Week 2 Flashcards
Welke soorten aanvullende diagnostiek zijn er binnen de MDL?
- laboratorium: bloed, urine, feces, adem
- pathologie: biopt endoscopie
- microbiologie
- radiologie: MRI, CT, echo
Welke MDL-specifieke diagnostiek is er?
endoscopie= buis m camera n binnen en kijken -> anatomie en behandeling
- maag, slokdarm en duodenum: gastroscopie
- dunne darm: enteroscopie, videoscopie
- dikke darm: colonoscopie
- HPB-endoscopie: EUS, ERCP
X-slokdarm passage: barium ingeslikt -> anatomie en functie
Functieonderzoek
- manometrie= drukmeting in slokdarm op vers plekken tijdens slikken -> motaliteit
- pH-metrie -> reflux
Welke soorten preventie zijn er binnen de MDL?
Bevolkingsonderzoek
- darmkanker: fecestest in 55-75jr, als positief(bloed in ontlasting) endoscopie
Screening
- Barett oesofageus: gastroscopie
- levercirrose - HCC: echo abdomen, MRI
Wat is de indicatie voor endoscopie?
Melena, reflux, ulcus, passageklachten, coeliakie, ferriprieve anemie, rectaal bloedverlies, IBD(mn ziekte v Crohn), bevolkingsonderzoek, >50jr veranderd defecatiepatroon
Wat kun je op gastroscopie zien?
- reflux oesofagitis
- oesfageus carcinoom: surveilleren, classificatie, evt ook verwijderen
- varices slokdarm
- uclus pepticum
Hoe kun je onderzoek bij de colon doen?
colonosocpie of CT-colonografie m contrast.
Opsporen en behandelen poliepen via een snaar, EMR, endoloop of stents.
Hoe werkt HPB-endoscopie?
- lever: echo, fibroscan
- CT
- MRCP(MRI v/d pancreas en galwegen)
- ERCP: contrast in galwegen -> stents, galstenen verwijderen
- EUS= endo-echografie, van mediastinum of abdomen -> lymfeklieren zichtbaar, stents
Welke fasen zijn er in het slikproces? Welke functies hebben de pahrynx, U/LES en slokdarm?
Orale, faryngeale en oesofagiale fase. Alleen de orale fase is vrijwillig.
pharynx: bolus n slokdarm.
UES: poortwachter, beschermt luchtpijp t voedsel en reflux.
Slokdarm: bolus n maag(peristaltiek), verwijderd refluxmateriaal
LES: poortwachter, beschermt slokdarm t reflux
Hoe werkt de peristaltiek?
- Gelijktijdige inhibitie via cDMN en NO gehele slokdarm -> relaxatie
- sequentiele excitatie via rDMN en ACh -> contractie
Dit zijn slow waves.
Distale deel slokdarm bestaat uit unitary vezels gladde spier via EZS aangestuurd via interneuronen.
Input (para)sympaticus via dorsale motorkern.
Wat zijn oorzaken van dysfagie?
- slokdarmtumor: beligne of maligne → passagestoornis, leeftijd en afvallen
- Ontsteking: GERD
- Extra-oesofagale tumor: schildklier, mediastinum
- Hiatus hernia: veelvoorkomend
- Stricturen= vernauwingen agv ontsteking
- Divertikel: agv motaliteitsstoornis, cervicaal of epifrensich thv sfincter
- Motiliteitsstoornis: achalasie
- Neuromusculair/systemisch
Wat is dysfagie? Wat vraag je bij anamnese?
Passageklachten, voedsel blijft in slokdarm hangen. Alarmsymptoom, dus doorverwijzing.
- alleen vast voedsel of ook vloeibaar?
- intermittend of persistent?
- soort klachten(alarmsymptomen)
- eerdere bestraling
- systemische/neuro-musculaire ziekten
geeft richting, vaak aanvullend onderzoek nodig.
Wat is achalasie? Hoe behandel je dit?
Zeldzame motaliteitsstoornis in jonge pt.
Verlies ganglioncel plexius myentericus waardoor dysfunctie inhibitie neuronen LES -> geen peristaltiek en relaxatie LES.
Op een x-slokdarm passage geeft dit Bird’s beak sign en dilatatie.
Behandeling: LES pressure reduction
- medicatie
- pneumastische dilatatie
- myotomie en fundoscopie
- POEM(endoscopisch).
Wat is dyspepsie? En een uclus?
Verzamelnam maag-gerelateerde klachten bovenbuik zoals misselijkheid en pijn.
Wond epitheel d>0,5cm en in submucosa, anders aften/erosies
- ulcus ventriculi = in maag
- ulcus duodeni = in duodenum
Welke oorzaken van ulcera zijn er?
- infectie H. Pylori
- NSAID/aspirine: helft erosies maag, 15-30% ulcera bij endoscopie, ook risico bij lage dosis
Andere oorzaken - Maagkanker
- Andere infecties
- Andere medicatie
- Ziekte v Crohn
- Zollinger-Ellison syndroom= endocriene tumor produceert gastrine
- Ischemie
Hoe werkt de behandeling van een maagbloeding?
