2. Starożytna Grecja Flashcards
1
Q
półwysep, na którym leży Grecja
A
Bałkański
2
Q
greckie morze (to w środku)
A
Morze Egejskie
3
Q
ukształtowanie terenu
A
80% góry
4
Q
chronologia dziejów Grecji
A
epoka brązu:
kultura minojska
kultura mykeńska
epoka żelaza: "wieki ciemne" okres archaiczny klasyczny hellenistyczny
5
Q
najstarsze ślady osadnictwa
A
Półwysep Peloponez
6
Q
najstarsza cywilizacja w Grecji i twórca jej potęgi
A
Kreta, Minos
7
Q
kultura minojska - dwa okresy
A
okres starszych pałaców
okres młodszych pałaców
8
Q
okres starszych pałaców - 2 rzeczy
A
pałace, np. pałac w Knossos
pismo linearne A
9
Q
okres młodszych pałaców, co wtedy
A
odbudowa pałaców
szczyt rozwoju
10
Q
okoliczności upadku Krety i kultury minojskiej
A
1450r.p.n.e.
inwazja Achajów (z Grecji kontynentalnej)
(zniszczenie wszystkich pałaców poza Knossos)
11
Q
kultura mykeńska - 3 okresy
A
okres grobów szybowych
okres grobów kopułowych
okres pałacowy
12
Q
apogeum rozwoju kultury mykeńskiej - który okres
A
okres pałacowy
13
Q
twórcy kultury mykeńskiej
A
Achajowie
14
Q
kiedy i w jakich okolicznościach powstało pismo linearne B
A
kultura mykeńska
Achajowie podbili Kretę, przejęli ich pismo i je udoskonalili
15
Q
przykład grobu kopułowego
A
grób Agamemnona w Mykenach
16
Q
niemiecki archeolog - jak się nazywał i co odkrył (3 miejsca, 2 rzeczy)
A
Heinrich Schliemann
Troja, Mykeny i Tirynsu
maska Agamemnona i skarb Priama
17
Q
aojda i kto np.
A
nadworny lub wędrowny pieśniarz
(o czynach bogów, herosów, bohaterów)
Homer
18
Q
nadworny lub wędrowny pieśniarz
A
aojda
19
Q
wojna trojańska - co i kiedy
A
oblężenie Troi przez greckich Achajów
1200r. p.n.e.
20
Q
powód wojny trojańskiej (4 postaci)
A
porwanie Heleny (żony króla Sparty, Menelaosa) przez Parysa (księcia trojańskiego, syna króla Priama)
21
Q
brat Menelaosa, którego ten wezwał na pomoc
A
Agamemnon
22
Q
brat Parysa i jego żona
A
Hektor i Andromacha
23
Q
geneza wojny trojańskiej po kolei
A
- Proroczy sen Hekabe, że jej syn spowoduje upadek Troi
- Oddanie dziecka pasterzowi, by porzucił je w górach
- Przygarnięcie i wychowanie Parysa przez pasterza
- Przyjęcie Parysa do domu nieświadomych Priama i Hekabe
- Rozstrzygnięcie sporu między Herą, Afrodytą i Ateną o to, która jest najpiękniejsza
- Przyznanie złotego jabłka Afrodycie w zamian za pomoc zdobycia najpiękniejszej kobiety na ziemi
- Uprowadzenie Heleny, wojna
24
Q
dwa pojedynki wojny trojańskiej
A
Parys - Menelaos
Hektor - Achilles
25
okoliczności śmierci Achillesa
Parys - zatruta strzała w piętę
26
x - wieki ciemne - x
upadek kultury mykeńskiej - wieki ciemne - pocz. epoki archaicznej
27
powód upadku kultury mykeńskiej
inwazja Dorów
28
dlaczego "wieki ciemne"
bardzo skromny zasób źródeł archeologicznych i brak źródeł pisanych
29
co i gdzie się działo w wiekach ciemnych
mała kolonizacja (basen Morza Egejskiego)
30
okres archaiczny - wpływy
rewolucja orientalizująca
motywy przejęte z kultur Wschodu (na naczyniach)
rozwój handlu, otwarcie na świat zewnętrzny
31
co i gdzie się działo w okresie archaicznym
wielka kolonizacja
| wybrzeża Morza Śródziemnego i Morza Czarnego
32
3 ustroje polis
monarchia (tyrania)
oligarchia
demokracja
33
oligarchia - co to
rządy niewielu (np. arystokracji)
34
greccy żołnierze - nazwa ich i szyku
hoplici
| falanga
35
hoplici
grecka ciężkozbrojna piechota
36
falanga
zwarty szyk hoplitów
37
hełm hoplitów
hełm koryncki
38
reforma hoplicka
zastąpienie jazdy przez piechotę
39
3 powody wielkiej kolonizacji
przeludnienie
niedostatek ziem uprawnych
poszukiwanie surowców
40
polis, które zakładało kolonię
metropolia
41
metropolia
polis, które zakładało kolonię
42
jeden z efektów wielkiej kolonizacji
szybki rozwój ekonomiczny - pieniądz monetarny
43
początki Sparty - co i kiedy
przybycie na Peloponez plemion doryckich
| II tysiąclecie p.n.e.
