Colli Iaith - Harri Web Flashcards
Penill 2
Colli’r hen alawon persain
Colli’r tannau’r delyn gywrain
Colli’r coronau’n diasbedain
Ac yn eu lle cael clebar brain
Pennill 1
Colli iaith a cholli urddas
Colli awen, colli barddas
Colli coron aur cymdeithas
Ac yn eu lle cael bratiaith fas
Pennill 3
Colli crefydd, colli enaid
Colli ffydd yr hen wronaid
Colli popeth glân a thelaid
Ac yn eu lle cael baw a llaid
Pennill 4
Cael yn ôl o borth marwolaeth
Gân a ffydd a bri yr heniaeth
Cael yn ôl yr hen deftadaeth
A chymru’n dechrau ar ei hyndaith
Yr holl gerdd - Harri Webb
Colli iaith a cholli urddas
Colli awen, colli barddas
Colli coron aur cymdeithas
Ac yn eu lle cael bratiaith fas
Colli’r hen alawon persain
Colli tannau’r delyn gywrain
Colli’r coronau’n diasbedain
Ac yn eu lle cael clebar brain
Colli crefydd, colli enaid
Colli’r hen ffydd yr hen wronaid
Colli popeth glân a thelaid
Ac yn eu lle cael baw a llaid
Colli tir a cholli tyddyn
Colli Elan a Thryweryn
Colli Claerwen a Llanwddyn
A’r wlad i gyd dan ddŵr llyn
Cael yn ôl o borth marwolaeth
Gân a ffydd a bri yn heniaith
Cael yn ôl yr hen deftadaeth
A Chymru’n dechrau ar ei hymdaith
1)
Colli iaith a cholli urddas
Colli awen, colli barddas
Colli coron aur cymdeithas
Ac yn eu lle cael bratiaith fas
2)
Colli’r hen alawon persain
Colli tannau’r delyn gywain
Colli’r corau’n diasbedain
Ac yn eu lle cael clebar brain
3)
Colli tir a cholli tyddyn
Colli Elan a Thryweryn
Colli Claerwen a Llanwddyn
A’r wlad i gyd dan ddŵr llyn
4)
Cael yn ôl o borth marwolaeth
Gân a ffydd a bri yr heniaith
Cael yn ôl yr hen dredtadaet
A Chymru’n dechrau ar ei hymdaith
Mesur y gerdd - cerdd mewn mydr ac odl
Patrwm odli a a a a
Patrwm sillafu 8 8 8 8
4 llinell ymhob pennill
Dim cynghanedd
Cynnwys ; disgrifio’r digwyddiadau lle mae Cymru wedi colli’r dydd y mae’r bardd ar ddechrau’r gerdd hon.
Yn eu tro, fe gyfeirir at golli’r iaith Gymraeg, colli’r diwylliant Cymreig, colli crefydd a cholli tir daearyddol.
Cynnwys Colli Iaith (1) Cyflwyniad
Disgriofio’r digwyddiadau lle mae Cymru wedi colli’r dydd y mae’r bardd ar dechrau y gerdd hon. Yn eu tro, fe gyfeirir at golli’r iaith Gymraeg, colli’r diwyllaint Cymreig, colli crefydd a cholli tir daearyddol.
P1 “coron aur chymdeithas” - coron sy’n dangos pwysigrwydd person, Mae’r iaith Cymraeg yn bwysig i gymdeithas Cymru.
Mae’r bardd yn dweud fod yr iaith Gymraeg wedi troi’n iaith sathredig, does dim yn urddasol amdani mwyach er ei bod yn cael ei hystyried yn werthfawr.
Cynnwys Colli Iaith (2) Pennill Cyntaf
Yn y pennill cyntaf dywed y bardd fod iaith y Gymraeg yn troi’n sathredig, does dim yn urddasol am y iaith bellach er ei bod yn cael ei ystyried yn moethus “coron aur cymdeithas” - coron sy’n rhoi statws i brenin/brennhines ac yn dangos eu pwysigrwydd.
Cynnwys Colli Iaith (3) Pennill cyntaf
Dywed y bardd fod Cymru wedi dechrau colli traddodiadau o farddoni “colli awen, colli barddas”, a’r hyn sy’n bodoli yng Nghymru bellach yw “bratiaith fas” sef Saesneg yn gymysg a’r Gymraeg
Cynnwys Colli Iaith (4) Ail pennill
Yn y trydydd pennill mae’r bardd yn mynd ymlaen i sôn am diflaniad crefydd. Gan fod nifer o’r oethau a enwyd eisioes gan gan y bardd yn cael ei cryfhau gan fynd i’r capel.
