7. Pozytywizm prawniczy

Question 1

Pozytywizm prawniczy może być pojmowany jako…

Answer 1

typ poglądów na prawo oraz

jako nazwa kierunku występująca w prawoznawstwie.

Question 2

Pozytywizm prawniczy powstał w…

Answer 2

II poł. XIX

Question 3

Pozytywizm prawniczy wyrósł na bazie…

Answer 3

scjentyzmu, racjonalizmu oraz wiary w postęp i naukę - przekonanie, iż prawo jest normą ew. zespołem norm czy reguł, dzięki którym
państwo może regulować procesy społeczne czy ekonomiczne.

Question 4

Źródła powstania pozytywizmu prawniczego:

Answer 4

1) recepcja prawa rzymskiego
2) krytyka prawa naturalnego
3) powstanie państwa biurokratycznego
4) chęć budowy naukowego prawoznawstwa

Question 5

Główni przedstawiciele pozytywizmu prawniczego:

Answer 5

1) Gustaw Hugo,
2) John Austin,
3) Rudolf Ihering,
4) Karl Bergbohm,
5) Adolf Merkel,
6) Fritz Somlo

Question 6

[teza] Podstawowym celem prawa jest…

Answer 6

zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa prawnego

obywateli.

Question 7

[teza] W definicji prawa

nie może być…

Answer 7

żadnych odniesień do moralności - Pojęciowy rozdział prawa i moralności

Question 8

[teza] Prawo obowiązuje niezależnie od tego, czy…

Answer 8

realizuje bądź wyraża wartości, czy normy
moralne. Prawo musi być walidacyjne, niezależnie od tego, czy jest zgodne z moralnością, treściami
religijnymi, etc. Prawo ma być od tego niezależne.

Question 9

[teza] Przestrzeganie prawa jest niezależne od…

Answer 9

jego zgodności z wartościami czy aksjologią.
Obywatel winien przestrzegać prawa niezależnie, czy odnosi się ono do jakichś wartości,
jest uzasadnione aksjologicznie.

Question 10

[teza] Obowiązujące prawo jest tworem …..

Answer 10

państwa, powstającym w drodze aktów stanowienia bądź uznania norm.

Question 11

[teza] Realizowanie prawa jest wyrazem…

Answer 11

ładu społecznego i odzwierciedla panujące w nim stosunki społeczne.

Question 12

[teza] Źródłem prawa jest…

Answer 12

ustawa

Question 13

[teza] Porządek prawa jest porządkiem….

Answer 13

prawa stanowionego

Question 14

[teza] System prawny jest systemem….

Answer 14

logicznym - prawo stanowi uporządkowany zbiór - z normy naczelnej wynikają normy szczegółowe.

Question 15

[teza] Prawnik jest podporządkowany…

Answer 15

ustawie - nie może wyjść poza ustawę.

Question 16

Zadania jakie stawia się prawoznawstwu:

Answer 16

Prawoznawstwo nie powinno zajmować się oceną prawa pod kątem jego zgodności z moralnością czy sprawiedliwością.

2. Odróżnianie badania faktów, rzeczywistości od sądów powinnościowych. Pozytywizm prawniczy winien zajmować się sądami powinnościowymi, to stanowi domenę
   nauk prawnych.
3. Nonkognitywizm – wartości i dobra nie da się poznać. Wartości i dobra nie są poznawalne, zatem nie sposób o nich czegokolwiek powiedzieć
4. Nie da się racjonalnie wykazać, iż jakiś system moralny jest lepszy od innego systemu
   normatywnego.
5. Eliminowanie problematyki socjotechnicznej i aksjologicznej.
6. Zadaniem badawczym prawoznawstwa jest badanie prawa tu i teraz (dogmatyka).
7. Prawoznawstwo nie powinno zajmować się badaniem społecznej genezy prawa. Prawoznawstwo ma badać wytwór prawa, powstałe normy.
8. Badania nad prawem nie powinny opierać się na przesłankach ocennych. Nie badamy czy prawo jest dobre, etc

Question 17

Koncepcje pozytywistyczne:

Answer 17

1) pozytywizm pierwotny:
a) pozytywizm anglosaski - analityczna jurysprudencja - J. Bentham, J. Austin.
b) pozytywizm kontynentalny - Ihering, Binding, Bergbohm, Merkel, Somlo

