week 7 Flashcards
Wat is de definitie van astma?
Astma is een heterogene ziekte (heeft vele verschillende uitingen/aspecten) met meestal een chronische luchtwegontsteking. Het wordt gekenmerkt door klachten zoals piepen, hoesten, kortademigheid en druk op de borst in combinatie met een variabele luchtwegobstructie hetgeen kan wisselen over de tijd in frequentie en intensiteit.
Bij wie komt astma voornamelijk voor?
bij kinderen
Wat is astma bronchiale voor ziekte?
Astma bronchiale: een ziekte van de geleidende luchtwegen
Wat zijn de geleidende luchtwegen?
het gedeelte dat met kraakbeen omgeven is
Wat is het verschil tussen astma en COPD?
Bij COPD zijn vaak ook de longblaasjes betrokken.
Bij COPD gaan met name alveolaire septa kapot (ontstaan gaten in de longen). Bij astma zijn luchtwegen verdikt
Welke kenmerken zie je bij astma onder de microscoop en waar leidt dit toe?
De luchtweg is veel smaller bij astma. Ook zie je bij astma hyperplasie van spierweefsel, spierlaag is verdikt. Het meer aanwezige blauwe bij astma zijn mukuscellen –> bij astma verdikt
–> leidt tot luchtwegvernauwing
Hoe gaat de pathogenese van astma?
aanleg + prikkel –> inflammatie –> bronchiale hyperreactiviteit, oedeem, bronchoconstrictie, mucus, luchtweg remodelling en FeNO –> symptomen
Wat zijn de symptomen van astma?
· Kortademigheid
· Druk op de borst
· Piepen
· Hoesten
Zijn de symptomen van astma een goede voorspeller voor astma?
Symptomen zijn geen goede voorspeller van astma. –> geen relatie tussen klachten die iemand heeft en de mate van luchtwegvernauwing
Welke waarde is lager bij mensen met astma en waar duidt dit op?
1 seconde waarde is lager bij mensen met astma. Mensen met astma kunnen minder goed uitademen.
Welk medicijn krijgen mensen met astma vaak?
Mensen met astma krijgen vaak salbutamol –> luchtwegverwijder (werkt op spiertjes wand) –> makkelijker uitademen
Hoe wordt de reversibiliteit gemeten en welke waarden duiden op astma?
Na toediening van salbutamol wordt de reversibiliteit gemeten en deze duidt op astma wanneer: toename FEV1 met > 12% en > 200 mL na SABA
Wat is bronchiale hyperreactiviteit?
een overmatige reactie van de luchtwegen op aspecifieke prikkels
Wanneer is er sprake van bronchiale hyperreactiviteit?
Afname FEV1 met > 20% na oplopende dosis histamine/metacholine
Hoe werkt bronchiale hyperreactiviteit?
Prikkel –> zenuwen die met epitheel verbonden zijn raken gestimuleerd –> geven signaal door richting hersenstam –> signaal teruggegeven richting luchtwegen –> ontstekingscellen die daar aanwezig zijn storten toxische inhoud uit –> stimuleren gladde spiercellen –> contractie luchtwegen
Wat is de genetica van astma?
· Astma niet erfelijk, aanleg wel
· Familiaire component (als 1 van de ouders astma heeft is de kans dat het kind astma heeft 25-30%, als beide ouders het hebben dan zo’n 60%)
· Multifactorieel –> er spelen veel factoren een rol. Je moet zowel aanleg hebben als expositie (trigger) –> anders geen astma
· +- 25 genen betrokken bij astma –> hele complexe ziekte
· Gerelateerd aan immuunsysteem of inflammatie
Op welke 3 manieren kun je astma indelen
· Groep met gemeenschappelijke klinische kenmerken ontstaan vanuit interactie genotype en omgeving (= fenotype) bv early onset astma of obesitas astma
· Biologische mechanisme dat tot een observeerbare eigenschap leidt (= endotype) –> zegt meer over welke ontstekingsprocessen een rol spelen bv neutrofiele astma
· Signaalstof/cel die weergave is van onderliggende ziekte proces (= biomarker) bv eosinofiele granulocyt bij eosinofiele astma of FeNO
Tussen welke 2 typen astma wordt nu vooral onderscheid gemaakt
Nu vooral onderscheid tussen type 2 hoog astma en type 2 laag astma.
