Week 2 Verbintenisrechtelijke Aspecten Van Schuld Flashcards
Wat is een kredietovereenkomst?
De definitie van een kredietovereenkomst staat opgenomen in art. 7:57 lid 1 onder c BW: ‘Een kredietovereenkomst is een overeenkomst waarbij een kredietgever aan een consument krediet verleent of toezegt in de vorm van uitstel van betaling, een lening of een andere, soortgelijke betalingsfaciliteit, met uitzondering van overeenkomsten voor doorlopende dienstverlening en doorlopende levering van dezelfde goederen, waarbij de consument, zolang de diensten respectievelijk goederen worden geleverd, de kosten daarvan in termijnen betaalt.’
waar gaat het arrest van 30 juni 2023 over?
Essentie
Informatie- en toelichtingsplicht van een kredietverstrekker
Feiten
Een consument had een lening afgesloten bij een kredietverstrekker en heeft later bezwaar gemaakt tegen de voorwaarden van de lening. De consument betwistte de rechtsgeldigheid van de leningsovereenkomst op basis van de vermeende tekortkomingen in de informatie die hij van de kredietverstrekker had ontvangen.
Rechtsvraag
Heeft de kredietverstrekker zijn informatie- en toelichtingsplicht naar behoren nageleefd volgens de relevante wetgeving en richtlijnen? Concreet ging het om de vraag of de kredietverstrekker voldoende en concrete informatie had verstrekt aan de consument voordat de lening werd afgesloten, en of de consument adequaat was geïnformeerd over de kosten en voorwaarden van de lening.
Overwegingen
De Hoge Raad oordeelde dat de kredietverstrekker in deze zaak niet voldoende had aangetoond dat hij aan zijn informatieverplichtingen had voldaan. Dit had impact op de rechtsgeldigheid van de leningsovereenkomst. De Hoge Raad benadrukte dat kredietgevers verplicht zijn om transparante en begrijpelijke informatie te verstrekken die de consument in staat stelt om een weloverwogen beslissing te nemen. Het niet voldoen aan deze verplichtingen kan leiden tot nietigheid of vernietigbaarheid van de overeenkomst.
In conclusie bevestigde de Hoge Raad dat de kredietverstrekker in deze zaak tekort was geschoten in zijn verplichtingen, wat consequenties heeft voor de geldigheid van de leningsovereenkomst en de rechten van de consument.
Rechtsregel
Kredietverstrekkers zijn verplicht om transparante en begrijpelijke informatie te verstrekken die de consument in staat stelt om een weloverwogen beslissing te nemen. Het niet voldoen aan deze verplichtingen kan leiden tot nietigheid of vernietigbaarheid van de overeenkomst.
Vindplaats belangrijkste rechtsoverweging
R.o. 3.2.9.
Waar gaat het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 8 december 2014 (CA Consumer Finance SA v. Bakkaus en Bonato) over?
In het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 8 december 2014 (CA Consumer Finance SA v. Bakkaus en Bonato) wordt aandacht besteed aan de uitleg van art. 5 en 8 van Richtlijn 2008/48. Art. 5 ziet op de precontractuele informatie en art. 8 ziet op de verplichting om de kredietwaardigheid van de consument te beoordelen. De richtlijn verzet zich (1) tegen nationale wettelijke regeling op basis waarvan de bewijslast betreffende niet-nakoming van art. 5 en 8 op de consument rust, en (2) tegen de regel dat gegevens een standaardbeding ervan uit moet gaan dat de consument heeft erkend dat de precontractuele plichten volledig en naar behoren zijn nagekomen waardoor de bewijslast wordt omgekeerd.
Art. 8 lid 1 Richtlijn 2008/48 staat toe dat de kredietwaardigheid van een consument beoordeeld wordt op basis van informatie die de consument zelf heeft verstrekt, zolang deze informatie vergezeld gaat van bewijsstukken. De kredietverstrekker is echter niet verplicht om deze informatie systematisch te controleren.
Art. 5 lid 6 Richtlijn 2008/48 staat toe dat de kredietverstrekker de consument een duidelijke uitleg geeft. Als uit de beoordeling van de kredietwaardigheid blijkt dat deze uitleg moet worden aangepast, moet dit gebeuren voordat de kredietovereenkomst wordt getekend.
