Cluster 5: Andere Disorders: MS, TBI, Epilepsie, Parkinson, Hersentumoren Flashcards
Multipele Sclerose (MS)
Is een auto-immuun ziekte van witte stof (leidend tot demyelinisatie) en dus belangrijk voor snelheid van denken, tempo van uitvoering en hoeveel iemand aankan.
Je ziet vaak overcompensatie om bij te blijven, maar houdt brein niet vol. Je ziet dus invloed van vermoeidheid en prikkelgevoeligheid op cognitie.
MS klachten
Zijn afhankelijk van plaats in het zenuwstelsel waar ontsteking optreedt. Myeline ontsteekt en raakt beschadigd, waardoor zenuwen niet goed meer kunnen functioneren of uitvallen.
- Relaps remitting -> opkomen en terugvallen van klachten.
- Secundair progressieve MS -> klachten komen op en vallen terug, later progressief.
- Primair progressief -> geen sprake van terugvallen, progressieve achteruitgang.
Lichamelijke en cognitieve klachten MS
- Ziekteacceptatie/verwerking/rouw
- Lichamelijk (vermoeidheid, overprikkeling, pijn, afhankelijkheid)
- Emotionele problematiek (stress, direct effect vanuit beschadiging, stemming/depressie, angst)
- Cognitieve belemmeringen
- Sociaal maatschappelijk (verandering van rol in bv gezin/maatschappij, levensfase)
- Omgaan met beperkingen in interactie met elkaar (coping)
Oorzaken MS
- Geen specifieke oorzaak
- Genetische gevoeligheid, mogelijk versterkt door gebrek aan zonlicht.
- Triggers van buiten (roken, overgewicht)
- Vrouwen > mannen
Piramide (cognitie) (MS)
Alertheid -> aandacht > geheugen > uitvoerende functies > metacognitie
Traumatic brain injury (TBI)
- Gesloten hersenletsel
- Open (gepenetreerd) hersenletsel
Hoge mortaliteit en morbiditeit (TBI)
Eerste jaar na hersenletsel overlijden mensen vaak nog aan beroerte, bloedvergiftiging, pneumonie of digestieve condities vergeleken met niet TBI’ers.
Behandeling is moeilijk omdat letsel vaak diffuus is en de prognose voorspellen is lastig.
Gesloten hersenletsel (TBI)
Schedel niet doorboord. Meest voorkomende doodsoorzaak <4 jaar, voor fysieke handicap en cognitieve tekorten bij jongeren. Door vallen, verkeer, geweld, sport of anders.
- Concussion (hersenschudding)
Tijdelijk verslechtering van normaal functioneren. Mild traumatisch door klap op hoofd of whiplash.
Symptomen: hoofdpijn, problemen met concentratie (!), geheugen, balans en coördinatie.
Verspreid/diffuus letsel.
Ernst adhv bewustzijnsverlies, amnesie en verlies balans.
- Contusion (hersenkneuzing)
Onderhuidse bloeding door trauma, wat zorgt voor pijnlijke plek. Bloeding door lokaal trauma/letsel.
(Let op: bij hersenschudding is er verspreid letsel.)
- Coup Contrecoup
Contusion/hersenkneuzing aan zowel de kant van het letsel als de andere kant van het brein.
Primaire letsel voor, secundair letsel achter.
Whiplash
De nek is beschadigd. Je ziet dezelfde soort klachten als bij TBI.
- Acuut: duizelig
- Dagen later: spier- en nekpijn
- Weken later: snel vermoeid, slechte concentratie, makkelijker afgeleid
- Diffuse Axonal Injury
Een van de meest traumatische vormen. Is permanente schade. De axonen zijn beschadigd (draaien, uitrekken, deels of volledig scheuren).
Ernstige diffusie axonale schade kan leiden tot coma of vegatieve status.
Intracraniaal hematoom
- Subduraal hematoom: bloedvat scheurt en zorgt voor bloed rondom brein.
- Epiduraal hematoom: bloeding tussen hersenen en schedel.
-> Zorgt voor druk op brein en vereist onmiddellijk aandacht! De druk kan namelijk hersencellen beschadigen.
Locked in syndrome
Schade aan specifieke delen van de lagere hersenen en/of hersenstam, zonder schade aan bovenste hersenen.
Patiënten zijn bewust en wakker, maar kunnen niet bewegen of verbaal communiceren door complete verlamming (behalve de ogen).
Total locked in = complete verlamming, inclusief ogen.
Mogelijke oorzaken locked in syndrome
ALS, MS, TBI, stroke, etc.
Flexor posturing (flexie)
Schade boven niveau hersenstam.
Spastische reactie.
Extensor posturing
Schade op/onder hersenstam.
Rigide reactie.
Glasgow Come Scale
- Ogen open
- Verbale reactie
- Motorische reactie
Minor brain injury: 13-15p
Moderate brain injury: 9-12p
Severe brain injury: 3-8p
Ernst TBI
- Glasgow Coma Scale (GCS)
- Post traumatische amnesie (PTA)
- Verlies van bewustzijn
Island of memory
Retrograde amnesia <- event -> anterograde amnesia
Sommige delen van herinneringen komen terug, andere niet. Veel patiënten weten niet meer wat er precies gebeurd is rondom een ongeluk. Dan komt het nooit meer terug.
Veel voorkomende symptomen TBI
- Aandachtstekorten (meest voorkomend!)
- Problemen met verbaal ophalen (woorden vinden)
- Sensorisch/perceptuele en motorische stoornis (duizelig, hoofdpijn, motor slowness)
- Andere niet-cognitieve symptomen, zoals depressie, moe, angst, minder libido, apathie, sociaal teruggetrokken
- Executieve dysfunctie
- Geheugenstoornis
Primary injury (TBI)
Veroorzaakt door mechanische kracht en treedt op ter hoogte van moment blessure.
Secondary injury (TBI)
Niet-mechanisch veroorzaakt. Kan vertraging oplopen.
Focaal letsel (TBI)
Beschadiging hoofdhuid door direct trauma.
Diffuus letsel (TBI)
Schade aan axonen, mischemie en vasculair letsel.
Problemen TBI
Problemen met emotionele controle en sociale interactie.
Epilepsie
Is een verzameling van lange termijn neurologische stoornissen met epileptische toevallen en overmatig abnormale corticale zenuwcel activatie.
Begint ALTIJD in de hersenen. Er zijn veel verschillende soorten epilepsie.
Seizure (epilepsie)
Komen plots, zonder waarschuwing, duren kort (paar sec tot min) en stoppen vanzelf. Seizures kunnen verschillend zijn voor ieder persoon.
Triggers kunnen ook verschillen tussen personen, maar veel voorkomende triggers zijn: slaapgebrek, stress, alcohol en flikkerende lichten (photosensitive epilepsie).