Bij welke ziektebeelden spelen Th1 cellen een rol?
- virus infectie
- tuberculose
- COPD
Bij welke ziektebeelden spelen Th2 cellen een rol?
- allergisch astma
- atopische dermatitis
- worminfecties
Wat is het klassieke astma type en hoeveel van de astma patiënten heeft dit type?
50-60% van alle astmapatiënten hebben eosinofiel astma –> klassiek type
Wat voor soort respons is er bij eosinofiel astma en hoe gaat die respons?
een klassieke Th2 respons
DC praat met Th2 cel (T-helper cel type 2) –> DC presenteert antigeen aan T-cel –> T-cel geactiveerd en gaat in actiestand –> T-cel maakt cytokines (signaalstoffen) –> type 2 cytokines sturen weer andere cellen aan –> ook wat signaalstoffen naar epitheel (bv aanmaken mucus en FeNO)
Welke dingen leiden uiteindelijk tot luchtwegvernauwing bij astma?
hyperreactiviteit van de luchtweg, bronchoconstrictie, weefsel remodellering en mucus hyperproductie.
Hoe kan ILC2 worden geactiveerd?
Door directe prikkeling door antigenen van het epitheel kan ILC2 direct worden geactiveerd –> leidt ook tot aanmaak van cytokines
Hoe kan je type 2 inflammatie meten in de praktijk?
FeNO meten: >20 ppb
Bloed EOS: >150 cells/microliter
Bij hoeveel % van de patiënten met astma is type 2 inflammatie aanwezig?
50-70%
Wat voorspelt een hoog FeNO?
Hoog FeNO voorspelt longfunctieverlies.
Mensen met een hoger FeNO (meer ontsteking) hebben sneller longfunctieverlies.
Wat is de ACQ?
· De ACQ is een gevalideerde vragenlijst met 7 items: klachten, gebruik medicatie en longfunctie (FEV1)
· Range is 0-6. Verandering van 0,5 punten is klinisch relevant.
Bij welke ACQ waarden heb je een goede controle, een matige controle of geen controle?
goede controle: 0,0 tot 0,74
matige controle: 0,75 tot 1,5
geen controle: 1,5+
Welke typen beschikbare medicatie voor astma zijn er?
· Luchtwegverwijdend
· Ontstekingsremmend
· Combinaties
· Biologicals
Welk type medicijn werkt goed op T2 inflammatie?
corticosteroïden
Welke oorzaken zijn er voor een slechte respons op inhalatie corticosteroïden + LABA?
· Verkeerde diagnose
· Bronchiale prikkels
· Therapie ontrouw
· Inhalatieproblemen
· Co-morbiditeit
· Ander endotype?
Wat voor respons is er bij T2 laag astma?
Th17 cellen en neutrofielen
Stimuleert meer neutrofiele inflammatie
Wat zijn de kenmerken van bloed eosinofielen en FeNO meten?
· Bloed eosinofielen
→ Makkelijk te meten
→ Gerelateerd aan exacerbaties
· FeNO
→ Voorspelt steroïdgevoeligheid
→ Relatie met ernst astma
Wat is de heilige drie-eenheid voor het bepalen van de mate van controle bij astma?
· ACQ
· Exacerbaties voorgaande jaar = verergering of toename van klachten
· Longfunctie: FEV1/FVC
Hoeveel procent van de mensen in de eerste lijn die ‘astma’ hebben en met een puffer rondlopen hebben eigenlijk geen astma?
20-30%
Waar helpen biomarkers ons mee?
Biomarkers helpen ons om het onderliggende astmatype vast te stellen.
Wat zijn de kenmerken van exacerbatie?
· Toename van klachten
· Als patiënt op de SEH komt wordt er een prednisonkuur gegeven
Welke score bij de heilige drie-eenheid voor asmtacontrole bepaalt hoe goed die is?
Wat je het meest rechts scoort bij de heilige drie-eenheid bepaalt de astmacontrole score, dus bij deze patiënt slechte astmacontrole.
Hoe slechter de astmacontrole, hoe … kans op exacerbaties
Hoe slechter de astmacontrole, hoe meer kans op exacerbaties
Wat zijn de bouwstenen van de astmabehandeling?
