Anatomi GJ\SIS,TRETS

Question 1

Metabolizmi
Dy procese metabolike?

Answer 1

përbën të gjitha reaksionet kimike që ndodhin në tr, duke përdorur lëndë ushqyese për:
Sigurimi i energjisë me anë të oksidimit kimik të lëndëve ushqyese
Dy procese metabolike qe realizohen ne organizma te gjalle:
Katabolizmi  zberthimi i substancave dhe fitimi i energjise kimike ne forme te ATP
Anabolizmi  sinteza e substancave duke hargju energjine ne forme te ATP

Proceset metabolike kryesore/qendrore  krijimi i energjise dhe lirimi i CO2 dhe ujit:
Glikoliza
Cikli i Krebsit ( cikli i acidit citric)
Fosforilimi oksidativ
Glikogjenoliza  zberthimi i glikogjenit rezerv ne glukoz Glikogjeneza sinteza e glikogjenit nga glukoza Metabolizmi i proteinave
Metabolizmi i lipideve  β-oksidimi i acideve yndyrore

Question 2

Cka prodhon melqia?

Answer 2

 0.5-1L/d leng biliar  leng i verdhe ne jeshil qe permban :
Ujë
Kripra biliare ( acidi kolik  emulsifikimi i yndyrnave)
Pigmente biliare (bilirubina  metabolit i zberthimit te hemit)
Kolesterol
Trigliceride…

Question 3

Funksioni i Vezika biliare

Answer 3

bene depozitimin e biles, koncentrimin e saj dhe lirimin e saj kur nevojitet.

Question 4

Lobet sipas ndarjes:

Answer 4

lobule hepatike mikroskopike
Lobuset hepatike  structure gjashtkendore e perbere nga hepatocitet dhe qelizat e Kupfferit
(makrofagje hepatike)
Triada hepatike/portale  ne secilin nga kendet e lobulit hepatic dhe perfaqesohet nga:
A. hepatike (gjak i oksigjenuar)
V.porta ( nutricient)
Duktusi biliar  Bila e verdhe 1L/d

Question 5

Hepar - Mëlçia?

Answer 5

Mëlçia eshte organi me i madh intraabdominal  1- 2 kg. Gjendet ne hipokondrin e djatht nen
diaphragm dhe pas brinjeve dhe vazhdon edhe ne regjionin epigastric mbi lukthin.
Anatomikisht ndahet ne 4 lobe: permes lig.falciforme dhe lig. rutondum
Lobus dexter
Lobus sinister
—————————–Vena cava inferior dhe Vesica biliaris——————-
Lobus quadratus
Lobus caudatus

Question 6

Lëngu pankreatik?

Answer 6

sekretohet 1-1.5L/d dhe permban ujë, bicarbonate dhe enzima per zberthimin e:
Karbohidrateve ( Amilaza)
Lipideve (Lipaza)
Proteinave (Proteazat- tripsinogjeni, kemotripsinogjeni)
Acidet nukleike (Nukleazat)
pH pankreatike = 8 – 8.3  alkaline

Question 7

Pankreasi është

Answer 7

-një gjëndër ekzokrine (95%) dhe endocrine (5%) ndertohet nga gjendrat aksinare te organizuara ne lobuluse. Lobuluset drenojn sekretin e tyre neper dukyule deri ne duktusin pankreatik. duktusin pankreatik se bashku me duktusin biliar te perbashket drenohet ne duodenum permes ampules Vaterit/Sfinkterin hepatopankeratik.
Pankrasi endokrin  Ishujt e Langerhansit  sekretmi i insulins dhe glukagonit ne gjak.

Question 8

Anatomia funksionale e organeve akcesore?

Answer 8

PankreasiTërëmishëza (pan-gjithe, creas-mish) është një gjëndër e
butë gri që peshon rreth 60 gram, e gjatë rreth 12-15 cm dhe ndodhet në
regjionin epigastrike dhe hipokondriake të majta të zgavrës së abdominale.
Anatomikisht përbëhet nga:
Caput pancreaticus/Koka  e rrethuar nga duodeni
Corpus pancreaticus/Trupi  mulohet nga lukthi perpara, prapa nga aorta dhe vena kava inferior
Cauda pancreatica/Bishti  Para veshkes se majt dhe nen Splen
Procesus uncinatus

Question 9

Intestinum crassum – Zorra e trashë?

