D1 Hoofdpijn Flashcards
primaire vs secundaire hoofdpijn
primair: geen onderliggende oorzaak
- migraine
- spierspanningshoofdpijn
- clusterhoofdpijn
- medicatie afh.
- paroxysmale hernicrania (soort clusterhoofdpijn)
- trigeminusneuralgie
- arteriitis temporalis
secundair: andere onderliggende oorzaak
- hersentumor
- hersenbloeding
- hersenabces
- sinusitits
- meningitis
- hoofdtrauma
- middelengebruik of ontrekking
Migraine
- aanvalsgewijze halfzijdige hoofdpijn
- bonkende hoofdpijn
- misselijkheid, braken (alleen bij migraine ‘onschuldig’)
- overgevoeligheid voor licht en geluid
- noodzaak tot rust
- duur: 4-72 uur
- met of zonder aura
- —- 1/3 patienten met
- —- vaak visueel: flikkerscotoom
- —- kan ook: sensibel, motorisch of taal
- —- duur: 5-60 min
Behandeling:
- Leefstijl
- —– regelmaat
- —– voldoende slaap
- —– ontspanning - Aanvalsbehandeling
- —- paracetamol/NSAID met anti-emeticum
- —- triptanen - preventieve behandeling
- — > 2x per maand een aanval
- — propanolol -> betablokker
- — topiramaat
- — candesartan –> ARB
- — natriumvalproaat
Spierspanningshoofdpijn
- verloop: progressief
- pathofysiologie: centrale sensitisatie
Nekspieren zitten door middel van een bindweefselplaat over het hoofd verbonden met de voorhoofdspieren. Verhoogde spierspanning in deze spieren kan pijnklachten geven.
Behandeling:
- Leefstijl
- — ontspanning
- — goede houding
- — voldoende slaap
- — geen cafeïne houdende dranken
- — mindfulness - Medicatie
- — amitriptyline 10mg voor de nacht - Fysio
Medicatie afhankelijke hoofdpijn
- > 15 dagen per maand pijnstillers (pcm of ibu)
- > 10 dagen per maand triptanen
- vaak hoofdpijn in de ochtend en nacht
- beleid:
- —- afkicken pijnstillers
- —- kijken welke vorm van hoofdpijn overblijft
- —- deze gericht behandelen
Clusterhoofdpijn
- mannen > vrouwen
- debuut mediaan 20-30 jaar
- vaak in de nacht
- minuten - uren (kort)
- hevige pijn achter een oog of temporaal met:
- — Horner syndroom = kleinere pupil + licht hangend ooglid
- — tranen uit oog
- — roodheid rondom oog
- — neusuitvloed of verstopping
Behandeling
- Aanvals
- sumitriptan injecties
- inademen 7 liter O2/min - Preventieve behandeling
- verapamil
Clusterhoofdpijn
- mannen > vrouwen
- debuut mediaan 20-30 jaar
- vaak in de nacht
- minuten - uren (kort)
- hevige pijn achter een oog of temporaal met:
- — Horner syndroom = kleinere pupil + licht hangend ooglid
- — tranen uit oog
- — roodheid rondom oog
- — neusuitvloed of verstopping
Behandeling
- Aanvals
- sumitriptan injecties
- inademen 7 liter O2/min - Preventieve behandeling
- verapamil
Trigeminusneuralgie
- aangezichtspijn
- schietende pijn spontaan of bij aanraken gezicht in verloop trigeminus (mn. 2e en 3e tak)
- provocatie door eten of praten
Behandeling:
- Preventief:
- anti-epileptica: carbamazepine, gabapentine evt. amitryptiline, pregabaline
- operatie
- — Jannetta operatie: kussentje tussen ader en zenuw
- — Sweet procedure: blokkade Ganglion
Arteritis temporalis
- > 50 jaar
- auto-immuunaandoening
- Giant cell arteritis (GCA)
- vaak ook polymyalgia rheumatica
- cave blindheid
Arteritis temporalis
- > 50 jaar
- auto-immuunaandoening
- Giant cell arteritis (GCA)
- vaak ook polymyalgia rheumatica
- cave blindheid
Arteritis temporalis
- > 50 jaar
- auto-immuunaandoening
- Giant cell arteritis (GCA)
- vaak ook polymyalgia rheumatica
- cave blindheid
- —- afsluiting artiae cilliaris posterior
