5. Yol Flashcards
Rayın tarihsel glişimini kısaca anlatınız
- yy vagon katarları için ilk raylar serildi. Yassı taş ve tomruklardandı.
Önce tomruk üstü dövme demir levhalar. Sonra dökme demir levhalar sonra kenar rayları. Sonunda çıkıntılı demir tekerlek kullanıldı.
İlk gelişmiş ray formları neydi?
Danabaşı veya dumbıl (çift mantar) 2.Dünya savaşına kadar kullanıldı.
Rayları taşıyan blok taş traverslerin sorunları neydi?
Çok kaba ve hantal
Ağır ve sabit aralıklarla ray üzerine oturtmak zor.
Taş travers yerine ne kondu?
Tomruk travers
Tomruk traversin faydası
Ekonomik ve kullanışlı
Yeni üretilen traverslerin malzemesi nedir?
Beton ya da çelik ama hala tomruk var
Balastın çıkış sebebi nedir?
Yumuşak ahşap malzemeyi korumak için
Ahşaba emdirilen krezot ne?
Kömür katran tabanlı bir malzeme. Traverse emdiriliyor, koruyucu
Ray arası mesafesi nedir?
1432mm
Demiryolu yatağı nasıl bir toprağa yaparsın
Üzerinden organik katmanı alınmış doğal toprak ya da dolgu toprağa (subgrade, altkatman)
Demiryolu yatağı nedir?
Balast ve balast altı katmanlardan oluşur.
Demiryolu yatağının görevi nedir?
Yolu üzerinde tutar
Traverslerin altına erişen suyu süzer
Rayların üzerine gelen yükü alt-katmanın dayanabileceği şekilde yayar
İlk balastlarda kül, yumuşak beyaz taş veya balçık (gibi zararlı malzemeler) kullandıktan sonra ne kullanılmaya başlandı?
elenmiş çakıl, kırılmış çakıl, kireçtaşı veya magma taşı
Günümüz traverslerinin altındaki balast kalınlığı neye göre tespit edilir?
Hattan gidecek trenlerin
hızı, dingil başına maksimum yük ve yıllık brüt taşınan yük ile belirlenir
En düşük balast derinliği nedir
150mm
Büyük yük için en düşük balast derinliği
280mm
UK balast derinliklerini söyler misin?
Hat hızı Tonaj Derinlik
km/h ton/yıl mm
=7milyon 280
15milyon 280
<130 sınırsız 150Balast nereye kadar olmalı?
Yolun yatay ve uzunlamasına sağlamlık ve kararlılığını sağlamak için, özellikle kaynaklı
sürekli ray kullanıldığında, traversler arasındaki balastın traverslerin üst kısımlarına kadar
doldurulması ve travers uçlarında da iyi bir “omuz” yapması çok önemlidir.
Balast parça çap aralığı nedir?
28mm-50mm
Balast taşının şekli nasıl olmalı?
Dinamik yüklemeler altında yatay ve uzunlamasına hareketlere karşı kilitlenip direnç göstermesi için köşeli ve pürüzlü olmalı
Çok iri taş olursa balastta ne olur?
Temas noktası sayısı azalır ve yük iyi yayılmaz.
Balastta 28mm’den küçük taş olursa ne olur?
Tıkanma olur, su akıp gidemez
Balastı sıkıştırma işine ne denir?
Buraj
Balast kalitesi neden düşer?
Demiryolu trafiği ve buraj yüzünden
Islanmaya en dayanıklı ve dayanıksız balast taşı malzemeleri?
Kireçtaşı en az dayanan
Granit en çok dayanan
Travers nedir?
Rayları birbirine bağlayan tomruklardır
Traversin birincil işlevleri nelerdir?
Teker yükünü balasta ileterek yaymak.
• Raylar arası mesafe ve eğimi korumak.
• Yatay ve uzunlamasına kuvvetleri iletmek.
• Elektriksel olarak rayların yalıtımını sağlamak.
• Ray oturağı ve bağlayıcılar için bir taban oluşturmak.
Traversin ikincil işlevleri nelerdir?