Answer 9

rrethon zorret e holla dhe shtrihet me gjatësi rreth 1.5m , duke
filluar në cekumin në fosën iliac të djathtë deri në rectum dhe anus në pelvis. Lumeni i saj ka diameter rreth 6.5 cm.
Zorra e trash ka 3 karakteristika qe nuk hasen tek pjeset e tjera te TGI:
Tania coli( gershetat e zorres)  3 rripa te muskulatures se lemuar
Haustra coli( xhepat e zorres)
Shtojcat epiploike  qeska yndyrore te peritoneumit visceral

Question 10

Funksioni Gjendrrat e zorreve?

Answer 10

sekrejtojne normalisht 1 – 2L/d leng intestinal pH intestinale = 7.4 – 7.8 ( lehtesisht alkaline) Lengu intestinal eshte kryesisht ujë dhe mukus qarkullimi i gjakut ne zorre eshte i larte permeabiliteti i larte

Question 11

Anatomia mikroskopike e zorreve te holla?

Answer 11

Rritja e siperfaqes absorbuese te zorreve behet permes modifikimeve te mukozes dhe submukozes se murit te zorreve:
Plikat cirkulare palosje transversale te perhershme te mukozes
dhe submukozes se zorreve ( me te shprehura ne jejunum)
Vilet  Zgjatime te mukozes l=1mm  i jepin butes kadifeje mukozes; Ne qender te vilit gjarperon shtrati kapilarik dhe enet limfatike( ena lakteale) . Me te gjata ne duoden
Mikrovilet  Zgjatime te impa te membranes se qelizave thithese
te mukozes pamje e furqes se mukozes permabjn enzima

Question 12

Intestinum tenue – Zorrët e holla?

Answer 12

shtrihen nga sfinkteri pillorik deri ne valvulen iliocekale, eshte pjesa me e gjate e TGI me l=2 m ( ne cadaver l=6-7m)dhe diameter deri 2.5cm.
Kompletohet digjestioni kimik dhe absorbimi i nutricienteve
Anatmikisht ndahet ne 3 regjione:
Duodenumi( Zorra dymbedhjetgishtore)  12-15cm,
pranon kimusin nga lukthi dhe
sekrecionet nga Hepari, Vezika biliare dhe Pankreasi
sfinkteri hepato-pankreatik ( Sfinkteri i Oddit)
Jejunumi ze vend pjesa kryesore e digjestionit dhe absorbimit
Ileumi  lidhet me cekumin e zorreve te trasha ne
nivel te valvules iliocekale

Question 13

Lëvizshmëria e stomakut?

Answer 13

Stomaku ka përgjigjie ndaj tendosjes, këtë e bënë përmes:
Lëshimit reflector të muskulaturës apo lëshimit përshtatës dhe
Plasticitetit të muskulaturës së lëmuar
Gjithashtu ka edhe veprimtarinë tkurrëse përmes të cilave levizje tkurrëse dhe peristaltikës së saj rregullohet zbrazja e stomakut.

Question 14

Proceset tretëse që realizohen në stomak?

Answer 14

Enzima tipike që prodhohet nga mukoza gastrike është pepsina.
Tek fëmijet edhe renina që vepron mbi proteinat e qumshtit, kazeinë.
Funksion jashtëzakonisht I rëndësishëm I stomakut është sekretimi I faktorit intrinsic që është glikoproteinë dhe lidhet më VitB12 për ta bërë të mundur thithjen e saj në zorrë.
VitB12 është thelbësore për prodhimin e eritrociteve të pjekura, pra pa të shkaktohet anemia pernicioze.

Question 15

Zonat kryesore anatomike të stomakut janë:

Answer 15

Rajoni kardiak (zona pranë zemrës)
Fundusi (zona nën diafragmë)
Trupi (pjesa e mesme e stomakut) I cili vazhdon nga poshtë me rajonin pilorik, pjesa më e gjerë e rajonit pilorik quhet antrum pilori formon kanalin e pilorit, mbaron me pilorin dhe vazhdon me duodenin.(stomaku ka ma shum tx)

Question 16

Anatomia e stomakut?

Answer 16

Stomaku eshte i një të rrituri ka gjatësi rreth 15-25cm dhe diametër që varet nga sasia e ushqimit.
Stomaku I zbrazur ka një vëllim rreth 50 ml dhe diametër pak më të madh se zorra e trashë. Kur tendoset nga ushqimi stomaku arrin një vëllim deri 4L dhe mund te zgjerohet në pelvis.
Kur është bosh, stomaku shtypet nga Brenda dhe mukoza e tij formon palosje të shumta ose rugae.

Question 17

Stomaku është?

Answer 17

-një depozitë e përkohshme ku nis zbërthimi kimik I proteinave dhe ku ushqimi shndërrohet në një përbërje me trajtë kremi të quajtur kimus.
Posht ezofagut, TGI zgjerohet per te formuar stomakun.