44
niewolnicy Sparty
heloci
45
heloci
niewolnicy Sparty
46
symmarchia - co to i przykład
sojusz polityczno-wojskowy między polis
Związek Peloponeski
związek miast Peloponezu pod przewodnictwem Sparty w celu wspólnego prowadzenia wojny
47
Likurg
twórca spartańskiego systemu społecznego i ekonomicznego
| dobro wspólne>interes jednostki
48
twórca spartańskiego systemu społecznego i ekonomicznego
Likurg
49
pełnoprawny obywatel Sparty
spartiata
50
wiek spartiatów
od 30 roku życia
51
periojkowie
część ludności Sparty pochodzenia achajskiego, podporządkowana Sparcie
wolni, ale pozbawieni praw politycznych
52
część ludności Sparty pochodzenia achajskiego zamieszkująca odrębne osady, podporządkowana Sparcie
periojkowie
53
ustrój polityczny Sparty
diarchia (podwójne królestwo)
54
diarchia
dwóch królów (np. Sparta)
55
eforowie
5 najwyższych urzędników w Sparcie
56
5 najwyższych urzędników w Sparcie
eforowie
57
zgromadzenie ludowe w Sparcie
apella
58
apella
zgromadzenie ludowe w Sparcie
59
rada starszych w Sparcie
geruzja
(2 królów + 28 gerontów)
(najwyższa władza sądownicza)
60
geruzja
rada starszych w Sparcie
(2 królów + 28 gerontów)
(najwyższa władza sądownicza)
61
ustrój polityczny Sparty (3 elementy)
eforowie
apella
geruzja
(+dwaj królowie, którzy nie mieli wielkiej władzy)
62
diaita
styl życia w Sparcie oparty na obowiązku służby wojskowej
63
styl życia w Sparcie oparty na obowiązku służby wojskowej
diaita
64
los niemowląt w Sparcie
słabe niemowlęta porzucano w górach Tajget
65
agoge
spartańskie wychowanie
66
spartańskie wychowanie, inaczej
agoge
67
etapy agoge
(do 7 roku życia pod opieką matki)
7-11 - nieskoszarowani
12-15 - koszary
16-20 - szkolenie wojskowe
68
próba dla najlepszych uczniów agoge i na czym polegała
krypteja
pozostawienie ich przez rok w lasach/górach tylko ze sztyletem
taka tajna policja, zabijali helotów uznanych za niebezpiecznych
69
jak karano chłopców za kradzież w Sparcie
dawano im mało jedzenia i kazano im kraść
| karano nie za to, że kradli, ale za to, że zostali złapani
70
skąd się wywodzi powiedzenie "z tarczą lub na tarczy"
Sparta
71
do ilu lat obowiązkowa służba wojskowa
30
72
kto pisał o pięknie poświęcenia w walce za ojczyznę w Sparcie
Tyrtajos
Piękna rzecz, gdy pada na czele wojowników dzielny mąż w walce za swoją ojczyznę.
