1. obserwacja i wywiad Flashcards
obserwacja może być:
- podstawą formułowania hipotez weryfikowanych na dalszych etapach diagnozy
- źródłem dodatkowych danych
- samodzielną metodą opisu zachowania
Kreutz: obserwacja należy do metod…
pośrednich/przedmiotowych i zawiera dwa komponenty:
1. spostrzeganie zjawisk za pomocą zmysłów
2. interpretację owych spostrzeżeń
Hofler: 3 cechy odróżniające spostrzeganie od obserwowania:
- obserwowanie odbywa się z zamierzoną uwagą
- obserwowanie wykonywane jest ze skupioną uwagą
- jednostka ujmuje to co spostrzega nie jako jedną całość, ale jako kompleks zanalizowany na części i cechy
“tytuł obserwatora przyznawany jest tylko temu, kto nie tylko widzi jakąś rzecz, ale widzi też, z jakich części się ona składa” - kto to powiedział?
John Stuart Mill
źródła danych obserwacyjnych:
- podejście konstytucjonalne
- ogólna psychologia eksperymentalna
- psychologia społeczna
podejście konstytucjonalne - założenia:
- istnieje zróżnicowanie w budowie fizycznej ludzi
- istnieje zróżnicowanie w zachowaniu i przeżyciach ludzi
- istnieje związek między właściwościami fizycznymi i psychicznymi człowieka
- podobna budowa ciała = podobne właściwości psychiczne
przedstawiciel: Teofrast
Teofrast
wnioskowanie o cechach psychicznych na podstawie budowy ciała (głowy), twórca fizjonomiki
ogólna psychologia eksperymentalna - założenia:
- różne wyrazy twarzy przy różnych wyobrażeniach
- mimika i pantomimika = uzewnętrznienie stanów psychicznych
przedstawiciel: Piderit
Piderit
związek między mimiką a wyobrażeniami w danym momencie
psychologia społeczna - założenia
- dane informacyjne = komunikaty o sobie, przekazywane innym ludziom
przedstawiciel: Buhler
Buhler
komunikaty mają zawsze odniesienie do ich nadawcy, odbiorcy i sytuacji, w jakiej się pojawiają
Smekala - komunikacja niewerbalna służy:
- lepszemu wykorzystaniu zmysłów w orientacji w otoczeniu
- okazaniu akceptacji lub dezaprobaty
- współtowarzyszeniu wyobrażeniom
- wyrażaniu doświadczanych przeżyć
komunikacja niewerbalna - funkcje:
- ekspresyjna - świadome lub nieświadome/ zamierzone lub niezamierzone przejawy treści psychicznych
- adaptacyjna - wspomaga radzenie sobie z wewnętrzną i zewnętrzną sytuacją
- komunikacyjną - mimika, pantomimika, dystans, wykorzystywane przedmioty
wskaźniki obserwacyjne w badaniach psychologicznych
- konstytucjonalne
- behawioralne
- fizjologiczne
- przedmiotowe
obserwacja czynna
obserwator uczestniczy w obserwowanym zjawisku
obserwacja bierna
obserwator obserwuje zjawisko z zewnątrz
samoobserwacja
introspekcja
obserwacja indywidualna
celem obserwacji jednostka
obserwacja grupowa
celem obserwacji grupa
obserwacja całościowa
uchwycenie najbardziej zasadniczych cech jednostki
obserwacja wycinkowa
stosunek dziecka do rówieśników
obserwacja przygodna
ograniczenie się do zbierania fragmentarycznych spostrzeżeń związanych z zachowaniem w określonej sytuacji
obserwacja systematyczna
dzienniczek obserwacyjny
obserwacja prowadzona w warunkach naturalnych
zwykłe sytuacje życiowe
obserwacja prowadzona w warunkach sztucznych
poradnie psychologiczne, eksperyment
obserwacja psychologiczna
celem jest wyłącznie opis zachowania się
obserwacja pedagogiczna
łączy się z oddziaływaniem pedagogicznym
Wallen: wrażliwość kliniczna
- wiedza i doświadczenie kliniczne
- uważność
- umiejętność rozróżnienia informacji istotnych od nieistotnych
- umiejętność wyciągania użytecznych wniosków
generalna zasada w opisie zjawisk obserwowalnych:
oddzielenie tego, co obserwowane od tego co wywnioskowane
