2.Megindlegar rannsóknaraðferðir

Question 1

Hvað segja megindlegar rannsóknir um raunveruleikann?

Answer 1

Þær ganga út frá þeirri forsendu að raunveruleikinn sé efniskenndur og/eða mælanlegur. Gengið er út frá orsakatengslum þar sem tiltekin orsök hefur alltaf sömu áhrif eða afleiðingar.

Question 2

Hvernig er vinnuferlið í megindlegum rannsóknum?

Answer 2

Rannsakandinn byrjar á að setja fram RANNSÓKNARSPURNINGU sem hann afmarkar með TILGÁTU sem hann reynir svo að afsanna eða sanna. Þá velur hann RANNSÓKNARAÐFERÐ sem annað hvort er tilraun eða könnun. Þegar rannsakandinn hefur safnað saman gögnum sínum vinnur hann úr þeim á tölfræðilegan hátt og setur NIÐURSTÖÐURNAR fram sem línurit eða töflur.

Question 3

Hvað er tilgáta?

Answer 3

Tengsl ákveðinna þátta sem rannsakandi ætlar að skoða nánar í rannsókn sinni.
“Nemendur sem vinna með skóla eiga færri vini í skólanum en aðrir nemendur”

Question 4

Hvað er rannsóknarspurning?

Answer 4

Ræður rannsókninni.

“Hvaða áhrif hefur vinna nemenda með námi á vinatengsl?”

Question 5

Hvað er breyta?

Answer 5

Ákveðið mælanlegt einkenni, t.d. kyn, aldur, menntun.

Question 6

Hvað er frumbreyta?

Answer 6

Mælanleg félagsleg staðreynd sem hefur áhrif á aðra breytu. = Orsök
Dæmi: vinna nemenda

Question 7

Hvað er fylgibreyta?

Answer 7

Mælanleg félagsleg staðreynd sem verður fyrir áhrifum frá tiltekinni frumbreytu. = Afleiðing
Dæmi: vinatengsl í skóla

Question 8

Hvað eru tvíbreytutengsl?

Answer 8

Þegar rannsakandi skoðar hvaða áhrif ein breyta hefur á aðra.

Question 9

Hvaða aðferðir eru notaðar til að afla upplýsinga í megindlegum?

Answer 9

Tilraun, könnun, þátttökuathugun/vettvangskönnun eða skráðar heimildir

Question 10

Hvað er verið að skoða með könnun?

Answer 10

Í könnun er verið að mæla “mælanlegar félagslegar staðreyndir” s.s. viðhorf, skoðun eða atferli.

Question 11

Hverjir eru kostir könnunar?

Answer 11

Fljótlegt
Ekki mjög kostnaðarsamt
Þægilegt að vinna í ýmsum tölfræðiforritum
Auðvelt að bera saman hópa
Ef úrtakið er nógu vel valið er hægt að alhæfa af niðurstöðum
Hægt að endurtaka og sannreyna
Spyrill hefur ekki áhrif á svör viðfanga með spurningalista

Question 12

Hverjir eru gallar könnunar?

Answer 12

Gefur aðeins óbeinar upplýsingar um hegðun viðfanganna
Ef úrtakið er mjög stórt tekur úrvinnsla gagna langan tíma
Tölfræðin gefur ekki vísbendingar um neitt annað en það sem var spurt um
Fyrirframákveðnir svarmöguleikar þýða að fólk getur ekki tjáð sig eins og það vill
Lágt svarhlutfall dregur úr áreiðanleika könnunarinnar

Question 13

Hvað er úrtak?

Answer 13

Lítill hópur fólks sem valinn er úr heildarfjölda

Question 14

Hvað er þýði?

Answer 14

Heildarfjöldi

Question 15

Hvað er svarhlutfall?

Answer 15

Fjöldi þeirra sem völdust í úrtakið og raunverulega tóku þátt í könnun.

Question 16

Hvað er þýðislisti?

