ABA bij bijzondere groepen Flashcards
1
Q
cerebral palsy
A
- aandoening
- hersenbeschadiging foetaal tot minder dan 1j na geboorte
- niet progressief
- door afwijkingen tijdens zwangerschap
- stoornis in: ontwikkeling, genetisch, bloedvoorziening & infecties van hersenen
- NAH niet aangeboren hersenletsel wordt vergeleken door gelijke symptomen, maar deze persoon heeft ooiit normale ontwikkeling gekend. - niet-motorische symptomen:
- sensorisch = visueel & auditief
- perceptie & cognitie
- gedragstoornissen & communicatieproblemen
- epilepsie - soorten classificatie
- spastische CP = 1 of meer ledematen on abnormale rigide positie, hypertonie
- choreoathetotische CP = ongecontroleerde & abnormale bewegignen
- hypotone CP = floppy kids (lapjespop, romphypotonie)
2
Q
sporten met cerebral palsy
A
- therapie
- bewegingen leren controleren
- verhoogde tonus doorbreken
- ontwikkeling van bewegingsvaardigheden & bewegingsrijkdom - motorische beperkingen
- moeilijk ontspannen = kortere bewegingsbaan
- abnormale reflexen = verloren coördiantie
- abnormale bewegingen uitgelokt door hardhandigheid, onrust & vermoeidheid
- eerst algemene passieve mobilisaties om P te ontspannen - aandachtspunten bij sporten
- veiligheid door niet-motorische symptomen
- geduld & methodiek!!
- functioneren in groep
- manier van bewegen & gebruik van ledematen
3
Q
sport voor quadriplegie & triplegie
A
- competitie = enkel boccia
- helper die goot zal plaatsen op aangeven
- helper mag enkel naar speler kijken voor instructies
- indien 1 arm of been = gooien of trappen op bal
–> wel autonoom kunnen spelen - recreatief = alles onder begeleiding
- zwemmen al drijvend in ruglig = leren ademen
- warm water = beter ontspannen spieren
- 1:1 of 2:1 begeleiding
- drijfhulpmiddelen in nek & knieploog
- rustige omgeving & vertrouwen in begeleiders
4
Q
sport voor spacticiteit diplegie van Litte
A
- algemeen
- spastische paraparese of plegie OL
- vergelijkbaar met paraplege of paraparetische dwarsleasie
- aansluiten bij rolstoelsporten
- moeilijkheden met complexe spelregels & tactische inzichten
- spasticiteit neemt toe bij stress = welbevinden van kinderen bewaren - contracturen door spasticiteit in koud water
- extensie in OL
- endorotatie heup = knieën tegen elkaar
- voeten naar extensie & adductie - zwemmen
- evenwicht gevoel verwerven bij drijven
- lichtaam wilt rond lengte as draaien door contractuur van dijen (minder abductie)
- begin met drijven op rug -> progressie naar buik
- geduld hebben = schuchter bewegen uit angst voor ongecontroleerde bewegingen
5
Q
sport voor ataxie & athetose
A
- ataxie
- coördinatie stoornis
- evenwicht & bewegen moeilijk te controleren
- langzame bewegingsprogressie
- alle bewegingen binnen gezichtveld = beter coördinatie - athetose
- onophoudelijke, krampachtige & willekeurige bewegingen
- langzame buig- & strekbewegingen van vingers & tenen
- door schade van extra-piramidaal systeem
- zowel bij rust al beweging - sport bij athetose
- lawaai & brute bewegingen vermijden
- water contact met aangezicht = ademen apnoe of paradoxale ademhaling
- drijven op rug met toezicht
- hoofd ondersteunen = extensie kan leiden tot extensie patroon in hele lichaam
6
Q
sport voor hemiplegie
A
- algemeen
- door beroerte = NAH
- gepaard met afasie = spraakstoornissen
- rechter hemiplegie = emotioneel ontremd
- linker hemiplegie = onaangepast gedrag - sport
- aangepast materiaal = eenhandig gebruik
- ook normale spelkoffers zijn wel mogelijk
- weinig sport door oude leeftijd van beroerte patiënt
- onvoldoende beweging is zelf risicofactor voor beroerte - welke sporten
- wandelen
- fietsen = hometrainer of 3 wieler
- zwemmen
= grote spiergroepen: herwinnen zelfredzaamheid bevorderen
7
Q
psychomotorische incoördinatie
A
- allemaal verlies coördinatie
- ongeduldig, niet rustig, niet concetntreren, ontgoocheld
- niet explosief & ongecontroleerd
- bewegingen liefst in spelvorm aanleren stuk per stuk
8
Q
specifieke sporten voor CP
A
- boccia
- tactische versie van petanque
- zwaarste motorische handicaps = C1 & C2
- harde & zachte ballen
- bal werpen, schoppen, goot x begeleider
- begeleider mag neit naar bal kijken, wel naar atleet om adhv bevelen te mikken
- bal lossen met lepel x helm - 7 a side voorbal
- bij betere motoriek = klasse C7 & C8
