Базична методологија на научно истражување Flashcards
Елементарни определби на науката
Современоста се карактеризира со брзи промени, мноштво информации, потреба за флексибилност, но и потреба за континуирани истражувања, како во секојдневието, така и во науката. Истражувачкиот дух кој тлее низ љубопитноста уште од најмала возраст треба да се оплемени и модифицира низ методологијата на истражување. Мноштвото информации книги, списанија, интернетот бараат развивање на нов пристап, солидно методолошко познавање и континуирано усовршување. За да се навлезе во методологијата на истражување, која ќе поттикне научно истражување, неопходно треба да се поседува:
* Солидна струча необразба
* Методолошки познавања
* Користење на компјутер и интернет
* Сестрано општо познавање
* Спозобности за анализа, синтеза
* Способност за критичко мислење
* Креативност
* Особини на издржливост, систематичност, објективност
Фази на научно истражување
Научното истражување најчесто се дефинира како процес на решавање на теориски или практични проблеми, при што има точно одредени фази:
* Рамковно одредување на проблемот – воочување на проблемот и дефинирање
* Подготвителна фаза – работа во библиотека и на терен, идејна скица
* Изработка на нацрт – проект – формулација на проблемот, цело, задачи, методи
* Изработка на инструменти – прашалници, скали, тестови, протоколи
* Собирање на податоци, изведување на истражувањето
* Обработка на податоците, анализа и интерпретација
* Пишување извештај за спроведеното истражување
Истражувачки методи, поим и видови
Истражувачкиот метод е алатка за собирање податоци, формулирање и одговарање на прашања за да се дојде до заклучоци преку систематска и теоретска анализа применета на поле на студии. Секој метод на истражување што ќе се користи ќе зависи од карактеристиките на ситуацијата што треба да се изучува и нејзините барања за да може потоа да се избере постапката што најдобро одговара на целите утврдени во студијата. Видови методи на истражување:
* -квантитативен метод
* -квалитативен метод
* -индуктивен метод
* -дедуктивен метод
* -аналитички метод
* -научен метод
* -синтетички метод
* -компаративен метод
Техники засновани на вербална комуникација
Техниките засновани на вербална комуникација претставуваат посебни научни постпки кои најчесто се користат во фазата на собирање на податоци. Техниките засновани на вербална комуникација се однесуваат на податоци добиени од други луѓе низ процес на комуникација. Комуникацијата има најголемо значење во човековиот живот. Комуникацијата е чин на пренесување на знаења од еден ентитет или група на да други, преку употреба на заемно разбирливи знаци, симболи и семиотички правила. Главни чекори кои се својствени за целата комуникација се:
* Формирање на мотивација за причина за комуникација
* Состав на пораката
* Кодирање на пораката
* Пренесување на кодираната порака како низа на сигнали со користење на специфичен канал или медиум
* Извори на бучава, како што се природни карактеристики и во некои случаи човечката активност (намерна или случајна), кои може да влијаат врз квалитетот на сигналите што се шират од испраќачот до еден или повеќе приемници
* Прием на сигнали и повторно составување на кодираната порака од редоследот на примените сигнали
* Декодирање на повторно собраната кодирана порака
* Толкување и правење смисла на претпоставената оригинална порака
Објасни ги теориските и емпирските начини на истражување
Теориските методи се потпираат на постоечкото теориско знаење и информации. Кај нив се врши квалитетно преформулирање на постоечкото знаење и на тој начин се создаваат нови увиди и нови осветлувања на предметот на истражувањето.
Емпириските методи, односно искуствени методи, се оние методи кај кои постоечките теориски и искуствени знаења служат како основа за идентификување на проблемот и поставување на хипотези на истражувањето, како и за емпириско истражување на терен. Суштина на емпириските методи е во систематското собирање на искуствени податоци во насока на верификација на хипотезата.
