درس ۴، ۵، ۶: تارخـچهٔ مختصر Flashcards
واژه “صوفي” چه معنی است، کَیْ آمد، و بر کِي نسبت داده
صوفي به معنی “پَشَم پوشی” است
در نیمه قرن ۲ هجری معروف شده بود
《أبو هاشم “الصوفي” الکوفي، أهل شام، و استادِ سفوان الثوري》ظاهراً اولین کسی است که به نام “صوفي” نسبت داده بود
عرفاء قرن ۲ هجری
● حسن بصری
- مالک بن دینار
- ابراهیم ادهم - شبیه بودا
- رابعه عدویه
- ابو هاشم صوفی کوفی - اول صوفی خوانده
- معروف کَرخی - اسلام از دستِ امام رضا ع؛ سلسله الذهب
عرفاء قرن ۳ هجری
● بایزید بسطامی
● جنید بغدادی
● ذو النون مصری
• بشر حافی - توبه از دست امام کاظم ع • سَریّ سَقَطی • حارث محاسبی - مراقبه و محاسبه اهتمامِ تامّ داشت • سهل بن عبد اللَّه تُستَری ● حسین بن منصور حلّاج
عرفاء قرن ۴ هجری
● ابو طالب مکّی - قوت القلوب
- ابو نصر سرّاج طوسی - کتاب اللُّمع في التصوّف
- ابو بکر شبلی - شاگرد جنید بغدادی
عرفاء قرن ۵ هجری
● ابو حامد محمد غزالی -کتاب احیاء علوم الدین
- خوجه عبد اللَّه انصاری -کتاب منازل السائرین، کتاب صد میدان
- ابو الحسن علی بن عثمان هجویری - اول کتاب در فارسی، کشف المحجوب؛ مدفون لاهور در پاکستان
- ابو سعید ابو الخیر - مُعصّر ابن سینا
عرفاء قرن ۶ هجری
● عبد القادر گیلانی/جیلانی
- روزبهان بَقلی - معروف به شیخ شطّاح
- عین القضاة هَمَدانی - شاگرد احمد غزالی
عرفاء قرن ۷ هجری
● محي الدین”الشیخ الأكبر” ابن العربي
- شاگرد ابو مدین مغربی
- مؤلّف: نه پیش از او و نه بعد از او کسی به پایه او رسید؛ عرفاء بعد از او عموماً زیره-خوارِ سُفره او هستند
- بخاطره او، عرفان، قرن به قرن تکامل یافت
- عرفانِ نَظَری به وسیله او پایه گذاری شد
- کتاب فتوحات المكّيّة؛ کتاب فصوص الحِكَم كه دقيقترين و عميقترين متن عرفانی است
- صدر الدین قونوی - شاگرد و وارث و پسر-زن ابن العربی
- جلال الدین بلخی رومی - مثنوی
- ابن الفارض مصری - کتاب نظام السلوک، تفسیرِ شعری بر فتوحات
- شهاب الدین ابو حفص عمر سهروردی - کتاب عوارف المعارف
- فرید الدین عطّار - کتاب منطق الطیر، کتاب تذكرة الاولياء
- نجم الدین کبری - شاگرد و داماد روزبهان بقلی؛ استادِ پدرِ رومی، بهاء الدین وَلَد؛ شهید شد در جنگ با مغول ها
عرفاء قرن ۸ هجری
● حافظ
● سیَّد حیدر آملی - کتاب جامع الاسرار، کتاب نصّ النصوص شرح الفصوص
- عبد الکریم جیلی - کتاب الانسان الکامل
- محمود شبستری - کتاب گلشنِ راز
- عبد الرزّاق کاشانی
- علاء الدولة سمنانی
عرفاء قرن ۹ هجری
● نور الدین عبد الرحمن جامی - خاتم الشعراء؛ شاگرد مؤسِّس طريقه نقشبندی، بهاء الدین نقشبند؛ کتاب نفحات الأنس؛ کتاب نقش الفصوص؛ کتاب شرح لمعات
- حمزه فنّاری - کتاب مصباح الانس، شرح بر مفتاح الغیب قونوی
- صائن الدین ابن ترکه اصفهانی - کتاب تمهید القواعد
- شاه نعمة اللَّه ولي - موسِّس سلسلة نعمة اللَّهي، معروفترین سلسله های تصوُّف (از نظرِ مؤلِّف)
از نظرِ مؤلِّف [۴]، شکلِ عرفان کَی عوض شده و چرا
- از قرنِ ۱۰ هجری
- اقطاب متصوّفه برجستگی علمی، که گذشتگان داشتند، نداشتند، و بیشتر غرقِ آداب و رسوم ظواهر و بدعتها ایجاد کدرند
- علماءِ آن زمان مثل ملّا صدرا و فیض کاشانی و قاضی سعید قمّی آگاه تر بودند در عرفان (نظریِ ابن العربی) از اقطاب زمان خودشان، در حالیکه صدرا و اشخاص مثل او هیچ کدام در سلاسل تصوُّف نبوده اند
- از قرن ۱۰ هجری به بعد، خصوصاً در جهان شیعة، افرادی اهل سیر و سلوک بودند و هستند که مقامات عرفانی را بهتر طی کرده اند بدون آنکه در یکی از سلاسل تصوُّف وارد باشند. خصوصیاتِ آنها این است که آنها هم اهل فقاهت بوده اند، که وفاق کامل بین آداب سلوک و آداب فقه داشته اند
- به طور كلّی، عرفان بعد از ابن العربی، شکلِ فلسفی گرفت