Answer 16

Listi yfir alla möguleika í úrtak, t.d. þjóðskráin (listi yfir alla Íslendinga svo úrtak geti verið dregið úr þýðinu)

Question 17

Hverjar eru tegundir úrtaka?

ES KS H K S R S
EddaSyngur KórSöngva Handa Kórnum Sínum Ruglast Svolítið

Answer 17

Einfalt slembiúrtak, kerfisbundið slembiúrtak, hagkvæmnisúrtak, kvótaúrtak, snjóboltaúrtak, rýnihópar og sjálfvalið úrtak

Question 18

Einfalt slembiúrtak

Answer 18

Tryggir að sérhver meðlimur þýðis eigi jafna möguleika á að veljast í úrtakið = handahófsúrtak. Tryggir hlutleysi en erfitt að beita á mjög stór þýði.

Question 19

Kerfisbundið slembiúrtak

Answer 19

Alveg eins og einfalt slembiúrtak nema notað fyrir stærra þýði. T.d. er valinn fimmti hver einstaklingur af þýðislistanum í úrtakið. Einföld aðferð en tryggir ekki að hópur úr þýðislistanum sem hefur ákveðin viðhorf, komist inn sem úrtak.

Question 20

Hagkvæmnisúrtak

Answer 20

Hér eru þátttakendur valdir þar sem auðvelt er að nálgast þá = hentugleikaúrtak. T.d. lögð könnun fyrir ákveðna bekki eða hún lögð fyrir á netinu þar sem einhverjir aðilar geta tekið þátt. Ekki taka allir nemendur þátt og því er erfitt að alhæfa.

Question 21

Kvótaúrtak

Answer 21

Rannsakandinn kemur sér fyrir á stað þar sem líklegt er að hann rekist á einstaklinga með ákveðin einkenni, t.d. á unglingsaldri. Þeir einstaklingar eru stoppaðir þar til fjöldinn hefur náðst.

Question 22

Snjóboltaúrtak

Answer 22

Byrjað á því að taka viðtal við einn eða tvo einstaklinga og hann eða þeir beðnir um að benda á annan einstakling sem búi við svipaðar aðstæður og þannig koll af kolli. Gefur rannsakandanum tækifæri til að nálgast væntanlega viðmælendur því hinar aðferðirnar myndu ekki virka (t.d. ef úrtökin væru eiturlyfjaneytendur). Erfitt að alhæfa um hópinn í heild.

Question 23

Rýnihópar

Answer 23

Úrtakið er þá valið með tilliti til þess sem rannsaka á. T.d. þyrfti að velja sérstakt úrtak fyrir rýnishóp sem nýta ætti við rannsókn á neyslu Coca Cola. Úrtakið þyrfti að vera samansett af þeim sem drekka það í miklum mæli.

Question 24

Sjálfvalið úrtak

Answer 24

Þátttakendur velja sig sjálfa í úrtakið með því að taka annað hvort þátt eða ekki í rannsókninni. T.d. ef spurningalisti er látinn liggja á matsölustað eða fólk beðið um að hringja inn á útvarpsstöð og segja sína skoðun. Hætta er á að hlutfall þeirra sem hafa mjög ákveðnar skoðanir á tilteknu málefni verði ofmetið í niðurstöðum.

Question 25

Hverjar eru tegundir kannana?

P H S V N V
Pólland Handa Sumum Við Njótum Virkilega

Answer 25

Póstkönnun, heimsóknarkönnun, símakönnun, viðverukönnun, netkönnun og vettvangskönnun

Question 26

Póstkönnun

Answer 26

Spurningalistar eru sendir til viðfanganna í pósti, ásamt kynningarbréfi um könnunina.
Kostir: könnunin er ódýr, viðföng fá nægan tíma til að svara, hægt að spyrja um viðkvæm efni og spurningalisti getur verið langur.
Gallar: ekki víst að réttur aðili svari og framkvæmd tekur langan tíma, svarhlutfall er oft lágt

