Zaburzenia przytomności, zaburzenia wyższych czynności nerwowych

Question 1

Przytomność

Answer 1

• Zdolność do odbierania bodźców z otoczenia i reagowania na nie
• Stan pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego umożliwiający odbiór bodźców z otoczenia i reagowanie na nie
• Zaburzenia tego stanu określamy jako zaburzenia przytomności lub ilościowe zaburzenia świadomości

Question 2

Świadomość

Answer 2

• Poczucie przeżywania własnych procesów psychicznych
• zespół procesów odbioru informacji i sterowania zachowaniem człowieka, które pełnią funkcje nadrzędne wobec innych procesów regulacyjnych zachodzących w mózgu
• Zaburzenia tego stanu określamy jako zaburzenia świadomości lub jakościowe zaburzenia świadomości

Question 3

Zaburzenia przytomności - stopnie

Answer 3

senność
stupor
śpiączka

Question 4

Patofizjologia zaburzeń przytomności

Answer 4

• Uszkodzenie pnia mózgu
• Uszkodzenie obu półkul mózgu
• Uszkodzenie pnia i obu półkul mózgu
Uszkodzenie jednej półkuli mózgu nie prowadzi zwykle do utraty przytomności

Question 5

Ocena ustawienia gałek ocznych w spoczynku

Gałki oczne ustawione niesymetrycznie

Answer 5

• porażenia nerwów gałkoruchowych (III, IV, VI)

- zez utajony ujawniający się przy zaburzeniach przytomności

Question 6

Ocena ustawienia gałek ocznych w spoczynku

Zwrot gałek ocznych

Answer 6

• w kierunku ogniska w uszkodzeniach półkuli
• w kierunku przeciwnym do ogniska w uszkodzeniach mostu
• w dół (uszkodzenia nakrywki śródmózgowia)
• w górę (rozmaite lokalizacje, również bez strukturalnego uszkodzenia, np. ponapadowo, w omdleniu, w zapaleniu mózgu)

Question 7

Ocena spontanicznych ruchów gałek ocznych

• Sprawiające wrażenie celowych (u chorego niereagującego na inne bodźce)

Answer 7

w zespole zamknięcia
katatonii
stanie wegetatywnym

Question 8

Ocena spontanicznych ruchów gałek ocznych

• „Pływające gałki oczne”

Answer 8

powolne, skojarzone, o zmiennym kierunku, zwykle wskazują na brak strukturalnego uszkodzenia pnia mózgu – śpiączka metaboliczna, toksyczna lub obustronne uszkodzenie półkul

Question 9

Ocena spontanicznych ruchów gałek ocznych

• „Ocular bobbing”

Answer 9

skojarzony szybki ruch w dół i powolny w górę – uszkodzenie mostu

Question 10

Odruch oczno-głowowy

Answer 10

• Przy braku uszkodzenia śródmózgowia występuje skojarzony ruch gałek ocznych w poziomie w stronę przeciwną do kierunku biernego ruchu głową („objaw oczu lalki”)
(p/wsk: uraz szyjnego odcinka kręgosłupa)

Question 11

Próba kaloryczna

Answer 11

Przy zachowanej czynności pnia mózgu zimna woda podana do przewodu słuchowego zewnętrznego powoduje zwrot gałek ocznych w kierunku drażnionego ucha (u osoby przytomnej występuje następnie szybka faza ruchu w stronę przeciwną – oczopląs w stronę przeciwną)

Question 12

Zespół zamknięcia „locked-in” syndrom

Answer 12

• Powstaje w następstwie uszkodzenia mostu (udar mózgu, centralna mielinoliza, guz pnia)
• Ze względu na obustronne uszkodzenie dróg korowordzeniowych, korowo-mostowych i korowo-opuszkowych chory ma porażone kończyny i dolne nerwy czaszkowe
• Chory jest przytomny!– kontaktuje się z otoczeniem pionowymi ruchami gałek ocznych i/lub mruganiem

Question 13

Stan wegetatywny

Answer 13

• Stan, w którym u chorego nie stwierdza się żadnych oznak świadomości, natomiast czynności wegetatywne (oddech, krążenie, cykl senczuwanie, stereotypowe reakcje ruchowe na bodźce zewnętrzne) są zachowane
• Przetrwały stan wegetatywny (>1 mc)
• Najczęściej jako zejście śpiączki

