4. Procesy Decyzyjne W OM Flashcards
Rodzaje decyzji OM.Kryterium sfery stosunków(czy decyzje dotyczą wewnętrznego funkcjonowania org czy dotyczą śm)
- decyzje skierowane do wewnątrz organizacji- decyzje proceduralne- regulują wewnętrzne funkcjonowanie organizacji- np. regulaminy
- decyzje skierowane do środowiska mdzn- decyzje merytoryczne- ich zadaniem jest regulowanie określonych problemów mdzn, są z reguły skierowane do państw członkowskich organizacji ale także mogą być skierowane do innych organizacji mdzn, osób fizycznych czy osób prawnych
Pojęcie decyzji OM:
- organizacje mdzn są stałymi strukturami wielostronnego podejmowania decyzji
- procesy decyzyjne i będące ich efektem decyzje są najważniejszym przejawem funkcjonowania organizacji mdzn
- u podstaw funkcjonowania wszystkich organizacji mdzn leżą procesy decyzyjne i decyzje
- decyzja to wola organu organizacji mdzn za którym stoja interesy państw członkowskich
- decyzje org mdzn to wszelkie akty będące formalnym wyrazem woli ich organów (za którymi stoją państwa członkowskie)
- o istocie decyzji org mdzn nie stanowi treść tych decyzji, ta istot to formalny wyraz woli organów organizacji
- decyzje organów jednoosobowych np. sekretarza generalnego też są decyzjami organizacji mdzn
- nazwa decyzji nie ma żadego znaczenia z punktu widzenia procesu decyzyjnego n. uchwała, decyzja, rezolucja, zarządzenie, deklaracja, dyrektywa, zalecenie, rozporządzenie
Procesy decyzyjne w OM.Kryterium charakteru prawnego (czy decyzje są czy nie wiążące dla państw członkowskich)
- zdecydowana większość decyzji organizacji mdzn to miękkie prawo- decyzje niewiążące
- decyzje proceduralne- z zasady są wiążące
- decyzje merytoryczne- część jest wiążąca dla państw, np. decyzje Rady Bezpieczeństwa w przypadku naruszenia pokoju lub zagrożenia naruszenia pokoju są wiążące
- decyzje warunkowo wiążące(względnie wiążące)- właściwe tylko niektórym organizacjom mdzn np. mdzn org lotnictwa cywilnego
- decyzje względnie wiążące- po podjęciu decyzji każde państwo ma określony czas (z reguły 90 dni) aby określić czy chce się związać daną decyzją czy nie- jeżeli państwo nie reaguje to decyzja jest dla niego wiążąca po upływie 90 dni; jest to procedura usprawniająca wejście w życie, związanie się decyzją- nie muszą jej ratyfikować etc.