Question 18

Dy fazat e laringut:

Answer 18

Faza orale dhe
Faza reflektore ose faringo-ezofageale.

Question 19

Procesi tretes tek Goja

Answer 19

Goja mundëson: Hyrjen e ushqimit, fillimin e tretjes mekanike nëpërmjet përtypjes, zhvendosjen e ushqimit nëpërmjet gëlltitjes, ndërsa faring dhe ezofagu shërbejnë vetëm si rrugë tranziti për kalimin e ushqimit nga goja në stomak.

Question 20

Ezofagu është?

Answer 20

-tub muskulor rreth 25 cm I cili pret ushqimin qe vjen nga laringofaringu. Vazhdon pergjatë mediastinit dhe pasi përshkon diafragmen në hialusin ezofageal hyn në abdomen.
Bashkohet me stomakun në zonën e orificiumit kardiak qe rrethohet nga sfinkteri gastro-ezofageal.

Question 21

Faringu?

Answer 21

Pasi të hyjë ushqimi në kavitetin e gojës zhvendoset në orofaring e prej aty në laringofaring.

Question 22

Gjëndrrat e pështymës?

Answer 22

Gjëndrat parotis, submandibulare dhe sublinguale.

Question 23

Goja është?

Answer 23

-hapësirë që vishetme mukozë, kufijtë e kavitetit oral janë: buzët, faqet, palatumi dhe gjuha. Pjesa e pasme e kavitetit oral vazhdon me orofaringun.
Buzët dhe faqet përbëhen nga muskuli skeletik të cilët nga jashtë mbulohen me lëkurë.
Palatumi formon qatinë e gojës dhe përbëhet nga dy pjesë: palatumi I fortë dhe I butë.

Question 24

Gjuha?

Answer 24

përbëhet nga fijet muskulore intrinsike dhe ekstrinsike.

Sipërfaqja e sipërme e gjuhës është e pasur me papilla të cilat janë zgjatime të mukozës:
Papilat fungiforme,
Papilat filiforme dhe
Papilat cirkumvalate.

Question 25

Sistemi nervor enterik i TGI?

Answer 25

Ka një inervim vetjak që njihet me termin sistemi nervor enteric, neuronet të cilit system formojnë pleksusin nervor intrinsik.
Njëri pleksus gjendet në submukozë dhe rregullon veprimtarinë e gjëndrrave dhe shtresës muskulare mukoze,
Pleksusi tjetër (mienterik) gjendet midis dy shtresave muskulare të TGI dhe kontrollon motoriken e TGI.
Pleksusi i tretë është ai subseroz që gjendet nën serozë.
Të gjitha pleksuset lidhen përmes fijeve aferente dhe simpatike e parasimpatike me systemin nervor qëndror.

Question 26

Furnizimi me gjak: Qarkullimi splanknik?

Answer 26

bëjnë pjesë arteriet që dalin nga aorta abdominale dhe që furnizojnë me gjak organet tretëse si dhe qarkullimin portal të mëlqisë.
arteria hepatike,
arteria splenike
dhe arteria gastrike që furnizojnë me gjak mëlqinë, shpretkën dhe stomakun.

Zorra e hollë dhe zorra e trashë furnizohen me gjak nga arteria mezenterike superior dhe inferior

Question 27

Organet ndihmëse të tretjes janë:

Answer 27

Dhëmbët
Gjuha
Gjëndrrat tretëse si: gjëndrrat e pështymës, mëlqia dhe pankreasi (të cilat prodhojnë pështymen, lëngun biliar dhe enzimat tretëse).

Question 28

Organet e TGI janë:

Answer 28

Goja
Faringu
Ezofagu
Stomaku
Zorra e hollë dhe
Zorra e trashë që
përfundon me anus.

Question 29

Cka ndodh Në TGI?

Answer 29

Në TGI ushqimet treten pra shndërrohen ne fragmente te vogla dhe më pas thithen, kalojnë nga mukoza e TGI në gjak.

Question 30

Si ndahen Organet e sistemit tretës?

Answer 30

në dy grupe kryesore:
Organet që formojnë tubin nëpër të cilin kalon ushqimi (TGI) dhe
Organet ndihmëse të tretjes.

Question 31

Enet limfatike?

Answer 31

shoqerojne arteriet dhe venat dhe behen me te medha duke u bashkuar drejt :
Duktus thoracic fillon tek cisterna chyli drenohet ne Vena Cava Superior  drenon gjakun nga ekstremitet infermierore, pelviku, abdomen, ana e majt e toraksit, dora e majtë , qafa dhe koka
Ductus lymfaticus dexter  drenon limfën nga dora e djathtë , pjesa e djathtë e toraksit , koka dhe qafa në Vena Subclavia dextra

Question 32

Kapilaret limfatik?