73
mitologiczny założyciel Aten
Tezeusz
74
najwyżsi urzędnicy w Atenach
archontowie
75
jako pierwszy spisał prawa ateńskie i kiedy
Drakon VII w.p.n.e.
76
Drakon
jako pierwszy spisał prawa ateńskie w VII w.p.n.e.
77
jakie to są prawa drakońskie
surowe
78
Solon
VI w.p.n.e.
prawodawca, rozwój demokracji
anulował długi, zniesienie niewoli za długi
przyznał prawa polityczne mieszk. spoza arystokracji
79
Pizystrat
VI w.p.n.e.
tyran
rozwój kultury, świetność Aten
80
Klejstenes
VI/V w.p.n.e.
obalenie tyrana Pizystrata
podział Attyki na 10 fyl
powstanie Rady Pięciuset
81
fyla
jednostka administracyjna w starożytnych Atenach
| wprowadzona przez Klejstenesa (było 10 fyl)
82
pochodzenie nazwy "demokracja"
demos - lud
| kratia - rządy
83
metojkowie
cudzoziemcy przebywający w Atenach dłużej niż miesiąc (np. Herodot, Arystoteles)
84
cudzoziemcy przebywający w Atenach dłużej niż miesiąc
metojkowie
85
eklezja
zgromadzenie ludowe w Atenach
86
kworum
minimalna liczba członków zgromadzenia do prowadzenia obrad
87
demagog
starożytne Ateny
| doskonały mówca potrafiący wpływać na decyzję zgromadzenia ludowego
88
ostracyzm
starożytne Ateny
tajne głosowanie - typowanie osób podejrzanych o dążenie do tyranii
wygnanie na 10 lat z miasta
89
Perykles
polityk i strateg ateński, reformator demokracji
| przedstawiany z hełmem na głowie
90
przyczyny wojen grecko-perskich
w połowie VI w.p.n.e. Cyrus Wielki podbił Azję Mniejszą wraz greckimi miastami na wybrzeżu
Grecy zbuntowali się i otrzymali pomoc od Grecji właśc.
pretekst dla Persów do podbicia Grecji
tylko Ateny i Sparta odrzuciły żądania uznania władzy perskiego króla Dariusza
91
bitwa pod Maratonem
| kiedy, dowódca grecki, kto vs kto, nazwa żołnierzy perskich, wynik
490 r.p.n.e.
grecki strateg Militiades
hoplici vs nieśmiertelni
trwała zaledwie kilka godzin, zwycięstwo Ateńczyków
(zginęło ok. 6000 Persów i 200 Ateńczyków)
92
w jaki sposób Grecy wygrali bitwę pod Maratonem
mieli 2x mocniejsze skrzydła niż centrum i oskrzydlili wojska Dariusza
93
historia posłańca w bitwie pod Maratonem
Filippides po zwycięskiej bitwie pobiegł do Aten by powiadomić o wygranej i zmarł z wysiłku
94
Kserkses
wyprawa Kserksesa
syn i następca Dariusza
zgromadził ogromne wojsko i ruszył na kolejną wyprawę do Grecji (po Maratonie, przed Termopilami)
95
bitwa pod Termopilami (kiedy, czemu, kto vs kto, przywódcy, o co chodziło, wynik)
```
WĄSKI PRZESMYK
480 r.p.n.e.
zemsta po porażce pod Maratonem
persowie (Kserkses) vs Grecy (Leonidas)
Persowie obeszli wąwóz górską drogą i zaatakowali z dwóch stron (Leonidas odesłał część oddziałów i został z 300 Spartanami)
wygrana Persów
```
96
czemu Leonidas jest kul
bitwa pod Termopilami
Leonidas w obliczu pewnej śmierci
propozycja Kserksesa, by oddał wąwóz bez walki
odpowiedź Leonidasa - "Chodź i weź"
symbol spartańskich ideałów i przykład męstwa i poświęcenia 💪🏻❤
97
bitwa pod Salaminą (kiedy, gdzie dokładnie, na czym polegała przewaga greków, kto wygrał)
```
480 r.p.n.e.
wąska cieśnina
mniejsze, zwrotniejsze greckie tiery
klęska Persów (punkt zwrotny w wojnie)
Kserkses wraca do Azji
```
98
kto wygrał wojny grecko-perskie?