Tekerleri ve/veya kriko tabanını desteklemek (raydan çıkma durumunda)
• Geçici yollarda çapraz bağlantı ve taşıma elemanı olarak kullanılır
• Sinyalizasyon ve güvenlik araç gerecini ve makas motor ve mekanizmasını
desteklemek.
• İletken rayları, elektrik bağlantılarını ve besleme kablolarını taşımak.
• Balast olmayan köprü geçişlerinde gürültü ve titreşimi azaltmak.
Sınırlı ömürleri olmasına rağmen ahşap traversler neden hala kullanılmaktadır?
Dayanıklıdırlar
Hafiftirler
Standart dışı durumlarda kolay uyarlanabilirler
Elektrik yalıtımı avantajı var
Travers olacak ahşaba basınç altında hangi koruyucu emdirilir?
Sıcak krezot ama artık daha az zararlı malzemeler kullanıyorlar
Yüzey demiryollarında hangi, yeraltında hangi tür ağaç kullanılır
Yüzeyde yumuşak
Yeraltında sert
Yeraltı ve yer üstü ahşap traverslerin ömürleri?
Yera ltında koruyucu olmasa bile 50+ yıl
Yer üstünden koruyucu ile 15-25 yıl
Öngerilmeli beton travers ne zaman geliştirldi
- dünya savaşı sırasında
Öngerilmeli beton traversin avantajı ne?
betonun hem yük altında hem de boşta
iken sürekli olarak baskı gerilmesi altında olması
nemin içine girip çelik
malzemede korozyon oluşmasına imkan veren gerilme çatlamaları oluşmaz
Beton traversin olumsuz yanı
Ahşaba göre ağır olması. Zarar görmüş tek bir travers elle değişemez.
İkiz blok travers ne?
Çelik bağlantıyla birleştirilmiş 2 takviyeli beton blok
Balastsız yol için kullanılıyor
Çelik travers avantaj dezavantajları
Korozyon
baast sıkma
Gene de hafif. Özellikle az yük ya da depoda iyi
Ray bağlayıcılarını grupla
Elastik ray kaması
Civata ve somunla traverse tutturulan yaylı kıskaç
Traversin üzerine yerleştirilen omuz yaylı kıskacı
Ne zaman kontraray kullanılır
200 metreden düşük çaplı kurplarda
Ne zaman iç dış ray değişimi yapılmadan önce taşlama ile profil düzeltme gerekir?
Raydaki trafik hızı 120km/h aşacaksa
Raydaki kaynak teknikleri
Metal ark kaynağı
Elektro dolgu kaynağı
Flaş alın kaynağı
Sürekli kaynaklı uzun ray için hangi yöntem?
Atölyede flaş alın kaynağı
Flaş alın kaynağı nasıldır?
Alçak bir gerilim altında bu raylara elektrik enerjisi
verilerek bırakılan aralıkta ark oluşması sağlanır. Bu sırada eklenecek raylar temas ettirilir.
Arkın başlangıcında alın yüzeyindeki düzensizlikler ısınıp ergiyerek tüm alın yüzeyinde
sıcaklığın yükselmesine neden olur. Tüm yüzey sıcaklığı ergime noktasına yaklaşınca, iki alın
birbirine bastırılarak kaynak yapılır. Aradaki fazlalık ergimiş metal kaynak bölgesi dışına
çıkmaya zorlanır.
Flaş alın kaynağı aşamaları?
Atölyede yapılan flaş alın kaynağının yakma, ön ısıtma, flaş oluşma, bastırma ve kaynak
sonrası işlem aşamaları vardır.
Sürekli kaynaklı rayı yol üzerinde nasıl yaparız?
Uzun kaynatılmış raylar kullanılacakları yere ulaştırıldığında, sürekli kaynaklı ray elde etmek
için termit veya alümino-termit kaynağı kullanılarak tekrar eklenir.