- agitatie & stress kunnen spasticiteit sterk beïnvloeden - zwemmen
- ontspannende invloed van water op kinderen
- drijven op rug is goede oefeningen
- lichte flexie van nek & heupen = extensie patroon inhiberen
- gebruik van drijfmiddelen
- rustige omgeving => lawaai etc. doen spasticiteit toenemen
9
Q
sport in onderwijssysteem
A
- algemeen
- meeste = school in buitengewoon onderwijs
- intern of extern = bepaald door therapienood & combineerbaarheid met lessenrooster
- sport bepaald door kine & ergo - sport
- beginnen met herkenbare sportvormen
- evolutie naar spelvorm die zo dicht mogelijk aansluit bij normale vorm
- therapie evolueert ook naar sport (bv. subaquale therapie => zwemmen)
- verstandelijke mogelijkheden bepalen welke sport & competitie niveau - aandachtpunten
- ouders vaak meer gedreven voor competitie dan kinderen
- druk opvoeren
- sporter dreigt plezier te verliezen & af te haken
10
Q
algemeen dwarsleasie-polio
A
- dwarsleasie = onderbreking van ruggenmerg
- trauma of ziekte process
- motoriek & sensibiliteit onderniveau valt uit
- compleet/incompleet
- beperkingen en mogelijkheden bepaald door niveau en restactiviteit motorisch en sensibel onder het letsel
- benoemd naar laatse normale niveau - poliomyelitis = kinderverlamming
- zeldzamer geworden door vacinnatie
- vooral migratie achtergrond
- ontsteking van grijze stof ruggenmerg
- geen sensibele uitval
- assymetrisch beeld: getroffen LM toont ontwikkelingsachterstand tov niet getroffen LM
- ook vaak post-poliosyndroom - sport bij polio
- vooral rolstoel
- normale cognitie = tactisch spelen & spelinzicht
- gelijkend op guillain barré, polyneurpathie, MS
11
Q
effecten van sport bij dwarsleasie-polio
A
- doelen van rolstoelsporten
- maximale technisch-mechanische perfectie van rolstoel
- optimale onderlinge aanpassing van rolstol-atleet combinatie = interfacing
- opdrijven van functionele prestatie vermogen - effecten
- spiertraining
- houdingsgevoel
- cardiovasculair
- ademhaling
- autonome dysreflexie
- psychosociaal
12
Q
spiertraining & houdingsgevoel voor dwarsleasie polio
A
- training
- van intacte & partieel recuperende musculatuur
- ook ademhalingsmusculatuur bij thoracale & cervicale letsels
- rompmusculatuur van belang bij rolstoel - anatomie
- sommige spieren zitten boven letsel maar insertie onder letsel vb: bekken
- letsel onder T6 = rompstabiliteit behouden
–> verbinding tussen verlamd (bekken) & niet verlamd (schouder)
- letsel boven T6 = buikspieren & rugspieren betrokken
–> tranen van lat doris & trap want cervicale innervatie = rompstabiliteit behouden - houdingsgevoel
- hogere leasi = moeilijkere verticale positie
- nieuw patroon van houdingsgevoel ontwikkelen
- rompspieren met innervatie boven niveau
13
Q
cardiovasculair voor dwarsleasie polio
A
- algemeen
- begin = geen vasomotorische controle meer door verlamming vasoconstrictoren
- spierpomp niet meer functioneel
- stase van bloed in OL = daling veneuze terugvoer
- daling einddiastolisch volume = beperkt slagvolume
- kans op OH, bewustzijnsverlies
- oedemen OL - kritisch niveau = T5-6
- boven = veel grotere beperkingen
- overvloed van parasympatisch = onevenwicht
- beperkt hartslag verhogen bij inspanning
- combinatie met slecht slagvolume = hoge kans op bewustzijnsdaling
- beperkte inspanningscapaciteit - therapie
- steunkousen
- buikband dragen
- voldoende water = 2 liter per dag
–> teveel ook niet goed want weinig controle over blaas
14
Q
ademhaling & autonome dysreflexie bij dwarsleasie/polio
A
- ademhaling
- kritisch niveau = T12
- aantasting van ademhalingsspieren = intercostaalspieren & buikspieren
- C4 = diafragma & secundaire spieren van nek = sterk trainen
- zit met opgetrokken knieën = vermindere mobiliteit abdominale spieren & diafragma
- combinatie met propulsie techniek
- tetraplegie: vooral diafragmatische ademhaling, deze is verzwakt door uitval buikspieren - autonome dysreflexie: examen
- kritisch niveau = T6
- bij pijnlijke prikkel net onder normale niveau = wondes & te volle blaas
- niet voelen van pijn
- wel regristreren door lichaam
- gevolg = vasoconstrictie onder & vasodilatatie boven leasie - gevolgen
- zeer hoge bloeddruk = 200mmHg+
- rode vlekken in hals & gelaat
- levensgevaarlijk
- uitlokken van reflex (met steentje in schoen) = dopingmethode = boosting
15
Q
psychosociaal bij dwarlaesie/polio