- —- ischemie nervus opticus
- —- blijvende blindheid aan een oog
Diagnostiek
- bloed: BSE verhoogd
- echo arteria temporalis
- biopt
Behandeling: prednison (hoge dosis en dan afbouwen)
Triptanen
- Aanvalsmedicatie migraine (3de keus na pcm en ibu (evt. + anti-emeticum)
- —- innemen als hoofdpijn begint, niet als aura er is (dit is te vroeg)
- —- grijpt aan op serotonine, werking is verder onbekend
- —- neusspray
(bijv. sumatriptan)
Subarachnoidale bloeding
- kunnen zich presenteren met alleen hele erge acute hoofdpijn
- misselijkheid, braken
- hoeft geen bewustzijnsverlies
- diagnose wordt vaker gemist -> rebleed -> hoge mortaliteit
- vaak in de buurt van cirkel van Williw -> goed te coilen via de lies (soms radialis)
- clippen = hersenoperatie waarbij het stukje aneurysma wordt ‘afgeknipt’ -> wordt gedaan wanneer aneurysma moeilijk te bereiken is
Sinustrombose (risicofactoren)
Risicofactoren:
- otitis media -> ontsteking -> stollingssysteem geactiveerd. Niet goed behandeld -> mastoiditis -> kan doorbreken naar de hersenen toe –> kan meningitis veroorzaken, ook sinus sigmoideus en sinus transversus zitten daar in de buurt, kunnen makkelijk een trombose krijgen
- anticonceptiepil
- familiegeschiedenis (aandoeningen voor verhoogde stolling)
- zwangerschap
- maligniteiten (voornamelijk metastasen) –> stolling omhoog
Hersentumoren
red flags: misselijkheid/braken + visusstoornissen, maligniteit in VG
- Epileptische aanval
- Focale uitvalsverschijnselen
- — spraak
- — bewegen
- — gevoel
- — zien
- — gedrag - Teken van verhoogde intracraniele druk
- — (progressieve) hoofdpijn
- — misselijkheid/braken
- — wazig/dubbel zien –> papiloedeem
- — verlaagd bewustzijn
Behandeling:
- dexamethason
- operatie
- radiotherapie
- chemotherapie
- begeiding
- anti-epileptica
- revalidatie
Hersentumoren (algemeen)
red flags: misselijkheid/braken + visusstoornissen, maligniteit in VG
- Epileptische aanval
- Focale uitvalsverschijnselen
- — spraak
- — bewegen
- — gevoel
- — zien
- — gedrag - Teken van verhoogde intracraniële druk
- — (progressieve) hoofdpijn
- — misselijkheid/braken
- — wazig/dubbel zien –> papiloedeem
- — verlaagd bewustzijn
Behandeling:
- dexamethason
- operatie
- radiotherapie
- chemotherapie
- begeleiding
- anti-epileptica
- revalidatie
Gordelroos
- verwekker: vaicella zoster = herpes simplex (type III)
- niet besmettelijk voor mensen die waterpokken hebben gehad
- waterpokken -> virus blijft in zenuwstelsel (ganglions) -> wordt actief bij mindere weerstand
Red flags hoofdpijn en hersentumor
- hoofdpijn in de ochtend
- hoofdpijn in de nacht
- progressieve hoofdpijn
- braken (in de ochtend)
- visusstoornissen
- epileptische aanvallen
- uitvalsverschijnselen
- maligniteit VG
Dexamethason (bij hersentumor)
- oedeem verminderd
- pijnstillend
- alleen indien symptomen
- 2 dd 2 mg
Bestraling (bij hersentumor)
- focale bestraling
- — meerdere weken, elke werkdag een dosis
- totale schedelbestraling
- — meerdere weken, elk werkdag een dosis
- stereotactische bestraling
- — eenmalig, hoge dosis
chemotherapie (bij hersentumor)
- oraal
- — temozolamide
- intraveneus (PVC-kuur)
- — procarbazine
- — CCNU = lomustine
- — vincristine
liquor kenmerken (bacterieel vs viraal)
Geproduceerd door capillairen in plexus choriodeus
Geresorbeerd in plexus arachnidoidea
Bestaat uit: eiwitten, immunoglobulinen die of lokaal geproduceerd zijn of uit het bloed gedifundeerd.
