2.3a Addasiadau Ar Gyfer Cludiant Mewn Anifeiliaid

Question 1

Diffiniwch affinedd

Answer 1

I ba raddau mae dau foleciwl yn cael eu hatynnu at ei gilydd

Question 2

Disgrifiwch ac eglurwch affinedd haemoglobin y lama a’r lygwn

Answer 2

Maent yn byw mewn ardaloedd heb lawer o ocsigen, felly esblygon nhw haemoglin â mwy o affinedd ag ocsigen na haemoglobin arferol. Mae eu cromliniau daduniad ocsigen yn fwy i’r chwith felly mae eu haemoglobin yn fwy dirlawn; gallent gludo fwy o ocsigen

Question 3

Sut allwn gyfrifo cyfradd y galon?

Answer 3

Trwy fesur yr amser mae’n ei gymryd i fynd o un pwynt ar yr olin ECG i’r nesaf mewn eiliadau gan gymryd y rhif i rannu 60

Question 4

Nodwch y tair ffordd mae CO2 yn cael ei gludo a’r ffordd mwyaf cyffredin

Answer 4

1) Wedi’i hydoddi mewn plasma (5%)
2) Ar ffurf ïonau HCO3- yn y plasma (85%) [Y ffordd mwyaf cyffredin]
3) Wedi rhwymo wrth haemoglobin ar ffurf carbamino-haemoglobin (10%)

Question 5

Disgrifiwch sut mae presenoldeb CO2 yn y gwaed yn arwain at ryddhad ocsigen

Answer 5

1) Mae CO2 yn tryledu i gell goch y gwaed
2) Mae carbonig anhydras yn catalyddu’r adwaith rhwng CO2 a dŵr i ffurfio asid carbonig
3) Mae asid carbonig yn daduno i ffurfio ïonau HCO3- a H+
4) Mae HCO3- yn tryledu allan o gell goch y gwaed
5) Mae ïonau Cl- yn tryledu i mewn i’r gell i gynnal y niwtraliaeth electrocemegol: y sylfiad clorid yw hyn
6) Mae ïonau H+ yn cyfuno ag ocsihaemoglobin i ffurfio asid haemoglobinig (HHb) a rhyddhau ocsigen
7) Mae ocsigen yn tryledu allan o’r gell

[YN FRAS] Mwy o CO2 yn y gwaed yn arwain ar gynhyrchu mwy o ïonau HCO3- a H+ yng nghelloedd coch y gwaed sy’n cynhyrchu mwy o HHb ac felly rhyddhau mwy o O2.

Question 6

Disgrifiwch wythienigau

Answer 6

Gwythiennau bach sy’n cydgyfeirio i ffurfio gwythienigau mwy, ac yn y pen draw, gwythiennau. Mae eu hadeiledd yn debyg i adeiledd gwythiennau ac wrth iddynt ledu, mae ganddynt lai o wrthiant i lif gwaed sy’n golygu bod cyfradd llif y gwaed yn gallu cynyddu eto

Question 7

Beth yw arwyddocad symud y gromlin haemoglobin i’r chwith o gymharu â symud i’r dde?

Answer 7

Symud i’r chwith - Mae gan haemoglobin affinedd uwch ag ocsigen ac felly mae’n fwy dirlawn ag ocsigen nag arfer ar yr un gwasgedd rhannol ocsigen isel
Symud i’r dde - mae gan haemoglobin affinedd is ag ocsigen ac felly mae’n rhyddhau ei ocsigen yn rhwyddach nag arfer ar yr un gwasgedd rhannol ocsigen isel

Question 8

Disgrifiwch rhydwelïynnau

Answer 8

Mae’r prif rydwelïau yn canghennu’n barhaus i ffurfio rhydwelïau llai ac yn y pen draw, rhydwelïynnau. Mae gan y rhain gyfanswm arwynebedd arwyneb mawr a lwmen cymharol gul, sy’n ostwng pwysedd a chyfradd llif gwaed ymhellach. Y ffurfiad pwysig mewn rhydwelïyn yw’r feinwe cyhyr llyfn, sy’n gallu lledu neu gulhau’r lwmen i gynyddu neu leihau llif y gwaed

Question 9

Disgrifiwch y manteision o gael system cylchrediad caeedig

Answer 9

Mae’n gallu cynnal pwysedd gwaed uwch a chylchrediad cyflymach yn y cylchrediad systemig, a chadw gwaed ocsigenedig a dadocsigenedig ar wahan i’w gilydd sy’n gwella dosbarthiad ocsigen

Question 10

Sut mae gwaed yn symud o gwmpas y corff mewn systemau cylchrediad agored?

