1. Wat is filosofie? Flashcards
Verhouding met wetenschap in oudheid
Geen principieel onderscheid tussen filosofie en wetenschap.
Verhouding met wetenschap in middeleeuwen
Filosofie in samenhang met theologie: gelijkwaardig, ondergeschikt of geheel verschillend.
Verhouding met wetenschap in moderne tijd (vanaf 1600)
Filosofie als theoretische grondslag waarop verdere wetenschappelijke kennis berustte.
Verhouding met wetenschap tegenwoordig
Filosofie als:
- allesomvattende synthese
- zingeving
- analytische begripsverheldering
- onderzoek naar gehanteerde vooronderstellingen
Praktische filosofie kan zich richten op
- individueel handelen
- maatschappelijke structuren en processen
- analyse politieke ideeën
Existentialisme
- levensfilosofie
- individueel handelen mens centraal
- vrij om eigen bestaan te ontwerpen
- bevrijden van sociale conventies
- cultuurkritisch
Frankfurter Schule
- tegen onderdrukking
- aandacht voor sociaal-economische structuren
- filosofie en wetenschap zijn nooit waardevrij
- maatschappij accepteren of kritisch in onderzoek betrekken.
Marxisme, antisemitisme, verhouding kunst/maatschappij
Postmodernisme
- werkelijkheid ongrijpbaar en veranderlijk
- definitieve waarheid is niet vast te stellen
Filosofische hermeneutiek
Interpretatie van teksten, is het mogelijk om teksten uit het verleden correct te interpreteren?
Lezen is denken met andermans hoofd
Schopenhauer, filosofische hermeneutiek
Epistemologie
Kentheorie
- Wat is waarheid
- Wat is kennis
- Volgens welke maatstaven is kennis geldig of waar
Empiristen
Kentheorie
Sensualisten: kennis gaat terug op zintuigen
- versus rationalisten
Rationalisten
Kentheorie
Verstand brengt ware kennis voort
-versus empiristen
Wetenschapsleer
Onderzoekt:
- totstandkoming wetenschappelijke kennis
- invloed van historische omstandigheden op wetenschapsbeoefening.
Karl Popper, Thomas Kuhn
Ontologie
Metafysica, onderzoekt:
- aard van de werkelijkheid
- wat is het ‘zijn’
- wat is tijd
- is er een God
Materialisten ontologie
De hele werkelijkheid moet verklaard worden uit eigenschappen van de materie.
Idealisten ontologie
Het bewustzijn is geestelijk van aard en structuur en is niet te reduceren tot onderliggende materiële eigenschappen.
Bijzondere metafysica
Vragen over:
- bestaan van God
- onsterfelijkheid van de ziel
- is de mens vrij of gedetermineerd
Ethiek
Moraalfilosofie
- wat is goed, juist en rechtvaardig handelen
Teleologische ethiek
Gericht op doel en resultaten handeling (bijv. Utilisme)
Utilisme
Handelen moet in dienst staan van het streven naar het grootste nut voor de grootste groep mensen.
Deontologische ethiek
Het gaat om handeling op zich, onafhankelijk van wat deze oplevert.
- nadruk op morele regels waar iedereen zich onder alle omstandigheden aan moet houden.
- plichtethiek: verplicht karakter
Meta-ethiek
Kunnen morele regels een universele geldigheid hebben of zijn ze altijd cultureel bepaald?
Is-Ought problem
Ethiek
Worden normen gerechtvaardigd doordat de meeste mensen zich eraan houden?
Liberalen
Ethiek
Individueel handelen als uitgangspunt.
Communitaristen
Ethiek
Gemeenschap als kader waarbinnen ethische oordelen uitgesproken worden.
Logica
Wat zijn de formele principes waaraan een geldige redenering moet voldoen?
Taalfilosofie
Is gewone omgangstaal bruikbaar voor filosofie?
Analytische filosofie
Wetenschappelijke technieken voor het oplossen van filosofische problemen. Omgangstaal niet bruikbaar.
Ordinary Language-filosofen
Analytische filosofie maar omgangstaal wel bruikbaar voor oplossen filosofische problemen, mits ontdaan van bijbetekenissen en metaforen.
Linguistic turn
Sinds begin 20ste eeuw veel aandacht voor taal binnen filosofie
Sociale en politieke filosofie
- Hoe komt maatschappelijk ordening tot stand?
- Handelen mensen uit eigenbelang of worden ze geleid door verwachtingen vd maatschappij?
- Is het mogelijk om objectieve kennis van maatschappelijke kwesties te verwerven?
Filosofische antropologie
- Wat is de mens?
- Wat is de verhouding tussen lichaam en geest?
- Plato en Descartes: geest bestaat onafhankelijk vh lichaam.
Philosophy of mind
Denken over de menselijke geest
Neurofilosofie
Snijvlak filosofie en neurowetenschappen
Esthetica
- Waarop is beleving schoonheid gebaseerd?
- Wat is de aard vd wisselwerking tussen kunst en cultuur?
Cultuurfilosofie
- Wat is cultuur, bestaan er universele waarden?
- Hoe kunnen culturen worden bestudeerd?
- Invloed massamedia, onderwijs, techniek
