2.3b Addasiadau Ar Gyfer Cludiant Mewn Planhigion

Question 1

Nodwch y ddau brif fath o feinwe mae meinwe fasgwlar mewn planhigion wedi’i wneud ohono

Answer 1

Sylem, ffloem

Question 2

Amlinellwch swyddogaeth y sylem

Answer 2

Mae’n gyfrifol am gludo dwr ac ionau mwynol yn ogystal a darparu cynhaliad

Question 3

Amlinellwch swyddogaeth y ffloem

Answer 3

Mae’n gyfrifol am drawsleoli hydoddion organig megis swcrosm ac asidau amino

Question 4

Disgrifiwch drefniad y feinwe fasgwlar yn y gwreiddyn

Answer 4

Mae’r sylem wedi’i drenfu’n ganolog mewn siap seren ac mae’r ffloem y tu allan iddo. Mae hyn yn helpu i angori’r planhigyn yn y pridd, gan wrthsefyll grymoedd tynnu

Question 5

Disgrifiwch drefniad y feinwe fasgwlar yn y goesyn

Answer 5

Wedi’i threfnu tuag at yr ymylon mewn cylch, sy’n rhoi cynhaliad i wrthsefyll plygu

Question 6

Disgrifiwch drefniad y feinwe fasgwlar yn y ddeilen

Answer 6

Wedi’i threfnu yn y wythien ganol i alluogi’r ddeilen i wrthsefyll rhwygo a hyblygrwydd

Question 7

Diffiniwch angiosbermau

Answer 7

Planhigion blodeuol

Question 8

Disgrifiwch adeiledd sylem

Answer 8

Mae dwr yn cael ei ddargludo drwy diwbiau a thraceidau, sy’n gelloedd marw achos dyddodiadau lignin yn y muriau. Mae ffibrau yn darparu cynhaliad, ac mae parencyma sylem yn gweithredu fel meinwe becynnu. Mae traceidau yn bresennol mewn planhgion blodeuol (angiosbermau), rhedyn a choed conwydd, ond dim ond mewn planhigion blodeuol mae’r tiwbiau yn bresennol

Question 9

Disgrifiwch weithred y parencyma sylem

Answer 9

Yn gweithredu fel meinwe becynnu

Question 10

Disgrifiwch addasiad y celloedd gwreiddflew ar gyfer mewnlifiad dwr

Answer 10

Cynnydd yn ei arwynebedd arwyneb

Question 11

Disgrifiwch sut mae dwr yn llifo i fewn i’r celloedd gwreiddflew

Answer 11

Trwy gyfrwng osmosis, achos mae potensial dwr y pridd yn uwch na photensial dwr gwagolyn y gell wreiddflew, sy’n cynnwys ionau a siwgrau

Question 12

a) Mae dwr yn symud ar draws 1)______ y gwreiddyn o’r 2)_______ tuag at y sylem yn y canol ar hyd 3)_____ llwybr gwahanol.
b) Disgrifiwch y llwybrau yma

Answer 12

1) Cortecs
2) Epidermis
3) Tri
b) Llwybr apoplast - y llwybr pwysicaf, lle mae dwr yn symud rhwng y bylchau yn y cellfur cellwlos
Llwybr symplast - mae dwr yn symud drwy’r cytoplasm a’r plasmodesmata (linynnau o gytoplasm drwy fan-bantiau yn y cellfur)
Llwybr gwagalynnol - llwybr llai pwysig lle mae dwr yn symud o wagolyn i wagolyn

Question 13

Esboniwch pam mae dwr sy’n teithio ar hyd y llwybr apoplast yn cael ei ddargyfeirio ar ol cyrraedd yn endodermis

Answer 13

Mae stribed Casparaidd yn ffurfio band gwrth-ddwr o gwmpas y celloedd endodermaidd, sy’n atal dwr rhag mynd drwodd

Question 14

1) Enwch y sylwedd sy’n bresennol yng nghellfuriau’r tiwbiau sylem sy’n eu gwneud nhw’n wrth-ddwr
2) Nodwch beth arall mae’r sylwedd hyn yn gwneud

Answer 14

1) Lignin

2) Yn atal dwr rhag mynd i’r sylem o’r llwybr apoplast

Question 15

Disgrifiwch y periseicl yn y gwreiddyn

Answer 15

Mae hyn wedi amgylchynu ag un haen o gelloedd, sef yr endodermis, sy’n ffurfio cylch o gwmpas y feinwe fasgwlar yng nghanol y gwreiddyn.