Answer 10

Nid mewn pibellau gwaed. Mae celloedd yn cael eu trochi gan waed neu hylif o’r enw haemolymff mewn gwagle llawn hylif o gwmpas yr organau sef y ceudod gwaed. Does dim angen pigment resbiradol achos mae’r O2 yn cael ei gyflenwi’n uniongylchol i’r meinweoedd yn y system draceol

Question 11

Disgrifiwch wythiennau

Answer 11

Mae’r rhain yn cludo gwaed yn ôl i’r galon. Y ffurfiadau pwysig mewn gwythiennau yw’r falfiau cilgant, sy’n atal ôl-lifiad gwaed ac yn sicrhau bod y gwaed yn llifo i un cyfeiriad yn unig. Er bod y pwysedd mewn gwythiennau yn isel, mae’r gwaed yn dychwelyd i’r galon achos effeithiau cyfangu’r cyhyrau ysgerbydol o’u cwmpas nhw, sy’n gwasgu’r wythïen, gan leihau’r cyfaint, a chynyddu’r pwysedd yn y wythïen; mae hyn yn gorfodi gwaed drwy’r falf

Question 12

Diffiniwch sypyn his

Answer 12

Ffibr cyhyr cardiaidd wedi’i addasu sy’n mynd o’r nod atrio-fentriglaidd i waelod y fentrigl drwy wahanfur y galon

Question 13

Enwch y storfa ocsigen mewn cyhyrau. Disgrifiwch ei affinedd

Answer 13

Myoglobin. Mae ganddo affinedd uchel iawn ag ocsigen a dim ond wasgedd rhannol isel iawn mae’n rhyddhau ocsigen

Question 14

Disgrifiwch edrychiad graffigol %dirlawnder haemoglobin ag ocsigen/Gwasgedd rhannok ocsigen

Answer 14

Wrth i folecylau ocsigen rwymo, mae’r moleciwl haemoglobin yn newid gan ei gnweud yn haws i’r nesaf rwymo. Gelwir hyn yn rhwymo cydweithredol sy’n digwydd yn rhan serth y gromlin. Bydd angen cynnydd yng ngwasgedd rhannol ocsigen er mwyn i fwy rwymo. Mae’r graff yn gwastadu ar ddirlawnder uchaf o 11.4kPa

Question 15

Beth mae’r hylif meinweol yn cynnwys?

Answer 15

Mae’n cynnwys dŵr, halwynau, glwcos, asidau amino ac ocsigen wedi’i hydoddi ac mae’n trochi’r celloedd yn y gwely capilarïau

Question 16

Beth yw lled rhydwelïau?

Answer 16

0.1-10mm

Question 17

Faint o folecylau ocsigen gall haemoglobin eu cludo?

Answer 17

4

Question 18

Betth yw arwyddocad y sylfiad clorid?

Answer 18

Cynnal niwtraliaeth electrocemegol

Question 19

Beth yw lled gwythiennau

Answer 19

0.1-20mm

Question 20

Diffiniwch geudod gwaed

Answer 20

Prif geudod y corff yn y rhan fwyaf o infertebratau; mae’n cynnwys hylif cylchredol

Question 21

Nodwch yr hafaliad cildroadwy sy’n ffurfio ocsihaemoglobin

Answer 21

Ocsigen + haemoglin ocsihaemoglobin

Question 22

Diffiniwch systole

Answer 22

Cyfangu

Question 23

Nodwch gydrannau gwaed â’u canran ohonynt sy’n bodoli yn y gwaed

Answer 23

• Plasma (55%)
• Celloedd (45%)
• Celloedd gwyn a phlatennau yw’r gweddill (<5%)

Question 24

Disgrifiwch gapilarïau

Answer 24

Mae miliynnau ohonynt yn ffurfio rhydweithiau dwys mewn meinweoedd. Mae eu lwmen yn gul, ond mae eu cyfanswm arwynebedd trawstoriadol yn fawr iawn. Wrth i’r gwaed lifo drwy’r capilarïau, mae pwysedd y gwaed a chyfradd llif y gwaed yn gostwng.
Mae hyn achos y cynnydd yn y cyfanswm arwynebedd trawstoriadol ac yng ngwrthiant ffrithiannol y gwaed sy’n llifo drwy’r pibellau gwaed. Eu swythogaeth yw cyflenwi ocsigen a maetholion ac amsugno carbon deuocsid a gwastraff

