2.1 Dosbarthiad A Bioamrywiaeth Flashcards
Rhestrwch y tacsonau mewn trefn
Parth, teyrnas, dosbarth, urdd, teulu, genws, rhywogaeth
Disgrifiwch y tri pharth
Archaea - bacteria sy’n byw mewn amgylchedd anghyfeillgar â metabolaeth anarferol megis cynhyrchu methan
Eubacteria - bacteria cyffredin
Ewcaryota - gan gynnwys planhigion, anifeiliaid, ffyngau a phroctistiaid. Hwn yw’r categori uchaf rydym ni’n dosbarthu organebau ynddo
Enwch y teyrnasau
Plantae, Animalia, Fungi, Procaryotau, Protoctista
Diffiniwch rywogaeth
Yn cynnwys grwp o unigolion â nodweddion tebyg sy’n gallu rhyngfridio a chynhyrchu epil ffrwythlon
Pwy cyflwynodd y system finomaidd a phryd?
Carl Linnaeus o Sweden, 1735
Pam mae’r system finomaidd trwy’r gyfrwng Lladin?
I osgoi unrhyw broblemau ieithyddol
Digrifiwch y nodweddion allweddol y teyrnas plantae
Organebau ewcaryotig amlgellog sy’n cyflawni ffotosynthesis (awtotroffig) Atgynhyrchu gan ddefnyddio sborah (e.e. Planhigion blodeuol a choed conwydd) mae ganddynt gellfuriau cellwlos
Digrifiwch y nodweddion allweddol y teyrnas animalia
Organebau amlgellog, heterotroffig, ewcaryotau. Dim cellfuriau. Dangos cyd-drefniant nerfol
Digrifiwch y nodweddion allweddol y teyrnas fungi
Organebau ewcaryotig amlgellog fel llwydni neu ungellog fel burun
Mewn llwydni, mae’r corfd wedi’i wneud o rwydwaith o edafedd o’r enw hyffâu. Mae’r cellfuriau wedi’u gwneud o gitin. Maen nhw’n heterotroffig - naill ai’n saproffytig neu’n barasitig. Maen nhw’n atgenhedlu drwy gynhyrchu sborau (llwydni) neu drwy flaguro fel burum
Digrifiwch y nodweddion allweddol y teyrnas procaryotau
Organebau microsgopig, ungellog gan gynnwys cyanobacteria a bacteria (algâu gwyrddlas) Mae’r cellfuriau wedi’u gwneud o beptidoglycan (mwrein)
Does dim organynnau pilennog na gwir gnewyllyn. Mae’r ribosomau’n llai nag mewn ewcaryotau (70s)
Digrifiwch y nodweddion allweddol y teyrnas protoctista
Mae’r rhain yn cynnwys algâu a llwydni llysnafedd.
Mae rhai’n ungellog ac yn debyg i gelloedd anifail megis Amoeba ac mae eraill yn gytrefol ac wedi’u gwneud o gelloedd fel celloedd planhigyn megis Spirogyra. Maen nhw’n cynnwys organynnau pilennog a chnewyllyn
Diffiniwch ffurfiadau homologaidd
Ffurfiadau mewn rhywogaethau gwahanol sy’n debyg o ran safle anatomegol a tharddiad datblygu, ac yn deillio o gyd-hynafiad
Diffiniwch ffurfiadau cydweddol
Maen nhw’n gwneud yr un gwaith ac mae eu siap yn debyg, ond mae eu tarddiad datblygu yn wahanol
Enwch swyddogaeth yr aelod blaen fertebrat y;
1) Bod dynol
2) Aderyn
3) Morfil
1) Gafael
2) Hedfan
3) Nofio
Mae amffibiaid, ymlusgiaid, adar a mamolion i gyd yn perthyn i’r aelod pentadactyl; mae ganddynt bum digid. O ran esblyiad, pa thystiolaeth mae hyn yn dangos?