Question 16

Disgrifiwch bwrpas swberin

Answer 16

Mae cellfuriau’r endodermis wedi’u trwytho gyda swberin, sy’n ffurfio band anathraidd o’r enw stribed Casparaidd. Mae hwn yn gyrru dwr o’r llwybr apoplast i mewn i’r cytoplasm

Question 17

Disgrifiwch weithred endodermis

Answer 17

Mae’n helpu i reoleiddio symudiad dwr, ionau a hormonau i mewn ac allan o’r sylem

Question 18

Disgrifiwch yr holl broses sy’n arwain at ffurfio gwasgedd gwraidd

Answer 18

Mae’r dwr y mae’r stribed Casparaidd yn ei orfodi i mewn i gelloedd yr endodermis, ac ionau sodiwm yn mynd i mewn i’r sylem drwy gludiant actif, yn codi potensial dwr y celloedd hyn. Mae hyn yn gostwng potensial dwr y hylif yn y sylem, gan orfodi dwr i mewn i’r sylem drwy gyfrwng osmosis; gwasgedd gwraidd yw hyn

Question 19

Disgrifiwch fewnlifiad mwynau

Answer 19

Mae mwynau sy’n cynnwys nitradau a ffosffodau yn cael eu cludo’n actif i mewn i’r celloedd gwreiddflew yn erbyn eu graddiant crynodiad. Maen nhw hefyd yn gallu mynd ar hyd y llwybr apoplast mewn hydoddiant. Ar ol iddynt gyrraedd stibed Casparaidd, maen nhw’n mynd i’r cytoplasm drwy gyfrwng cludiant actif ac yna’n symud drwy gyfrwng trylediad neu gludiant actif i’r sylem

Question 20

Beth fyddai’r effaith ar fewnlifiad mwynau pe bai atalydd resbiradol fel cynaid yn cael ei ddefnyddio?

Answer 20

Byddai’n cael ei ryddhau neu ei atal oherwydd mae angen ATP ar fewnlifiad mwynau ar gyfer cludiant actif

Question 21

Diffiniwch drydarthiad

Answer 21

Anweddiad anwedd dwr o’r dail neu o rannau eraill o’r planhigyn uwchlawr’r ddaear, allan drwy’r stomata i’r atmosffer

Question 22

Diffiniwch rymoedd adlynol

Answer 22

Mae’r rhain yn cael eu creu rhwng y gwefrau ar y molecylau dwr a’u hatyniad gyda leinin hydroffilig y tiwbiau

Question 23

Diffiniwch rymoedd cydlynol

Answer 23

Mae’r rhain yn cael eu creu gan y grymoedd atynnu rhwng molecylau dwr wrth i’w gwefrau deupol ffurfio bondiau hydrogen

Question 24

Diffiniwch gapilaredd

Answer 24

Symudiad dwr i fyny tiwbiau cul, drwy weithgarwch capilariaidd

Question 25

Enwch y brif fecanwaith sy’n tynnu dwr i fyny’r coesyn

Answer 25

Trydarthiad

Question 26

Pam mae’n anoddach i goed uchaf cludo dwr?

Answer 26

Pellter mawr sy’n mynd yn erbyn disgyrchiant bob dydd

Question 27

Enwch y ddamcaniaeth sy’n esbonio sut mae dwr yn symud i fyny’r sylem

Answer 27

Y ddamcaniaeth cydlyniad-tensiwn

Question 28

Ar sail egni, pa fath o broses yw drydarthiad?

Answer 28

Proses oddefol

Question 29

Disgrifiwch y pethau mae tyniad trydarthiad yn dibynnu arnynt

Answer 29

Grymoedd adlynol rhwng molecylau dwr a’r sylem, grymoedd cydlynol rhwng molecylau dwr. Mae gwasgedd gwraidd a chapilaredd yn cyfrannu hefyd ond fyddai’r rhain yn unig ddim yn ddigon i dynnu dwr i fyny’r sylem i unrhyw uchder mawr