1.2 Adeiledd yr atom ac electronau

Question 1

Dadfeiliad Ymbelydrol

Answer 1

Ffurfiad niwclews sefydlog (isotopau mawr, ansefydlog yn torri -> niwclews yn rhyddhau egni + ymbelydredd)

Question 2

Pwer treiddio a->y

Answer 2

cynyddu

Question 3

Pwer ioneiddio a->y

Answer 3

lleihau

Question 4

Rhwystro alffa

Answer 4

papur

Question 5

Rhwystro beta

Answer 5

5mm alwminiwm

Question 6

Rhwystro gamma

Answer 6

2cm plwm

Question 7

Magnetedd alffa

Answer 7

Atynnu at y plat negatif

Question 8

Magnetedd beta

Answer 8

Atynnu at y plat positif

Question 9

Beth yw gronyn alffa?

Answer 9

Niwclews Heliwm 4/2He

Question 10

Allyriad Alffa

Answer 10

Rhif mas -4, Rhif atomig -2

Question 11

Beth yw gronyn beta?

Answer 11

Electron egni uchel

Question 12

Dadfeiliad beta

Answer 12

Niwtron o’r niwclews yn hollti -> rhoi proton ac electron egni uchel -> -1 niwtron a +1 proton

Question 13

Dadfeiliad beta gildro

Answer 13

Dal electron - electron o’r orbital yn cael ei ddal gan broton -> ffurfio niwtron

Question 14

Dadfeiliad positron

Answer 14

proton yn dadfeilio i roi niwtron a positron -> positron yn gadael -> -proton +niwtron

Question 15

Beth yw positron

Answer 15

Gwrthronnyn yr electron (yr un mas ond gwefr dirgroes) = e+

Question 16

Pelydrau gama

Answer 16

tonnau electromagnetig egni uchel

Question 17

Hanner oes

Answer 17

Yr amser mae’n cymryd i hanner yr atomau mewn sampl o radioisotop dadfeilio

Question 18

Defnydd pelydriad gama

Answer 18

steryllu bwyd, offer meddygol ; therapi pelydriad i ladd celloedd canser

Question 19

Defnydd isotopau ymbelydrol

Answer 19

PET scans (darganfod tiwmor) ; darganfod rhydweliau wedi blocio

Question 20

Radio-ddyddio

Answer 20

maint cyson o Carbon-14 ym mhob peth byw -> stopio ar ol marw -> cyfri i weld amser ers marw

Question 21

Orbitalau atomig

Answer 21

rhan mewn atom sy’n gallu dal hyd at ddau electron a sbiniau dirgroes

Question 22

Egni ioneiddiad cyntaf molar

Answer 22

egni sydd angen i dynnu un mol o electronau o un mol o atomau nwyol

Question 23

Egni ioneiddiad olyn

Answer 23

egni sydd angen i dynnu pob electron o atom yn ei dro

Question 24

Is-lefel s

Answer 24

1 orbital siap sffer

Question 25

Is-lefel p

Answer 25

3 orbital siap dymbel - ar onglau sgwar i'w gilydd

Question 26

Is-lefel d

Answer 26

5 orbital

Question 27

Is-lefel f

Answer 27

7 orbital

Question 28

Egwyddor Aufbau

Answer 28

electronau yn mynd i'r orbital a'r lefel egni isaf yn gyntaf

Question 29

Egwyddor Wahardd Pauli

Answer 29

pob orbital yn dal 1 neu 2 electron gyda sbin dirgroes

Question 30

Rheol Hund

Answer 30

pan mae 2+ orbital ar yr un lefel egni -> electronau yn mynd yn sengl cyn pario

Question 31

Egni ioneiddiad - ecso/endo

Answer 31

Endothermig

Question 32

Hafaliad ioneiddiad cyntaf molar

Answer 32

X(n) -> X+(n) + e-

Question 33

Hafaliad ail ioneiddiad molar

Answer 33

X+(n) -> X2+(n) + e-

Question 34

3 ffactor egni ioneiddiad

Answer 34

Pellter yr electron allanol o'r niwclews ; Gwefr niwclear ; Effaith cysgodi'r electronau mewnol

Question 35

Ffactor pellter

Answer 35

wrth i'r pellter o'r niwclews cynyddu mae atyniad y niwclews positif am yr electron negatif yn lleihau -> E.I yn cynyddu

Question 36

Ffactor gwefr niwclear

Answer 36

wrth i'r wefr niwclear gynyddu, mae'r atyniad am yr electron pellaf yn cynyddu hefyd -> E.I yn cynyddu

Question 37

Ffactor effaith gysgodi

Answer 37

mae electronau mewn plisgynau mewnol yn cysgodi'r rhai allanol o'r wefr niwclear -> E.I yn lleihau, + mwyaf o blisgynau mewnol = mwyaf o gysgodi

Question 38

Anomalies - Beryliwm i Boron

Answer 38

lefel egni 2 -> rhannu i 2s a 2p -> plisgyn 2s yn cysgodi'r plisgyn 2p yn rhannol -> haws colli -> E.I yn lleihau

Question 39

Anomalies - Nitrogen i Ocsigen

Answer 39

mae gan ocsigen 1 par sbin yn 2p -> gwrthyriad rhwng y 2 electron negatif -> haws tynnu -> E.I yn lleihau

Question 40

Pam mae Egni Ioneiddiad olynol bob amser yn cynyddu

Answer 40

Gwefr niwclear effeithiol fwy -> un nifer o brotonau, llai o electronau ; Pellter electron-niwclews yn cynyddu -> Atyniad yn cynyddu ; Llai o atyniad electron-electron wrth golli rhai

Question 41

Hafaliad amledd ac egni pelydriad electromagnetig

Answer 41

E = hf (h = cysonyn Planck)

Question 42

cyfrannedd Egni ac amledd

Answer 42

E = kf

Question 43

Hafaliad amledd a thonfedd

Answer 43

C = fy (C = buanedd golau)

Question 44

cyfrannedd amledd a thonfedd

Answer 44

C = k/f

Question 45

Beth sy'n gwneud sbectrwm yn ddi-dor?

Answer 45

Cynnwys amrediad di-dor o donfeddi

Question 46

Beth sy'n digwydd pan mae atom yn cael ei gynhyrfu? (4)

Answer 46

mae'r electron yn cael ei hybu o lefel egni is -> lefel egni uwch (trwy amsugno cwanta o egni) gostwng yn ol i'r lefel egni isaf -> yn syth / trwy cyfres o gamau pob gostyngiad yn rhyddhau cwanta o egni (ar ffurf photon) = gwahaniaeth rhwng lefelau egni

Question 47

Sut mae sbectra yn ffurfio

Answer 47

mae gan bob cwanta amledd gwahanol = 1 llinell i'r sbectrwm

Question 48

Cyfres Paschen

Answer 48

gostwng i'r lefel egni n=3

Question 49

Cyfres Balmer

Answer 49

gostwng i'r lefel egni n=2 (golau gweladwy)

Question 50

Cyfres Lyman

Answer 50

gostwng i'r lefel egni n=1

Question 51

dyrchafu electronau

Answer 51

dyrchafu i n=infinity -> egni ioneiddiad

Question 52

n=infinity

Answer 52

terfan cydgyfeiriant

Question 53

egni ioneiddiad

Answer 53

egni sydd angen i ddyrchafu electron oi'r terfan cydgyfeiriant