2) pozytywizm współczesny:
a) pozytywizm twardy (ekskluzywny): J. Raz, S. Shapiro, F. Shauer, A. Marmor
b) pozytywizm miękki (inkluzywny): J. Coleman, D. Lyons, E. Soper,
c) wyrafinowany pozytywizm Harta
d) pozytywizm instytucjonalny: N. MacCormick, O. Weinberger
e) normatywizm H. Kelsena

Question 18

Pozytywizm twardy (jurysprudencja analityczna) w ujęciu Johna Austina (XVIII/XIX w.):

Answer 18

• podstawowe dzieło: The Province of Jurisprudence Determined z 1832 r.
• prawo jako rozkaz suwerena, na który składają się reguły generalne i abstrakcyjne, wyrażające skierowane do adresata nakazy, których realizowanie poparte jest zagrożeniem użycia przymusu (sankcji).

Question 19

Rodzaje praw wg Austina:

Answer 19

1) prawo w sensie właściwym - prawo boskie oraz prawo ludzkie,
2) prawo w sensie niewłaściwym - obiekty niepoprawnie nazywane prawami oraz prawa w figuratywnym rozumieniu, np. prawa fizyki.

Question 20

Najważniejsze elementy definicji prawa wg Austina:

Answer 20

+ to, że suweren jest traktowany personalnie – suwerenem może być naród, lud, cesarz, książę,
+ to, że adresaci mają nawyk posłuchu, zaś suweren nie,
+ to, że nakazy i zakazy realizowane są pod przymusem – nie ma normy prawnej bez sankcji,
+ to, że brak realizacji normy/reguły zagrożony jest użyciem sankcji.

Question 21

Pozytywizm kontynentalny – XIX w.

Answer 21

• dwa odłamy:
  a) pozytywizm ustawowy, tzw. Gesetpositivismus,
  b) pozytywizm pojęciowy, tzw. Begriffjurisprudenz
• Prawo jest prawem stanowionym, które nie wywodzi podstaw swojego obowiązywania z żadnego porządku normatywnego, lecz z obiektywnego faktu, jakim jest akt ustawodawczy.

Question 22

Na jakie metody zwraca uwagę pozytywizm kontynentalny?

Answer 22

a) dogmatyczną
b) formalną
c) sylogizm prawniczy

Question 23

Pozytywizm miękki w ujęciu H. L. A. Harta

Answer 23

• najważniejsze dzieło: o The Concept od Law 1961 - krytyka koncepcji Austina:
  + nie ma tylko norm nakazu/zakazu, są także normy zezwalające czy kompetencyjne;
  + odwoływanie się do nawyku posłuchu jest konstrukcją wątpliwą, istnieją inne podstawy przestrzegania prawa.
  + paradoks bandyty - że przymus wynikający z prawa jest czymś zasadniczo innym od przymusu ze strony bandyty grożącego pistoletem i żądającego pieniędzy - należy odróżnić sytuację bycia przymuszonym od bycia zobowiązanym.

Question 24

[Hart} reguła nie jest prawem dopóki…

Answer 24

adresat nie przyjmie wobec niej postawy

refleksyjno-zaangażowanej.

Question 25

[Hart] Co odróżnia normę prawną od moralnej?

Answer 25

Rodzaj presji społecznej zmuszającej do określonego zachowania. System prawny nie składa się tylko z reguł wyrażających proste nakazy
i zakazy, jak to postulował Austin, ale również składa się z reguł wtórnych będących remedium na słabości koncepcji systemu prawnego składającego się tylko z reguł pierwotnych.

Question 26

System prawny dzieli się u Harta na reguły…

Answer 26

1) pierwotne

2) wtórne:
a) reguły uznania - wskazują, jakie reguły, normy należą do systemu prawnego;
b) reguły zmiany - wskazują w jaki sposób zmieniać prawo;
c) reguły rozsądzania - wskazują kto, w jaki sposób ma kompetencje do „naruszenia” reguł pierwotnych
d) reguły nakładające sankcje

Question 27

Reguły normujące ludzkie zachowania wg Harta:

Answer 27

1) społeczne nawyki (zwyczaje)

2) społeczne reguły (nakazy i zakazy):
a) obowiązki moralne
b) obowiązki prawne
+ reguły pierwotne
+ reguły wtórne

Question 28

[Hart} Jakie warunki musi spełniać system prawny?

Answer 28

+ reguły pierwotne muszą być przestrzegane,

+ reguły wtórne muszą być akceptowane przez użytkowników jako oczekiwane standardy ich zachowań.