Фази на изработка на инструмент на анкетен лист
Изработката на инструментите за истражување бара почитување на одредени фази за тие да имаат поголема научна тежина. За да се конструира прашалник, односно анкетен лист како инструмент на техниката анкетирање, неопходно е да се поминат следните фази:
1. Ресчленување на проблемот на истражувањето и одредување на содржината на прашалникот
2. Избор на индикатори
3. Формулирање на прашањата
4. Обликување на прашалникот
5. Проверка на прашалникот
6. Ревизија на прашалникот и формулирање на конечна верзија
Примероци со случаен избор
Примероците со случаен избор се базираат на примена на некој облик на рандомизација во некоја фаза од своето формирање. Примената на правилата на рандомизација се засновани на теоријата на веројатност и со формирањето на примероците се налага:
Секој чекор од случајниот избор, сите случаи од достапната популација да имаат подеднаква шанса да бидат избрани во примерокот
Изборот на секој поединечен случај во примерокот да се споредува назвисно од другите случаи
По правилата на рандомизација при изборот на поединечмите случаи не се обрнува внимание на нивните карактеристики, туку само на редните броеви, како што претходно се наведени во списокот со кој се дефинира изборната рамка
Рандомизацијата претпоставува дека примерокот ќе ги опфати типичните карактеристики како најраспространети, или нетипичните како крајна мера би се урамнотежиле
Како основни видови на случајни примероци се:
1. едноставен случаен примерок - се користи табела на случајни броеви
2. стратификуван – кога на истражувачот му се познати варијаблите по кои се разликуваат членовите на популацијата меѓусебно пр. Пол, националност..
3. систематски – погоден за долги списоци, односно за големи популации и примероци
4. кластерски – најпрво се дефинираат кластери кои претставуваат природни групации или просторни единици како општини, населби и сл., а потоа со рандомизација се избираат оние кластери од кои ќе се формира примерокот.
Општи принципи на истражувањето
Постојат две главни парадигми кои ја формираат основата на истражувањата во општествените науки. Клучното прашање што ги дели двете е дали методологијата на природните науки може да се примени на проучувањето на општествените феномени
Парадигмата која е основа на природните науки се нарекува системтски квантитативен или позитивистички приста
Спротивната парадигма е позната како квалитативен етнографски натуралистички пристап и претежмно е својствена за општествените науки
Научен метод
Научен метод претставува начин на мислење и пат на истражување на науката. Се користи за стекнување на објективни и вистинити научни сознанија. Научниот меод е најширока смисла и опфаќа 3 компоненти:
1.Општ пристап на истражување – принцип на научно истражување.
2.Методолошка постапка на истражување - фази, чекори или етапи на истражувачка постапка. и
3.Методи и техники на истражување – знаење за методите и техниките на истражувањетп во фазата на собирањето на податоците.
Видови научни истражувања
БАЗИЧНИ И ПРИМЕНЕТИ –
-Базичните се одговор на теореските проблеми и се насочени кон развирање и тестирање теории. (пример каква е структурата на интелигенцијата)
-Применетите се решенија на практични проблеми, тоа е да се подобрува определена состојба. (дали медиумските кампањи се ефикасен начин за едукација на младите за превенција од ХИВ)
ЕКСПЛОРАТИВНИ И ЕКСПЛАНАТОРНИ-
-Експлоративните опишува што е присуство на некоја појава и утвдува што со што е поврзано. (пример какви видови психоматски заболувања се јавуваат во адолесценција, и дали постои поврзаност со стресот)
-Експланаторни објаснува зошто се јавува определена појава и зошто постои поврзаност меѓу појавите. (пример зошто стресот доведува до психоматски заболувања кај адолесцентите)
КВАНТИТАТИВНИ И КВАЛИТАТИВНИ-
-Квантитативни се оденсуваат на податоци во форма на бројки.
-Квалитативни се однесуваат на податоци во форма на зборови, до заклучок се доаѓа преку анализа на содржина на изворни искази на испитаници.
