2.5 Olew Crai, Tanwyddau a Chemeg Organig

Question 1

sut? cynnwys?

Ffurfiant Olew Crai

Answer 1

sut - ffurfio dros filiynau o flynyddoedd oherwydd effaith gwres a gwasgedd uchel ar ffosiliau
cynnwys - hydrocarbonau

Question 2

gwahanu yn ol..? beth sy’n digwydd? pam?

Puro Olew Crai - Distyllu Ffracsiynol

Answer 2

gwahanu yn ol berwbwyntiau
sylweddau a berwbwyntiau uchel - cyddwyso yn y gwaelod achos bod ganddynt cadwyni hirach
sylweddau a berwbwyntiau is - cyddwyso ar y ffordd i’r top achos ganddynt cadwyni byr

Question 3

Hylosgiad cyflawn - hafaliad, enghraifft

Hylosgi Tanwydd Ffosil

Answer 3

tanwydd + ocsigen –> carbon deuocsid + dwr
e.e ethan + ocsigen –> carbon deuocsid + dwr

Question 4

Hylosgiad Anghyflawn - hafaliad? enghraifft?

Hylosgi Tanwydd Ffosil

Answer 4

tanwydd + ocsigen –> carbon monocsid + dwr
e.e methan + ocsigen –> carbon monocsid + dwr

Question 5

(top i waelod) - hyd y cadwyn, lliw, tanio, llosgi, gludiog?

Priodweddau Distyllu Ffracsiynol

Answer 5

hyd y cadwyn - cynyddu
lliw - di-liw i felyn i frown
tanio - hawdd/cyflym i anodd
llosgi - fflam las lan i fflam brwnt
gludiog - llai gludiog i nid yw’n llifo

Question 6

Pwysigrwydd Economaidd

Distyllu Ffracsiynol

Answer 6

Pris olew yn cael ei rheoli gan y gwledydd sy’n cynhyrchu yr olew
gwledydd sy’n mewnforio olew eu hunain gorfod talu’r pris

Question 7

Pwysigrwydd Gwleidyddol

Distyllu Ffracsiynol

Answer 7

rhyfel/anghytundeb gwleidyddol yn effeithio ar gyflenwadau olew y byd

Question 8

Pwysigrwydd Amgylcheddol (anfanteision)?

Distyllu Ffracsiynol

Answer 8

hylosgi yn ffurfio carbon deuocsid, felly arwain at cynhesu byd eang
damweiniau gyda thanceri olew
gorsafoedd pwer yn cymryd llawer o dir ac yn hyll

Question 9

hafaliad?

Cyfrifo egni hylosgiad 1g o danwydd

Answer 9

newid egni = mc△T / mas y sylwedd
m - cyfaint/mas y dwr
c - cynhwysedd gwres sbesiffig dwr
△T - newid yn tymheredd

Question 10

hafaliad? manteision? anfanteision?

Hydrogen fel tanwydd

Answer 10

hafaliad - Hydrogen + Ocsigen –> Dwr
Manteision - cynhyrchu llawer o egni, dim yn cyfranu i cynhesu byd eang neu glaw asid
Anfanteision - ffrwydrol, storio mewn tanc dan wasgedd, dim llawer o orsafoedd addas, angen llawer o drydan felly’n cynhyrchu rhywfaint o CO2

Question 11

cynnwys? beth sydd angen i atal tan

Triongl Tan

Answer 11

cynnwys - ocsigen, gwres, tanwydd
ocsigen - blanced dan, diffoddwr CO2
gwres - dwr
tanwydd - brec rhag tan

Question 12

cyfres..? fformiwla cyffredinol? bondiau?

Alcanau

Answer 12

cyfres homologaidd
fformiwla cyffredinol - CnH2n+2
bondiau sengl yn unig, pob atom carbon yn ffurfio bond i 4 atom arall

Question 13

Isomeredd - beth?

Alcanau

Answer 13

beth - moleciwlau gyda’r un fformiwla foleciwlaidd ond fformiwla adeileddol wahanol

Question 14

cyfres? fformiwla cyffredinol? bond?

Alcenau

Answer 14

cyfres homologaidd
fformiwla cyffredinol - CnH2n
bond dwbl carbon

Question 15

beth? enghraifft? amodau?