Precontractuele informatie en de beoordeling van kredietwaardigheid van consumenten blijven belangrijke onderwerpen in alle richtlijnen. Het doel is om overmatige schuldenlast te voorkomen. Dit roept e vraag op wie verantwoordelijk is voor het voorkomen van zulke schulden. Hoewel een kredietverstrekker actuele informatie ontvangt en vertrouwt van zulke schulden. Hoewel een kredietverstrekker actuele informatie ontvangt en vertrouwt op de documenten die de consument aanlevert, kan deze niet voorspellen hoe de consument zich in de toekomst zal gedragen. Daarom ligt de uiteindelijke verantwoordelijkheid bij de consument zelf.
J.A. Braspenning, De beperking van het bestaande informatieparadigma
De wetgever heeft informatieplichten ingesteld om consumenten te helpen bij het maken van verantwoorde leenbeslissingen, met de verwachting dat consumenten op basis van deze informatie zelf goede keuzes kunnen maken. De vraag is echter of deze veronderstellingen juist zijn. Een kritisch onderzoek naar de effectiviteit van de huidige informatieplichten kan nuttig zijn.
In Nederland zijn er drie belangrijke regels voor consumptief krediet: 1) informatie over kredietproducten moet worden verstrekt, inclusief een waarschuwing dat lenen kosten met zich meebrengt; 2) een verplichte kredietwaardigheidstoets bepaalt het maximaal te lenen bedrag; 3) er zijn limieten aan de kredietvergoeding die een kredietverstrekker mag vragen.
Hoewel de kredietwaardigheidstoets de financiële speelruimte lijkt te beperken, kunnen consumenten nog steeds aanzienlijke bedragen lenen. De kredietverstrekker moet voldoen aan de informatieplichten volgens art. 7:61 BW, en de consument is verantwoordelijk voor zijn leenbeslissingen op basis van de verstrekte informatie.
Het huidige beleid gaat ervan uit dat meer informatie altijd leidt tot betere beslissingen. Dit rust op twee aannames: 1) dat gestandaardiseerde kredietinformatie de beslissingen van consumenten positief beïnvloedt; en 2) dat consumenten in staat zijn om zelfstandig verantwoorde keuzes te maken. Deze aannames worden vaak niet volledig onderbouwd in de praktijk.
Informatie speelt een belangrijke rol in het Europese recht, waarbij informatieplichten relatief goedkoop en weinig ingrijpend zijn, en de autonomie van consumenten respecteren. De levenscyclus van een informatieplicht begint bij wetgeving en verloopt via bedrijven die de informatie verstrekken aan consumenten. Echter, in de praktijk kunnen er problemen optreden: 1) veel mensen lezen informatie niet goed; 2) degenen die de informatie lezen, begrijpen deze niet altijd volledig; 3) zelfs bij goede informatieverwerking nemen consumenten niet altijd rationele beslissingen. Hierdoor wordt het beoogde effect van informatieplichten niet altijd bereikt.
V. Mak, HvJ EU 18 december 2014, C-449/13, ECLI:EU:C:2014:2464 (CA Consumer Finance SA v. Bakkaus en Bonato)
In deze zaak had de consument een lening van ongeveer € 20.000 genomen tegen een vaste rente, maar verzuimde te betalen. De kredietverstrekker startte een juridische procedure om het verschuldigde bedrag te innen. De rechter vroeg zich af of de kredietverstrekker voldaan had aan de informatie- en toelichtingsplichten zoals voorgeschreven in Richtlijn 2008/48 (art. 5 en 8) voor kredietverlening aan consumenten.
De rechter vraagt opheldering over de vraag wie bewijs moet leveren over de nakoming van de precontractuele verplichtingen, op welke wijze dit bewijs moet worden geleverd, welke voorwaarden zijn verbonden aan het uitvoeren van de kredietwaardigheidstoets en onder welke voorwaarden de kredietgever aan de toelichtingsplicht heeft voldaan.
De twee vragen die de Franse rechter aan het Europese Hof van Justitie (HvJ EU) voorlegt zijn: (1) of de kredietgever moet bewijzen dat hij de precontractuele verplichtingen heeft nageleefd; en (2) of een standaardbepaling in de kredietovereenkomst waarin de consument bevestigt dat de verplichtingen zijn nageleefd, voldoende bewijs levert. De kernvraag is dus wie het bewijs moet leveren en hoe dit moet gebeuren.
