درس ۷، ۸، ۹: منازل و مقامـات

Question 1

فرق بین “زاهد” و “عابد” و “عارف” چیست

Answer 1

• “زاهد”: مُعرض از متاع و طیّباتِ دنیا
• “عابد”: مواظبِ عبادات از قبیلِ نماز و روزه و غیره

• “عارف”: از ضمیرِ خود را از توجّه به غیرِ حقّ باز می دارد
و متوجّه به عالَمِ قُدس تا نورِ حقّ بر وی می تابد

Question 2

نظرِ مؤلِّف در بابِ “زاهد” و “عابد” و “عارف” در چیست

Answer 2

ممکن است یک فرد “زاهد” و “عابد” باشد، امّا “عارف” نباشد
ولی ممکن نیست که “عارف” باشد و “زاهد” و “عابد” نباشد

یعنی، بین “زاهد” و “عابد”، عموم و خصوص من وجه است
و نسبت بین هر یکِ آنها عموم خصوص مطلق است

Question 3

زُهدِ غیرِ عارف و زُهدِ عارف چه فرق دارد

Answer 3

• زُهدِ غیرِ عارف: معاملت است که برای متاع آخرت، متاع دنیا را از دست می دهد
• زُهدِ عارف: پاکیزه و نگه داشتنِ دل از هر چه دل را از خدا باز دارد

Question 4

عبادتِ غیرِ عارف و عبادتِ عارف چه فرق دارد

Answer 4

عبادتِ غیرِ عارف: معاملت است که از قبیل کار کردن در دنیا برای اجر و ثوابِ آخرت در آخرت می یابد

عبادتِ عارف: تمرین و ورزشِ روح برای عبور کردن از این عالَم و به حقّ برسد

Question 5

هَدَف عارف چیست

Answer 5

تنها حقّ (خدا) می خواهد
نه برای چیزی غیرِ حقّ
و هیچ چیزی سوا معرفتِ حقّ ارزش ندارد
و عبادتِ حقّ است چون حقّ مستحقِّ عبادت است
و عبادت تنها ارتباط با خدا است
و عبادت نه به بخاطرِ رغبت در چیزی و یا ترس از چیزی

:. عارف = مُوَحِّد

☆ إلهي! ما عبدتُك خوفاً من نارِك و لا طمعاً في جنَّتِك بل وجدتْك أهلاً لِلْعبادة فَعبدتُك! (سلطان العارفين الإمام أمير المؤمنين ع) ☆

Question 6

أوَّلين منزل (از نظرِ ابن سینا در “نمط ۹: مقامات العارفین” در کتابش “الاشارات و التنبیهات”) در عرفان چیست

Answer 6

الْإِرادَة: نوعی میل و شوق و رغبت است،
که پس از غربت و تنهایی،
برای رسیدن و اتصال به حقیقت

Question 7

عبارت “النِّهایاتُ هيَ الرُّجوعُ إلى الْبِدايات” توضیح دهید

Answer 7

یعنی، پایانها بازگشت به آغازها است
یعنی، اگر حرکت روی دایره صورت گرفت نقطه مبداء منتهی خواهد بود

عرفاء نقطه مبداء را “قوس نزول” نامید
و سیر از دورترین نقطه تا نقطه مبداء را “قوس صعود” نامید

:.‌ میلِ بازگشتن به اصل، “اراده” است

چون “همه چیزها بِسِنخِ خود مُنجَذَّب باشد”
(شیخ الاشراق، “لغت موران”)

• “علّت” عند فلاسفه، “تجّلی” است عند عرفاء

Question 8

در اصطلاحِ عرفاء، “رِیاضَت” چیست

Answer 8

تمرین و آمدگیِ روح برای اشراقِ نور

Question 9

در “ریاضت” چند هدف وجود دارد [۳] و برای هر کدام شرح دهید

Answer 9

• ۱. آن که مربوط به امور خارجی: از بین بُردن شواغل و موجباتِ غفلت
• ۲. آن که مربوط به امور باطنی: از بین بُردن نفس امّاره برای پیدا کردن نفس مطمئنّه
• ۳. آن که مربوط به تغییراتی در روح: نرم و رقیق ساختن روح و بیرون کردن غلظتها از باطن

Question 10

در میان عرفاء، چند “سیر” وجود دارد

و برای هر کدام توضیح دهید

Answer 10

۱. سیر من الخلق إلی الحقّ: از مخلوق به خالق تا به حقّ واصل شود

۲. سیر بالحقّ في الحقّ: در خود خالق که صفات و اسماء آشنا شود و با آنها متصف شود

۳. سیر من الحقّ إلى الخلق بالحقّ: به سوی خلق بر می گردد بدون جدای از حقّ تعالی

۴. سیر في الخلق بالحقّ: در میان خلق، عارف مردم را به سوی حقّ هدایت می کند

Question 11

خواجه نصیر الدین طوسي چه تقسیم بندی کرد در شرحش

Answer 11

ابن سینا فقط درباره سیر اول گفت
و این سیر اول را در “۹ مرحله” بیان کرد

۳ مرحله اوائل مربوط به مبداء سیر

۳ مرحله مربوط به عبور از مبداء به منتهی

۳ مرحله اواخر مربوط به وصول به مقصد