Question 25

Disgrifiwch y prosesau sy’n ffurfio hylif meinweol

Answer 25

1) Mae gwasgedd hydrostatig wedi’i greu gan bwysedd gwaed ym mhen y rhydwelïyn yn gorfodi’r deunyddiau hyn allan o’r capilarïau drwy fandyllau yn eu muriau. Mae proteinau plasm yn rhy fawr i adael. Mae potensial dŵr y gwaed yn is na photensial dŵr yr hylif meinweol, sy’n tueddu i dynnu dŵr i mewn i’r capilari. Mae hyn yn lleihau ar hyd y capilari wrth i ddŵr adael, ond mae’n llai na’r gwasgedd hydrostatig felly mae’r symudiad net tu allan o’r capilarïau
2) Mae’r rhan fwyaf o’r dŵr yn cael ei adamsugno drwy gyfrwng osmosis ym mhen gwythiennig y gwely capilarïau. Yma, mae’r gwasgedd osmotig yn fwy na’r gwasgedd hydrostatig yn y capilarïau felly mae symudiad net hylifau i mewn i’r capilari. Mae CO2 yn cael ei adamsugno drwy gyfrwng trylediad
3) Mae gormodedd hylif meinweol yn draenio i’r system wythiennol drwy’r ddwythell thorasig, sy’n gwasgio i mewn i’r wythïen isglafigaidd chwith yn y gwddf

Question 26

Sut allwn ni fesur y gweithgarwch trydanol sy’n digwydd yn y galon wrth iddi guro?

Answer 26

Defnyddio electrocardiogram (ECG)

Question 27

Disgrifiwch y systole fentriglaidd yn ystod cylchred gardiaidd

Answer 27

1) Mae sypyn his yn canghennu’n ffibrau Purkinje sy’n cludo’r don i fyny drwy gyhyr y fentrigl, gan achosi iddo gyfangu
2) Felly mae oedi cyn cyfangu y fentrigl ac mae’r cyfangiad yn digwydd o’r gwaelod i fyny

Question 28

Awgrymwch un newid allai ymddangos yng ngwaed athletwr sy’n hyfforddi ar uchder uchel

Answer 28

Cynhyrchu mwy o haemoglobin

Question 29

Disgrifiwch lifiad y gwaed mewn system cylchrediad sengl

Answer 29

Mae’r gwaed yn mynd drwy’r galon unwaith ar ei ffordd o gwmpas y corff. Mae’r math hwn yn bodoli mewn pysgod, ac mae’n pwmpio gwaed i’r tagellau ac i organau’r corff cyn dychwelyd i’r galon. Mae gan y mwydyn/pryf genwair cylchrediad sengl

Question 30

Disgrifiwch y systole atrïaidd yn ystod cylchred gardïaidd

Answer 30

1) Ton o gyffroad yn lledaenu o’r nod sinwatrïaidd (SAN) ar draws y ddau atriwm
2) Y ddau atriwm yn dechrau cyfangu
3) Dydy’r don ddim yn gallu lledaenu i’r fentriglau oherwydd yr haen o feinwe gyswllt
4) Mae’r don yn lledaenu drwy’r nod atrio-fentriglaidd (AVN) drwy sypyn his i apig y fentrigl

Question 31

Diffiniwch ddadbolaru ac ailbolaru

Answer 31

Ailbolaru - mwy positif

Dadbolaru - llai positif

Question 32

Disgrifiwch lifiad y gwaed mewn system cylchrediad dwbl?

Answer 32

Mae’r gwaed yn mynd drwy’r galon ddwywaith: ac mewn mamolion, mae un gylchred yn cyflenwi gwaed i’r ysgyfaint i’w ocsigenu, ac ail gylchred yn cyflenwi gwaed ocsigenedig i’r corff.

Question 33

Disgrifiwch effaith ar adamsugniad dŵr mewn corff rhywun sy’n dioddef o ddiffyg maeth

Answer 33

Bydd crynodiadau eu proteinau plasma yn is ac felly byddant yn adamsugno llai o ddŵr drwy gyfrwng osmosis ym mhen gwythiennol y capilari gan fod y gwasgedd osmotig yn is. Mae hyn yn arwain at oedema a chyflwr o’r enw cwasiorcor

Question 34

Disgrifiwch rhydwelïau

Answer 34

Cludo gwaed oddi wrth y galon. Mae gan y rhain furiau trwchus i wrthsefyll y pwysedd gwaed uchel: mae ffibrau elastig yn ymestyn i ganiatáu i’r rhydwelïau lenwi â gwaed ac yna maen nhw’n adlamu’n elastig i wthio gwaed ar hyd y rhydweli. Mae’r pwysedd yn y rhydwelïau hyn yn cynyddu ac yn gostwng yn rhythmig, gan gyfateb i systole fentriglaidd. Wrth i’r gwaed lifo drwy’r rhydweli, mae ffrithiant â muriau’r bibell yn achosi i bwysedd y gwaed a chyfradd llif y gwaed ostwng