ЦЕЛИ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО
-Дескрипција - опфаќа постапки на опишување со кои се идентификуваат појавите.
-Предикација – Бара утврдување на поврзаност на појавите што овозможуваат да се предвиди јавувањето на определена појава на база на друга (поврзаност на 2 појави значи кога се јавуваат,отсуствуваат или се менуваат заедно)
-Разбирање – се открива причината за јавување на одредена појава, и разбирањето е најзначајна цел на научното истражување.
ПОИМ ЗА ИСТРАЖУВАЧКИ ПРОБЛЕМ
Треба да поттикнува на опсервации за решение на проблемот, треба од него да може да се изведе претпоставен одговор кој може да се проверува. Степенот на конкретизација зависи од стекнатите сознанија за проблемот од областа, па со конкретизација на проблемот се менуваат целите и методите.
ИЗВОРИ НА ИСТРАЖУВАЧКИ ПРОБЛЕМИ се:
-Секојдениот живот (како најлесно да се учи, како да се мотивира итн),
-Практични потреби (мотивирање на вработени, наоѓање ефикасни начини за справување со психоматски потешкотии),
-Теорија (секоја добра теорија освен интеграција на стекнување сознанија е извор на проблеми за проверка на нови сознанија) и
-Претходни истражувања (цикличен процес на нови проблеми).
НАЧИНИ на создавање на проблемот (преку постоење на недоволни сознанија за одговор на определено прашање
-Празнина во знаењето – немање доволно инф за одговор на опредлено прашање.
-Контрадикторни резултати – бараат дополнителни потврдувања преку истражувањата.
-Објаснување на фактите – Изолиран факт од ситемот на знаења бара да биде објаснет и докажан
ДЕФИНИРАЊЕТО НА ПРОБЕЛМОТ СЕ СМЕТА САМО АКО ИМА 3 КРИТЕРИУМИ:
-Изразува релација меѓу 2 или повеќе варијабли (пример: дали А е поврзано со Б и како е поврзано дали се поврзуваат со Ц итн.)
-Поставен во форма на прашање (пример: дали, како зошто,)
-Содржо можност за емпириска проверска (пример: можност за емпириска проверка содржат оние проблеми кои поврзуваат варијабли кои можат да се манипулираат).
ПОИМ ЗА ИСТРЖУВАЧКА ХИПОТЕЗА
-се формулира ПРЕД да се започне со истражувањето
-Го фокусира истражувањето на конкретни аспекти од проблемот
-Укажува на видот на податоци кои треба да се прибираат.
-Ја зголемува објективноста на истражувањето на начин што го конкретизира истражувањето
КАРАКТЕРИСТИКИ НА ХИПОТЕЗИТЕ
ПР: Ако се зголеми платата на одд наставници тогаш ќе се зголеми и нивното задоволство од работа
Причинско последична
Причинско – пример: висина на плата
Последично – пример задоволство од работа
-Претставува ексцплицитно тврдење за поврзаноста на 2 или повеќе варијабли (пример: одат во спротивен правец, ако едното се зголемува другото се намалува)
-Содржи јасни имликации за тестирање на претпоставената поврзаност меѓу варијаблите (пример: се однесува на можноста за манипулирање и мерење на варијаблите чија поврзаност се докажува)
Кога се проучува поврзаност на повеќе од 2 варијабли
Се дефинира основна хипотеза (директен одговор) за проблемот и повеќе супхипотези (потхипотези) и секоја од нив се однесува на поврзаност само на 2 варијабли, при што директно се проверуваат само потхипотезите, а основната се докажува индиректно преку нив.
ФОРМУЛИРАЊЕ НА ХИПОТЕЗИТЕ
-Со зголемување на 1 варијабла се згол/намал 2 варијабли
АКО-ТОГАШ искази – АКО се исполнат определени услови (прич) ТОГАШ(последица) ќе се јават и определени последици.