· Preventieve maatregelen (allergeenvermijding, educatie)
· Luchtwegverwijders (SABA, LABA, anticholinergica)
· Ontstekingsremmers (ICS, LTRA, theofylline, OCS, biologicals)
· Reconditioneren (dieet, bewegen, gedrag)
Waar zijn nachtelijke astmaklachten bijna altijd een teken van?
slechte astmacontrole
Wat zijn de risicofactoren voor levensbedreigend astma?
· Langer bestaand astma
· Slechte astmacontrole
· Afhankelijkheid van ocs
· Medicatie ontrouw
· Psychosociale factoren
· Slechte begeleiding
· Oudere leeftijd
· Roken
· Aspirine overgevoeligheid
· Eerdere opname in ziekenhuis voor astma
· Invasieve beademing ivm astma
Wat zijn de kenmerken van allergisch astma?
Mensen met allergische astma hebben vaker T2 hoog astma –> vaker positieve biomarkers voor ontsteking –> reageert goed op inhalatie corticosteroïden, maar mensen wel vaker exacerbaties
Bij mensen met allergisch astma heeft 90% ook last van hooikoorts.
Waar kijken we eerst naar bij moeilijk behandelbaar astma?
‘treatable-traits’
Wat zijn de kenmerken van het eosinofiel type astma en geen eosinofiel type astma?
· Eosinofiel type (60%) –> reageren over het algemeen goed op inhalatie corticosteroïden
Geen eosinofiel type (40%) –> reageren over het algemeen minder goed op inhalatie corticosteroïden (veel hogere dosis geven)
Wat voegen biologicals toe?
· Biologicals zijn heel specifiek
· Werking op T2 inflammatie
· Effect op:
→ Longaanvallen
→ Kwaliteit van leven
→ Astmacontrole
→ Longfunctie
→ Afbouwen prednison
· Veilig in gebruik
· Weinig bijwerkingen
Nadeel: ze zijn heel duur –> 20k per jaar
Bart heeft goeie respons op ICS, welk type astma heeft hij?
normaal astma
Emma heeft slechte respons op ICS en LAB, maar na dieet en bewegen goede controle, welk type astma heeft zij?
moeilijk behandelbaar astma
Ahmad heeft slechte respons op ICS en LABA en niks van het ABCDEF lijstje kan verbeterd worden, welk type astma heeft hij en wat kan je eraan doen?
ernstig astma –> in aanmerking voor biological
Waar leidt luchtwegvernauwing toe?
een lagere flow
Is er een flow aan het einde van de uitademing?
nee
Waar in de longen zit de meeste weerstand (luchtwegweerstand)?
In de eerste generaties vertakkingen
Wat gebeurt er met de flow bij astma?
· Afgenomen diameter van geleidende luchtwegen in astma zal zorgen voor een afname van flow
· Met name bij expiratie
Wat zijn tekenen van expiratoire flowlimitatie/obstructie?
· Verlaagde FEV1/FVC ratio (obstructief patroon flow-volume curve)
· Verlaagde PEF (kan, hoeft niet)
Wanneer is de FEV1 tov FVC ratio verlaagd?
FEV1 tov FVC ratio is verlaagd als die minder dan 70% is.
Hoever moet je zittenl van de standaarddeviatie om afwijkend te zijn?
Als je -1,64 van de standaarddeviatie zit is het afwijkend.
Z-score van -1,64 –> onderste 5% van de gezonde populatie
Dus lower limit normal (LLN) = < -1,64 SD (standaarddeviatie)
Is de luchtwegobstructie bij astma reversibel? En bij COPD?
ja, nee
Wanneer is de reversibiliteit significant ?
toename van FEV1 > 12% en > 200 mL tov baseline na bronchodilatatie
Wat is bronchiale hyperreactiviteit?
verhoogde prikkelbaarheid van de luchtwegen voor specifieke (allergische) en a-specifieke (chemische, fysische) prikkels die leidt tot expiratoire airflow limitatie
Welke typen provocatietesten heb je?