Grecy!
99
trzy główne okresy w kulturze starożytnej Grecji
archaiczny, klasyczny, hellenistyczny
100
Safona
najsłynniejsza grecka poetka w starożytności
101
najsłynniejsza grecka poetka w starożytności
Safona
102
Herodot
starożytny grecki historyk, opisał przebieg wojen grecko-perskich
103
starożytny grecki historyk, opisał przebieg wojen grecko-perskich
Herodot
104
historia teatru greckiego
uroczystości religijne ku czci boga wina Dionizosa
| podczas procesji jednego z mieszkańców przebierano za Dionizosa, chór mężczyzn śpiewał ku czci boga
105
Tespis
VI w.p.n.e.
wprowadził pierwszego aktora
na czele pochodu w Wielkie Dionizje szedł przewodnik narzucający chórowi rytm i melodię - Tespis uczynił go pierwszym aktorem
106
wprowadził pierwszego aktora w starożytnym teatrze greckim
Tespis
107
pochodzenie słowa filozofia
phila - miłość
sophia - mądrość
zamiłowanie do mądrości
108
pierwszy filozof grecki
Tales z Miletu
(inicjator badań nad przyrodą jako nauką
wyjaśnianie rzeczywistości naturą i rozumem > mitologią i tradycją)
109
co znaczy "atomos"
niepodzielny
| twórca teorii atomistycznej - Demokryt z Abdeny
110
sofiści
"nauczyciele mądrości"
wędrowni nauczyciele greccy - retoryka, polityka, filozofia, etyka
przechadzali się ulicami i dyskutowali z przechodniami na tematy filozoficzne
111
maksyma Sokratesa
"wiem, że nic nie wiem"
112
Sokrates - co go różniło od sofistów
sofiści uważali się za znających prawdę, Sokrates był jej poszukiwaczem
113
Sokrates wobec dobra i zła
aby postępować właściwie, wystarczy poznać, czym jest dobro
| zło to rezultat niewiedzy
114
Sokrates wobec demokracji
krytykował demokrację np. za losowanie urzędników
115
sposób nauczania Sokratesa
przechadzał się ulicami i rozmawiał z przechodniami na tematy filozoficzne
wcielał się w postać poszukującego prawdziwej wiedzy prostaka, szukającego pouczenia i pomocy
116
metoda sokratyczna
wskazanie na błędność poglądów
| pytania sprawiające, że rozmówca zaczyna błądzić i przeczyć samemu sobie
117
Sokrates a Tales z Miletu
Tales - przyroda
| Sokrates - problematyka antropologiczna i etyczna (dusza odróżnia człowieka od zwierząt)
118
najwierniejszy uczeń Sokratesa
Platon
119
czego twórcą jest Platon
idealizmu i utopijnej wizji państwa
120
świat według Platona
dwa światy: materii i idei
121
co założył Platon
Akademię Platońską - szkołę filozoficzną
| od nazwy gaju herosa Akasemosa w którym nauczał
122
uczeń Platona
Arystoteles
123
trzech starożytnych filozofów greckich w kolejności
Sokrates, Platon, Arystoteles
124
co założył Arystoteles
Liceum - szkołę filozoficzną
125
czyim wychowawcą był Arystoteles
Aleksandra Wielkiego
126
Aleksander Wielki
wychowawca Arystotelesa
127
czego podstawy stworzył Arystoteles
logiki i metafizyki (nauki o bycie)
128
znane powiedzenie Arystotelesa
Jedna jaskółka wiosny nie czyni
129
3 style w architekturze greckiej po kolei (kolumny)
dorycki
joński
koryncki
130
(starożytna Grecja)
| przykład monumentalnego grobowca w Azji Mniejszej
mauzoleum w Halikarnasie
131
(starożytna Grecja)
| świątynia na planie koła
tolos
132
tolos
świątynia na planie koła w starożytnej Grecji
133
2 najsłynniejszych rzeźbiarzy starożytnej Grecji
Fidiasz (Atena Partenos, Zeus Olimpijski)
| Myron (Dyskobol)
134
antropomorfizacja
nadawanie bogom cech ludzkich
135
nadawanie bogom cech ludzkich
antropomorfizacja
136
ilu bogów na Olimpie
12
137
najsłynniejszy lekarz starożytnej Grecji
Hipokrates
138
pierwsze igrzyska olimpijskie
776 r.p.n.e.