МАТЕМАТИЧКИ искази – се настојува да се квантификува релација меѓу 2 варијабли Х-прич и У-последица
ИСТРАЖУВАЧКА НАСПТОРИ НУЛТА ХИПОТЕЗА
-Истражувачка хипотеза – е типична за методологијата и се однесува за претпоставена поврзаност меѓу варијаблите
-Нулта хипотеза – се користи во статистиката на заклучување и користи статистички термини.
ПОИМ ЗА ВАРИЈАБЛА
-Варијабла е секоја појава што варира по примајќи и различни вредности, категории или квалитети за различни опсервации.
-Секоја појава во психологијата е варијабла
-Интериндивидуално варирање – варирање од еден поединец до друг и
-Интраиндивидуално варирање – варирање од една ситуација до друга кај ист поединец.
ПР: интелегенцијата варира од еден до друг испитаник, но и варира кај самиот испитаник што зависи од разни околности.
ПР: варијалба ПОЛ машко и женско се категории на варијаблата пол а не 2 различни варијабли.
ТИПОВИ ВАРИЈАБЛИ
-Квантитативни варијабли – доколку нејзините вредности или категории укажуваат на различен степен (БРОЈ) на присуство на варијаблата, односно чии варирања на варијаблата може нумерички да се опише (пример: интелигенцијата има различни вредности)
-Квалитативни варијабли – Се состојат од дискретни категории меѓу кои постојат разлики во квалитетот на поседување на варијалбата (пример: пол е квалитативна варијабла а категориите м и ж се само квалитативно а не квантитативно различни).
-Варијабли на истражување – се варијаблите чија поврзаност се проверува и е предмет на истражување. Постојат 2 основни типа на варијабли на истражување: независна – причина, и зависна - последица
-Релевантни варијабли – се сите други варијабли кои на некој начин можат да се доведат во врска со варијаблите на истражувањето и се релевантни варијабли. Ти е се контролирани и неконтролирани. Тие се потенцијални независни.
Некои типови варијабли не можат веднаш да се определеат зависи како ќе се вклопат во истражувањето
-Биоевиорални В, Стимулусни В, и Организмени В
ПОВРЗАНОСТ НА ВАРИЈАЛНИТЕ
-За да се постигне предикација потребно е да се докаже дека варијаблите се поврзани.
Поврзаноста значи 2те варијабли да се јавуваат/отсуствуваат заедно или се менуваат заедно.
Интензитетот на поврзаноста зависи од степенот до кој промените на едната се проследени со примени во другата варијабла.
Поврзаноста меѓу варијаблите се докажува на разни начини зависно од: методот на истражување и од природата на самите варијабли.
За да се докаже поврзаноста на две квалитативни варијабли треба да бидат задоволени два услови и тоа: 1. Ако се менува ендата варијабла да се менува и другата и 2. Ако едната не се менува, да не се менува ни другата варијабла.
Плус- означува кога варијаблите се менуваат во ист правец и
Минус- е кога варијаблите се менуваат во различен правец.
МАНИПУЛИРАЊЕ СО ВАРИЈАБЛИТЕ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО
Манипулирање подразбира контролирано варирање на варијаблата (се обезбедува присуство на најмалку 2 нејзини варијации).
-За емпириска проверливост на проблемот и хипотезата, најмалку една од варијаблите мора да се мери, а другата да се мери или манипулира.
Основни начини за манипулација:
-ПРИСУСТВО-ОТСУСТВО (едното ниво означува присуство на определен квантитет или квалитет на в, а другото се однесува на потполно отсуство на в.
-ВАРИРАЊЕ НА КВАНТИТЕТОТ
-ВАРИРАЊЕ НА КВАЛИТЕТОТ
-МАНИПУЛАЦИЈА ПРЕКУ ДОЖИВУВАЊЕ
-МАНИПУЛАЦИЈА ПРЕКУ ИНСТРУКЦИИ
-МЕРНА МАНИПУЛАЦИЈА.