Question 14

Stan wegetatywny - kryteria

Answer 14

• brak oznak świadomości co do własnej osoby i otoczenia oraz niezdolność do interakcji z innymi
• brak stałych, powtarzalnych, celowych lub dowolnych zachowań będących odpowiedzią na bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe lub uszkadzające (nocyceptywne)
• brak zdolności rozumienia i ekspresji mowy
• zachowany rytm snu i czuwania
• zachowane autonomiczne czynności podwzgórza i pnia mózgu w stopniu wystarczającym dla przeżycia w warunkach opieki medycznej lub pielęgniarskiej
• brak kontroli oddawania moczu i stolca
• w różnym stopniu zachowane odruchy z zakresu nerwów czaszkowych (źreniczny, oczno-głowowy, rogówkowy, przedsionkowo-oczny, gardłowy) i rdzeniowych

Question 15

Stan minimalnej świadomości

Answer 15

• Stan odróżniany od stanu wegetatywnego na podstawie obecności powtarzalnych i przewidywalnych reakcji na bodźce środowiskowe: reakcja „tak/nie” – słowna lub gestem spełnianie prostych poleceń zrozumiałe słowa ruchy celowe
• Zwykle jako następstwo ewolucji śpiączki/stanu wegetatywnego

Question 16

Abulia

Answer 16

• Stan, w którym chory przytomny nie mówi i nie wykonuje spontanicznych ruchów wskutek bardzo dużych zaburzeń napędu, stępienia emocji
• Najczęściej wskutek organicznego uszkodzenia płatów czołowych

Question 17

Katatonia

Answer 17

• Stan, w którym chory z zachowaną możliwością utrzymania pozycji siedzącej lub stojącej nie mówi i nie wykonuje ruchów dowolnych
• Najczęściej jako objaw schizofrenii

Question 18

Kryteria śmierci mózgu

Answer 18

• Śpiączka bez reakcji na bodźce bólowe
• Brak ruchów oddechowych w odpowiedzi na hiperkapnię (pCO2) – chory odłączony od respiratora przy jednoczesnym podawaniu 100% tlenu dotchawiczo przez 10 minut
• Brak jakichkolwiek odruchów z pnia mózgu (źrenice, ocznogłowowy, kaloryczny, rogówkowy, gardłowy)
• Brak potencjalnie odwracalnych przyczyn zahamowania czynności mózgu (hipotermia, zatrucie lekami, gł. barbituranami, nasilone zaburzenia metaboliczne)
• Izoelektryczna linia EEG i brak przepływu mózgowego w angiografii mają znaczenie pomocnicze

Question 19

Zaburzenia świadomości („jakościowe zaburzenia świadomości”) - stopnie

Answer 19

stan konfuzyjny (przymglenie)
majaczenie
splątanie

Question 20

Stan konfuzyjny, przymglenie, zmącenie

Answer 20

• Upośledzenie orientacji w czasie i przestrzeni
• Zaburzenia koncentracji uwagi
• Senność
• Apatia
• Zaburzenia kontaktu słownego

Question 21

Majaczenie – obraz kliniczny

Answer 21

• Ostry początek zaburzeń psychicznych z fluktuującym przebiegiem
• Deficyt uwagi
• Zaburzenia percepcji
• Zaburzony rytm sen-czuwanie
• Dezorientacja i upośledzenie pamięci
• Zaburzenia zachowania i emocjonalne
• Zaburzenia przytomności

Question 22

Majaczenie - Leczenie farmakologiczne

Answer 22

• Haloperydol
• Kwetiapina
• Diazepam (w odst. alkoholu)

Question 23

Splątanie

Answer 23

• Dezorientacja co do własnej osoby i otoczenia
• Pobudzenie ruchowe
• Zaburzenia toku myślenia
• Omamy

Question 24

Stan pomroczny

Answer 24

• Znaczne zawężenie świadomości
• Chory zdezorientowany co do własnej osoby i otoczenia
• Zaburzenia pamięci świeżej i dawnej
• Złożone i pozornie celowe ruchy

Question 25

Afazja

Answer 25

Nabyte zaburzenie sprawności języka spowodowane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego

Question 26

Dyzartria

Answer 26

Nabyte zaburzenie mowy, w którym wskutek uszkodzenia różnych elementów aparatu mowy dochodzi do nieprawidłowej artykulacji
• Mowa chorego może być trudna do zrozumienia, ale pacjent rozumie mowę innych osób, prawidłowo buduje zdania, potrafi czytać i pisać