· Directe provocatietest of niet-specifieke test:
→ Directe prikkel van het gladde spierweefsel
→ Bronchoconstrictie –> bv histamine, metacholine
· Indirecte provocatietest of specifieke test
→ Bv inspanningsprovocatie
Wanneer heb je een positieve test bij histamine provocatietest?
Meer dan 20% daling (onder 80%) is positieve test bij histamine provocatietest
Wat zijn de kenmerken van inspanningsastma?
· Bij klachten na inspanning (5-10 min)
· Vooral bij droge koude lucht
· Met name hardlopen, schaatsen, zwemmen
Wat is de pathogenese van astma bij kinderen?
· Chronische ontsteking mucosa
· Contractie bronchiaal spier
· Mucusproductie
Luchtwegwand ‘remodelering’ –> als het probleem lang genoeg bestaat –> luchtwegwand wordt stijver en slijm dikker –> kan irreversibel worden
Welk type astma is vooral bij kinderen?
T2 meer allergische ontsteking, T1 meer bij infecties (en sigaretten roken enzo)
–> T2 bij kinderen vooral
Hoe ontstaan mestcellen bij prikkeling epitheel?
Ontstekingsstoffen komen vrij na prikkeling epitheel –> stimuleren eosinofiel om ook ontstekingsstoffen te producerren –> stimuleren ook B-cel voor maken IgE –> ontstaan mestcellen (belangrijk bij allergie)
Welke omgevingsfactoren kunnen astma veroorzaken/zijn belangrijk voor ontstaan astma?
· Allergenen (pollen, huisstofmijt, huisdieren)
· Rokende ouders of prenataal roken
· Kinderen die veel te vroeg geboren zijn
· Microbioom (bacteriën in je lichaam, vooral in darmen, ook in longen) –> welke bacteriën je bij je hebt in je longen en darmen kunnen het risico op astma verhogen? Dus verstoringen in de balans van bacteriën in je lichaam kunnen tot astma leiden. Vb keizersnede vs vaginale bevalling
· RS virus
· Ontwikkeling –> het moment dat je in aanraking komt met deze omgevingsfactoren bepaalt de kans op astma
· Luchtverontreiniging
· Dieet
Kinderen op boerderij minder kans op astma
Hoe … het kind, hoe groter de kans dat luchtwegsymptomen het gevolg zijn van een andere aandoening dan astma.
Hoe jonger het kind, hoe groter de kans dat luchtwegsymptomen het gevolg zijn van een andere aandoening dan astma.
Wat is stridor?
bovenin ademen –> meer hoog een probleem, niet in longen
Wat zijn de kenmerken van stikstofmonoxide in uitademingslucht?
· FeNO = biomarker van allergische luchtwegontsteking
· Verhoogd bij astma, reageert op steroïden
· Afkappunt 25 ppb
· Toepassingen bij diagnose, inschatten therapietrouw, fenotyperen, ernstig astma
Wat is de behandeling van astma niet medicamenteus?
· Voorlichting: war is astma, hoe werken medicijnen, voorkomen prikkels, astma actieplan
· Vermijden prikkels: sigarettenrook, e-sigaretten, allergenen
Gezonde leefstijl
Wat is de behandeling van astma medicamenteus?
· Inhalatiemedicatie
→ Corticosteroïden (ontstekingsremmers): centraal in behandeling
→ Luchtwegverwijders: kort/lang, beta 2 agonisten/anticholinergica
· Toedieningsvormen → Dosisaërosol met en zonder voorzetkamer → Ademgestuurde dosisaërosol → Poederinhalator → (vernevelaar) --> vaak niet bij kinderen, want erg groot en onhandig
Dosis van medicatie
Wat is de hoeksteen van de behandeling van kinderen met astma?
Inhalatiesteroïden
Neemt de prevalentie van astma af met de leeftijd?
Ja
Wat is de etiologie van COPD?
· Roken en luchtvervuiling
· Hostfactoren
· Genetische factoren
Wat is de pathobiologie van COPD?
· Verminderde longgroei
· Versneld longfunctieverlies
· Longschade
· Chronische inflammatie
Wat is de pathologie van COPD?
· Schade kleine luchtwegen
· Emfyseem - chronische bronchitis
· Overlapsyndromen
· Systemische effecten
Wat voor soort luchtwegobstructie is er bij COPD?
irreversibel