- gastroscopie
- injectie adrenaline(vasoconstrictie) + thermische(coagulatie)/mechanische(clip) therapie
- voorkomen shock: NaCl infuus, evt bloedtransfusie
- PPI: stolling beter bij hogere pH
Hoe werkt de medicamenteuze therapie van zuurgerelateerde problemen?
- zuurremmers: H2(histamine)-blokkers, PPI’s(= protonpompremmers)
- anti-H. Pylori therapie: PPI + 2 antibiotica
- stop NSAID of COX-2 selectief NSAID + PPI
Wat is zure reflux? Welke risicofactoren en consequenties zijn er?
Opkomen maagzuur agv open staan LES.
Hernia diafragmatica, overgewicht en roken.
- reflux oesofagitis
- Barett oesdageus
- adenocarcinoom
Hoe werkt de diagnostiek en behandeling van een slokdarmtumor?
- primaire diagnose: aard
- Operabiliteit: conditie pt
- Resectibiliteit
- Curabiliteit: uitzaaingen op afstand
Chemo en bestraling, daarna operatie
Palliatief: endoluminale stenting en (chemo)radiotherapie zodat weer slikken. 50% geneest.
Wat is het nut van maagzuur?
- beschermende werking
- denaturatie
- omzetten pepsinogeen, activatie lipase
- secretie intrinsic factor
Nadelen: ulcera, chemische reacties, veel energie
Hoe werkt de regulatie v/d maagzuursecretie?
antrum:
- D-cel: somatostatine -> - EC en parietale cel
- G-cel: gastrine -> + EC
EC(ook + d ACh): histamine -> + parietale cel
Duodenum: vetzuur en zuur ->
- GIP, secretine -> - parietale cel
- CCK: + D-cel
PGE2: - parietale cel
Hoe werkt de regulatie v/d gastrine en somatostatine secretie?
G-cel: gastrine
- rek wand, peptides en aminozuren +
- n. vagus: ACh, GRP +
D-cel: somatostatine
- zuur: +, - EC en G-cel
- CCK: +
Welke fase van maagzuursecretie is het belangrijkste?
Gastrische, stimulatie d rek en afbraakproducten. Hierna de cephale, n vagus stimulatie d ruiken voedsel. Intestinale(duodenum) is minst belangrijk, vooral remming agv vetzuren en zuur en stimulatie gastrine agv peptides en rek.
Hoe werkt de secretie van maagzuur?
Tubulo-vesciculair systeem in parietale cel
Histamine: cAMP -> eiwit kinases -> fosforylering -> vesicles fuseren
ACh en gastrine: Ca2+
Tubulo-vesicle: zuur gemaakt via koolzuuranhydrase-reactie.
- H+ via protonpomp n buiten t K+
- HCO3- via AE n buiten t Cl-
Netto an luminale kant HCl, HCO3- basolateraal
Hoe kun je maagzuur farmacologisch remmen?
- H2-receptor antagonist: zanatc
weinig bijwerkingen, minder effectief dan PPI, remt groei H. Pylori - PPI(protonpomp remmers): omeprazol
Prodrug: activatie bij laag pH
Hoe veroorzaken NSAID’s maagulcera?
Zwak zuur: protonering en trapping in maag(H+ weer vrij)
Remt COX1 dat PGE2 maakt
PGE2 stimuleert afigfte HCO3- en mucine en remt HCl -> beschermt maagwand tegen zuur en meer lokale flow en celproliferatie bij schade.
Wat zijn de functies van de pancreas?
Endocriene pancreas: bloedsuikerregulatie → insuline en glucagon uit b/a-cel
exocriene pancreas: productie en secretie
- spijsverteringsenzymen: eiwit, koolhydraat en vetafbrekend
- HCO3-
Welke celtypen zijn er in de exocriene pancreas? Wat is de functie en regulatie?
- acinair: eiwit/enzymen → CCK, gastrine
Regulatie: CCK via Ca2+, ook ACh - Ductulair: NaHCO3 vloeistof → secretine
- CFTR apicaal
- Open: Cl- recirculeert(AE) → afgifte HCO3-
- Andere transporters: gradient
Regulatie: fosforylatie CFTR
- Endocrien: secretine via cAMP
- Luminocrien: guanyline(acinaire cel) apicaal receptor
Hoe werkt de stimulatie v/d pancreassecretie?
- cefale fase: n. Vagus → proeven, ruiken → belangrijkste
- Gastrische fase: reflexbogen, gastrine
- Intestinale fase:
- I-cel: CCK → stimulatie afbraakprod, CCK-RF
- Afbraak klaar: trypsine breekt CCK-RF af → geen afgifte CCK(competitie)
- S-cel: secretine, HCO3- secretie → pH
- I-cel: CCK → stimulatie afbraakprod, CCK-RF
Hoe voorkomt de pancreas zelfvertering?
- zymogen gemaakt als pro-enzym(muv lipase en a-amylase)
- verpakt in granula
- tripsine inhibitor(TI)
- Enterokinase: alleen in wand duodenum, trypsinogeen → trypsine, splitst andere enzymen
Wat is exocriene pancreasinsufficiëntie? Welke klachten horen hierbij?