Procesy decyzyjne w OM. Kryterium techniki podejmowania decyzji:
- głosowanie- kto za, kto przeciw a kto się wstrzymał
- konsensus- nie oznacza głosowania!- sformułowanie projektu decyzji i nie ma pytania „kto jest za?” tylko „czy ktoś jest przeciw?”; NATO, OBWE działają w oparciu o konsensus
Mechanizmy inicjowania decyzji OM. Formy inicjowania decyzji OM:
- wniosek do organizacji mdzn (do konkretnego organu) o rozpatrzenie przez organizację danego problemu-sugestia podjęcia decyzji ; nie oznacza projektu konkretnej decyzji; sposób ten ma miejsce gdy dana organizacja się problemem nie zajmuje
- zgłoszenie projektu konkretnej decyzji- jest stosowane gdy dany problem jest już tematem obrad organizacji i jeden z członków dochodzi do wniosku że czas już podjąć decyzję
Podmioty inicjujące procesy decyzyjne organizacji mdzn:
- Członkowie organizacji-prawo inicjowania procesów decyzyjnych jest podstawowym prawem państw członkowskich organizacji
- Organy organizacji mdzn (szczególnie aktywne sekretariaty organizacji)
- Państwa stowarzyszone- nie jest to automatyczne, musi wynikać ze statutu organizacji; jest to zwykle sugerowanie danej sprawy (FAO, UNESCO, WHO)
- Nieliczne sytuacje gdy państwa nieczłonkowskie mogą inicjować decyzje (w ONZ państwo nieczłonkowskie w kontekście pokoju i bezpieczeństwa mdzn może zwrócić się do Rady Bezpieczeństwa o rozwiązanie sporu, konfliktu mdzn pod warunkiem że przyjmie na siebie postanowienie wynikające z Karty dotyczące pokojowego rozstrzygania sporów mdzn)
- Mdzn organizacje międzyrządowe- formalne uprawnienie jest możliwe na podstawie umowy między organizacjami (np. w systemie ONZ organizacje wyspecjalizowane powiązane z ONZ mogą wnosić sprawy do posiedzenia ogólnego ONZ i odwrotnie)
- Mdzn organizacje pozarządowe (podmioty niepaństwowe)- nie każda, wymogiem formalnym jest akt jednostronnego upoważnienia w którym organizacja mdzn międzyrządowa, międzypaństwowa upoważnia organizacje pozarządowe do inicjowania procesów decyzyjnych np. przyjmowanie statusu konsultacyjnego (35-36 organizacji międzyrządowych ma status konsultacyjny)
* kategorie statusu konsultacyjnego (w przypadku ONZ)
- największe możliwości oddziaływania na procesy decyzyjne mają organizacje G (general)- mogą z własnej inicjatywy wnosić do porządku obrad Rady Ekonomiczno-Społecznej sprawy do rozpatrzenia ale mogą to czynić za pośrednictwem Komitetu ds. Organizacji Pozarządowych (?)
- S (special)- mogą przedkładać pisemne oświadczenia które ewentualnie mogą inicjować wszczęcie procesu decyzyjnego
- R (rejestred)- mogą występować tylko wtedy gdy Rada poprosi je o zajęcie stanowiska, z własnej inicjatywy nie maja możliwości inicjowania czegokolwiek - osoby fizyczne lub prawne (np. stowarzyszenia)- w najszerszym zakresie dotyczą organizacji zajmujących się prawami człowieka- osoby prawne mogą np. wnosić skargę na rząd
Wypracowywanie projektu decyzji om. Sposoby inicjowania projektu decyzji:
- projekty decyzji zgłaszane są przez państwa członkowskie (najczęściej przez MSZ); projekt jest również konsultowany z innymi państwami, wysondowanie opinii, by uniknąć porażki (element ostrożności w działaniu); organizacja jest przygotowana na projekt decyzji
- projekt decyzji (konkretnego rozwiązania) jest zgłaszany przez Sekretariat Organizacji (będący drugim podmiotem i inicjującym decyzje); projekty przygotowywane sa od strony merytorycznej przez organy pomocnicze Sekretariatu
Elementy procesu wypracowania decyzji:
- punktem wyjścia dla procesów decyzyjnych jest umieszczenie danej sprawy w porządku obrad organizacji- jeśli problem nie jest w porządku obrad to nie istnieje- jest to wymóg formalny, konieczny
