4. Verantwoordelijkheden verrichter en hoofdonderzoeker Flashcards
In de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit 2018 (paginanummer 13) is een aantal principes ten aanzien van wetenschappelijke integriteit uitgewerkt. Deze principes vormen de grondslag van de uitvoering van integer onderzoek en kunnen worden gezien als ‘deugden’ van een goede onderzoeker. Deze brengen jou als onderzoeker ertoe in allerlei verschillende omstandigheden de juiste keuzes te maken.
Wat zijn de 5 principes?
Zorgvuldigheid
Eerlijkheid
Transparantie
Verantwoordelijkheid
Onafhankelijkheid
In de WMO wordt onderscheid gemaakt tussen de verrichter en de uitvoerder van een onderzoek. In het ICH GCP E6(R2) Richtsnoer wordt eenzelfde onderscheid gemaakt tussen sponsor (WMO: verrichter) en hoofdonderzoeker (WMO: uitvoerder).
Hoe wordt dit onderscheid in de praktijk gebruikt?
*In de praktijk worden de begrippen door elkaar gebruikt. In deze cursus wordt voor het gemak het begrip ‘hoofdonderzoeker’ gehanteerd. Het begrip ‘verrichter’ komt overeen met de begrippen ‘opdrachtgever’ en ‘sponsor’. In deze cursus wordt voor het gemak het begrip ‘verrichter’ gehanteerd.
Is de verrichter altijd de financier?
Nee. Bij publiek gefinancierd onderzoek (NWO, ZonMw, EU) is de partij die het onderzoek subsidieert vrijwel nooit de verrichter.
Waar of niet waar?
Onder de ICH GCP E6(R2) Richtsnoer voor geneesmiddelenonderzoek geldt onder de CTR dat de verrichter diens taken geheel of gedeeltelijk mag delegeren aan bijvoorbeeld een hoofdonderzoeker of een Contract Research Organization (CRO).
Waar
De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en integriteit van het onderzoek blijft echter altijd bij de verrichter.
Deze afspraken tussen verrichter en CRO moeten schriftelijk worden vastgelegd in een contract.
Waar of niet waar?
Een onderzoek kan in zijn geheel in één onderzoekscentrum worden uitgevoerd, maar kan ook in meerdere onderzoekscentra worden uitgevoerd. Voor elk deelnemend onderzoekscentrum is een hoofdonderzoeker verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderzoek binnen dat centrum.
Waar
Is het mogelijk dat de hoofdonderzoeker op eigen titel ook verrichter is?
Ja, de zogenoemde verrichter-onderzoeker.
Wat is synoniem voor verrichter-onderzoeker?
Onderzoeker-geïnitieerd onderzoek. Een verrichter-onderzoeker is verantwoordelijk voor het initiëren, organiseren of financieren van klinisch onderzoek, als ook voor het uitvoeren en afronden van het onderzoek. De verplichtingen van de verrichter-onderzoeker behelzen zowel die van de verrichter als die van de hoofdonderzoeker.
Je besluit om als onderzoeker een geneesmiddelenonderzoek te initiëren. Welke aanvullende verantwoordelijkheden krijg je volgens het ICH GCP E6(R2) Richtsnoer dan als verrichter?
Zaken als het kennen van het onderzoeksprotocol, het faciliteren van de monitor en het documenteren van observaties in het (e)CRF vallen standaard onder de verantwoordelijkheid van de hoofdonderzoeker. Wanneer je als hoofdonderzoeker een onderzoek initieert, vallen verrichter-specifieke verantwoordelijkheden ook onder jouw verantwoordelijkheid, zoals het maken van een kostenbegroting.
Als onderzoeker en/of verrichter is het belangrijk dat je de belangrijkste betrokken instanties voor medisch-wetenschappelijk onderzoek en hun rol kent. Al die organisaties hebben hun eigen expertise. Of je met deze instanties in aanraking komt is afhankelijk van het type onderzoek dat je doet en de kenmerken van je onderzoekspopulatie. Met welke 7 instanties krijg je te maken?
- VWS
- CCMO
- IGJ
- METC
- NB
- EMA
- FDA
Wat is het VWS?
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is de bevoegde instantie voor geneesmiddelenonderzoek, waarvan de primaire toetsing wordt gedaan door de CCMO.
Wat is de CCMO?
De Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO):
Houdt toezicht op de METC’s. Hieronder valt het beoordelen van commissies en erkennen indien deze voldoen aan de wettelijke vereisten, en het beoordelen van deskundigheid en onafhankelijkheid van nieuwe METC leden. Ook valt hier doorlopend en ‘ for cause’ toezicht op METC’s onder.