Enzymen werken niet goed waardoor voedsel niet goed afgebroken en malabsorptie
- steatorroe
- buikpijn
- gewichtsverlies
- tekort vetoplosbare vit: A, D, E, K
Welke oorzaken van exocriene pancreasinsufficientie zijn er?
- verminderde secretie: pancreatitis, CF
Acute: mn necrose, 1/5
Chronische: vaker, zichtbaar op CT - Obstructie d. pancreaticus: chronische pancreatitis, carcinoom
- Probleem duodenum: ziekte v Crohn, coeliakie, Zollinger-Ellison
Afname endogene stimulatie: minder CCK, secretine - Na operatie: pancreas, Roux-and-Y
Welke diagnostische testen zijn er voor exocriene pancreasinsufficientie?
- direct: IV secretine/CCK → via katheter secretie verzamelen
- V/d Kamer test: meten vetpercentage in feces na vetrijk dieet
- Ademtest: gelabeld in adem
- Feces elastase: vals positief diarree, passend beeld
Hoe werkt de behandeling van exocriene pancreasinsufficientie?
- PERT
- leefstijl: stop roken, drinken
- dieet: normaal vet, kleinere porties
- evalueren: tekenen minder?
Wat is het verschil tussen chronische en acute pancreatitis?
- bij acute is als genezen de pancreas normaal, bij chronische is altijd zichtbaar op beeldvorming(calsificatie)/functieonderzoek(insufficientie)
- chronische pancreatitis heeft een hogere mortaliteit(2-25% vs 50% over 25jr)
Hoe is de presentatie, diagnose, beloop en prognose van acute pancreatitis?
- erge bovenbuikspijn, uitstraling rug, misselijkheid, overgeven
- diagnose: klinische kenmerken + serum amylase/lipase 3x ULN
- vooral toxines, drugs en obstructie
- eerst steriele ontsteking(enzymen te vroeg geactiveerd), daarna necrose en evt infectie of pseudocysten -> multi orgaanfalen
- 80% mild, 20% ernstig(necrose, waarvan 70% steriel)
- biopt: vetneerslag, zwelling
Welke oorzaken van chronische pancreatitis zijn er?
- toxisch(alcohol, roken)
- idiopathisch
- genetisch
- autoimmuun
- recediverende en erge acute pancreatitis
- medicatie
- obstructie(biliair, galsteen blokkeert d, pancreaticus)
Hoe werkt de behandeling van chronische pancreatitis?
- pijn: medicatie, endoscopisch, operatie
- Exocriene insufficientie: PERT
- Endocriene insufficientie: insuline injectie
- Pseudocysten: endoscopisch draineren via maag, chirurgie
Wat zijn gevolgen van een vitamine B12 deficiëntie? Wat is de functie van vit B12?
- macrocytaire anemie
Ook agv pericieuze anemie(PC weg) en foliumzuur deficiëntie - neurologische problemen: demyelinisatie axonen
Vit B12 co-factor :
- methionine, THF(deriviaat foliumzuur)
- energiemetabolisme: methylmalonaat -> succinaat
Opname via endocytose
Hoe ontstaat een vitamine B12 deficiëntie?
- lage inname: vegetarisch/veganistisch dieet
- verstoorde eiwitafbraak, weinig maagzuur
- verlies cubuline receptor: ontsteking, resectie ileum
- weinig IF agv verlies parietale cel: auto-immuun gastritis -> injectie vit B12
Hoe werkt de opname van vitamine D? Hoe beïnvloed het de calciumopname?
- Vetoplosbaar, dus micelvorming en emulgatie m galzout. In darmepitheel diffusie en chylomicron.
- in lever en nier gehydroxyleert -> actief, [Ca2+] bloed reguleerd
- expressie apicaal ECaC, intracel calbindine en basolateraal Ca-ATPase in proximaal jejunum en duodenum
Wat is erfelijke hemochromoatose?
IJzerstappeling in cel d muatie HFE gen. TF-Fe3+ afgifte hepcidine via HFE eiwit(lever) -> remt FP -> meer Fe2+ intracel. Afwezig -> geen hepcidine -> volledige TF saturatie -> ijzeropname
- schade pancreas(DM), hart, bronze diabetes
- langzaam progressief, variabel
Testen: transferrine saturatie, ferritine, levertesten/hepcidine
Behandeling: aderlating
Wat is een Schatzki ring?
Een ringvormige strictuur geeft vernauwing distale slokdarm en dysfagie.
Onbekende oorzaak, behandeling dilatatie.
Wat is het Zolliger-Ellison syndroom/pernicieuze anemie? Hoe maak je onderscheid?
Een neuro-endocriene tumor die verhoogde gastrine afgifte veroorzaakt.
Auto-immuun ziekte waarbij verlies parietale cellen.
ZE syndroom: hoger serum gastrine en H+ secretie gestimuleerd d pentagastrine. Pernicieuze anemie: verhoogd serum gastrine, geen H+ secretie, ook niet bij pentagastrine.