139
Związek Morski (co, kiedy, cel)
sojusz polis kontrolowany przez Ateny
478 r.p.n.e. (pod koniec wojen perskich)
cel - obrona polis przed Persją
140
do czego doprowadził po czasie Związek Morski
do całkowiej hegemonii Aten
| przeznaczali składki na swoje potrzeby, karali próby własnej polityki i wystąpienia ze związku
141
kto sprzeciwia się Związkowi Morskiemu i do czego to prowadzi
```
Sparta
wojna peloponeska (rywalizacja o hegemonię)
```
142
wojna peloponeska (wiek, kto vs kto)
V w.p.n.e.
| Ateny i Związek Morski vs Sparta i Związek Peloponeski
143
wyprawa sycylijska i jej skutki
nieudana próba przejęcia Sycylii przez Ateny
ogromne straty, osłabienie Związku Morskiego i kapitulacja Aten
Sparta wygrywa wojnę peloponeską (hegemonia tylko przez 10 lat)
144
inaczej Spartanie
Lacedemończycy
145
marsz 10 tysięcy - co to było i o co chodziło
odwrót armii greckich najemników z Mezopotamii na wybrzeże Morza Czarnego w 400 r.p.n.e.
Idzie sobie perska armia walczyć z buntownikami w Azji Mniejszej, po czym Cyrus i dowódcy umierają bo ich napadnięto i armia greckich najemników, pozostawiona bez dowództwa, wraca z powrotem
146
kim był Filip II i do czego doprowadził
macedoński wódz
ojciec Aleksandra Wielkiego
doprowadził do hegemonii w Grecji
147
koronacja Aleksandra Wielkiego
336 r.p.n.e.
148
co najpierw zrobił Aleksander Wielki
kontynuował plany ekspansji Filipa II
| opanował Azję Mniejszą pokonując Persów
149
bitwa pod Issos, Gaugamelą, spalenie Persepolis - kto kogo pokonywał
Aleksander Wielki podbił Persję
150
śmierć Aleksandra Wielkiego
323 r.p.n.e. (żył 33 lata)
151
podział imperium Aleksandra Wielkiego po jego śmierci
Egipt - Ptolemeusze
Macedonia - Antygonidzi
Wschód - Seulekidzi
152
Aleksandria - gdzie i co tam było
Egipt, imperium Aleksandra Wielkiego
intelektualna stolica świata greckiego
Muezum (instytut naukowy)
Biblioteka Aleksandryjska
153
czym jest epoka hellenistyczna
okres Grecji od śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 roku p.n.e., do rzymskich podbojów zakończonych zajęciem Egiptu w 30 roku p.n.e.
154
dwie filozofie epoki hellenistycznej i ich twórcy
stoicyzm - Zenon z Kition
| epikureizm - Epikur z Aten
155
Diogenes z Synopy
| kim był, co reprezentował, cytat, czemu był ziomeczkiem
filozof grecki, cynik
pogarda dla dóbr materialnych, samowystarczalność
"Najszczęśliwszym człowiekiem jest ten, który ma najmniej potrzeb"
"Jestem obywatelem świata"
mieszkał w beczce, miał przydomek Pies, Aleksander Wielki zasłaniał mu słońce
156
Euklides
grecki matematyk (geometria)
157
Archimedes
matematyka, liczba pi, dźwignia
| "Eureka!"
158
Eratostenes
matematyka, astronomia
| obliczył obwód kuli ziemskiej