De CCMO is tevens medisch-ethische toetsingscommissie voor aangewezen vormen van medisch-wetenschappelijk onderzoek, zoals aangegeven in de WMO, de Embryowet en het BCB.
De CCMO treedt op als bevoegde instantie bij geneesmiddelenonderzoek en klinisch onderzoek met medische hulpmiddelen.
De CCMO is administratief beroepsorgaan als een belanghebbende het niet eens is met een besluit van een erkende METC.
De CCMO houdt een registratie bij van al het medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen dat onder de WMO en de Embryowet valt.
De CCMO heeft een voorlichtende taak en vormt ook een (inter-)nationaal aanspreekpunt voor medisch-wetenschappelijk onderzoek dat in Nederland plaatsvindt.
Landelijk bureau
Om te kunnen voldoen aan alle taken heeft de CCMO een Landelijk Bureau opgericht, dat bij de beoordeling van multinationale geneesmiddelenstudies administratieve ondersteuning biedt aan de geselecteerde METC’s.
Wat is het IGJ?
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op de naleving van de regels voor klinisch medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen, geneesmiddelenonderzoek en klinisch onderzoek met medische hulpmiddelen. Naast toezicht op de uitvoering door de verrichter en de uitvoerders/onderzoekers, houdt zij ook toezicht op andere aspecten die relevant kunnen zijn voor het medisch-wetenschappelijk onderzoek, zoals bijvoorbeeld de productie van geneesmiddelen voor onderzoek. De IGJ wil hiermee bereiken dat studies veilig worden uitgevoerd.
Wat is de FDA?
De Food and Drug Administration (FDA) is in de Verenigde Staten verantwoordelijk voor de bescherming van de volksgezondheid door de werkzaamheid en veiligheid van geneesmiddelen voor menselijk en diergeneeskundig gebruik, biologische producten en medische hulpmiddelen te waarborgen. Ook zorgt de FDA voor de veiligheid van onder meer de voedselvoorziening en cosmetica.
Wat is de EMA?
Het European Medicines Agency (EMA) is het agentschap van de Europese Unie (EU) dat verantwoordelijk is voor:
het faciliteren van de ontwikkeling en toegang tot geneesmiddelen
de beoordeling van ingediende registratieaanvragen voor nieuwe geneesmiddelen
het monitoren van de veiligheid van geneesmiddelen gedurende hun levenscyclus
geven van informatie/consultatie aan zorgverleners en patiënten
Welke 2 routes voor goedkeuring zijn er binnen de EMA?
De goedkeuringsprocedure van nieuwe geneesmiddelen kan via twee routes: gecentraliseerd of via een nationale route. Onder de gecentraliseerde goedkeuringsprocedure dient een farmaceut een enkele marketing autorisatie aanvraag in bij de EMA. Na het verkrijgen van marketing autorisatie door de Europese Commissie, kan de farmaceut het geneesmiddel in de hele EU op de markt brengen en het toegankelijk maken voor patiënten en zorgverleners. Vandaag de dag wordt het merendeel van nieuwe, innovatieve medicijnen via deze gecentraliseerde route in de EU op de markt gebracht.
Bij de nationale route dient de farmaceut de aanvraag in bij het medicijn agentschap van een lidstaat. De aanvraag wordt beoordeeld en geautoriseerd op nationaal niveau. Elke lidstaat heeft haar eigen autorisatieprocedures. Deze route wordt meestal gevolgd bij de meeste generieke medicijnen en medicijnen die zonder prescriptie verkrijgbaar zijn.
Wat is een NB?
Een notified body (NB) is een door de EU erkende certificeringsinstantie waarmee een fabrikant van een medisch hulpmiddel te maken krijgt bij conformiteitsbeoordeling van een medisch hulpmiddel (in het kader van productontwikkeling en het verkrijgen of uitbreiden van een CE-markering, welke je nodig hebt om je hulpmiddel op de markt te brengen ) die zijn vastgelegd in de wetgeving. De Europese Commissie publiceert een lijst van erkende NB’s. In de verdiepingsmodule Onderzoek met medische hulpmiddelen komt dit terug.
Wat is de METC?