A
- sport voor iedereen vorm van contact
- met hulpmiddelen & aanpassingen ook mogelijk voor gehandicapten
recreatief:
- creatief in gebruik hulpmiddelen
- veiligheid!! (bv. fixeren verlamde LM’en)
Competitie:
- hulpmiddel laten keuren binnen circuit => officials
16
Q
algemeen amputaties
A
- algemeen
- slechts productief laatste 150jaar
- snelle ontwikkeling in prothesen (vervangt LM) & orthesen (ondersteunt LM)
- revalidatie = leren gebruik maken van andere lichaamsdelen & compensaties - congentiaal
- misvorming
- revalidatie start zo snel mogelijk
- meestal stomp zonder littekens
- extra aanhangsels die niet functioneel zijn = wel litteken door chirurgie - verworven
- doorbloedingsstoornissen
- traumatisch
- lepra
- kanker
- zenuwaandoeningen
17
Q
goede stomp
A
- conische vorm
- distaal smaller dan proximaal
- protese zit goed vast & gemakkelijk uit te doen - onveranderlijk van vorm
- veranderende vorm = moeilijk voor prothese goed vast te zetten
- bandage gebruiken
- geen oedeem meer => vormverandering - goede beweegelijkheid van overige gewrichten
- vergroten van mogelijkheden
- ook beter gebruik zonder prothese - volledig genezen litteken
- wonde zal bij minste tractie irriteren of opengaan
- geen beenderige uitsteeksels = druk & wrijvingspunten
- meestal bij chirurgie hier al rekening mee gehouden
stomp verzorgen:
- bandges (liner die vorm mee bepaalt)
- wondpreventie & verzorging
- actieve & passieve mobiliteit & spierkracht gewrichten onderhouden
18
Q
complicaties van amputatie
A
- slechte stomp
- vaak wondes & irritatie
- kiezen voor sporten zonder noodzakelijke gebruik prothese bv. rolstoelsport - fantoompijn/gevoel
- pijn/gevoel in geamputeerd lidmaat
- doorgesneden zenuwen blijven info naar hersenen sturen
- hersenen kunnen niet herprogrammeren
- zenuwen vormen kluwen door groei = 1mm/dag
=> door operatie stop zetten
- stomppijn = pijn door trauma & slecthe circulatie
19
Q
wat is een goede prothese
A
- algemeen
- functionele prothese = vervang van functie
- cosmetische prothese = vervang van uitzicht
- meestal beide samen, behalve bij sport = zo licht mogelijk
- myoelektrische prothese = nooit gebruik in sport
- mechanische prothese = altijd in sport - eigenschappen van prothese
- niet te sterk & zwaar
- functie vervangen & eenvoudige bediening
- eshtetische & confortabel
- goed reinigen met water = zeep zal huid irriteren
20
Q
Sport en amputaties
A
- sport als deel van revalidatie of omdat P dit al deed => geruststellend gevoel
- met en zonder prothese
- zonder: andere hulpstukken bv. werpbank
- spingnummers met of zonder
- sommige sporten speciale huulpstukken bv. haak x paardrijden
- vele OL amputees kiezen rolstoelsport
- indien gekozen om prothese te gebruiken: hele seizoen deze categorie
- recreatief vaak amputees in reguliere sport
- competitie: minimale handicap nodig
minimale handicap = amp boven of door talocruraal / pols gewricht => RX indien discussie
21
Q
Les autres
A
- min handicap nodig
- obv spierkracht, mobiliteit, verortingen
- beenlengteverschil min 7cm en dwerggroei zo in paralympisch circuit geraakt
- heel gevarieerde groep, dus moeilijk algemene tips / rtichtlijnen opstellen
22
Q
sporten met visuele beperking
A
- goalbal
- gevoel & gehoor beter ontwikkeld = toevoegen bij sport
- belletjes in bal
- tegenstander = gebruik van misleidende beweging met bal
- voelen aan palen van goal waar ze zijn op veld
- voetbal 5 a side = roeper die instructies geeft
- scheidsrechter met verbale signalen - paardrijden = dressuur vlak
- training is zowel aanleren van figuren en leren compenseren van beperking
- van letter naar letter lopen
- gebruik door roeper die letter progressief luider zal roepen
- volgende letter roepen indien letter bereikt is - guide
- skiën = voorskieër met communicatie oortje
- atletiek = meelopen met sporter
- verspringen = roeper om richting aan te geven, afstootstreep breder en flexibeler
- wielrennen = tandem - aandachtpunten
- transfers in & naar sportfaciliteit
- vergadermomenten
23
Q
sporten met audtieve beperking
A
- algemeen
- blijven binnen eigen beperking
- moeilijke integratie door gebarentaal
- medesporters & officials moeten gebarentaal kunnen
- tolken bij vergaderingen - materiaal aanpassingen
- vaak niet aanwezig/gekend
- officals gebruiken vlaggen
- startsignaal door licht