kenmerken bacterieel viraal
intracraniale druk N of hoog N of hoog
aspect purulent helder/wolkachtig
kleur wit helder
cytologie zeer hoog hoog
cel type neutrofielen lymfocyten
eiwit (mg/dl) hoog N (of hoog)
glucose (mg/dl) laag N
lactaat (mg/dl) > 3,5 <3,5
Otitis media acuta (OMA)
Kenmerken:
- rood bomberend en/of niet-doorschijnend trommelvlies
- acuut ontstane oorpijn, algemeen ziekzijn o.a. koorts
- infectieuze ontsteking van het middenoor
- meestal kinderen
- meestal viraal –> geen ab
- soms meningitis als complicatie: verspreiding per continuitatem
- veel voorkomende bacteriele verwekkers:
- —— strep. pneumoniae
- —— H. influenza
- —— m. catarrhalis (minder)
- —— strep. pyogenes (minder)
op indicatie ab (ernstig ziek + dubbelzijdig, <2 jaar, start otorroe)
Meningitis (algemeen)
symptomen
- koorts
- hoofdpijn
- braken
- men. prikkeling
- petechien/purpera
Aanvullende diagnostiek: bloedonderzoek, bloedkweek, keeluitstrijk, liquorpunctie met bacteriele kweek en virale PCR.
CT hersenen geindiceerd voor verrichten van lumbaalpunctie bij verdenking (bacteriele) meningitis en een van onderstaande:
- focale neurologische uitval
- insulten
- papiloedeem
- gedaald bewustzijn
- ernstige immuundeficientie
Lumbaalpunctie is gecontrindiceerd bij
- midline shift
- stollingsstoornissen
- lokale huidinfecties op de rug
- septische shock met diffuse intravasale stolling
Stafylokokken meningitis (Gram + kokken)
-> staf. aureus of laagvirulente coagulase negatieve stafylokokken (CNST)
Dringt binnen in CZS na (tijdelijk) open verbinding tussen liquor en huid:
- spina bifida
- neurochirurgie
- epiduraal katether
- ventrikel drain
Meningokokken meningitis
- veroorzaker: Neisseria meningitides (gram- diplokokken)
- commensaal in nasofarynx
- van de nasofarynx kan de bacterie in de bloedbaan terechtkomen en de BHB passeren en meningitis veroorzaken
Meningokokken meningitis en sepsis
symptomen
- hoge koorts, verwardheid, hoofdpijn, nekstijdheid en braken
- bij meningokokkensepsis zijn petechien en echymosen op romp, extremiteiten en conjunctivae
- zeer fulminant
Neonatale meningitis
Bekende verwekkers:
- E. coli
- strep. agalactiae (GBS)
- listeria monocytogenes
empirische behandeling: ceftriaxon + amoxicilline
Hersenabcessen
Oorzaken:
- groei per continuitatem: groei vanuit directe omgeving bijv. otitis media, sinusitis, ontsteking rond een vreemd lichaam
- secundaire infectie vanuit een aangeboren fistelgangetje vanuit de huid (zeldzaam)
- versleping via de bloedbaan door infectie elders, bijv. een peridontitis, endocarditis
Herpes meningoencephalitis
- infectie met herpes simplex virus (HSV) veroorzaakt een meningo-encephalitis
- begint als griep, met hoge koorts en hoofdpijn
- symptomen: verwardheid, bewustzijnsdaling, epileptische insulten en hemiparese (= halfzijdige spierzwakte)
- snelle behandeling: aciclovir (empirisch)
- meestal blijvende neurologische schade
ADEM (= acute disseminating encephalomyelitis)
- aandoening van hersenweefsel en ruggenmerg waarbij het immuunsysteem de myelineschede aanvalt
- treedt op na injectie
- ontstaat snel en verspreid snel
- meestal bij kinderen
- gaat gepaard met: koorts, hoofdpijn, verminderd bewustzijn, epilepsie
- behandeld met: corticosteroiden
Aseptische meningitis
= hersenvliesontsteking waar geen bacteriele infectie kan worden gekweekt. Meestal virale infectie met enterovirus of parechovirus. Infecties met HSV moeten behandeld worden met aciclovir.