Answer 32

-nje shtresë e qelizave endoteliale me mure me permeabile

Question 33

Si drenohet Limfa?

Answer 33

nëpër kapilaret limfatik të cilet përfundojnë në mënyrë terminale në hapsirat interqelizore dhe formojne rrjetë te eneve limfatike neper inde. (Perveq Kornes se syrit, Eshtrave, dhe shtresave siperfaqesore te lekures)

Question 34

Limfa dhe perberja?

Answer 34

eshte nje leng i kthjellte me perberje identike me lengun interqelizor por qe dallon nga plazma per mungesen e proteinave plazmatike.
Permban Limfocite kurse yndyrnat e absorbuara i jepin pamje qumshtore.

Question 35

Funksionet e sistemit limfatik:

Answer 35

Drenimi i indeve  nga lengu intersticial drenon 3-4L lengje te cilat
i rikthen ne sistemin qarkullues te gjakut
Absorbimi ne zorret e holla  vazat limfatike ne vilet e mukozes se zorres
Imuniteti Prodhimi dhe maturimi i limfociteve

Question 36

Kush kthehet ne ne garkullimin e gjakut?

Answer 36

Limfa
Enet limfatike
Nodet limfatike
Organet limfatike : Shpretka dhe Timusi
Indi limfatik difuz : Tonsilat
Palca kockore

Question 37

Limfa paraqet?

Answer 37

pjesen e filtratit plazmatik qe nuk kthehet ne pjesen venoze te shtratit kapilarik por perthithet neper rrjeten e eneve limfatike

Question 38

Dy pjeset e sis, limfatik?

Answer 38

Enet limfatike – Vasa lymphatica Indet dhe organet limfatike

Question 39

Grupet e gjakut?

Answer 39

Grupi i gjakut përcaktohet nga antigjenet specifike në membranën e eritrociteve, dhe në raste transfuzioni inkopativbil, këto antigjene mund të nxisin reaksione imune. Sistemi ABO ka 4 grupe gjaku (A, B, O, AB), ndërsa sistemi Rh përcaktohet nga prania ose mungesa e faktorit Rh, kryesisht Aglutinogjeni D (Rh+ ose Rh-).

Question 40

Cfar procesi eshte Koagulimi?

Answer 40

-proces i orientuar nga feedback-u pozitiv por e
kontrollohet nga anti koagulantet si : Antitrombina III, Proteina C, Heparina.

Question 41

Fibrinoliza?

Answer 41

pason pas formimit te koagulumit dhe fillimit te regjenerimit te enes se demtuar

Question 42

3 Fazat e hemostazes?

Answer 42

Spazma vaskulare, apo vazokonstruksion i enës së dëmtuar si përgjigjje ndaj serotoninës se liruar nga trombocitet.
Formimi i tapës Trombocitare, apo grumbullimi i trombociteve në zonën e dëmtuar të endotelit, zakonisht zgjatë 1-6 minuta
Koagulimi vazhdon me kaskadën e kuagulimit e cila përfshin 13 faktor të koagulimit ( I – XIII), kjo mund të zgjatë 10 – 15 sec

Question 43

Hemostaza është?

Answer 43

procesi i ndaljes së hemorragjisë (gjakderdhjes). Procesi kalon nëpër 3 faza:

Question 44

Trombocitet jane?

Answer 44

Trombocitet (Tr) janë fragmente qelizore me diameter d= 2 – 4 µm
Trombopoetina është hormon që sitimulon prodhimin e trombociteve
Megakariocitet në palcën kockore ndahen në 2000-3000 fragmente qelizore pa bërthama, trombocitet kanë granula me serotoninë, Ca, enzima protrombotike

Question 45

Llojet e Le?

Answer 45

Granulocitet&Agranulocitet
Granulocitet (leukocitet polimorfonukleare)  granula me enzima, peroksidazë, defensina
Neutrofilet,
Eozinofilet
Bazofilet
Agranulocitet
Monocitet
Limfocitet

Question 46

Leukocitet (Le) jane?

Answer 46

apo qelizat e bardha të gjakut. Janë qeliza me berthamë. Mbrojnë organizmin mikroorganizmat, toksinat, qelizat tumorle.
Lëvizin jashtë murit kapilar të gjakut përmes diapedezës me lëvizje amoeboide në drejtim te stimujve kimik me anë të kemotaksës.
Numri i Le sillet nga 4000-11000/mm3 gjak
Numri i Le rritet tek inflamacioni, infeksioni, trauma, malinjitetet.