Question 27

Heimsóknarkönnun

Answer 27

Spyrill fer heim til viðfangsins og spyr það en spyrillinn merkir sjálfur svörin.
Kostir: tryggir að réttur aðili svarar, hægt að spyrja um viðkvæm mál, svarhlutfall er hátt og spurningalistinn langur.
Gallar: viðföngum getur fundist erfitt að svara sumum spurningum, könnunin er dýr og tímafrek

Question 28

Símakönnun

Answer 28

Algengust í dag!
Hringt í þátttakendur og þeir spurðir í gegnum síma og spyrill skráir svörin.
Kostir: hentar vel þegar viðfangsefnið er afmarkað, hægt að spyrja um þekkingaratriði, svarhlutfall er hátt og svörin fást fljótt. Ódýr.
Gallar: ekki hægt að spyrja um viðkvæm efni, spurningalistinn getur ekki verið langur og loks getur spyrillinn haft áhrif og svarandinn farið að svara eins og hann heldur að spyrill vilji.

Question 29

Viðverukönnun

Answer 29

Oft beitt af hagkvæmnisástæðum. Þá er spyrillinn viðstaddur þegar spurningalistinn er lagður fyrir, t.d. í kennslustofu. Í raun er spyrillinn frekar í hlutverki leiðbeinanda en spyrils.
Kostir: hentar vel þegar viðfangsefnið er afmarkað, könnunin er ódýr og fljótleg, tryggir að réttur aðili svarar og svarhlutfall er hátt.
Gallar: erfitt að spyrja um viðkvæm efni og spurningalistinn má ekki vera langur né flókinn.

Question 30

Netkönnun

Answer 30

Könnun sem fer vaxandi!
Yfirleitt lagðar fyrir ákveðinn hóp þar sem listi yfir netföng liggur fyrir. Stundum er hringt í hópinn og beðinn um að taka þátt í könnuninni.
Kostir: gagnasöfnun getur tekið stuttan tíma, auðvelt að ítreka svörun og hækka svarhlutfall.
Gallar: ekki allir hafa aðgang að neti og tryggir ekki að spyrill viti að réttur aðili svari.

Question 31

Vettvangskönnun

Answer 31

Framkvæmd á þeim vettvangi sem hentar rannsókninni. T.d. á við um hegðun sem ekki er hægt að kalla fram á rannsóknarstofu eða spyrja um í viðtali eða könnun. T.d. rannsókn á ólíkri hegðun barna eftir kyni í skólastofu

Question 32

Hver er skilgreiningin á viðhorfi?

Answer 32

Tímabundið viðbragð við ákveðnum hlut, fyrirbæri eða manneskju.
Viðhorfaspurning: “Hver er afstaða þín til þess að útlendingar fái atvinnuleyfi á Íslandi?”

Question 33

Hvað þarf að passa og hvað á forðast við gerð spurningalista?

Answer 33

Spurningar eiga að vera lausar við tvíræðni, þ.e. eiga að vera skýrar
Spurningar eiga að taka mið af sjónarhorni svarenda.
Forðast að hafa neitun “ekki” í spurningunni og hún má ekki vera of löng.
Varast skal slangur og óljósar spurningar
Spyrja skal aðeins um eitt atriði í hverri spurningu.
Gæta hlutleysis!
Mælt er með að svarmöguleikar í viðhorfaspurningu séu fimm.

Question 34

Hvað er tilraun?

Hverjir eru kostirnir og gallarnir?

Answer 34

Rannsóknaraðferð í megindlegum þar sem er verið að skoða orsakatengsl t.d. á milli tveggja breytna, frumbreytu og fylgibreytu. Fólkið sem tekur þátt í slíkri rannsókn veit að verið er að rannsaka það og þar með er líklegt að það hagi sér öðruvísi.
Kostir: taka ekki langan tíma, ekki dýrar, þegar tilraun er gerð á rannsóknarstofu er hægt að hafa stjórn á öllum aðstæðum og þar með eykst nákvæmni hennar.
Gallar: ekki hægt að framkalla tilraun nema á þar til gerðum rannsóknarstofum eða mjög afmörkuðum stöðum

Question 35

Í hvað skiptast gögn sem félagsfræðingar nýta sér í rannsóknum?

