2.2 Asidau, Basau a Halwynau

Question 1

beth? beth sy’n digwydd mewn dwr? enghreifftiau?

Asidau

Answer 1

beth - cyfansoddyn sy’n cynnwys Hydrogen
mewn dwr - daduno i ffurfio ion + a -
enghreifftiau - Asid Hydroclorig, Asid Sylffwrig, Asid Nitrig

Question 2

beth? enghreifftiau?

Alcaliau

Answer 2

beth - cyfansoddyn sy’n ffurfio ionau OH- mewn hydoddiant
enghreifftiau - Sodiwm Hydrocsid, Potasiwm Hydrocsid, Calsiwm Hydrocsid

Question 3

beth? enghreifftiau?

Basau

Answer 3

beth - ocsid o fetel
enghreifftiau - Sodiwm Ocsid, Calsiwm Ocsid

Question 4

mesur o..

Y Raddfa pH

Answer 4

mesur o faint o ionau H+ (asid) sydd mewn hydoddiant
y mwyaf o ionau H+, y mwyaf asidig

Question 5

beth?

Dangosydd Cyffredinol

Answer 5

beth - sylwedd sy’n newid lliw pan mae’n cael ei ychwanegu at sylwedd asidig, alcaliaidd neu niwtral

Question 6

cryf? gwan? crynodedig? gwanedig? - beth?

Asidau Cryf a Gwan

Answer 6

asid cryf- daduno’n llawn
asid gwan - daduno’n rhannol (cildroadwy)
asid crynodedig - llawer o asid wedi hydoddi mewn cyfaint penodol o ddwr
asid gwanedig - ychydig o asid wedi hydoddi mewn cyfaint penodol o ddwr

Question 7

beth? enw cyntaf a cyfenw?

Halwyni

Answer 7

beth - cyfansoddyn a pH o 7 sy’n ffurfio yn ystod niwtraliad
enw cyntaf - metel/ion sy’n adweithio a’r asid
cyfenw - yr asid

Question 8

beth? ecsothermig/endothermig?

Niwtraliad

Answer 8

beth - asidau yn adweithio gyda basau, alcaliau neu garbonadau i ffurfio halwyn gyda pH o 7
adwaith ecsothermig

Question 9

cynnyrch? enghraifft? prawf ar gyfer y cynnyrch?

Metel + Asid

Answer 9

Metel + Asid –> Halwyn + Hydrogen
enghraifft - Magnesiwm + Asid Hydroclorig –> Magnesiwm Clorid + Hydrogen
prawf hydrogen - goleuo sblint, rhoi mewn hydrogen, clywir pop gwichlyd

Question 10

cynnyrch? enghraifft? y 2 prawf?

Asid + Metel Carbonad

Answer 10

Asid + Metel Carbonad –> Halwyn + Dwr + Carbon Deuocsid
enghraifft - Asid Sylffwrig + Copr Carbonad –> Copr Sylffad + Dwr + Carbon Deuocsid
prawf carbonad - pan mae asid yn adweithio gyda carbonad bydd yn sio, a swigod i’w weld
prawf carbon deuocsid - dwr calch clir yn troi’n llaethog

Question 11

cynnyrch? enghraifft?

Asid + Metel Ocsid

Answer 11

Asid + Metel Ocsid –> Halwyn + Dwr
enghraifft - Asid Sylffwrig + Copr Ocsid –> Copr Sylffad + Dwr

Question 12

cynnyrch?

Asid + Alcali

Answer 12

Asid + Alcali –> Halwyn + Dwr

Question 13

2 dull

Paratoi Halwynau Anhydawdd

Answer 13

hidlo - tynnu hydoddiant o’r waddod
golchi - tynnu ionau eraill o’r waddod

Question 14

beth?

Titradiad

Answer 14

beth - dechneg o niwtralu asid gyda alcali

Question 15

dull

Titradiad

Answer 15

1) cyfaint penodol o alcali yn cael ei fesur gyda phiped a’i drosglwyddo i fflasg gonigol
2) ychwanegu dangosydd a’r asid yn araf o’r bwred
3) stopio ychwanegu asid pan mae’r dangosydd yn newid lliw
4) darlleniad ar y fwred i ddangos faint o asid oedd angen i niwtralu’r alcali

Question 16

dull?

Paratoi Grisialau o Halen

Answer 16

1) ychwanegu gormod o fetel at yr asid gwanedig i sicrhau bod yr holl asid yn adweithio
2) gwresogi’r gymysgedd wrth droi’n barhaus
3) hidlo’r gormodedd o fetel sydd heb adweithio
4) anweddir yr hydoddiant gyda gwresogydd bynsen lle anweddir tua 1/3 yr hydoddiant a gadael y gweddill i anweddu’n naturiol.

Question 16

ffurfir? enghraifft? hafaliad ionig?

Prawf Sylffadau

Answer 16

ffurfio gwaddod gwyn gyda ionau Bariwm
enghraifft - Copr Sylffad + Bariwm Clorid –> Copr Clorid + Bariwm Sylffad
Hafaliad ionig - Ba2+(d) + SO42-(d) –> BaSO4(s)

Question 17

hafaliad?

Molau

Answer 17

crynodiad = nifer y molau/cyfaint (dm3)

Question 18

dull?

Titradiad i baratoi hydoddiannau hir

Answer 18

cam 1 - niwtralu (titradiad ond heb ddangosydd i gael hydoddiant pur)
cam 2 - anweddu gyda llosgydd bynsen nes bod 1/3 o’r hydoddiant yn weddill
cam 3 - anweddu’n araf ar dymheredd ystafell i gael grisialau pur