Week 2 Flashcards
blastocsyt: wat wordt wat
- trofoblast
- embryoblas
- trofoblast: extraembryonale embranen en placenta
- embryoblast: embryo > epiblast en hypoblast
gastrulatie: wat migreert
- wat wordt epiblast
epiblastcellen vervangen hypoblast en vormen endoderm
- mesoderm: laag tussen endoderm en ectoderm
- epiblast: ectoderm
wat ontwikkelt uit ectoderm
zenuwweefsel, epitheel huid, nagels haren en klieren
wat ontwikkelt uit endoderm
epitheel van tractus digestivus, lever, longen en blaas
Waaruit ontstaat urogenitaal stelsel: nieren ureters, blaas en urethra
intermediair mesoderm
noem drie nier structuren in craniocaudoale richting en wat ze worden
- pronephros nefrotomen: cervicale nefrostomie ontstaan en die zullen tot de mens nooit een functie hebben. Meest craniaal
- mesonephros nefrotomen: deze zal na 6e tot 10e week degenereren door functieverlies
> ductus mesonephricus (eindigt in cloaca/riool en is afvoerbuis): vervoert geproduceerde urine in richting van cloaca - metanephros: gevormde nefrotomen van mesonephros gaan in regressie en vormt tot metanefrogeem balsteem. Interactie tussen de ureterknop en het cap mesenchym van de metanephros reguleert de groei en vertakking van de tip van de ureterknop en vorming van de nierblaasjes. Ze hebben inducerende substanties en vormen nierblaasjes:
Kapsel van Bowman: functionele excretie unit van nier
Proximale tubulus
lis van Henle
Distale tubulus
Wat onststaat uit ureterknop
nierblaasjes
pelvis renalis : nierbekken
calyx major en minor: nierkelk
verzamelbuisjes
wat onstaat uit metanephros
distale tubulis
Lis van henle
proximale tubules
kapsel van bowman
wat onstaat uit sinuus urogenitalis
craniale wijde deel: blaas
nauwere caudale deel: urethra
meest caudale deel: urethra in penis en vestibulum vaginae bij vrouw
wat wordt allantois (eerst nog continu met blaas)
- hoe noem je als open blijft
ligament umbilicale medianum/arachus (fibrueze streng)
- pesisterende urachus: openverbinding met navel en urine lekt uit navel
Wat vormt trigonum vesicae
ductus mesonephricus en ureter(knopje) worden in achterwand blaas opgenomen: driehoekige gedeelte van blaas ligt tussen beide ureters en vormt ostium van urethra
Metanephros sacraal aangelegd maar komt op ….
- wat wordt hierbij gevormd
lumbaal > nieren stijgen op
- nieuwe nierarterien vanuit aorta en lager gelegen gaan in regressie
- accessoire nieraterien: blijven en gaan niet weg per ongeluk
wat is ectopische nier
hoger/lager dan normaal
- bekkennier: in bekken
- thoracale nier: in borsthortle
wat is hoefijzer nier
onderpolen van ieren fuseren met elkaar en blijft haken achter de m. mesenterica inferior
Waar ontstaan de gonade (testes en ovaria uit)
- oerkiemcellen: wand van dooierzak > zetten coeloomepihteel tot proliferatie
- lichaamsepihteel/coeloomepitheel > proliferatie > geslachtsplooien en steuncellen rond oerkiemcellen en Buien van Muller
- onderliggend mesenchym
waaruit ontstaan ductus paramesonephricus
- bij wie
buizen van Muller
- laterale zijde van mesonephros uit coeloomepitheel
Mannelijk geslachtsorgaan
- Hoe ontstaan
SRY gen > steuncellen tot sertolicellen
- testisstrengen gevormd met kiemcellen
- AMH (antiMuller hormoon) > degeneratie van buis van Muller
- mesenchymcellen worden Leydig cellen > testosteron productie > negarieve feedback GnrH
Functie testosteron bij mannelijk geslachtsorgaan
differentaitie van ductus mesonephricus of gang van wolf tot:
- vas deferens
- epidydimis
- ductuli efferentes
- vesicula seminalis (zaadblaasje)
+ omgezet tot dihydrotestosteron > ontwikkeling uitwendige genitalien, prostaat en bulbo-urethrale klieren
+ secundaire geskachtskenmerkem