Gerstmann: wywiad a rozmowa
rozmowa - bezpośredni kontakt z osobą badaną
wywiad - zbieranie informacji na temat badanej jednostki od osób, które ją znają
funkcje rozmowy i wywiadu:
- komunikacyjna - zgodność tego, co usłyszał badacz z tym, co badany rzeczywiście chciał przekazać
- ekspresywna - szczerość wypowiedzi badanego
- informacyjna - wartość poznawcza informacji
rodzaje wywiadu:
naukowy - jednorazowe spotkanie, np. udział w eksperymencie
diagnostyczny - jednorazowe lub kilka spotkań
terapeutyczny - kilka, kilkanaście spotkań
rodzaje pytań
otwarte i zamknięte
Kahn i Cannel - rodzaje pytań
wprost i nie wprost
konstrukcja lejkowa
od ogólnych pytań do szczegółowych
konstrukcja odwróconego lejka
od szczegółu do ogółu, u osób silnie pobudzonych, o ubogim słowniku, mających trudności w myśleniu abstrakcyjnym
typy rozmów
- ustrukturalizowana - zestaw pytań
- częściowo ustrukturalizowana - ogólne kategorie diagnostyczne
- otwarta lub swobodna - plan tematów/zagadnień
- w pełni swobodna
kompetencje interpersonalne i relacyjne diagnosty:
- empatia
- akceptacja osoby badanej
- autentyczność - zgodność postępowania psychologa z samym sobą (kongruencja)
skala pomiaru ciepła (Goldstein, Cormier)
- psycholog aktywnie doradza i ocenia
- psycholog reaguje z dystansem
- psycholog wykazuje troskę inwazyjną
- psycholog jasno komunikuje zainteresowanie i troskę
- psycholog komunikuje ciepło bez ograniczeń
ciepły rozmówca
uśmiecha się, kiwa głową, mówi miękkim głosem, wykazuje zainteresowanie, kontakt wzrokowy
zimny rozmówca
nie uśmiecha się, szorstki, służbowy ton, niezainteresowany
wywiad biograficzny (Wallen, Groth-Marnat, Cormier, Nurius)
- historia aktualnego problemu
- rozwój biologiczny i psychiczny
- rozwój seksualny
- charakterystyka społecznych warunków rozwoju
- charakterystyka problemów życiowych
podejście behawioralne
- zmiana następuje na skutek działania czynników zewnętrznych
- rozmowa ukierunkowana na zebranie informacji by wskazać strategie powstałe w zmieniających się warunkach
- konfliktowe zachowanie = symptom - reakcja ukierunkowana poprzedzającym ją bodźcem
plan rozmowy - podejście behawioralne
- analiza zachowań konfliktowych
- ustalenie sytuacji konfliktowych
- ustalenie, dlaczego teraz pacjent zgłosił się do leczenia
- ustalenie indywidualnych okoliczności, jakie wpłynęły na rozwój problemu
- wady organiczne, poprzednie zachowania odbiegające od normy
- próby rozwiązania problemu przez badanego
- układy i relacje społeczne
- wpływ zachowań badanego na związki z innymi
- sformułowanie celu terapii
podejście poznawczo-behawioralne
- funkcjonowanie człowieka rezultatem sposobu w jaki interpretuje znaczenie zdarzeń
- schematy
podejście psychodynamiczne
- świadome i nieświadome siły kierunkowe i wczesne uwarunkowania zachowań
- zadaniem diagnosty jest dotarcie do niejawnych źródeł problemu
- badanie sfery popędowej - kateksji i libido
- zbieranie danych na temat sprawności i deficytów podstawowych funkcji instrumentalnych, konflikty
- ogólna ocena funkcjonowania i ewentualnych możliwości zmiany
integrujący model Lazarusa
- zachowanie analizowane w triadzie: zachowanie, czynniki poprzedzające je, konsekwencje zachowania
- 7 aspektów: działanie, doznania somatyczne, emocje, wyobraźnia, procesy poznawcze, relacje interpersonalne, leki/używki
- szacunek dla osoby diagnozowanej, jej autonomii, prywatności i wrażliwości
adaptacje technik wywiadu (dzieci)
- kliniczna metoda Piageta
- zastosowanie lalek w wywiadzie słownym
- Horowitz: technika wyboru obrazków