Onderzoek dat onder de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) valt, moet worden beoordeeld door een op grond van artikel 16 WMO door de CCMO erkende onafhankelijke commissie van deskundigen. Zonder een positief oordeel van deze commissie mag het onderzoek niet starten. METC’s die niet door de CCMO zijn erkend, zijn ook niet bevoegd om een rechtsgeldig WMO besluit te nemen over een voorgenomen onderzoek. In de WMO en het BCB is bepaald welke commissie bevoegd is om een onderzoek te beoordelen, de CCMO of een erkende METC. Het merendeel van de onderzoeken in Nederland wordt beoordeeld door een van de erkende METC’s. Hiermee is ook de toewijzing aan een bevoegde commissie geregeld voor de beoordeling van geneesmiddelenonderzoek dat onder de CTR valt en klinisch onderzoek met medische hulpmiddelen dat onder de MDR valt.
Wat is een derde partij?
een partij die (contractueel) is ingehuurd door de verrichter van het onderzoek. Hieronder vallen onder andere apothekers, laboratoria, bedrijven die randomisatie-systemen beheren, producenten van geneesmiddelen voor onderzoek en bedrijven die de archivering beheren.
De verrichter dient zich ervan te verzekeren dat de derde partij betrouwbaar en goed werk levert. Hoe wordt dit genoemd?
Dit wordt ook wel vendor management genoemd.
Volgens de NFU richtlijn kwaliteitsborging mensgebonden onderzoek is de Raad van Bestuur van elk umc verantwoordelijk voor het implementeren en onderhouden van systemen en procedures voor kwaliteitsborging en kwaliteitsbeheersing. Wat is een essentieel onderdeel hiervoor?
een umc-breed kwaliteitssysteem.
Dit dient te waarborgen dat het onderzoek wordt voorbereid, uitgevoerd en afgerond in overeenstemming met het protocol, WMO, ICH GCP E6 (R2) (secties 4.2.6 en 5.2.2), ISO 14155:2020 en andere relevante (inter)nationale wettelijke vereisten. Hierbij staan de veiligheid van de onderzoeksdeelnemer en kwaliteit van de data centraal. Onderdeel van het kwaliteitsmanagementsysteem is dat verantwoordelijkheden en de rol van de diverse (in- en externe) partijen betrokken bij onderzoek beschreven staan.
Waar of niet waar?
Als onderzoeker dien je de bloedmonsters voor het onderzoek altijd bij het laboratorium op te slaan.
Niet waar.
Het laboratorium kan de opslag en verwerking van de bloedmonsters van het onderzoek op zich nemen, maar dit is afhankelijk van zowel de mogelijkheden van het laboratorium als de opzet van het onderzoek. Zo kan er binnen een onderzoek ook gekozen worden voor een centraal laboratorium waar alle monsters van bloed, urine of ander lichaamsmateriaal (van alle onderzoekslocaties) worden onderzocht.
Waar of niet waar?
Het laboratorium houdt zich enkel bezig met het verwerken, analyseren en verzenden van studiesamples voor onderzoek.
Niet waar.
Het laboratorium kan daarnaast ook voorzien in advies op het gebied van: analyses in het kader van het onderzoek, verwerking en opslag van studiesamples, keuze van te meten parameter en de opzet van metingen.
Waar of niet waar?
Het laboratorium kan de rapportage van uitslagen en de bijbehorende dataopslag op zich nemen.
Waar
Waar of niet waar?
Het laboratorium kan afwijken van de normale lab procedures.
Waar
Het is wel degelijk mogelijk om specifieke afspraken te maken met het laboratorium. Onderaan deze activiteit vind je een overzicht met alle taken waarbij een laboratorium het onderzoek kan ondersteunen.
Bij medisch-wetenschappelijk onderzoek kan het laboratorium tal van taken hebben waar jij als onderzoeker gebruik van zou kunnen maken. Je kunt hierbij denken aan taken zoals…
Advisering omtrent analyses in het kader van het onderzoek, keuze van te meten parameters
Advisering omtrent verwerking en opslag van studiesamples
Afspraken maken met bijvoorbeeld klinisch/chemisch laboratorium:
Inpassen van studiesamples in reguliere patiëntonderzoeksamples
Gebruik van materialen
Te ontwikkelen testen, of alleen testen die al in het assortiment voor de patiëntenzorg zitten
Tijdpad, begin en einde van het onderzoek
Verwerking en opslag van studiesamples
Analyseren van studiesamples
Verzenden van studiesamples
Rapportage van uitslagen en dataopslag
Opzet metingen: continu (veiligheidsparameters); per patiënt per groep: alles aan het einde van het onderzoek (beperking intra- en inter-assayvariatie)
Afwijkingen van normale laboratoriumprocedures
Opslag monsters en bewaartermijn na het onderzoek (in een biobank)
Eventuele eisen honoreren van de onderzoeker, verrichter en/of voortvloeiend uit audits (bijvoorbeeld specifieke bepalingen of eisen met betrekking tot opslag)
Aanlevering documentatie ten behoeve van de medisch-ethische toetsingscommissie, nader gebruik en/of voorlichting patiënt
Betrokkenheid en/of advies ten aanzien van publicatie(s) en auteurschap(pen)
Kosten: afhankelijk van het laboratorium zijn er kosten verbonden aan de dienstverlening
Waar of niet waar?