hoe afdaling testes
retroperoterinaal aangelegd > afdaling naar scrotum door groei van lichaam
Gubernaculum (ligament tussen testis en scrotis) trekt testis richting scrotum door verkorting
Hoe vrouwelijk geslachtsorgaan gemaakt
steuncellen worden follikelcellen
Buizen van Muller fuseren caudaal en vormen uterus en boven vagina en niet gefuseerde deel tuba uterina
ductus mesonephricus in regressie
hoe onderste gedeelte vagina gevormd
zwellingen in sinus urogenitalis en bulbi sinovaginales
hoe dalen ovaria af in bekken
door ligamenten teres uteri en ligamentum ovarii proprium
Uitwendige geslachtsorganen man wat wordt wt
- tuberculum genitale
- sinus urogenitalis
- urogenitale plooien
- labioscrotale zwellingen
- tuberculum genitale: glans penis
- sinus urogenitalis: urethra penis
- urogenitale plooien: penis
- labioscrotale zwellingen: scrotum
Uitwendige geslachtsorganen vrouw
- tuberculum genitale
- sinus urogenitalis
- urogenitale plooien
- labioscrotale zwellingen
- tuberculum genitale: clit
- sinus urogenitalis: vestibulum vaginae
- urogenitale plooien: labia minora
- labioscrotale zwellingen: labia majora
waarvan is hypofyseachterkwab uitstulping van en waaruit ontstaan
dieencepahlon: neuraal weefsel en onderdeel hypothalamus
waarvan is hypofysevoorkwab uitstulping van en waaruit ontstaan
primitieve mondholte/ectodermale weefsel
bijnier productie
- bijniermerg
- bijnierschors
- bijniermerg: secretie van adrenaline en noradrenaline door sympaticus
- bijnierschors: steroidhormonen door hypothalamus: cortisol, aldosteorn en androgenen
bijnier ontwikkeling
- bijniermerg oorsprong
- bijnierschors oorsprong
- bijniermerg: neurale lijstcellen (rand van neurale plaats bij ontwikkeling van hersnenen en vormen ook sensibele ganglia en zachte hersenvliezen) daarom is ook soort ganglion
- bijnierschors: mesoderm en aangestuurd door adenohypofyse
Hypothalamus- hypofysaire-gonale as
- gevolg pulsatiel GnRH
GnRH op hypofsye voorkwab: - FSH - LH > gonade > geslachtssteroiden: koppelen terug op hypothalamus en hypofyse
wat zijn geslachtshormonen vrouw en man
oestrogeen en progesteron vanuit follikel in ovaria
testosteron van testikels
granulosacel: activines/nhibies aanwezig voor terugkoppelen systeem: alleen terugkoppeling hypofyse (oestrogeen en androgeen ook hypothalymaus en hypofyse)
Komt bij man en vrouw oestradiol voor en hoe geproduceerd?
ja, zie toets R&R
Hoe groei follikel
zie foto
primordiale follikel (slapend) > primaire follike met oocyt > FSH gevoelig waarbij vochtolte in follikel komt en steeds groter wordt > FSH en LH laag, waardoor niet meer follikel gerijpt > piek LH: uitstoten oocyt en restant/gele lichaam ondergaat vernadering en bereidt baarmoederslijmvlies voor op innesteling voor bevrucht eicel. Geen bevruchting? gele lichaam vergaat en wordt litteken
waaruit bestaat follikel en functie
- binnen: functie
- buiten
foto
- binnen: granulosacellen > corona radiatia rond eicel. > reageren op FSH en maken van andriosteendion oestradiol en komt in follikel en in bloedbaan
- buiten: thecacellen > reageren op LH en zetten cholesterol om in androsteendion en testosteron en gaan naar granulosacel
hoe kom je in puberteit
hypofyse en hypothalamus minder geveolig voor negatieve feedback gonadale steroiden= GENADOSTAT > GnRH pulsgenerator langzaam opgang en oestradiolproductie (zorgt voor uitrijping follikel) stijgt
Toename van leptine tijdens puberteit zorgt voor stimulatie van kisspeptine neuronen in area preoptia (hypothalamus) en nucleus arcuatus (hypothalamus) die bindt aan GnRH. GnRH wordt pulsief gemaakt (stootjes), waardoor ook eisprong maar 1x per maand is.