Art. 8 van Richtlijn 2008/48 vereist dat kredietgevers de kredietwaardigheid van consumenten testen. Hoewel de Richtlijn vermeldt dat ‘toereikende informatie’ van de consument in overweging moet worden genomen en dat mogelijk gegevensbestanden geraadpleegd kunnen worden (zoals BKR-toetsen), geeft het geen specifieke richtlijnen over hoe deze toetsen uitgevoerd moeten worden. Dit laat ruimte voor kredietgevers om zelf te bepalen hoe ze de toets uitvoeren, zoals ook aangegeven in overweging 26 van de Richtlijn.
De uitspraak van het Hof van Justitie in de zaak Bakkaus biedt echter enkele aanwijzingen over wat als ‘toereikend’ kan worden beschouwd. Het Hof benadrukt dat de beoordeling afhankelijk is van verschillende factoren, zoals de omstandigheden van de kredietovereenkomst en het bedrag van de lening. Gewone verklaringen van de consument zijn alleen voldoende als ze worden ondersteund door bewijsstukken. Dit betekent niet dat kredietgevers verplicht zijn om elk bewijsstuk systematisch te controleren. Het doel van de kredietwaardigheidstoets is om overkreditering van consumenten te voorkomen. Ook belangrijk is hoe de kredietgever de resultaten van de toets hanteert, bijvoorbeeld of hij een lening weigert op basis van de toets.
Ten slotte gaat het Hof in op de toelichtingsplicht van art. 5 lid 6 van de Richtlijn. Kredietgevers moeten een duidelijke toelichting geven zodat de consument kan beoordelen of de lening aansluit bij zijn behoeftes en financiële situatie. Het Hof verduidelijkt dat hoewel een passende toelichting vereist is, de kredietgever niet verplicht is om vooraf informatie over de financiële situatie van de consument te verzamelen.
R. Gellert, De Europese regulering van dark (commercial) patterns
Dark patterns zijn manipulatieve ontwerpmethoden in digitale interfaces die het besluitvormingsvermogen van gebruikers negatief beïnvloeden door hen te sturen, dwang uit te oefenen of te misleiden naar keuzes die vaak niet in hun eigen belang zijn. De Europese Unie werkt aan de regulering van deze dark patterns via twee benaderingen: specifieke technologische bepalingen en algemene wettelijke eisen met autonomiebegrinsel als een algemeen principe.
Dark patterns beïnvloeden gebruikers zodanig dat ze keuzes maken die hen niet ten goede komen (denk hierbij aan het opdringen van dure abonnementen bij online aankopen). Deze praktijken maken gebruik van het gebruik van cognitieve vooroordelen en de kennis van hoe en waarop gebruikers hun keuzes baseren. Er zijn juridisch vastgestelde grenzen wat betreft technieken die consumenten misleiden of hun beslissingsvermogen in de ene richting sturen die vaak nadelig kan zijn. Desondanks worden er nieuwe en innovatieve methoden gebruikt, en het belangrijk is voor het aangaan van toekomstige regelgeving (zoals de Europese Richtlijn oneerlijke handelspraktijken) relevant is na te denken hoe te beschermen tegen nieuwe generaties van consumenten benadeling zonder expliciete handspraktijken die binnen gedegen opkomen.
De EU benadert de regulering van dark patterns via:
1. Technologie-specifieke regels
2. Algemene principes zoals het autonomiebeginsel
Diverse Europese wetgeving verbiedt het misleiden of manipuleren van gebruikers door interfaces (zoals Digital Service Act in art. 25, maar ook Digital markets Act). Daarnaast is er een focus op het beschermen van de mentale autonomie van individuen, wat vraagt naar het beter niveau van bescherming dat moet worden geboden tegen deze manipulatieve praktijken.
U kunt de wijze waarop online overeenkomsten worden gesloten toelichten?
Aanbod en Aanvaarding: Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan. Online gebeurt dit meestal via een bestelproces of door akkoord te gaan met voorwaarden (bijvoorbeeld via een checkbox).
Elektronische Handtekening: Voor bepaalde overeenkomsten, zoals kredietovereenkomsten, is een geavanceerde of gekwalificeerde elektronische handtekening vereist om rechtsgeldigheid te waarborgen.
Informatieplichten: Bij online kredietovereenkomsten moet de aanbieder duidelijke informatie verstrekken over de voorwaarden, kosten en risico’s, conform de richtlijnen van consumentenrecht (bijvoorbeeld Richtlijn Consumentenkrediet).
Herroepingsrecht: Consumenten hebben vaak een wettelijke bedenktijd (bij kredietovereenkomsten meestal 14 dagen) waarin zij de overeenkomst zonder opgaaf van reden kunnen ontbinden.