Cynnwys Colli Iaith (5) Ail pennill
Mae diflaniad crefydd yn cael effaith ar iaith a diwylliant “colli crefydd, colli enaid” ac mae’r genhedlaeth hŷn sy’n mynychu’r capeli’n rheolaidd yn marw fesul un “ffydd yr hen wronaid”.
P3B : Beth sy’n digwydd oherwydd hyn?
Oherwydd diflaniad crefydd fe ddaw “baw a llaid” i Gymru sef pethau llygredig fel trais, creulondeb, trosedd a hyd yn oed mwy o seisnigrwydd.
P2 : Canolbwyntia’r bardd ar y diwylliant cerddorol sydd wedi’i golli, nid yw’r “hen alawon persain” yn cael eu canu bellach.
Nid oes cymaint yn dangos diddordeb mewn chwarae “tannau’r delyn gywrain” sef offeryn traddodiadol Cymru.
P4: Yn y pedwerydd pennill mae’r barddyn sôn am dunged Cymru oherwydd gormes llywodraeth Lloegr, a fel y bu’n rhaid boddi cymunoedd a phentrefi er mwyn darparu dŵr i dinasoedd Lloegr.
Gwnaed hyn yng Nghwm Elan a Cwm Tryweryn a phentrefi “Claerwen a Llanwddyn” wrth i’r trigolion wylio’r wlad yn “colli tir a cholli tyddyn” bob tro nes ei bod hi’n ymddangos fel pe bai’r “wlad i gyd dan ddŵr llyn.” Does dim gobaith i’w weld yn y pedwar pennill cyntaf.
Cynnwys Colli Iaith (7)
- sôn am dynged Cymru oherwydd gormoes llywodraeth Lloegr
- fel y bu’n rhaid boddi cymoedd a phentrefi Cymru i darparu dŵr i dinasoedd mawrion Lloegr.
- nghwm Elan a cwm thryweryn, a phentrefi “Claewen a Llanwyddyn”
- wrth i’r trigolion wylio’r wlad yn “colli tir a cholli tyddyn” bob tro nes bod yr “wlad i gyd dan ddŵr llyn”
- ddim gobaith yn y pedwar pennill cyntaf.
P1b: colli awen,colli barddas” - Dywed fod Cymru wedi dechrau colli ei thraddodiadau a farddoni.
A’r hyn bodoli yn Nghymru bellach yw “bratiaith fas” sef Saesneg yn gymysg â’r Gymraeg.
P4: Ond yn y pennill olaf, mae newid yn agwedd y bardd. Gwêl y bardd fod Cymru’n dechrau dod yn ôl o’r llwch “o borth marwolaeth.”
Gwel yr iaith a’n crefydd a’r gogoniant yr wlad yn godi yn y tir “cael yn ôl yr hen dregt adaraeth.”
Cyfleua’r bardd y gobaith hwn drwy’r delwedd o Gymru’n “dechrau ar ei hymdaith” gan orymdeithio i’r dyfodol.
Cynnwys Colli Iaith (8)
-newid yn agwedd y bardd.
-cymru’n dechrau codi “o borth marwolaeth”
-iaith, crefydd a gogoniant yn ail codi yn y tir
“Cael yn ôlm yr hen dreftadaeth..”
- bardd yn cyfleu gobaith cymru drwy “dechrau ar ei hymdaith” gan orymdeithio fel byddwn ni yn y dyfodol
P2B : Mae Cymru’n enwog hefyd am ei chorau meibion ond mae’r rhieny’n diflannu - “corau’n diasbedain.”
Gan adael sŵn cras sy’n amhleserus i’r glust sef “clebar brain”
Cynnwys Colli Iaith (6) Trydydd pennill
- diflaniad creffydd
- nifer o’r pethau yn cael ei cryfhau gan hyn (iaith a diwylliant)
- “colli crefydd,colli enaid”
- genhedlaeth hŷn yn mynychu’r capel yn rheolaidd, ond yn marw fesul un
- oherwydd diflaniad crefydd mae popeth yn troi i “baw a llaid”