Question 27

Afazja Broki (afazja ruchowa, ekspresyjna, niepłynna)

Answer 27

• Chory nie mówi wcale, lub używa pojedynczych sylab lub słów, ew. krótkich zdań
• Mówi z trudem, częste zaburzenia artykulacji, tempa i melodii mowy
• Zaburzenia powtarzania, nazywania
• Zaburzone jest czytanie na głos
• W klasycznym obrazie chory rozumie i spełnia polecenia, zdaje sobie sprawę z własnej „nieporadności językowej”, co jest przyczyną zdenerwowania
• Zwykle do afazji ruchowej dołączają się w różnym stopniu zaburzenia rozumienia

Question 28

Afazja Wernickego (czuciowa, recepcyjna, płynna)

Answer 28

• Mowa jest płynna i bez zaburzeń artykulacji, ale nie niesie żadnej informacji
• Zdania zawierają parafazje (literowe, semantyczne) lub neologizmy (sałatka słowna)
• Rozumienie jest zaburzone, podobnie jak nazywanie, pisanie i czytanie

Question 29

Afazja globalna

Answer 29

• Połączenie braku lub dużego upośledzenia mowy spontanicznej z zaburzonym rozumieniem
• Upośledzenie wszystkich funkcji językowych
• Spowodowane rozległym uszkodzeniem dominującej półkuli w zakresie tętnicy mózgu środkowej

Question 30

Afazja przewodzeniowa

Answer 30

• Charakterystyczną cechą jest zaburzone powtarzanie
• Rozumienie mowy jest niezaburzone, niekiedy występują parafazje
• Zaburzenia pisania i czytania na głos
• Często jako następstwo poprawy czynności językowych w afazji Wernickego

Question 31

Afazja transkorowa ruchowa

Answer 31

• Przypomina afazję ruchową, ale z zachowaną zdolnością powtarzania

Question 32

Afazja transkorowa czuciowa

Answer 32

• Przypomina afazję czuciową, ale powtarzanie jest zachowane (zwykle powtarzanie słów badającego bez ich zrozumienia)

Question 33

Afazja amnestyczna (nominalna)

Answer 33

• Główny problem polega na upośledzeniu nazywania (znajdowania właściwych słów)
• Omówienia (np. chory poproszony o nazwanie pokazanego mu noża mówi: „to, do krojenia, do obiadu”) zaburzające przekazywanie informacji
• Rozumienie jest zwykle zachowane
• Słabo zlokalizowana – w uszkodzeniach wielu obszarów lewej półkuli
• Często jako zejście poważniejszych zespołów afatycznych

Question 34

Afazja podkorowa

Answer 34

• Obserwowana przy uszkodzeniach wzgórza lub jąder podkorowych półkuli dominującej
• Często na początku mutyzm, potem niepłynna afazja z parafazjami, zaburzeniami nazywania i względnie zachowanym zrozumieniem i powtarzaniem

Question 35

Agrafia

Answer 35

• Nabyte zaburzenie zdolności pisania

* Prawie zawsze w pewnym stopniu towarzyszy afazji

Question 36

Agrafia czołowa

Answer 36

Zwykle towarzyszy afazji ruchowej i odzwierciedla jej główne cechy (brak płynności) - litery i słowa duże, pojedyncze, z błędami literowymi

Question 37

Agrafia ciemieniowa

Answer 37

paragrafie (literowe i znaczeniowe), dużo słów – mało treści

Question 38

Aleksja

Answer 38

Nabyte zaburzenie umiejętności czytania

Question 39

Aleksja bez agrafii

Answer 39

• „pacjent nie może przeczytać tego, co napisał”
• większość pacjentów może rozpoznawać pojedyncze litery
• pacjent potrafi przeliterować głośno słowo, może rozpoznawać kształty liter „pisanych” na ręce
• Uszkodzenie w zakresie unaczynienia lewej tętnicy mózgu tylnej (przyśrodkowa część płata potylicznego i skroniowego oraz tylnej części ciała modzelowatego)

Question 40

Aleksja z agrafią

Answer 40

• połączenie zaburzeń czytania i pisania
• często towarzyszy afazji czuciowej
  Uszkodzenie: Obszar graniczny płata ciemieniowego i skroniowego po stronie lewej (zwykle w zakręcie kątowym)

