1 - Zaburzenia gospodarki węglowodanowej Flashcards
Cukrzyca
Grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny
Powikłania przewlekłej hiperglikemii
Uszkodzenia, zaburzenie czynności i niewydolność:
- oczu
- nerek
- nerwów
- serca
- naczyń krwionośnych
Objawy wskazujące na cukrzycę
- zmniejszenie masy ciała
- wzmożone pragnienie
- wielomocz
- osłabienie
- zmiany ropne na skórze
- stany zapalne narządów moczowo-płciowych
Cechy cukrzycy typu 1
- etiologia autoimmunologiczna
- destrukcja komórek wysp trzustkowych
- całkowity niedobór insuliny
- nagłe wystąpienie objawów
- ketoza
- zależność od egzogennej insuliny w celu utrzymania przy życiu
- brak powikłań narządowych w chwili rozpoznania
Cechy cukrzycy typu 2
- wiek średni lub później
- otyłość
- objawy łagodne
- względny niedobór insuliny
- insulinooporność
- ryzyko makroangiopatii
- powikłania narządowe w chwili rozpoznania
Zespół metaboliczny - kryteria IDF
Otyłość brzuszna (>94 cm M, >80 cm K) i co najmniej 2:
- Tg >150mg/dl
- HDL (<40 mg/dl M, <50mg/dl K)
- BP >130/85 mmHG
- glikemia na czczo >100 mg/dl
Wskazania do badań przesiewowych w kierunku cukrzycy co 3 lata
U każdej osoby > 45 roku życia
- przy stanie przedcukrzycowym
- u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową
- u kobiet które urodziły dziecko > 4kg
- nadcieśnienie
- dyslipidemia
- PCOS
- z chorobą układu sercowo-naczyniowego
Wskazania do badań przesiewowych cukrzycy co rok
- nadwaga lub otyłość
- cukrzyca w rodzinie
- mała aktywność fizyczna
- niektóre grupy etniczne lub środowiskowe
Glikemia przygodna
Oznaczona w próbce krwi o dowolnej porze dnia i niezależnie od posiłku: >200 mg/dl (11,1 mmol/l)
Glikemia na czco
Co najmniej 8h od ostatniego posiłku:
- 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l) - prawidłowa
- do 125 mg/dl (6,9 mmol/l) - nieprawidłowa
- > 126 mg/dl (7 mmol/l) - cukrzyca
Glikemia w 120 min OGTT
- <140 mg/dl (7,8 mmol/l) - prawidłowa tolerancja glukozy
- do 199 (11,1) nieprawdiłowa tolerancja
- > 200 - cukrzyca
Peptyd C
Najlepszy wskaźnik endogennego wydzielania insuliny - marker aktywności komórek trzustki
Peptyd powstały w wyniku rozkładu proinsuliny
Oznaczanie Peptydu C
- różnicowanie typów cukrzycy
- ocena skuteczności leczenia
- diagnostyka przyczyn hipoglikemii na czczo
- diagnostyka aktywności komórek beta trzustki
Proinsulina
Biomarker dysfunkcji komórek beta trzustki.
Wzrost wydzielania:
- proinsulinoma
- cukrzyca 1 bezobjawowa
- cukrzyca 2 z uwarunkowaną genetycznie dysfunkcją komórek beta
Metody oznaczenia:
- stężenie całkowitej proinsuliny - RIA
- ELISA (intact)
- test point-of-care
Przeciwciała powodujące cukrzycę 1
- przeciwwyspowe ICA
- przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD)
- przeciw insulinie
- przeciw fosfatazom tyrozynowym
- przeciwcynkowe ZnT8
LADA
Cukrzyca typu 1 o wolno postępującym autoimmunologicznym procesie destrukcji komórek beta
Rozpoznanie po 35 roku życia
Mały wskaźnik masy ciała
Dodatni wynik oznaczania przeciwciał anty-GAD
Niskie stężenie peptydu C
Cukrzyca monogenowa
- MODY (SUR1, HNF1A, insulina, glukokinaza)
- mitochondrialna (gen tRNA leucyny)
- noworodkowa (Kir6.2)
Monitorowanie glikemii
- pełna krew włośniczkowa - glukometry
- oznaczenia przygodne - na czczo
- dobowy profil glikemii (rano, na czczo, przed każdym głównym posiłkiem, 120 minut po każdym głównym posiłkiem, przed snem)
Hipoglikemia
<70 mg/dl (3,9)
Ostre powikłanie cukrzycy 1.