Yn dangos tystiolaeth o esblygiad dargyfeiriol lle mae adeiledd wedi esblygu o gyd-hynafiad i wneud gwaith gwahanol
Mae gan adenydd aderyn ac adenydd glöyn byw adeiledd gwahanol ond mae’r ddau yn gallu hedfan. Enwch y fath hon o esblygiad a disgrifiwch sut byddwn yn eu dosbarth hwy
Gelwir yn esblybiad cydgydeiriol; mae hynafiaid wedi addasu i’r un pwysau amgylcheddol ond wedi datblygu o darddiadau gwahanol. Oherwydd bod adeiledd eu hadenydd yn wahanol iawn, does dim tystiolaeth eu bod nhw wedi rhannu cyd-hynafiad ac felly ni ddylid defnyddio’r adenydd i’w dosbarthu nhw
Heb enghreifftio, enwch ac disgrifiwch y brif dechneg imiwnolegol rydym ni’n defnyddio i ddangos y berthynas rhwng rhywogaethau
Techneg o gymharu proteinau imiwnolegol; mae hyn yn golygu creu gwrthgyrff i brotein un rhywogaeth mewn cwningen, ac yna eu cyflwyno nhw i broteinau rhywogaethau eraill
Disgrifiwch yr holl broses pe baech chi eisiau cymharu primatiaid byw a bod dynol i ganfod ei hynafiad argosaf
Yn gyntaf, byddai angen ganfod protein sy’n bresennol ym mhob rhywogaeth. Yna, mae’r protein dynol yn cael ei chwistrellu i mewn i gwningen i gynhyrchu gwrthgyrff iddo. Yna, rydym ni’n ychwanegu’r serwm gwrthgyrff hwn at brotein o’r primatiaid eraill megis tsimpansi, gibon a gorila, ac yn mesur faint sy’n gwaddodi. Os ydym ni’n ychwanegu gwrthgyrff dynol at y protein dynol, mae’r gwrthgyrff a’r antigen yn cyfateb un union a bydd gwaddodiad 100%. Rydym yn gwneud hyn gyda haemoglobin. Y perthynas agosaf oedd tsimpansi a gorila, gyda gwaddodiad o 95%. Wrth gymharu union ddilyniant asidau amino haemoglobin gorila a tsimpansi, y tsimpansi oedd y tebycaf
1) Disgrifiwch beth sy’n digwydd i ddilyniannau basau DNA rhywogaeth wrth iddo esblygu
2) Beth dylai weld os mae dau rywogaeth yn perthyn yn agosach i’w gilydd?
1) Mae newidiadau/mwtaniadau yn digwydd
2) Mae llai o wahaniaethau rhwng eu dilyniannau basau
Disgrifiwch sut mae’n bosib defnyddio’r dechnog proffilio DNA mewn ewcaryotau
Mewn ewcaryotau, dydy’r rhan fwyaf o’r DNA ddim yn codio ar gyfer polypeptidau; mae’r rhannau hyn sydd ddim yn codio rhwng genynnau yn cynnwys dilyniannau DNA byr sy’n ailadrodd e.e. TATATATATATA, ac rydym yn eu galw hwy’n ailadroddiadau tandem byr, STRs. Mae sawl gwaith mae’r rhain yn ailadrodd yn unigryw, felly dyma sy’n rhoi sail i broffilio genetig
Beth yw’r perthynas rhwng amryiad yn y dilyniant basa ac amrywiaeth ennynol?
Y mwyaf yw’r amrywiad yn y dilyniant basau, y mwyaf o amrywiaeth ennynol sydd gan y rhywogaeth
Diffiniwch fioamrywiaeth
Nifer y rhywogaethau a nifer yr unigolion o bob rhywogaeth mewn ardal ddaeryddol benodol
Sut mae cynnydd mewn bioamrywiaeth rhywogaethau planhigol yn effeithio ar bryfed?
Mae eu bioamrywiaeth hwy’n debygol o gynyddu hefyd achos mae mwy o gynefinoedd posibl yn cael eu creu wrth i fioamrywiaeth rhywogaethau planhigol cynyddu
Disgrifiwch yr effaith ar fioamrywiaeth wrth symud oddi wrth y pegynau tuag at y cyhydedd
Mae’n cynyddu wrth gyrraedd coedwig dymherus achos bod addwysedd golau’n cynyddu a chyflenwad dwr yn besennol. Mae’n lleihau wrth gyrraedd y cyhydedd achos diffyg dwr yn cyfyngu ar dwr planhigion, er bod yr arddwysedd golau ar ei uchaf