Termit kaynağını anlat
Bu yöntemde kaynatılacak raylar yola yerleştirilir, ve aralarında 22–26 mm boşluk olacak
şekilde taban levhalarına (selelerine) tutturulur ve hizalanır. Ek yeri dışına ateşe dayanıklı bir
kalıp oturtulur. Kalıbın üstündeki termit ateşlenir. Bu kısımda toz halinde bulunan malzeme,
reaksiyon sonucu kaynatılan rayların kimyasına ve metalürjik özelliklerine uygun bir dolgu
maddesiyle kaynağı oluşturur. Metalin cüruf kısmı ray hizasının üstünde kalır. Kaynak
soğuduktan sonra çapaklar alınır ve ray mantarı pürüzsüz olacak şekilde taşlanır.
Uzun raylarda soğuk sıcak genleşmesi çok olur. Bunun etkileri nasıl berteraf edilir
Bu sorunları azaltmak içi sürekli kaynaklı raylar yerleştirilmeleri sırasında yapay olarak
gerdirilir ve o gerilme ile yere sabitlenir. İdeal olanı, rayı maruz kalacağı en yüksek ve en
düşük sıcaklıkların ortalamasındaki uzunluğuna getirmektir. Birleşik Krallık’ta bu sıcaklık
genellikle 27°C olarak kabul edilir. Rayın yapay olarak uzatılması ısıtılarak veya daha yaygın
şekliyle gergi ile gerilerek yapılır.
Makas tiplerini söyle
Çatma Göbek
Kısmi Kaynaklı
Dökme göbek
Çatma göbek makas nasıldır?
“Çatma göbek” makas standart raydan yapılır ve geleneksel olarak onlarca yıldır
demiryollarında kullanılmaktadırlar. Bu makasta dört bileşen, dil rayı, yaslanma rayı ve iki
kanat rayı kesilir, şekillendirilir, gerekli delikleri delinir ve cıvata ile birbirine bağlanarak
makas takımı oluşturulur.
Kısmi kaynaklı makas nasıldır?
“Kısmî kaynaklı” makaslar çatma göbekteki dört parçadan oluşur ve genellikle standart
raydan yapılır. Buradaki yapı ısıl yüklemeleri kaldırabilecek dayanıklılıktadır ve sürekli
kaynaklı raya kaynaklanabilir. Bu durumda sadece boden kanalı aralığında tekerin raya
vurması söz konusu olacaktır. En azından teoride, bu durum çatma veya dökme göbeklere
göre avantajlı olacaktır.
Dökme göbek makas?
Bu uygulamada göbek tek parça olarak üretilir. Ergimiş özel alaşım çelik hazırlanan kalıba
dökülür. Uzun ömürlü olması ve aşınmaya karşı dayanıklılığı nedeniyle pek çok raylı sistem
bunu tercih etmektedir.
Beton kaplamalı yol nedir?
Beton kaplamalı yol (PACT—Paved Concrete Track) sürekli demir takviyeli ve özel bir
araçla kesintisiz olarak dökülmüş beton yoldur. Bu araç hassas olarak konumlandırılmış,
yolun çizgisini ve kalınlığını önceden belirlenen değerlerde tutmaya yarayan iki kılavuz
arasını beton kaplar. Bu kılavuz raylar sıklıkla yola döşenecek sürekli kaynaklı raylar
olmaktadır.
Gömülü Beton Travers yol nedir?
PACT’ın daha ucuz bir alternatifi olarak, öngerilmeli veya takviyeli beton traversler veya özel
amaçla yapılmış takozlar raylarla birlikte hassas bir şekilde konumlandırılır ve aralarına ve
etraflarına beton dökülür. Bu durumda, traversler üzerinde betonun girebilmesi için delikler
oluşturulur veya önceden hazırlanan bloklarda demir filizleri bırakılır. Böylece beton ve
betona gömülmüş travers veya takozların birlikte hareketi sağlanır.
Yüzer bloklu yol nedir?
Gürültü ve titreşimin azaltılmasının hayati önem taşıdığı yerlerde yüzer bloklu yol
değerlendirmeye alınabilir. Böyle bir çözümün çok pahalı olduğunu, çok yer gerektirdiğini, ve
sadece konser salonu, tiyatro, ibadethane veya benzer binaların yakınlarında yüksek
maliyetinin haklı çıkarılabileceği vurgulanmalıdır
