Colli Iaith - Harri Web

Question 0

Penill 2

Answer 0

Colli’r hen alawon persain
Colli’r tannau’r delyn gywrain
Colli’r coronau’n diasbedain
Ac yn eu lle cael clebar brain

Question 1

Pennill 1

Answer 1

Colli iaith a cholli urddas
Colli awen, colli barddas
Colli coron aur cymdeithas
Ac yn eu lle cael bratiaith fas

Question 2

Pennill 3

Answer 2

Colli crefydd, colli enaid
Colli ffydd yr hen wronaid
Colli popeth glân a thelaid
Ac yn eu lle cael baw a llaid

Question 3

Pennill 4

Answer 3

Cael yn ôl o borth marwolaeth
Gân a ffydd a bri yr heniaeth
Cael yn ôl yr hen deftadaeth
A chymru’n dechrau ar ei hyndaith

Question 4

Yr holl gerdd - Harri Webb

Answer 4

Colli iaith a cholli urddas
Colli awen, colli barddas
Colli coron aur cymdeithas
Ac yn eu lle cael bratiaith fas

Colli’r hen alawon persain
Colli tannau’r delyn gywrain
Colli’r coronau’n diasbedain
Ac yn eu lle cael clebar brain

Colli crefydd, colli enaid
Colli’r hen ffydd yr hen wronaid
Colli popeth glân a thelaid
Ac yn eu lle cael baw a llaid

Colli tir a cholli tyddyn
Colli Elan a Thryweryn
Colli Claerwen a Llanwddyn
A’r wlad i gyd dan ddŵr llyn

Cael yn ôl o borth marwolaeth
Gân a ffydd a bri yn heniaith
Cael yn ôl yr hen deftadaeth
A Chymru’n dechrau ar ei hymdaith

Question 5

1)

Colli iaith a cholli urddas
Colli awen, colli barddas
Colli coron aur cymdeithas
Ac yn eu lle cael bratiaith fas

Answer 5

2)

Colli’r hen alawon persain
Colli tannau’r delyn gywain
Colli’r corau’n diasbedain
Ac yn eu lle cael clebar brain

Question 6

3)

Colli tir a cholli tyddyn
Colli Elan a Thryweryn
Colli Claerwen a Llanwddyn
A’r wlad i gyd dan ddŵr llyn

Answer 6

4)

Cael yn ôl o borth marwolaeth
Gân a ffydd a bri yr heniaith
Cael yn ôl yr hen dredtadaet
A Chymru’n dechrau ar ei hymdaith

Question 7

Mesur y gerdd - cerdd mewn mydr ac odl

Answer 7

Patrwm odli a a a a
Patrwm sillafu 8 8 8 8
4 llinell ymhob pennill
Dim cynghanedd

Question 8

Cynnwys ; disgrifio’r digwyddiadau lle mae Cymru wedi colli’r dydd y mae’r bardd ar ddechrau’r gerdd hon.

Answer 8

Yn eu tro, fe gyfeirir at golli’r iaith Gymraeg, colli’r diwylliant Cymreig, colli crefydd a cholli tir daearyddol.

Question 9

Cynnwys Colli Iaith (1) Cyflwyniad

Answer 9

Disgriofio’r digwyddiadau lle mae Cymru wedi colli’r dydd y mae’r bardd ar dechrau y gerdd hon. Yn eu tro, fe gyfeirir at golli’r iaith Gymraeg, colli’r diwyllaint Cymreig, colli crefydd a cholli tir daearyddol.

Question 10

P1 “coron aur chymdeithas” - coron sy’n dangos pwysigrwydd person, Mae’r iaith Cymraeg yn bwysig i gymdeithas Cymru.

Answer 10

Mae’r bardd yn dweud fod yr iaith Gymraeg wedi troi’n iaith sathredig, does dim yn urddasol amdani mwyach er ei bod yn cael ei hystyried yn werthfawr.

Question 11

Cynnwys Colli Iaith (2) Pennill Cyntaf

Answer 11

Yn y pennill cyntaf dywed y bardd fod iaith y Gymraeg yn troi’n sathredig, does dim yn urddasol am y iaith bellach er ei bod yn cael ei ystyried yn moethus “coron aur cymdeithas” - coron sy’n rhoi statws i brenin/brennhines ac yn dangos eu pwysigrwydd.

