Deel 3: Pathologie van het bloed Flashcards
Welke stoornissen aan het bloed zijn er?
- stoornissen op vlak van erythrocyten:
o anemie: bloedarmoede;
o polycythaemia vera: verhoogde vorming van erythrocyten; - stoornissen op vlak van bloedstolling (hemofilie);
- stoornissen op vlak van witte bloedcellen:
o neutropenie;
o bloedkanker (leukemie).
Wat is anemie?
= bloedarmoede -> toestand gepaard met te laag aantal erythrocyten/te laag hemoglobinegehalte
- geen aandoening of ziekte, maar symptoom van onderliggende pathologie
Wat zijn de mogelijke oorzaken van anemie?
- verminderde aanmaak van erythrocyten
o door tekort aan bouwstof (deficiëntieanemie);
o door aanmaakstoornis (aplastische anemie) - verhoogde afbraak van erythrocyten (hemolytische anemie);
- verhoogd verlies van erythrocyten (bv. door een bloeding).
Wat is deficiëntieanemie?
er is sprake van verminderde aanmaak van erythrocyten. Het lichaam heeft dan een stof tekort om erythrocyten te ontwikkelen.
Welke stoffen kunnen zorgen voor deficiëntieanemie?
- ijzer (ferriprieve anemie);
- foliumzuur (megaloblastaire anemie);
- vitamine B12 (pernicieuze anemie);
- erytropoëtine (groeifactoren)
Wat is ferriprieve anemie?
- tekort aan ijzer (Fe) waardoor de erythrocyten niet voldoende kunnen worden aangemaakt.
- meest frequente vorm van bloedarmoede
Waar komt ijzer in het lichaam vandaan?
voedingsmiddelen zoals vis, vlees, granen, aardappelen, groenten en fruit. Het ijzer dat aanwezig is in dierlijke voedingsmiddelen wordt over het algemeen beter opgenomen dan ijzer in plantaardige producten
Wat zijn de mogelijke oorzaken van ferriprieve anemie?
- overmatig bloedverlies (zowel acuut als chronisch)
- verhoogde ijzerbehoefte
- verminderde opname van ijzer
Op welke manier kan overmatig bloedverlies ontstaan dat zorgt voor ferriprieve anemie?
o gynaecologisch: overvloedig bloedverlies tijdens menstruatie of door fibroom;
o gastro-intestinaal: ulcus, poliepen, tumor, aambeien, diverticulose;
o urinair: lithiase, kanker;
o bepaalde geneesmiddelen zoals bv. NSAID’S, acetylsalicylzuur, …. die maagslijmvlies aantasten en bloedingen kunnen veroorzaken;
Wat kan zorgen voor een verhoogde ijzerbehoefte?
o tijdens de zwangerschap
o tijdens de groei
Wat kan zorgen voor een verminderde opname van ijzer?
o door een tekort in de voeding (bv. bij vegetariërs of veganisten);
o door een opnamestoornis in het maagdarmstelsel (bv. ziekte van Crohn, coeliakie)
Wat zijn de symptomen van ferriprieve anemie?
De klachten ontwikkelen zich geleidelijk en dit gaat gepaard met algemene symptomen van anemie
Hoe wordt de diagnose van ferriprieve anemie gesteld?
- Anamnese en klinisch onderzoek;
- bloedonderzoek:
- RBC, hemoglobine en hematocriet - -
- ferritininegehalte - -
- transferrine ++
- serumijzer - -
- er zullen kleine, bleke erytrocyten opvallen
- de ijzerkleuring in beenmerg toont geen ijzer meer aan
Wat is ferritinine?
is een eiwit dat zorgt voor de opslag van ijzer in de lever en
het beenmerg
Wat is transferrine?
is een transporteiwit voor ijzer in het bloed.
Wat is serumijzer?
vrij circulerend ijzer-eiwitcomplex in het bloedplasma waarvan gehalte een maat is voor de hoeveelheid ijzer die uit het voedsel is opgenomen en de hoeveelheid die via het bloed geredistribueerd wordt in lichaam
Wat is de behandeling van ferriprieve anemie?
- oorzakelijke behandeling
- ijzerrijke voeding opnemen
- extra ijzer toedienen onder de vormvan orale ijzersupplementen bv. Losferron®, Ferograd®, Ferricure®,…)
- parenterale ijzertoediening enkel bij malabsorptie aangewezen en gebeurt meestal IM, zelden IV bv. Venofer®, Injectafer®, Fercacyl®.
Welke oorzakelijke behandeling van ferriprieve anemie is er?
o bloedverlies door hevige menstruaties kan verminderd worden door bv. gebruik van de anticonceptiepil;
o behandelen van onderliggende aandoeningen (coeliakie, maagulcus,
o vermijden van langdurige inname van bepaalde medicaties zoals NSAID’s bv.Feldene®, Diclofenac®, Voltaren® en bij voorkeur met maagbescherming;
Welke voeding bevat veel ijzer?
alle rode vleessoorten, schaal- en schelpdieren, sommige groene groenten (spinazie, broccoli), noten, peulvruchten, brood, gedroogd fruit, (abrikozen en rode bessen)…;
Wat is megaloblastaire anemie?
vorm van macrocytaire anemie die veroorzaakt is door deficientie van vit B12 en/of foliumzuur
Wat is de invloed van foliumzuur en vitamine B 12 op de bloedaanmaak?