Adwaith adio

Answer 15

beth - adio ar draws bond dwbl i ffurfio bond sengl
Alcen –> Alcan
e.e Ethen (alcen) + Hydrogen –> Ethan (alcan)
amodau - gwresogi ym mhresenoldeb catalydd o nicel neu blatinwm

Question 16

cynnyrch? canlyniad?

Profi am alcenau

Answer 16

cynnyrch - 1,2-deubromoethan
dwr bromin lliw brown/oren yn adweithio a’r cynnyrch yn ddi-liw os oes alcen

Question 17

polymer? monomer? polymeriad adio - beth?

Polymeriad

Answer 17

polymer - cadwyn hir gyda llawer o foleciwlau alcen
monomer - alcen defnyddir i greu polymer
polymeriad adio - un fath o fonomer sy’n adweithio i ffurfio’r polymer
bond dwbl yn y monomer yn torri i ffurfio bond sengl a’r moleciwlau’n cyfuno

Question 18

Priodweddau a defnyddiau - Polythen, PVC, PTFE, Polypropen?

Polymerau

Answer 18

Polythen - gwrth-ddwr, bagiau siopa
PVC - rhad, pibellau draenio
PTFE - anadweithiol, haearn smwddio
Polypropen - cryf, rhaffau

Question 19

cyfres? fformiwla cyffredinol? cyflwr ffisegol ar dymheredd ystafell?

Alcoholau

Answer 19

cyfres homolygaidd
fformiwla cyffredinol - CnH2n+1OH
cyflwr ffisegol - hylif

Question 20

beth? tymheredd optimwm? cynhyrchu cwrw, gwin, chwisgi

Eplesiad

Answer 20

glwcos –(ensymau mewn burum)-> ethanol + CO2
tymheredd optimwm - 37°C

Question 21

defnyddio am? (3)

Ethanol

Answer 21

1 - mewn diodydd alcoholig
2 - fel hydoddydd (hydoddi sylweddau sy’n anhydawdd mewn dwr)
3 - tanwydd (hylosgi mewn aer i ffurfio CO2)

Question 22

ceir yn rhedeg ar ethanol - pam? problemau?

Ethanol

Answer 22

ceir yn rhedeg ar ethanol ynlle petrol achos cynhyrchir 70% or egni ond yn llosgi llawer glanach. mwy carbon niwtral
problemau - angen tyfu planhigion siwgr sy’n defnyddio llawer o dir, angen hinsawdd addas gyda digon o olau a dymheredd addas

Question 23

cymdeithasol? economaidd? amgylcheddol?

Effaith defnyddio ethanol mewn diodydd alcoholig

Answer 23

cymdeithasol - gor-ddefnydd o alcohol yn achosi problemau trais, dwyn ac ymddygiad gwrth-gymdeithasol
economaidd - gwerthiant diodydd alcoholig yn cynhyrchu llawer o arian i’r Llywodraeth, cost enfawr i’r NHS i drin pobl o effeithiau gor-yfed alcohol
Amgylcheddol - ethanol fel tanwydd yn mwy carbon niwtral

Question 24

gan beth..i ffurfio? enw’r broses? hafaliad?

Ethanol yn cael ei ocsidio

Answer 24

ocsidio gan ficro-organebau i ffurfio asid ethanoig
enw’r broses - ocsidiad microbaidd
hafaliad - Ethanol + Ocisgen –> Asid Ethanoig + Dwr

Question 25

2 dull hawdd? NEU dull mwy cymhleth - beth? canlyniad?

Profi am Asid Carbosilig

Answer 25

2 dull hawdd - papur litmws neu indicator
NEU
ychwanegu sodiwm carbonad i asid ethanoig a fyrlymu nwy trwy ddwr calch
canlyniad - sio, dwr calch yn troi’n wyn

Question 26

adweithio gyda beth? sut? ocsidio/rhydwytho? arsylwad?

Prawf am Alcoholau

Answer 26

adweithio’r alcohol gyda Potasiwm Deucromad (VI)
sut - gwresogi’r alcohol a potasiwm deucromad mewn baddon dwr
alcohol yn cael ei ocisidio
arsylwad - newid lliw o oren i wyrdd