Question 13

Cynnwys Colli Iaith (3) Pennill cyntaf

Answer 13

Dywed y bardd fod Cymru wedi dechrau colli traddodiadau o farddoni “colli awen, colli barddas”, a’r hyn sy’n bodoli yng Nghymru bellach yw “bratiaith fas” sef Saesneg yn gymysg a’r Gymraeg

Question 15

Cynnwys Colli Iaith (4) Ail pennill

Answer 15

Yn y trydydd pennill mae’r bardd yn mynd ymlaen i sôn am diflaniad crefydd. Gan fod nifer o’r oethau a enwyd eisioes gan gan y bardd yn cael ei cryfhau gan fynd i’r capel.

Question 16

Cynnwys Colli Iaith (5) Ail pennill

Answer 16

Mae diflaniad crefydd yn cael effaith ar iaith a diwylliant “colli crefydd, colli enaid” ac mae’r genhedlaeth hŷn sy’n mynychu’r capeli’n rheolaidd yn marw fesul un “ffydd yr hen wronaid”.

Question 17

P3B : Beth sy’n digwydd oherwydd hyn?

Answer 17

Oherwydd diflaniad crefydd fe ddaw “baw a llaid” i Gymru sef pethau llygredig fel trais, creulondeb, trosedd a hyd yn oed mwy o seisnigrwydd.

Question 18

P2 : Canolbwyntia’r bardd ar y diwylliant cerddorol sydd wedi’i golli, nid yw’r “hen alawon persain” yn cael eu canu bellach.

Answer 18

Nid oes cymaint yn dangos diddordeb mewn chwarae “tannau’r delyn gywrain” sef offeryn traddodiadol Cymru.

Question 19

P4: Yn y pedwerydd pennill mae’r barddyn sôn am dunged Cymru oherwydd gormes llywodraeth Lloegr, a fel y bu’n rhaid boddi cymunoedd a phentrefi er mwyn darparu dŵr i dinasoedd Lloegr.

Answer 19

Gwnaed hyn yng Nghwm Elan a Cwm Tryweryn a phentrefi “Claerwen a Llanwddyn” wrth i’r trigolion wylio’r wlad yn “colli tir a cholli tyddyn” bob tro nes ei bod hi’n ymddangos fel pe bai’r “wlad i gyd dan ddŵr llyn.” Does dim gobaith i’w weld yn y pedwar pennill cyntaf.

Question 20

Cynnwys Colli Iaith (7)

Answer 20

• sôn am dynged Cymru oherwydd gormoes llywodraeth Lloegr
• fel y bu’n rhaid boddi cymoedd a phentrefi Cymru i darparu dŵr i dinasoedd mawrion Lloegr.
• nghwm Elan a cwm thryweryn, a phentrefi “Claewen a Llanwyddyn”
• wrth i’r trigolion wylio’r wlad yn “colli tir a cholli tyddyn” bob tro nes bod yr “wlad i gyd dan ddŵr llyn”
• ddim gobaith yn y pedwar pennill cyntaf.

Question 21

P1b: colli awen,colli barddas” - Dywed fod Cymru wedi dechrau colli ei thraddodiadau a farddoni.

Answer 21

A’r hyn bodoli yn Nghymru bellach yw “bratiaith fas” sef Saesneg yn gymysg â’r Gymraeg.

Question 23

P4: Ond yn y pennill olaf, mae newid yn agwedd y bardd. Gwêl y bardd fod Cymru’n dechrau dod yn ôl o’r llwch “o borth marwolaeth.”

Answer 23

Gwel yr iaith a’n crefydd a’r gogoniant yr wlad yn godi yn y tir “cael yn ôl yr hen dregt adaraeth.”
Cyfleua’r bardd y gobaith hwn drwy’r delwedd o Gymru’n “dechrau ar ei hymdaith” gan orymdeithio i’r dyfodol.

Question 24

Cynnwys Colli Iaith (8)

Answer 24

-newid yn agwedd y bardd.
-cymru’n dechrau codi “o borth marwolaeth”
-iaith, crefydd a gogoniant yn ail codi yn y tir
“Cael yn ôlm yr hen dreftadaeth..”
- bardd yn cyfleu gobaith cymru drwy “dechrau ar ei hymdaith” gan orymdeithio fel byddwn ni yn y dyfodol

Question 25

P2B : Mae Cymru’n enwog hefyd am ei chorau meibion ond mae’r rhieny’n diflannu - “corau’n diasbedain.”