Bewijsbaarheid: Een online overeenkomst moet juridisch aantoonbaar zijn. Dit vereist dat het proces goed wordt gedocumenteerd en dat de toestemming van de consument expliciet is.
Dit leerdoel vraagt om inzicht in hoe privaatrechtelijke regels, zoals de bepalingen in Boek 6 en Boek 7 BW, toegepast worden in de digitale context, met extra aandacht voor de bescherming van consumenten bij kredietovereenkomsten.
U kunt mogelijke ver- en misleidingen voor de consument die online contracteert (in een B2C-verhouding) in kaart brengen?
- Onduidelijke of verborgen kosten
Probleem: Extra kosten worden pas aan het einde van het bestelproces zichtbaar, zoals verzendkosten, administratiekosten of servicekosten.
Gevolg: De consument wordt misleid over de totale prijs.
Juridische bescherming: Artikel 6:230m BW vereist dat alle kosten vooraf duidelijk worden vermeld. - Misleidende informatie over het product of de dienst
Probleem: De verkoper presenteert een product/dienst met onjuiste of overdreven claims over de kwaliteit, functionaliteit of prestaties.
Gevolg: De consument ontvangt niet wat hij verwachtte.
Juridische bescherming: Misleiding is verboden onder de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken en Artikel 6:193b BW. - Misleidende “aanbiedingen”
Probleem: Kortingen worden gepresenteerd alsof ze tijdelijk zijn of gebaseerd op een eerdere hogere prijs, terwijl dit niet klopt.
Gevolg: De consument voelt druk om snel te kopen, terwijl er geen werkelijke prijsvoordelen zijn.
Juridische bescherming: Prijsverminderingen moeten transparant en controleerbaar zijn, volgens de Richtlijn Prijsaanduiding. - Schending van informatieplichten
Probleem: Verkopers bieden onvoldoende informatie over belangrijke aspecten, zoals herroepingsrecht, levertijden, of de identiteit van de verkoper.
Gevolg: De consument kan niet goed beoordelen wat hij koopt of hoe hij zijn rechten kan uitoefenen.
Juridische bescherming: Artikel 6:230m BW verplicht verkopers om duidelijke en volledige informatie te verstrekken. - Oneerlijke algemene voorwaarden
Probleem: Contractvoorwaarden zijn onduidelijk, te ingewikkeld of bevatten onrechtmatige bepalingen, zoals buitensporige annuleringskosten of uitsluiting van aansprakelijkheid.
Gevolg: De consument wordt gebonden aan onevenredige verplichtingen.
Juridische bescherming: Algemene voorwaarden worden getoetst aan de “zwarte lijst” en “grijze lijst” van Artikel 6:236-237 BW. - Misleidende betaal- en annuleringsopties
Probleem: Verkopers maken annuleren moeilijk of bieden alleen dure betaalmethoden aan.
Gevolg: De consument wordt beperkt in zijn keuzevrijheid of moet extra kosten maken.
Juridische bescherming: De Richtlijn Consumentenrechten vereist eenvoudige en kosteloze annuleringsopties. - Nepwebwinkels en phishing
Probleem: Websites die legitiem lijken, maar consumentenbedrog plegen door geen producten te leveren of persoonlijke gegevens te stelen.
Gevolg: Financiële schade en verlies van persoonsgegevens.
Juridische bescherming: Consumenten moeten alert zijn; voorlichting en handhaving door toezichthouders zoals de ACM zijn belangrijk. - Dark patterns (manipulatieve ontwerptactieken)
Probleem: Websites gebruiken ontwerptechnieken om consumenten te misleiden, zoals het verbergen van de knop “annuleren” of het automatisch aanvinken van extra opties.
Gevolg: De consument stemt onbewust in met ongewenste verplichtingen.
Juridische bescherming: Artikel 6:193j BW verbiedt agressieve en misleidende handelspraktijken.
Conclusie
Bij online contracteren in een B2C-verhouding is het cruciaal dat consumenten goed worden beschermd tegen misleidende praktijken. Transparantie, eerlijkheid en naleving van informatie- en consumentenrechten zijn essentiële vereisten voor bedrijven. De Nederlandse en Europese wetgeving, zoals het BW en de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken, bieden consumenten belangrijke waarborgen.
Kun je informatie geven over de richtlijn kredietovereenkomsten?