Częściej występuje w nocy
Ketonuria i ketonemia
W niewyrównanej metabolicznie cukrzycy, >250 mg/dl glukoza
Mocz - metoda półilościowa, brak możliwości wykrycia kwasu beta-hydroksymasłowego - fałszywie dodatnie przy lekach sulfohydrolowych, fałszywie ujemne przy kwasie askorbinowym
Krew - oznaczenie ilościowe kwasu betahydroksymasłowego
Zalecenia monitorowania chorych
HBA1c - raz w roku lub częściej Lipidogram - raz w roku lub częściej Albuminuria - raz w roku Mocz z osadem - raz w roku Kreatynina i eGFR - raz w roku Jonogram - co pół roku z podwyższoną kreatyniną Dno oka - do 5 lat od rozpoznania
HbA1c
Odzwierciedla stężenie glukozy we krwi 3 miesiące przed oznaczeniem.
Raz na kwartał -> raz do roku
Z krwi żylnej na EDTA lub heparynę/ krew włośniczkowa na heparynę
Przechowywanie do tygodnia w 4 stopniach C
Wyrównanie gospodarki węglowodanowej
HbA1c <7% (<53 mmol/mol)
HbA1c <6,5% (<48 mmol/mol) - cukrzyca 1, krótkotrwała cukrzyca 2, u młodzieży
<8% (<64 mmol/mol) - >70 roku życia z wieloletnią cukrzycą + mikroangiopatie
<6% (42 mmol/mol) - u kobiet w ciąży
Fruktozamina
Glikowane białko osocza:
- w przypadku trudności oznaczenia HbA1c
- u kobiet ciężarnych chorych na cukrzycę
przy niestabilnym przebiegu choroby
Nie wykonywać gdy stężenie albumin w surowicy < 30 g/l
Zaburzenia lipidowe w cukrzycy
^ aktywności lipazy TG w adipocytach
^ WKT
^ VLDL
^ IDL + HDL
Hipertriglicerydemia
Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej
Cholesterol całkowity <175 mg/dl (<4,5 mmol/l)
LDL <70 mg/dl (1,9 mmol/l)
HDL >40 mg/dl (>1 mmol/l)
nie HDLe <130 mg/dl (<3,4 mmol/l)
TG <150 mg/dl (<1,7 mmol/l)
Nefropatia cukrzycowa
Diagnostyka na podstawie:
- wydalania albuminy z moczem
- stężenia kreatyniny w surowicy
- szacowanej wartości przesączania kłębuszkowego
Glukozuria
Prawidłowo - brak glukozy w moczu
Obecnie niskie znaczenie diagnostyczne w porównaniu do profilu glikemii
Albuminuria
Poprzedza się badaniem ogólnym moczu w celu wykrycia jawnego białkomoczu/zakażenia dróg moczowych
Określa się:
- wskaźnik albumina/kreatynina (ACR)
- wydalanie albuminy (AER) ze zbiórki moczu 24h
AER(mg/dobę) ACR(ug/mg) Wydalanie albuminy (ug/min)
A1 prawidłowa albuminuria/nieznacznie zwiększona <30, 30, 20
A2 umiarkowanie zwiększona albuminuria 30-300, 30-300, 20-200
A3 jawny białkomocz >300, 300, 200
Stadia przewlekłego uszkodzenia nerek
eGFR ml/min/1,73m2
G1 uszkodzenie nerek z prawidłowym lub podwyższonym eGFR >90
G2 uszkodzenie nerek z łagodnie obniżonym eGFR 60-89
G3a umiarkowane obniżenie eGFR 45-59
G3b umiarkowane do ciężkiego obniżenia eGFR 30-44
G4 znaczne obniżenie eGFR 15-29
G5 niewydolność krańcowa <15
Cukrzyca w ciąży
Glikemia na czczo >5,1-6,9 mmol/l(92-125 mg/dl)
Glikemia w 2 godz OGTT >8,5-11 mmol/l (153-199 mg/dl)
Glikemia przygodna >11,1 (200 mg/dl)
Glikemia w 1 godz OGTT >180 mg/dl (>10 mmol/l)
Ocena insulinooporności
HOMA-IR
[Stężenie insuliny na czczo(uU/mL) * stężenie glukozy na czczo (mmol/l)]/22,5
Ostre powikłania cukrzycy
- kwasica cukrzycowa
- kwasica mleczanowa
- hipoglikemia
- hiperosmolarna nieketonowa śpiączka cukrzycowa wywołana hiperglikemią