Question 35

Disgrifiwch lif y gwaed drwy’r galon

Answer 35

1) Mae gwaed yn mynd i’r galon o’r pen a’r corff drwy’r fena cafa i mewn i’r atriwm de
2) Mae’r atriwm de yn cyfangu (systole atrïaidd) gan orfodi gwaed drwy’r falf atrio-fentriglaidd de i’r fentrigl de, sy’n llaesu
3) Mae’r fentrigl de yn cyfangu (systole fentriglaidd) gan orfodi gwaed allan o’r galon drwy’r falf gilgant dde i’r ysgyfaint drwy’r rhydweli ysgyfeiniol
Mae gwaed diocsigenedig yn dychwelyd o’r ysgyfaint i’r galon drwy’r wythïen ysgyfeiniol ac yn mynd i’r atriwm chwith pan mae’r atriwm chwith yn llaesu (diastole cyflawn)
4) Mae’r atriwm chwith yn cyfangu gan orfodi gwaed drwy’r falf-atrio-fentriglaidd chwith i’r fentrigl chwith sy’n llaesu
5) Mae’r fentrigl chwith yn cyfangu gan orfodi gwaed allan drwy’r falf gilgant chwith i’r aorta ac yna i weddill y corff
6) Mae hyn yn disgrifio un gylchred gwaed. Yn ystod y gylchred gardiaidd, mae’r ddau atriwm yn cyfangu â’i gilydd ac yna mae’r ddau fentrigl yn cyfangu â’i gilydd
7) Mae’r falfiau yn sicrhau bod gwaed yn llifo i un cyfeiriad yn unig h.y. Maen nhw’n atal ôl-lifiad gwaed

Question 36

Diffiniwch diastole

Answer 36

Llaesu

Question 37

Diffiniwch ffibrau purkinje

Answer 37

Rhwydwaith o ffibrau ym mur y fentriglau

Question 38

Ar electrocardiogram, beth yw;

1) P
2) QRS
3) T

Answer 38

1) Newid foltedd sy’n gysylltiedig â chyfangu’r atria
2) dadbolaru a chyfangu’r fentriglau
3) Ailbolaru cyhyrau’r fentrigle

Question 39

Diffiniwch wasgedd rhannol nwy

Answer 39

Y gwasgedd fyddai’r nwy yn ei roi os mai dim ond y nwy hwnnw fyddai’n bresennol

Question 40

Diffiniwch effaith Bohr

Answer 40

Symudiad y gromlin ddaduniad ocsigen i’r dde o ganlyniad i wasgedd rhannol carbon deuocsid uwch. Mae haemoglobin yn dangos affinedd is ag ocsigen

Question 41

Beth yw lled capilarïau?

Answer 41

8-10um

Question 42

Diffiniwch fyogenig

Answer 42

Mae’n curo ar ei ben ei hun

Question 43

Digrifiwch weithred nod sinwatrïaidd (SAN)

Answer 43

Fel rheoliadur. Mae celloedd cyhyr SAN yn gosod rhythm yr holl gelloedd cyhyr cardiaidd eraill. Mae’r SAN yn cyfangu ychydig bach yn gyflymach na gweddill cyhyr y galon. Mae’n cydosod ton o weithgarwch trydanol sy’n lledaenu yn gyflym dros waliau’r atria sy’n achosi i hwy gyfangu ar yr un rhythm â’r SAN. Mae cyhyrau’r ddau atriwm yn cyfangu ar yr un pryd â’i gilydd

Question 44

Disgrifiwch weithred y nod atrio-fentriglaidd (AVN)

Answer 44

Mae’r AVN yn codi’r don gyffroad wrth iddi ledaenu drwy’r atria. Ar ôl oediad o 0.1s, mae’r AVN yn pasio’r ysgogiad i lawr sypyn His; mae’r sypyn His yn canghennu, gan ffurfio meinwe Purkinje. Mae’r ysgogiad trydanol yn cael ei drosglwyddo i waelod y gwahanfur rhwng y fentriglau; hwn yw’r apig. Mae’r ysgogiadau trydanol yn lledaenu tuag allan a thuag i fyny o’r apig, drwy waliau’r fentriglau - gan achosi i’r fentriglau gyfangu; mae hyn yn digwydd yn gyflym iawn. Mae’r cyfangiad o’r gwaelod i fyny’m golygu bod y gwaed i gyd yn cael ei bwmpio allan o’r fentriglau ac i’r rhydwelïau.

Question 45

Rhowch enw arall am y falf;

1) atrio-fentriglaidd de
2) atrio-fentriglaidd chwith

Answer 45

1) teirlen

2) dwylen