1.7 Gronynnau ac Adeiledd Niwclear

Question 1

Beth yw’r Model Safonol?

Answer 1

Theori sy’n egluro o beth mae’r Bydysawd wedi ei wneud a beth sy’n ei ddal ynghyd

Question 2

Faint o ronynnau sylfaenol?

Answer 2

12
6 cwarc
6 lepton

Question 3

Leptonau cenhedlaeth cyntaf

Answer 3

Electron
Niwtrino electron

Question 4

Gwefr Electron

Answer 4

-1e

Question 5

Gwefr Niwtrino Electron

Answer 5

+1e

Question 6

Rhif lepton Electron

Answer 6

+1

Question 7

Rhif lepton Niwtrino Electron

Answer 7

+1

Question 8

Cwarciau cenhedlaeth cyntaf

Answer 8

I fyny (u)
I lawr (d)

Question 9

Gwefr u

Answer 9

+2/3

Question 10

Gwefr d

Answer 10

-1/3

Question 11

Rhif lepton u a d

Answer 11

0

Question 12

Gwrthronynnau

Answer 12

Unfath a’i ronyn cyfatebol ond gyda gwefr dirgroes

Question 13

Beth sy’n digwydd pan mae gronyn a’i gwrthronyn cyfatebol yn cyfarfod?

Answer 13

Difodi (dod i ben) -> rhyddhau llawer o egni fel ffrwydriad

Question 14

Hadronau

Answer 14

Ddim yn bosib cael cwarc ar ben ei hun -> bondio ynghyd i ronynnau cyfansawdd

Question 15

Baryonau

Answer 15

Cyfuniad o 3 cwarc

Question 16

Esiamplau o baryonau

Answer 16

Proton
Niwtron
Gronynnau Δ

Question 17

Beth yw cynnwys proton

Answer 17

uud (2/3 + 2/3 - 1/3 = +1)

Question 18

Beth yw cynnwys niwtron

Answer 18

udd (2/3 - 1/3 - 1/3 = 0)

Question 19

Gronynnau Δ

Answer 19

Teulu o 4 Baryon gyda cwarciau i fyny a lawr

Question 20

Δ++

Answer 20

uuu -> gwefr +2

Question 21

Δ+

Answer 21

uud -> gwefr +1
(proton yn y cyflwr cynhyrfol)

Question 22

Δ0

Answer 22

udd -> gwefr 0
(niwtron yn y cyflwr cynhyrfol)

Question 23

Δ-

Answer 23

ddd -> gwefr -1

Question 24

Mesonau

Answer 24

Cyfuniad o gwarc a gwrthcwarc

Question 25

Pionau π

Answer 25

Teulu o Mesonau Cynnwys cwarciau cenhedlaeth cyntaf + eu gwrthcwarciau

Question 26

π+

Answer 26

u, gwrthronyn d

Question 27

π0

Answer 27

u, gwrthronyn u neu d, gwrthronyn d

Question 28

π-

Answer 28

d, gwrthronyn u

Question 29

Pam does dim cwarc rhydd?

Answer 29

Mewn hadron -> cwarciau'n symud o gwmpas Bondio gan grym cryf sydd ddim yn lleihau wrth i'r pellter cynyddu -> methu cael cwarc rhydd

Question 30

Beth sy'n digwydd wrth estyn y bond rhwng cwarciau?

Answer 30

Creu par cwarc-gwrthcwarc gyda egni potensial y bond estynedig -> ffurfio meson newydd (gwrthdrawiad anelastig)

Question 31

Gwrthronyn yr electron

Answer 31

e+

Question 32

Cyflymder Niwtrino Electron

Answer 32

Teithio'n agos at cyflymder golau + gallu pasio twy mater cyffredin bron yn digyffro

Question 33

Sut mae Niwtrinos yn cael eu creu

Answer 33

Mathau penodol o dadfeiliad ymbelydrol / adweithiau niwclear e.e. yn yr Haul, pelydrau cosmig yn taro atomau

Question 34

Gwrthniwtrino

Answer 34

Gwrthronyn y niwtrino Creu pan mae proton yn newid i niwtron (or other way round) -> dadfeiliad beta

Question 35

Pa grym sy'n effeithio ar niwtrinos?

Answer 35

Grym gwan sy'n gyfrifol am unrhyw rhyngweithiad sy'n cynnwys niwtrino

Question 36

4 Grym Sylfaenol

Answer 36

Cryf Gwan Electromagnetig Disgyrchiant

Question 37

Grym Cryf

Answer 37

Rhwymo'r niwclews (dal y cwarciau ynghyd)

Question 38

Grym Gwan

Answer 38

Dadfeiliad niwclear - newid blas cwarc - niwtrinos yn bresennol

Question 39

Grym Electromagnetig

Answer 39

Rhwymo'r atom (rhwng gwefrau positif a negatif)

Question 40

Grym Disgyrchiant

Answer 40

Rhwymo'r Bydysawd (ddibwys am mater bach)

Question 41

Amser Grym Gwan

Answer 41

10^-12s neu'n fwy (hiraf)

Question 42

Tebygolrwydd Rhyngweithiau gyda Grym Gwan

Answer 42

Isel + oes hir

Question 43

Grym Electromagnetig

Answer 43

Adnabod gan allyriad/amsugniad ffoton

Question 44

Amser Grym ELectromagnetig

Answer 44

10^-17 s

Question 45

Grym Cryf

Answer 45

Gweithredu rhwng cwarciau Ddim yn gweithredu ar leptonau Dim newid blas

Question 46

Amser Grym Cryf

Answer 46

10^-23 s gweithredu ar gronynnau gyda egni cinetig uchel

Question 47

Cadwraeth Gwefr

Answer 47

Mewn pob rhyngweithiad Cyfanswm gwefr ar y chwith = cyfanswm gwefr ar y dde

Question 48

Rhif lepton

Answer 48

Leptonau = 1 Gwrthleptonau = -1 Ddim yn lepton (e.e. cwarc) = 0

Question 49

Cadwraeth rhif lepton

Answer 49

Mewn pob rhyngweithiad Cyfanswm rhif leptonau ar y chwith = cyfanswm rhif leptonau ar y dde

Question 50

Rhif Cwarc

Answer 50

Cwarc = 1 Gwrthcwarc = -1

Question 51

Cadwraeth rhif cwarc

Answer 51

Mewn pob rhyngweithiad Cyfanswm rhif cwarciau ar y chwith = cyfanswm rhif cwarciau ar y dde