- 2 elementem jest oddawanie projektu organom pomocniczym które zajmują się jeszcze raz projektem od strony merytorycznej i formalnej- wtedy projekt decyzji wprowadzany jest do obrad organów głównych- uporządkowana dyskusja ogólna dotycząca decyzji, następnie decyzja „punkt po punkcie”- od regulacji ogólnych do szczegółowych
- 3 elementem jest dyplomacja kuluarowa- właściwie najważniejszy element- przerwy w obradach, nieformalne negocjacje (na oficjalnych obradach obowiązują określone reguły, w kuluarach jest większa swoboda wyrażania opinii; państwa podejmują zobowiązania między sobą z których później wywiązują się lub nie na oficjalnych debatach)
- w wielu organizacjach mdzn w procesie decyzyjnym szczególna rola przypada wielkim mocarstwom- np. w ONZ- zróżnicowanie potencjałów państw i ich możliwości wpływania na środowisko mdzn
- istnienie przede wszystkim w organizacjach powszechnych tzw. grup regionalnych- państwa mające te same interesy, chcące wzmocnić swoją pozycję w środowisku mdzn- grupy regionalne to specyficzne struktury lobbingowe
Procedury podejmowania decyzji. Procedury głosowania. Zasada jednomyślności:
najstarsza zasada (XIX w.)- generalnie jest już reliktem; oznaczała że wszystkie państwa musiały zagłosować za podjęciem decyzji; wychodzono z założenia że ta zasada będzie doskonale odzwierciedlała zasadę suwerennej równości państw; nie jest to jednak zasada pragmatyczna, nie ułatwia podejmowania decyzji; wady: w sytuacji dużej rozbieżności interesów podjęcie decyzji było wręcz niemożliwe- organizacja stawała się niedecyzyjna, nieefektywna- paraliż decyzyjny; w tej procedurze, aby uwzględnić wszystkie państwa- procedura decyzyjna bardzo rozciągała się w czasie; poszukiwanie kompromisu często oznaczało, że decyzje były bardzo ogólnikowe; pod koniec XIX w. zaczęto odstępować od procedury jednomyślności- zaczęto rozróżniać decyzje merytoryczne( w dalszym ciągu zasada jednomyślności) i proceduralne (zasada większości); z czasem również wobec decyzji merytorycznych zaczęto stosować mechanizm jednomyślności względnej- wstrzymanie się państwa od głosu nie było traktowane jako sprzeciw państwa, jako brak jednomyślności- większa elastyczność w procesie decyzyjnym; w Lidze Narodów wprowadzono zasadę że państwa pozostające w sporze nie biorą udziału w procesie decyzyjnym; proces odchodzenia od zasady jednomyślności doprowadziła do tego że tworząc system organizacji mdzn po IIWŚ państwa całkowicie odeszły od tej zasady; forma adaptowania się do zmieniającej się rzeczywistości mdzn
Zasada większości kwalifikowanej:
zaczęła stopniowo pojawiać się pod koniec XIX w. na fali rozczarowania zasadą jednomyślności- ważnym elementem jest określenie progu umożliwiającego podjęcie decyzji- najczęściej- 2/3- wymóg ten może być obliczany w dwóch wariantach- liczba państw członkowskich organizacji lub liczba państw uczestniczących w głosowaniu nad daną decyzją; często te liczby są tożsame; oba rozwiązania są stosowane w statutach organizacji; zalety: podejmowanie decyzji za pomocą większości kwalifikowanej podnosi efektywność rozwiązywania problemów i aktywność organizacji; wada: państwa z reguły fakt bycia przegłosowanymi traktują jako porażkę, starają się unikać sytuacji bycia przegłosowanymi; decyzje podejmowane w takiej procedurze to zwykle niewiążące zalecenia- miękkie prawo
Zasada większości absolutnej (bezwzględnej):
50%+1- występuje w dwóch postaciach- większość absolutna państw członkowskich organizacji i większość absolutna państw głosujących; przyjmuje się że jest stosowana w Radzie Bezpieczeństwa- wymogiem formalnym w decyzjach proceduralnych jest 9 głosów za (na 15 członków powinno być 8 ale jest 9- to „1” oznacza minimum); nie jest to szczególnie często stosowana zasada