wat is
- telarche
- pubarche
- menachre: wanneer
- telachre: begin borstgroei
- pubarche: pubisbeharing doro hormonen uit bijnier
- menarche: eerste menstruatie / einde puberteitsontwikkeling vrouw > steeds eerder
menopauze definitie
- hoezo hoge LH en FSH
- waarom verouderingsefecten
allerlaatste menstruatie, een jaar na het moment vastgesteld rond 50 jaar en afgelopen jaren min of meer constant gebleven
Daarna postmenopauze
- weinig follikel > weinig oestradiol > weinig negatieve terugkoppeling
- lage oestrogeengehalte > verouderingseffecten met versnelling botafbraak, hoge RR, hoge risico hart en vaatziekten en kans op UWI
Ovariele cyclus
- folliculaire fase
- luteale fase
- folliculaire fase: variert en treert selectie van follikel op met dominantie waarmeer follikel extra gevoelig wordt. De rest gaat in artresie (celdood)
- luteale fase: 12-14 dagen en gedomineerd door progesteron en oestradiol. Voornamelijk in deze fase
Teken ovariele cyclus
- oestradiol
- progestaron
- lh
- FSH
- endometrium
check toets
dominante follikel: FSH daalt maar domante follikel groeit door door veel FSH receptoren, betere doorbloeding en meer aromatase en produceert oestradiol
> verhoging oestradiol zorgt voor negatieve feedback positief wordt en LH piek komt aantal uren voor ovulatie
Na ovulatie daling oestradiol want follikel is opengebroken
Progesteron geproduceerd door corpus luteum/ gele lichaam bij zwangerschap. Bij geen zwangerschap afname corpus luteum en daarmee ook progesteron en oestradiol waardoor afstoten van baarmoederslijmvlies: prostaglandine komt vrij en zorgt voor samentrekken van baarmoeder = kramp
Daling oestradiol en progesteron leidt tot verhoging LH en FSH waardoor volgende fase
wat is proliferatieve fase
en secretoire fase
proliferatieve fase: oestradiol om baarmoederslijmvlies te ontwikkelen
secretoire: progesteron zorgt voor optimale voorbereiden door voortzetting ontwikkeling baarmoederslijmvlies
Follikelontwikkeling
- tonische fase
- FSH gereguleerde groeifase:
- tonisch: follikel inactief en niet reageren op hormonale prikkel
- FSH gereguleerde groeifase: FSH afhankelijk > groeien door FSH stimulatie > dominantie berieken en LH gevoelig worden
FSH en LH
- halfwaardetijd
- halfwaardetijd GnRH
- wat meten voor pulsatiel GnRH afleiden
- LH kort en FSH lang > constanter patroon in concentratie van FSH. LH volgt wel pulsatiele caracter
- gNRH korte halfwaardetijd (2-4 min) > anders niet pulsatiel
- LH
wanneer afname GnRH
lager bij corpus luteum en nog lager zonder zwangerscahp waardoor degeneratie van corpus luteum
wat remt oestradiol
FSH, waardoor niet meer follikels worden gestimuleerd. Positeif bij dominantie (beste groei bij lage FSH) dan positeive feedback
wat is atresie
niet meer groeien van follikel
hoe ontstaat LH piek
- welk gevolg
negatieve naar positieve feedback van oestriadol op hypothalamus en hypofyse
- ruptuur follikel: ovulatie
- hervatten van meiosdeleing: finale oocytmaturatie
- instand houden van corpus luteum
waar bevruchting
ampulla van tuba (eierstok)
Hoe fertilisatie
eicel: 24 uur
sperma: 5 tot 6 dagen
spermacellen eten zich door corona radiata (mantel van granulosacellen waardoor eicel is omgeven) en bevruchten eicel > delen > blastocyst > innesteling baarmoederslijmvlies
corpus luteum
- onstaat uit
- produceert
- hoe instand blijven
- naam als corpus niet in stand blijft
- luteoplacentaire shift
- achtergebleven granulosacellen
- progesteron (en oestradiol)
- LH (en hCG): lijkt op LH, maar vele malen krachtiger.
- luteolyse
- placenta prdocueert LH en niet meer corpus luteum
waaruit onstaat AMH
- waarvoor gebruikt
anti muller hormoon > follikel
- neemt af en kan je aantal follikels zien net als inhibine B
- FSH neemt toe om te compesneren voor minder gevoelige ovarium
waarop hebben hormonen effect op qua lichaam
- progesteron
- oestrogeen
- testosteron
- progesteron: endometrium, borsten en brein
- oestrogeen: borsten, endometrium, lever, hart- en bloedvaten, botten en brein
- testosteron: libido en botten
wat is anovulatie
- oorzaak en behandeling
- slechte GnRH > FSH injecties waardoor rijping follikel en IVF: eicel in lab bevrucht en teruggeplaats
anticonceptiepil werking
- waaruit kan het bestaan
> oestrogeen of combi oestrogeen en progestageen
- ethinyl-estradiol: oestrogeenvorm > terugkoppeling negatief waardoor lage FSH
- leveonorgestrel (progestageen) onderdrukking LH en hierdoor geen progesteon uitgescheiden + endometrium niet goed voorbereid door + cervicale mcusu dikker waardoor zaddcellen niet goed richting baarmoeder en eierstokken kunnen + motaliteit van uterus en tubae uterina verminderd, waardoor eicel en spermacel niet goed kunne mingreren
> ovaria niet compleet uitgeschakeld.