Richtlijn (EU) 2023/2225
Deze richtlijn is de opvolger van Richtlijn 2008/48/EG en stelt nieuwe regels vast voor kredietovereenkomsten voor consumenten. Ze beoogt een sterkere bescherming van consumenten in een veranderende financiële markt, met aandacht voor online kredietverstrekking en de digitalisering van financiële diensten.
Belangrijkste Kenmerken en Innovaties:
Ruimer toepassingsgebied:
Richt zich op consumentenleningen vanaf €200, maar dekt nu ook kleinere kredieten (microkredieten) en grotere kredieten (boven €75.000), afhankelijk van het type.
Behandelt ook buy now, pay later (BNPL)-producten en alternatieve kredietvormen die vaak digitaal worden aangeboden.
Transparantie en informatieplicht:
Kredietverstrekkers moeten uitgebreide en heldere precontractuele informatie geven, afgestemd op digitale interfaces.
Standaardinformatieformulieren moeten begrijpelijker zijn en op alle apparaten goed leesbaar.
Beoordeling van kredietwaardigheid:
Strengere eisen aan kredietverstrekkers om de kredietwaardigheid van consumenten te beoordelen. Dit moet verantwoord en op basis van duidelijke criteria gebeuren.
Beperking van risicovolle kredietverlening, zoals leningen met hoge rentes aan consumenten met financiële problemen.
Bescherming tegen overmatige schuldenlast:
Kredietverstrekkers worden verplicht om consumenten te waarschuwen voor de risico’s van overkreditering.
Verplichtingen voor lidstaten om schuldhulpverlening te bevorderen.
Digitaal krediet en manipulatieve praktijken:
Beschermt consumenten tegen dark patterns of manipulatieve digitale marketing bij online kredietaanbiedingen.
Duidelijke richtlijnen voor reclame op sociale media en andere digitale platforms.
Herroepingsrecht:
Bevestiging van het recht van de consument om binnen 14 dagen zonder opgave van redenen de kredietovereenkomst te herroepen.
Sancties:
Lidstaten moeten doeltreffende, evenredige en afschrikwekkende sancties invoeren voor overtredingen van de richtlijn.
Richtlijn 2008/48/EG (oude richtlijn)
Achtergrond:
Richtlijn 2008/48/EG harmoniseerde regels voor kredietovereenkomsten binnen de EU, met als doel het verbeteren van de consumentenbescherming en het creëren van een interne markt voor consumentenkrediet.
Belangrijkste Elementen:
Toepassingsgebied:
Kredieten van €200 tot €75.000, met enkele uitzonderingen (bijvoorbeeld hypotheken).
Standaardinformatie:
Kredietverstrekkers moesten consumenten vooraf uitgebreide precontractuele informatie verstrekken (Europese Standaardinformatie voor Consumentenkrediet, ESIC-formulier).
Herroepingsrecht:
Consumenten konden binnen 14 dagen afzien van de kredietovereenkomst.
Kredietwaardigheidsbeoordeling:
Kredietverstrekkers waren verplicht om de kredietwaardigheid van consumenten te beoordelen op basis van voldoende informatie.
Reclamevoorschriften:
Kredietreclames moesten transparant zijn en essentiële informatie bevatten, zoals de jaarlijkse kostenpercentage (JKP).
Waarom werd Richtlijn 2008/48/EG vervangen?
De financiële markt is de afgelopen jaren sterk veranderd, onder meer door:
Digitalisering van kredietaanvragen.
Opkomst van buy now, pay later (BNPL)-modellen.
Meer grensoverschrijdende kredietverlening.
Noodzaak om consumenten beter te beschermen tegen overkreditering.
Richtlijn (EU) 2023/2225 speelt in op deze nieuwe uitdagingen door striktere en meer toekomstbestendige regels in te voeren.
Relevantie voor Verdiepend Privaatrecht en Kredietovereenkomsten
Beide richtlijnen behandelen essentiële onderwerpen zoals:
Contractuele vrijheid versus consumentenbescherming: Beperkt door eisen aan informatie, transparantie en kredietwaardigheidsbeoordeling.
Herroepingsrecht: Het recht van de consument om een overeenkomst te ontbinden, is een belangrijk voorbeeld van privaatrechtelijke bescherming.
Grenzen aan aansprakelijkheid en zorgplichten van kredietverstrekkers: Zorgt voor een balans tussen rechten van consumenten en belangen van kredietverstrekkers.
De nieuwe richtlijn benadrukt de noodzaak van sterkere consumentenbescherming in het digitale tijdperk en past perfect binnen de context van verdiepend privaatrecht.