Answer 35

Frumgögn og skráðar (ritaðar) heimildir

Question 36

Hvað eru frumgögn?

Answer 36

Gögn sem ekki hefur verið unnið úr, þ.e. beinar heimildir sem rannsakandinn aflar sjálfur með rannsókn sinni.

Question 37

Hvað eru frumgögn í eigindlegum og megindlegum rannsóknum?

Answer 37

Í eigindlegum eru frumgögnin, sem aflað er með djúpviðtölum og/vettvangsrannsókn: FRASAR, SETNINGAR, SÖGUR, SVIPBRIGÐI, LÁTBRAGÐ, HEGÐUN, TÝPUR, KLÆÐNAÐUR….
Í megindlegum eru frumgögnin, sem aflað er með könnunum: SVÖR fólks við fyrirfram stöðluðum svörum, SVÖR við opnum spurningum, SKRIFLEGAR OG MUNNLEGAR ATHUGASEMDIR…

Question 38

Hvað eru skráðar heimildir?

Answer 38

Óbeinar heimildir sem aðrir en rannsakandinn hafa aflað og unnið úr, et.v. í öðrum tilgangi.

Question 39

Hvað eru skráðar heimildir í eigindlegum og megindlegum rannsóknum?

Answer 39

Í eigindlegum eru skráðar heimildir: SAGNFRÆÐILEGAR HEIMILDIR, SAMTÍMAGÖGN (dagbækur/sendibréf) og FYRRI RANNSÓKNIR
Í megindlegum eru skráðar heimildir: TÖLFRÆÐILEGAR UPPLÝSINGAR (t.d. frá stjórnvöldum), SAGNFRÆÐILEGAR HEIMILDIR (skjöl um t.d. trúarbrögð), SAMTÍMAGÖGN (gögn úr fjölmiðlum) og FYRRI RANNSÓKNIR

Question 40

Hverjir eru kostir og gallar skráðra heimilda?

Answer 40

Kostir: Flestar rannsóknir sem nýta sér gögn sem aðrir hafa aflað eru ódýrar og tiltölulega auðveldar að nálgast
Gallar: rannsakandinn verður að sætta sig við hvernig hugtök voru skilgreind í fyrri rannsókninni (t.d. stétt). Uppruni gagnanna getur falið í sér skekkjur

Question 41

Hvað er blönduð tækni?

Answer 41

Rannsóknaraðferð þar sem fleiri en ein kenning og aðferð er nýtt. Veitir betri sýn á viðfangsefnið þar sem það er skoðað bæði út frá megindlegum gögnum, s.s. tölfræði, og eigindlegum gögnum, s.s. hvernig fólk túlkar það eða upplifir í sínu eðlilega umhverfi. Dýr og tímafrek samt sem áður.

Question 42

Hvaða fjórar aðferðir eru notaðar við upplýsingaöflun?

Answer 42

Tilraun, könnun, þátttökuathugun/vettvangskönnun og skráðar heimildir

Question 43

Hvað er verið að meina með áreiðanleika í rannsóknum?

Answer 43

Er hægt að endurtaka rannsóknina og fá sömu niðurstöðu?
Er hægt að styðja niðurstöðuna með öðrum traustum heimildum?
Er hægt að alhæfa út frá niðurstöðunum?

Question 44

Hvað er verið að meina með réttmæti í rannsóknum?

Answer 44

Hversu góð er könnun sem mælitæki til að mæla, t.d. viðhorf, og hversu gott mælitæki er spurningalistinn sem notaður var?
Hversu nákvæm er mælingin?

Question 45

Hvað er verið að meina með alhæfingargildi í rannsóknum?

Answer 45

Er hægt að alhæfa út frá niðurstöðunum?
Ef rétt úrtak hefur verið valið, sem endurspeglar þýðið mjög vel og svarhlutfallið er ásættanlegt, er hægt að fullyrða/alhæfa um viðhorf hópsins í heild.