Foliumzuur en vitamine B12 zijn noodzakelijk bij een normale bloedcelaanmaak. Foliumzuur is onmisbaar voedingsbestanddeel
Waar komt Vitamine B12 en foliumzuur uit?
Vit B12 komt voor in melk, kaas, eieren, vis, vlees, …. Foliumzuur
komt voor in groene bladgroenten, citrusfruit, volkorenproducten
Wat zijn de oorzaken van een gebrek aan vitamine B12?
o onvoldoende aanvoer uit voeding bv. veganisten, bejaarden,
o ethylisme;
o malabsorptie door congenitale afwezigheid van de intrinsic factor, door de ziekte van Crohn, na gastrectomie, bij maagcarcinoom;
o nierdialyse;
o pernicieuze anemie:
o een gestoorde opname door malabsorptie, slijmvlies-afwijkingen, darmresectie,
fistels, divertikels, infecties …;
o geneesmiddelengebruik (bv. chemotherapie, antibiotica …)
Wat is pernicieuze anemie?
opname vit. B12 gebeurt in laatste deel dunne darm -> eerst gekoppeld aan intrinsieke factor die door maagwand wordt geproduceerd. Door auto-immuunreactie tegen pariëtale cellen van maag is productie van intrinsieke factor verstoord en vit. B12 onvoldoende opgenomen in lichaam
Wat zijn mogelijke oorzaken van een tekort aan foliumzuur?
o niet gevarieerde of onvoldoende voeding;
o overmatig alcoholgebruik -> verhoogd risico op foliumzuurtekort. Alcohol verstoort opname foliumzuur in darmen
o door hogere nood bij zwangerschap en in puberteit;
o gestoorde opname van voedingsstoffen in de darm (malabsorptie);
o het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals middelen tegen epilepsie en methotrexaat, een middel dat bij reuma gegeven wordt.
Wat zijn de typische symptomen van megaloblastaire anemie?
- verminderde eetlust;
- slijmvliesvervlakking in dunne darm zorgt voor malabsorptie, waardoor bijkomend ijzergebrek ontstaat;
- glossitis (ontsteking van de tong);
- witte vlekken in de huid;
- een tekort aan vitamine B12 kan ook ernstige neurologische symptomen geven zoals:
o paresthesie, concentratiestoornissen, geheugenverlies;
o coördinatiestoornissen,…..).
Hoe kan de diagnose van megaloblastaire anemie vastgesteld worden?
op basis van de klinische symptomen en bloedonderzoek.
Voornamelijk het bepalen van RBC, hemoglobine, hematocriet, vitamine B12 en foliumzuur is belangrijk
Wat is de behandeling van megaloblastaire anemie?
- Oorzakelijke behandeling;
- perorale inname vitamine B12 en/of foliumzuur bv. Befact®, Tribvit®, Folavit®;
Wat is anemie door een tekort aan erytropoëtine?
- komt vooral voor bij patiënten met nieraandoeningen
- er treedt ernstige normocytaire anemie op (vorm van anemie waarbij cellen normale grootte hebben)
- vooral op onvoldoende productie van groeifactor erytropoëtine door nieren
Wat is EPO?
Erythropoëtine is een hormoon en stimuleert het rode beenmerg tot aanmaak van voorlopercellen van rode bloedcellen
Wat is de behandeling van anemie door een tekort aan erytropoëtine?
- vroeger: regelmatige transfusie
- nu: door gentechniek menselijk erytropoëtine beschikbaar, wat effectieve behandelingsmethode is gebleken. Er bestaan echter een aantal bijwerkingen zoals hypertensie, trombose …
Wat is aplastische anemie?
Verminderde aanmaak van erytocyten -> niet door tekort bouwstof <-> maar stamceldefect
=> tekort aan alle bloedcellen
Waar kan het stamceltekort bij aplastische anemie zich afspelen?
- de erythrocyten (anemie);
- de leukocyten (leukopenie);
- de trombocyten (trombopenie);
- alle bloedcellen (pancytopenie).
Wat zijn de mogelijke oorzaken van aplastische anemie?
- aangeboren afwijking;
- medicatie ( oogdruppels, medicatie voor hyperthyreoïdie, anti-epileptische middelen …);
- chemotherapie en radiotherapie;
- chemicaliën (bv. benzeen);
- infecties (bv. hepatitis A)
Wat zijn de symptomen van aplastische anemie?
- algemene symptomen anemie
- infecties ter hoogte van huid, mond, keelholte, longen door tekort WBC
- verhoogde bloedingsneiging met symptomen: neusbloedingen, petechiën, overvloedige maandstonden… Door tekort trombocyten
Hoe kan de diagnose van aplastische anemie gesteld worden?