Als onderzoeker ben je verantwoordelijk voor de opslag van het geneesmiddel dat gebruikt wordt tijdens jouw onderzoek.
Waar
Als onderzoeker ben je verantwoordelijk voor alle stappen die het geneesmiddel aflegt vanaf de ontvangst op de onderzoekslocatie tot en met de vernietiging of de retourzending aan de fabrikant. Deze taken zullen door de onderzoeker moeten worden belegd bij een apotheker, omdat in Nederland de ontvangst en de uitgifte van geneesmiddelen via een apotheker moeten plaatsvinden. De onderzoeker blijft echter wel eindverantwoordelijke. Volgens de Geneesmiddelenwet heeft de apotheek een rol bij de correcte opslag van de geneesmiddelen. Bijkomend voordeel is dat zij de opslagcondities controleert en zorg draagt voor documentatie ten aanzien van opslag, uitgifte, voorraadbeheer et cetera.
0/1
Waar of niet waar?
Als onderzoeker ben je verantwoordelijk voor de medicatie die gegeven wordt aan en die retour komt van de proefpersoon.
Waar
Als onderzoeker ben je verantwoordelijk voor het beheer van onderzoeksmedicatie en dus eindverantwoordelijk. Een verplicht onderdeel hiervan noemen we ‘drug accountability’: het overzicht houden op alle betrokken onderzoeksproducten in je onderzoek (onder andere bijhouden uitgifte aan proefpersonen, onderzoeksmedicatie die retour is gekomen). In Nederland heeft de verrichter tevens te maken met de Geneesmiddelenwet (met name artikel 34) voor het aanleveren aan een apotheek. Het betrekken van de eigen ziekenhuisapotheek is dan ook belangrijk om de ontvangst, de opslag, het voorraadbeheer, de individuele uitgifte en de retour inname van medicatie juist te organiseren. Onderaan deze activiteit vind je een bestand met alle verantwoordelijkheden van een onderzoeker (en apotheker) ten aanzien van het onderzoeksproduct (IMP).
Verantwoordelijkheden van een onderzoeker (en apotheker) ten aanzien van het onderzoeksproduct (IMP):
Kennis van gebruik van het onderzoeksproduct binnen het onderzoek
Beheer van onderzoeksmedicatie (drug-accountability op proefpersonenniveau). In principe geldt: de onderzoeker is verantwoordelijk voor de medicatie die gegeven wordt aan en die retour komt van de patiënt/proefpersoon;
Administratie van toedieningen aan iedere patiënt volgens protocol
Gebruik volgens protocol;
Controle opslagcondities.
Delegeren aan de apotheker op basis van Geneesmiddelenwet en CTR:
Ontvangst IMP van verrichter;
Correcte opslag van IMP totdat het naar de onderzoeker/patiënt gaat, documenteren dat opslag correct is (bijvoorbeeld invullen van temperatuurlogs) en melden indien de opslag niet correct is/was;
Documenteren van ontvangst, uitgifte en retourinname (naar onderzoeker/patiënt of retour aan verrichter of fabrikant)
Heretikettering of herverpakking;
Bereiding van geneesmiddelen voor gebruik als geneesmiddelen voor onderzoek of bereiding van radiofarmaceutica die als diagnostische geneesmiddelen voor onderzoek worden gebruikt,
Ook de verrichter heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van het IMP:
Kwaliteitsborging, opvolging van wet en regelgeving;
Bereiden, verpakken, etiketteren en coderen volgens Good Manufacturing Practice (GMP; daarover meer in de verdiepingsmodule Geneesmiddelenonderzoek);
Opslagcondities en toedieningsinstructies opstellen.
Informeren van onderzoekers en apothekers;
Levering onderzoeksproduct aan onderzoekscentrum (-centra) (ná goedkeuring medisch-ethische toetsingscommissie);
Drug-accountability op studieniveau;
Houdbaarheidsonderzoek.
Het kan voorkomen dat je tijdens een onderzoek gebruik maakt van de diensten van de afdeling die toeziet op medische hulpmiddelen.Hoe heet deze afdeling bijv.?
Deze afdeling wordt bijvoorbeeld Medische Technologie, Instrumentele Dienst of Klinische Fysica genoemd.