Zasada większości zwykłej:
ma zastosowanie do spraw merytorycznych i proceduralnych, do najważniejszych ma zastosowanie procedura większości kwalifikowanej; zwykle oznacza większość państw uczestniczących w głosowaniu-wygrywa ten wariant który uzyskał większą liczbę głosów; może się tak zdarzyć że niewiele więcej niż 1/3 członków może podjąć decyzję; nie jest stosowana we wszystkich typach organizacji- nie jest stosowana w organizacjach wojskowych, integracyjnych
System głosów ważonych:
poszczególne państwa mają różne możliwości wpływania na system organizacji mdzn; zerwanie z zasadą suwerennej równości państw;
-jest kilka kategorii organizacji mdzn:
mdzn organizacje finansowe np. Mdzn Fundusz Walutowy, Bank Światowy- kryterium obliczania liczby głosów jest jego wkład do kapitału założycielskiego organizacji, próbuje się wprowadzać element demokratyzacji procesu decyzyjnego- każde państwo członkowskie otrzymuje dodatkowo taką samą liczbę głosów z samego faktu członkowstwa(w Światowym Banku- 250);
organizacje regulujące handel określonymi surowcami(handel surowcami- relacje między eksporterami i importerami) np. Mdzn Organizacja Kawowa- mechanizm dzielenia głosów: musi istnieć równowaga między importerami i eksporterami- w MOK grupa importerów i eksporterów mają po 1000 głosów, każde państwo otrzymuje po 5 głosów z samego członkostwa, to co zostaje jest dzielone w grupie eksporterów w zależności od udziału w eksporcie (analogicznie w grupie importerów)
wąsko wyspecjalizowane organizacje techniczne np. Mdzn Instytut Chłodnictwa; organy międzyparlamentarne; mechanizm określania liczby głosów- wielkość jest uzależniona od wielkości wpłacanej składki do budżetu organizacji.-w systemie głosów ważonych ważne jest iloma głosami dane państwo dysponuje
Decydowanie w oparciu o zasadę konsensusu:
- nie oznacza głosowania!
- brak sprzeciwu dla podejmowanej decyzji
- nie trzeba się opowiadać za- wystarczy ze nikt nie jest przeciw i decyzja jest podejmowana
- nie oznacza jednomyślności
- konsensus sprowadza się do unikania decyzji w drodze głosowania, do prowadzenia negocjacji tak długo aż wypracowany będzie projekt decyzji odpowiadający interesom wszystkich państw lub większości członków organizacji pod warunkiem że żadne państwo nie sprzeciwi się temu projektowi
- konsensus oznacza brak formalnego sprzeciwu wobec projektu decyzji
- zauważono iż podejmowane decyzji w organizacjach mdzn w oparciu o zasadę większości zmniejsza efektywność wykonywania decyzji (państwa które decyzje odrzuciły nie chcą uczestniczyć w ich realizacji)
- zamierzeniem konsensusu jest zwiększenie efektywności działań organizacji
- konsensus preferuje negocjacje, czego nie można powiedzieć o głosowaniu
- zalety konsensusu: zakłada poszukiwanie rozwiązań kompromisowych(nikt nie jest zadowolony ale każdy jest w stanie zaakceptować); zapobiega zbyt pochopnemu podejmowaniu decyzji (co może mieć miejsce w przypadku głosowań); elastyczność procedury konsensusu(wystarczy, że nikt się nie sprzeciwi; państwa nie muszą się jednoznacznie określać)
- wady konsensusu: skoro w logice decydowania dominuje kompromis to oznacza że decyzje mogą być decyzjami ogólnikowymi i przez to nieefektywnymi; czas niezbędny do uzgodnienia projektu decyzji; pojedyncze, nawet najmniejsze państwo może zablokować podjęcie decyzji
Wymogi prawomocności decyzji OM:
- wymóg tzw. quorum- minimalnej liczby państw uczestniczących w procesie decyzyjnym która ma zapewnić to że decyzja będzie legalna, prawnie wiążąca
- w systemie głosów ważonych quorum to przede wszystkim odpowiednia liczba głosów którymi państwa członkowskie powinny dysponować aby decyzja była ważna oraz odpowiednia liczba państw