Question 47

Eritropoeza eshte?

Answer 47

-procesi i formimit të eritrociteve, i cili zgjat rreth 7 ditë dhe kërkon Vit B12, acid folik dhe hekur. Eritrocitet pas 120 ditësh shkatërrohen në shpretkë, mëlçi dhe palcë kockore, duke çliruar hemin që lidhet me ferritinën dhe hemosiderinën dhe globinën që zbërthehet në aminoacide.

Question 48

Funksioniu i Eritrociteve?

Answer 48

Hemoglobina është një molekulë komplekse që transporton O2 dhe CO2, me secilin eritrocit që mbart 280 milionë molekula Hb dhe 1 miliardë molekula O2, duke formuar oksiemoglobinë dhe karboksihemoglobinë gjatë këtij procesi.

Question 49

Eritrocitet?

Answer 49

Qelizat e kuqe të gjakut, që përbëjnë 99% të elementeve të figuruara të gjakut, janë disqe bikonkave pa bërthamë, përmbajnë hemoglobinën për transportin e gazrave, jetojnë rreth 120 ditë dhe përbëjnë 25% të qelizave të trupit.

Question 50

Qelizë Burimore Pluripotente?

Answer 50

Eshtrat e Calvaria(kafka), Os Coxa (pelviku), Costae(brinjet), Sternumi, Humerusi, Femuri
Në palcën e eshtrave, të gjitha qelizat e gjakut burojnë nga një Qelizë Burimore Pluripotente (qelizë e aftë të diferencohet në një numër tipesh qelizash), të cilat kalojnë nëpër disa faza të zhvillimit para se të hyjnë në gjak

Question 51

Cka eshte Hematopoeza/Hemopoeza?

Answer 51

-procesi i formimi i qelizave te gjakut
Procesi ndodh në Palcen e kuqe të kockave ose Medula Ossea Rubra

Question 52

Elementet e figuruara te gjakut?

Answer 52

Eritrocitet (qelizat e kuqe) janë qeliza pa bërthamë/Anukleare
Leukocitet (qelizat e bardha) janë qeliza me bërthamë/Q.te verteta
Trombocitet janë fragmente qelizore

Question 53

Sub, e tretura ne plazm

Answer 53

Proteinat plazmatike 7%;Elektrolitet 1%;Nutricient;Mbetjet metabolike
Hormone;Gazra

Question 54

Si fitohet Serumi?

Answer 54

Nese nga plazma me centrifugim largohen faktoret e kuagulimit dhe fibrinogjeni, metet vetëm Serumi.

Question 55

Plazma eshte?

Answer 55

-lëng viskoz me ngjyrë kashte i cili përbëhet nga uji (90–92%) dhe mbi 100 lloje substanca të tretura dhe të pezulluara

Question 56

Gjaku përbëhet nga?

Answer 56

44% e vellimit përbehet nga ERITROCITET
1% e vellimit përbëhet nga LEUKOCITET dhe TROMBOCITET
55% e vellimit përbëhet nga PLAZMA ( mjedisi i lengshem ku ‘lundrojnë’ elementet e figuruara të gjakut)

Question 57

Karakteristikat fizike te gjakut?

Answer 57

ngjyra e gjakut ndryshon nga e kuqe e ndezur ( gjak i oksigjenuar) në një të kuqe të errët ( gjak i deoksigjenuar).
Pesha: Gjaku është më i dendur(i rëndë) se uji dhe rreth 5 herë më viskoz, kryesisht për shkak të elementeve të figuruara.
pH: Gjaku është lehtësisht alkalin, me një pH =7.35 – 7.45.
Temperatura: Temperatura e tij është 38°C gjithmonë pak më e lartë se temperatura e trupit

Question 58

Perberja e gjakut ne tr,?

Answer 58

perben 7% te peshes trupore rreth 5L tek meshkujt ose 4 deri 5L tek femrat

Question 59

Cka transmeton gjaku?

Answer 59

Oksigjeni
Hormonet
Substancat mbrojtëse
Nutricientet
Nxehtësia
Faktorët e koagulimit

Question 60

Cka eshte gjaku?

Answer 60

është indi lidhor i lëngshëm. Ai qarkullon vazhdimisht rreth trupit, duke lejuar komunikim të vazhdueshëm midis indeve të largëta nga njëri-tjetri.
\Gjaku është “lumi i jetës” që rrjedh brenda zemres dhe sistemit vaskular.