Bloedonderzoek:
* erytrocyten,
* leukocyten;
* trombocyten;
* reticulocyten;
* bij twijfel zal de arts een beenmergpunctie overwegen
Waaruit bestaat de behandeling van aplastische anemie in eerste instanties?
- preventie en behandeling van infecties (bv. steriele kamer, antibiotica …);
- transfusie van Packed Cells bij anemie (vol bloed ontdaan van leukocyten, plaatjes en
plasma); - transfusie van trombocyten (alleen bij levensbedreigende bloedingen).
Wat is een mogelijk gevolg van veelvuldige transfusies?
andere problemen, zoals de vorming van antistoffen tegen bloedcellen, infectieoverdracht en ijzeropstapeling. Dit laatste kan dan op zijn beurt leiden tot orgaanschade
Wat zijn andere behandelingen voor aplastische anemie?
- behandeling met mannelijke hormonen die gunstig effect hebben op vorming erythrocyten (werkt enkel bij klein aantal zv)
- toedienen van groeifactoren bv. Neupogen®, Neulasta® voor aanmaak van leukocyten;
- allogene stamceltherapie: hierbij wordt slecht functionerend beenmerg vernietigd door combinatie van radiotherapie en chemotherapie -> wordt vervangen door stamcellen van donor
Wat is hemolytische anemie?
verhoogde afbraak van erythrocyten. Het beenmerg vertoont telkens intense bloedregeneratie ter compensatie van afbraak. Beenmerg beschikt over grote reservecapaciteit. Pas als reserve in gebreke komt, ontstaat de anemie
Wat zijn de symptomen van hemolytische anemie?
- icterus
- splenomegalie (vergrote milt)
- na verloop van tijd kunnen galstenen ontstaan door het vrijgekomen bilirubine
- bij acute hemolyse: koorts, rillingen, buikpijn, gewrichtspijn
Waardoor ontstaat icterus bij hemolytische anemie?
door een verhoogde afbraak komt er meer bilirubine vrij in het bloed;
Waardoor ontstaat splenomegalie bij hemolytische anemie?
door toegenomen afbraak van RBC in de milt
Wat zijn de mogelijke oorzaken van de erfelijke vorm van hemolytische anemie?
o congenitale sferocytose (erfelijke vorm van anemie waarbij erythrocytenbolvormig worden);
o sikkelcelanemie (erfelijke vorm van anemie waarbij abnormaal hemoglobine wordt aangemaakt en RBC een abnormale sikkelvorm hebben);
o thalassemieën (erfelijke vorm van anemie waarbij hemoglobine niet goed aangemaakt wordt waardoor de RBC te snel afgebroken worden)
Wat zijn de mogelijke oorzaken van de verworven vorm van hemolytische anemie?
o infecties (malaria, toxoplasmose)
o abnormale immuunreactie
o ABO-incompatibiliteit
o rhesus-antagonisme
o mechanische hemolyse
Hoe kan een abnormale immuunreactie zorgen voor hemolytische anemie?
lichaam produceert antilichamen die erytrocytenaanvallen en afbraak in milt stimuleren, zoals bv. bij lupus erythematosus (chronische auto-immuunziekte die aan verschillende organen ontstekingen veroorzaakt);
Hoe kan ABO-incompatibiliteit zorgen voor hemolytische anemie?
wanneer een persoon met een bepaalde bloedgroep bloed kreeg van een persoon met een ander bloedtype, waardoor het immuunsysteem reageert
Hoe kan mechanische hemolyse zorgen voor hemolytische anemie?
: als het gevolg van heftige bewegingen in de bloedstroom (bv. bij hartklepprothese, hoogtestages).
Hoe wordt de diagnose van hemolytische anemie gesteld?
- bloedonderzoek:
o erythrocyten, reticulocyten, hematocriet
o haptoglobine
o bilirubine
o antistoffen tegen erytrocyten die in het bloed aanwezig zijn bij auto-immune oorzaak - urineonderzoek: door tekort aan haptoglobine komt hemoglobine in urine terecht = hemoglobinurie -> rode verkleuring van de urine
Wat kan men afleiden uit haptoglobine i.k.v. hemolytische anemie?
men merkt een daling tot complete afwezigheid van het eiwit haptoglobine op. Deze staat in voor binding van hemoglobine dat afkomstig is van vernietigde erythrocyten. In geval van hemolyse zal concentratie van vrij haptoglobine dus snel dalen;
Wat kan men afleiden uit bilirubine i.k.v. hemolytische anemie?
deze zal verhoogd zijn door verhoogde afbraak van RBC;
Waaruit bestaat de behandeling van hemolytische anemie?
- Oorzakelijke behandeling
- indien hemolytische anemie gevolg is van auto-immuniteit:
- immuunsysteem onderdrukken om aanmaak van antistoffen te verminderen, zoals Prednison®
- toediening van immunosuppressiva bv. Imuran®
- soms toediening monoklonale antilichamen bv. Avastin®
- soms splenectomie
- soms plasmaferese
- soms toediening cytotoxisch geneesmiddel bv. Endoxan
- bloedtransfusie bij ernstige anemie