Question 29

Koncepcja minimalnej treści prawa natury Harta:

Answer 29

• Zwana również jądrem zdrowego rozsądku w prawie natury.
• każde prawo pozytywne powinno uwzględniać minimalną treść prawa
  natury: kruchość ludzkiej egzystencji, ograniczony altruizm, ograniczona ilość zasobów naturalnych, niedoskonała siła woli, niedoskonała zdolność rozumienia, przybliżona równość.

Question 30

[Hart} Otwarta tekstowość prawa/tekstu prawnego a dyskrecjonalność sędziowska

Answer 30

• otwarta tekstowość - właściwość terminów ogólnych zawartych w regułach prawnych;
• otwarta tekstowość ujawnia się w sytuacjach granicznych ich użycia, których nie przewidujemy ale których zajścia nie sposób wykluczyć;
• otwarta tekstowość jest swoiście nieusuwalna, nawet po zmianie treści językowej danej nazwy, aby dostosować ją do uaktualnionej wiedzy.

Question 31

Instytucjonalny pozytywizm prawniczy

Answer 31

• przedstawiciele - N. MacCormick, O. Weinberger (Instytucjonalna teoria prawa (1986))
• istnieją dwa rodzaje faktów:
  a) surowe - fakty dziejące się w czasoprzestrzeni; mają swój materialny wymiar;
  b) instytucjonalne - istnieją ze względu na reguły konstytutywne, które nakazują z określonymi faktami surowymi wiązać
  fakt istnienia faktów instytucjonalnych

Question 32

Definicja prawa w instytucjonalnym pozytywizmie:

Answer 32

• Prawo to zespół zinstytucjonalizowanych reguł. Podstawą uznania reguł instytutywnych jest usus urzędników. Prawo istnieje jako wytwór konwencjonalny
• Instytucja prawna składa się z trzech rodzajów reguł:
  1) instytutywne – kreują instytucję,
  2) konsekwencyjne – określają skutki istnienia danej instytucji,
  3) terminatywne – określają czas trwania instytucji.

Question 33

Jakie jest podobieństwo pomiędzy regułą instytutywną a regułą uznania Harta?

Answer 33

Podobnie jak reguła uznania, reguła instytutywna wskazuje co jest, a co nie jest instytucją prawną.
Podobnie jak przy regule uznania reguła instytutywna uzyskuje swoją moc obowiązującą przez
społeczne uznanie, że reguła ta istnieje. Ludzie umówili się, że określona reguła obowiązuje.

Question 34

Typy pozytywizmu prawniczego:

Answer 34

1) miękki:
+dostrzega społeczny wymiar prawa,
+ prawo poznaje się nie bezpośrednio, ale pośrednio, przez medium, jakim jest język,
tekst prawny,
+ odróżnia dwa aspekty reguł: wewnętrzny (formalny) oraz ekstrenalny (zewnętrzny);

2) twardy:
+ nie dostrzega społecznego wymiaru prawa,
+ prawo poznaje się bezpośrednio,
+ nie odróżnia dwóch aspektów reguł.

Question 35

Normatywizm Hansa Kelsena

Answer 35

1. Krytyka pozytywizmu prawniczego, koncepcji socjologicznych i prawa natury.
2. Koncepcja normatywizmu - czysta teoria prawa odseparowuje system prawny od wpływów zewnętrznych - wyróżnia się sferę bytu od sfery powinności - norma nie ma żadnego związku z faktami.
3. Prawo jako system prawny. Norma prawna poza systemem jest czystą abstrakcją.

Question 36

System prawny wg Kelsena to…

Answer 36

o autonomiczna, hierarchiczna, samoorganizująca się oraz samo stwarzająca się całość.

Question 37

Jakie trzy typy systemów prawa wyróżnia Kelsen?

Answer 37

1) system dynamiczny – w systemie istnieją powiązania formalne, tzn. norma bezpośrednio
wyższa jest formalną podstawą obowiązywania normy niższej

2) system statyczny – związki między normami mają tylko charakter treściowy,
3) system mieszany – łączący cechy obu powyższych systemów.

Question 38

Problem regressus ad infinitum (Problem uzasadniania w systemie dynamicznym normy hierarchicznie najwyższej
i najwcześniejszej
)

Answer 38

Grundnorm:
- należy przyjąć założenie o istnieniu transcendentalnego bytu, jakim jest norma podstawowa, tzw. Grundnorm.
- Grundnorm nie należy do systemu prawnego – jest beztreściowa, ma charakter
apriorycznego, transcendentalnego założenia pozwalającego utrzymać system prawny jako system dynamiczny.