Answer 25

Gan adael sŵn cras sy’n amhleserus i’r glust sef “clebar brain”

Question 26

Cynnwys Colli Iaith (6) Trydydd pennill

Answer 26

• diflaniad creffydd
• nifer o’r pethau yn cael ei cryfhau gan hyn (iaith a diwylliant)
• “colli crefydd,colli enaid”
• genhedlaeth hŷn yn mynychu’r capel yn rheolaidd, ond yn marw fesul un
• oherwydd diflaniad crefydd mae popeth yn troi i “baw a llaid”

Question 29

P3 : Mae’r bardd yn sôn am diflaniad crefydd.

Answer 29

Gan fod nifer o’r pethau a enwyd eisioes gan y bardd yn cael eu cryfhau o fynd i’r capel.
Mae diflaniad crefydc yn cael effaith ar yr iaith a’r diwylliant. - “colli crefydd, colli enaid” ac mae’r genhedlaeth hŷn sy’n mynychu’r capeli’n rheolaidd yn marw fesul un “ffydd yr hen wronaid”.

Question 30

Trosiad “colli coron aur cymdeithas”

Answer 30

Mae’r trosiad yma’n effeithiol am ei fod yn trosi’r iaith Gymraeg yn goron. Mae coron yn rhoi statws i frenin neu frehines a felly mae hyn yn awgrymu fod yr iaith Gymraeg yn rhoi statws i’r wlad, yn ei’n gwneud ni’n gwahanol i gwledydd eraill yn enwedig Lloegr. Mae’n llwyddo i bwysleisio pwysigrwydd a hunaniaeth yr iaith a’r wlad. Mae’r ansoddai’r aur yn pwysleisio cyfoeth yr iaith Gymraeg.

Question 31

Personoli “A Chymru’n dechrau ar ei hymdaith”

Answer 31

Yma mae’r bardd yn personoli’r wlad, Cymru, drwy ddweud ei bod hi’n dechrau gorymdeithio i’r dyfodol yn hyderus. Mewn gwirionedd cyfeirio at bobl Cymru mae’r dyfyniad, yn uno gyda’i gilydd i sicrhau dyfodol llewyrchus i’r wlad. Mae’n cyfleu bod y bobl fel byddin yn barod i frwydro dros hawliau iaith, traddodiadau a diwylliant. Eu hanes a’i hunaniaeth. Mae’r agwedd posetif yma ar diwedd y gerdd yn cyfleu ysbryd Gwynfor Evans ar ôl gael ei ethol i fod yn aelod Senyddol cyntaf Plaid Cymru.

Question 32

Rhestru
“Colli Elan a Thryweryn
Colli Claerwen a Llanwddyn”

Answer 32

Wrth rhestru’r holl ardaloedd yng Nghymru sydd wedi cael eu boddi er mwyn sefydlu cronfeydd dŵr i darparu cyflenwad dŵrvi rai dinasoedd mawrion Lloegr, rydyn ni’n gweld annhegwch sydd wedi dod o ran Cymru dros y blynyddoedd. Gan fod y rhestr yn ymddangos fel petai hi am fynd ymlaen am byth mae’n pwysleisio’r tir daearyddol a gollwyd a sylweddolwn yr anobaith fod cymaint o gartrefi, pentrefi, ardaloedd a chymunedau wedi diflannu eisioes o Gymru. Mae’n awgrymu agwedd ddi-hid y Cymry sydd wedi gadael i hyn ddigwydd. Mae’r rhestr yma yn pwysleisio maint anferthol y golled i Gymru.

Question 33

Cyferbynnu “colli..” “cael yn ôl..”

Answer 33

Ar ôl i’r bardd fod negyddol wrth rhestru’r holl pethau yma mae Cymru wedi colli (iaith, crefydd, diwylliant, cerddoriaeth a thraddodiadau) yn y penillion cyntaf mae’n gweld gobaith am y dyfodol i’r wlad. Mae’r geiriau “cael yn ôl” yn dangos Cymru’n barod i ffrwydro i adfer y pethau hyny sydd wedi bod yn prysur diflannu yn y blynyddoedd diweddar er mwyn eu diogelu ar gyfer cendlaethau dyfodol.