 geworden. Grote variatie in levensverwachting tussen etnische roepen. Het wijst op ongelijkheden in sociaaleconomisch welzijn.
Gezondheids-
bevorderend
gedrag
Veroudering wordt veroorzaakt door genen (<25%), levensstijl en toeval (dus deels in de hand). Gezondheidsbevorderend gedrag kan levenskwaliteit verbeteren,
1. Beweging
2. Voeding met weinig vet
3. Medicinale behandeling van hoge bloeddruk
4. Niet roken
5. Stoppen met bovenmatig alcoholgebruik
Onderzoek naar
levensverlenging
- Telomeertherapie: telomeren (beschermdopjes aan chromosomen) langer maken
- Medicijnen: rapamycin kon leven van muizen met 14% verlengen
- Reductie van vrije radicalen door antioxidanten: tot nu toe niet erg effectief, voeding met veel anti-oxidante vitamines in fruit en groente
- Beperkte inname van calorieën: ratten die weinig binnenkregen leefden 30% langer
- Bionische oplossing: versleten organen vervangen, organen kweken door gekloonde cellen van ontvanger zelf.