Listeria meningitis
- listeria monocytogenes kan meningitis of hersenstamencephalitis veroorzaken
- risicogroepen: neonaten, zwangere vrouwen, personen met verminderde afweer en alcoholisten
- bij verdenking: ceftriaxon + amoxicilline
Listeria monocytogenes
- gram+ staaf
- overgedragen via voedsel
- overleeft onder extreme omstandigheden
Bellse parese
= perifere aangezichtsverlamming waarbij volledig of gedeeltelijk eenzijdige verlamming vd aangezichtsmusculatuur ontstaat door een functiestoornis vd nervus facialis
oorzaken
- 2/3 idiopathisch
- —– mogelijk door reactivatie van VZV en HSV
- 1/3 bekend
- —– lymforreliose -> erythema migrans? teek?
- —– otitis media
- —– cholesteatoom
- —– trauma
- —– tumoren
Vraag naar bijkomende klachten
Lyme neuroborreliose
- Bellse parese
- tekenbeet
- erythema migrans
- behandeling AB -> ceftriaxon
EMV score
E= eyes 4 spontaan 3 bij aanspreken 2 bij pijn 1 niet
M = motorische reactie 6 opdracht uitvoeren 5 localiseren pijn 4 normaal buigen (pijn) 3 pathologisch buigen (pijn) 2 pathologisch strekken pijn 1 geen reactie
V = verbale reactie 5 georienteerd 4 verward (zinnen) 3 inadequaat (woorden) 2 onverstaanbaar, kreunen 1 geen geluid
Afasie (dysfasie?)
Het niet goed kunnen uiten en begrijpen van taal
dysartrie
Taalfunctie is intact maar de uitspraak is gestoord waardoor een persoon moeilijk verstaanbaar is
Anterograde amnesie = posttraumatische amnesie
= post traumatische amnesie = er kan geen informatie worden opgenomen gedurende een periode na het ongeval
Periode PTA is voorbij wanneer:
- pt niet meer telkens dezelfde vragen stelt
- pt weet waar hij/zij is, wie de personen om hen heen zijn en welke dag het is.
- pt 3 woorden kan inprenten en deze na 5 min weer kan herhalen
Verwijzing LTSH naar het ziekenhuis
Met ambu:
- EMV < 15 min
- focale neurologische uitval
- verdenking schedelfractuur
- posttraumatisch insult
- hoogenergetisch trauma
Ziekenhuis met eigen vervoer
- bewustzijnsverlies na ongeval
- amnesie
- aanhoudende hoofdpjin
- braken
- stollingsstoornis
- leeftijd > 40 jaar
- drugs of alcoholintoxicatie
- verdenking mishandeling
- geen sociaal netwerk
- niet pluis gevoel
Indicatie CT-scan LTSH
bij 1 major criterium of 2 minor criteria
Major criterium
- hoogenergetisch trauma
- persisterend braken
- PTA > 4 uur
- klinische tekenen schedelfractuur
- EMV < 15
- 2 punten achteruitgang op EMV
- gebruik antistolling
- posttraumatisch insult
- focale neurologie
Minor criterium
- val van enige hoogte
- PTA 2-4 uur
- uitwendig hoofdletsel
- bewustzijnsverlies
- 1 punt achteruitgang EMV-score
- leeftijd > 40 jaar (60 jaar? volgens triagewijzer)
Posttraumatische klachten na LTSH
- hoofdpijn
- duizeligheid
- wazig zien
- overgevoeligheid voor licht en geluid
- oorsuizen en gehoorverlies
- problemen met aandacht en concentratie
- tragere informatieverwerking
- geheugen problemen
- sneller vermoeid zijn
- slaapproblemen
- prikkelbaar gedrag
Houden aantal weken aan, zelden na 6 mnd nog aanwezig
Aanhoudende klachten –> NAH (= niet aangeboren hersenletsel)