Question 41

Apraksja

Answer 41

• To niezdolność do wykonywania złożonych celowych ruchów mimo braku zaburzeń ruchowych (niedowładu, uszkodzenia móżdżku, ruchów mimowolnych) i czuciowych
• Badanie praksji powinno być poprzedzone oceną możliwych deficytów układu ruchu

Question 42

Apraksja ideomotoryczna

Answer 42

• Zaburzenie wyboru, sekwencji i przestrzennej orientacji ruchów zaangażowanych w gesty
• Trudności w wykonaniu na polecenie gestu machania ręką na pożegnanie, salutowania, itp.
• Trudności obejmują również naśladowanie ruchów
• Uszkodzenie: płat ciemieniowy (zakręt kątowy lub nadbrzeżny) lewej półkuli lub do przodu od zakrętu nadbrzeżnego

Question 43

Apraksja ideacyjna (wyobrażeniowa)

Answer 43

• Chory nie potrafi przeprowadzić wyobrażonej serii ruchów złożonych w odpowiedniej kolejności
• Przykład: prośba o zademonstrowanie kolejnych etapów pisania i wysyłania listu
• Uszkodzenie: obustronne uszkodzenie płatów czołowych lub ciemieniowych

Question 44

Apraksje dotyczące określonych ruchów lub sekwencji ruchów

Answer 44

• Apraksja wysuwania języka
• Apraksja chodu
• Apraksja ubierania się
• Apraksja powiek

Question 45

Agnozja

Answer 45

• Nabyta niemożność rozpoznania znaczenia (interpretacji) bodźca mimo braku zaburzeń podstawowych modalności czucia
• Ocena agnozji wymaga wcześniejszego wykluczenia zaburzeń czucia, gł. zmysłowego (np. niedowidzenia połowiczego, niedosłuchu, itp.)

Question 46

Agnozja apercepcyjna

Answer 46

Chory mimo zachowanej sprawności narządu wzroku nie rozpoznaje przedmiotów, nie potrafi skopiować rysunku i nie potrafi rozpoznać różnic między przedmiotami

Question 47

Agnozja asocjacyjna

Answer 47

Chory widzi przedmioty i potrafi np. skopiować dokładnie rysunek, ale nie potrafi rozpoznać narysowanych przedmiotów
Uszkodzenie: przyśrodkowa część płata potylicznego lewego

Question 48

Prozopagnozja

Answer 48

Niezdolność do rozpoznania twarzy (chory widzi twarz i opisuje jej szczegóły, ale nie jest w stanie rozpoznać np. członka rodziny)
Uszkodzenie: okolica potyliczno-skroniowa po prawej lub obustronnie

Question 49

Agnozje słuchowe

Answer 49

• Agnozja słuchowa (głuchota korowa) niemożność rozpoznania dźwięków
• Czysta głuchota słowna nierozpoznawanie słów przy rozróżnianiu innych dźwięków

Question 50

Agnozja dotykowa

Answer 50

• Niemożność rozpoznania przedmiotów dotykiem (zwykle przy uszkodzeniu płata ciemieniowego półkuli mózgu przeciwległej do badanej ręki)

Question 51

Zaniedbywanie (pomijanie) połowicze (stronne)

Answer 51

• Ograniczona zdolność chorego do reagowania i zwracania się ku nowym lub znaczącym bodźcom, w sytuacji, gdy bodźce te pochodzą z połowy przestrzeni (osobowej lub pozaosobowej) znajdującej się po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgowego (zwykle lewej strony ciała)

Question 52

Ekstynkcja bodźców równoczesnych

Answer 52

• Prosta metoda przyłóżkowej oceny zaniedbywania połowiczego
• Chory jest w stanie rozpoznać stronę ciała dotykaną przez badającego, jeżeli dotykamy jedynie jednej kończyny na raz
• Jeżeli dotykamy np. obu rąk jednocześnie, chory podaje, że czuje dotyk jedynie po jednej stronie (zwykle po prawej)
• Podobnie można badać zdolność chorego do zauważania ruchu palców w polach widzenia (najpierw pojedynczo, następnie jednocześnie w obu polach widzenia)

Question 53

Asomatognozja

Answer 53

nierozpoznawanie części własnego ciała (zwykle lewych kończyn)

Question 54

Anozognozja

Answer 54

nierozpoznawanie upośledzenia sprawności własnego ciała (zwykle lewych kończyn)