hypothaamus-hypofysoaire-teticulaire as
FSH en LH > testosteron en klein beetje oestrogeen
spermatogene man
- wat belangrijk voor continue
- plaats
- leydigcellen
- sertollicellen
teken model
- testosteron: LH leidend en FSH controlerend
- tubuli seminferi met uitrijping in epiddymis: 90 dagen
- leydigcellen; cholesterol/androsteendion en testosteron naar bloedbaan o.vi.v van LH
- sertolicellen: oiv FSH uit testosteron oestrogeen en inhibine/actvine, AMH en ABP (androgeen bindend proteine)
wat is spermarche en hoe komt het
foto
aanvang van spermaproductie
- androgenen>
1. vanuit bijnieren uitrijping externe geslachtsorganen, prostaat en vesicuae seminales
2. testes: secundaire seksuele kenrmerken zoals stemomslag en beharingspatroon
Wat is ABP
androgen binding protein: regulerende functie constant houden van concentratie testosterin in tubuli seminferi > kan testosteron binden waardoor hoge conc. testosteron ontstaat en dat is nodig voor uirijping spermacellen
> .door binding kan teststeron niet worden omgezet in oestradiol en dat remt aanmaak in leydig cellen
dysregulatie van spermatogenese
- anabolen gevolg
- kalmannysndroom
sterke negatieve terugkoppeling > lage LH en FSH > lage eigen testoteronproductie > lage spermatogenese > atrofie tubuli seminiferi > kleine ballen
deel hypothalamus niet aangelegd > geen GnRH pulsatiliteit en anosmie (reukcellen uitzelfde weefsel ontstaan) > lage FSH en LH > geen ovulatie en spermatogenese en puberteitsontwikkeling
behandeling kalmannysndroom
hormooninjecties hCG (uit zwangere vrouw)en FSH/LH > activatie leydigcellen
toedienen gnrh erg duur en belstind
functie dopamine en noradrenaline op GnRH
Remt GnRH dopamine
stimuleert GnRH noradrenaline
waarom progesteron hoog na ovulatie
onderhoud endometrium
is voor follikelrijping pulsatiele LH en FSH nodig
nee, geen desensibilisatie plaats van receptoren wardoor geen pulsatiele afgitfte nodig is
hoe zorgt hoge LH voor vrijkomen oocyt
- week worden van folliculaire wand
2. meerprogesteron > vochtopname in follike > barst open
gevolg steroide hormonen
secudnaire geslachtskenmerken
follikelontwikkeling vrouwen en spermatogenese man
cryptorchisme
niet indalen van 1 of beide testes: belangrijk want temp van scrotum is lager en gunstiger voor spermatogenese > minder vruchtbaar
bijverschihnsel kalmannsyndroom
anosmie: verlies van reuk doordat beiden uit dezelfde oorsprong komen (gnrh en reukcel)
Syndroom van turner
- probleem
- ontbreekt X-chromosoom > geen rijping thecacellen > gonadortope hormonen/LH?en FSH verhoogd door geen negatieve feedback. Geslachtshormonen verlaagdl Hebben wel interne en externe genitalien, maar zijn klein en onderontwikkeld. Er is geen puberteitsontwikkeling door gebrtek oestrogeen. Vaak brede korte nek en opgezette handen en voeten. Problemen met nier, hart, gehoor en/of schildklier
kunnen syndroom van turner zwanger worden
- hoe wel
nee, bijna geen eicellen
- eiceldonatie, IVF, oestrogeensuppletie
wat is prikpil
eens in 12 maanden; alleen progestageen omdat dit langer halfwaardetijd heeft
monofasische anticonceptiva
21 dagen van cyclus innemen
multifasische anticonceptiva
2 a 3 verschilende hoeveelheden oestrogeen en progestaron en dosis verschlt
21 dagen
minipil
alleen progestageen, dagelijsk voor 3 a 4 weken lang. Dit si bij contraindicatie oestrogeen met hypertensie ov CVA. Kan endometriale bloedingen
wat is climacterium
overgangsfase voor menopauze
oorzaak opvliegers
hoge concentratie adrenaline en serotonine door daling oestrogeenspiegel > referentiewaarde in thermoregulatie verlaagd waardoor lichaam warmteafgifte doet
hoe hart- en vaatziekten in menopauze
oestrogeen zorgt voor botopbouw en vermindert botafbraak, aanmaak vit. D en calciumabsorptie uit voeding. Laag LDL en hoog HDL, wat beschermt tegen hart en vaatziekten. Secretie NO, waardoor vasodilatie.
stress-amenorroe
- behandeling
stress zorgt voor wegblijven mensturatie = amenorroe > verminderde afgifte GnrH > lage LH en FSH> lage vruchtbaarheid voor beschermen voor zwanbgerstchap omdat lichaam niet in goede staat hier voor is.
Toedienen LH/FSH en wegnemen stress
