Week 12 Flashcards
Wat is mitochondriële overerving?
- maternaal overervingpatroon en grote variabiliteit door heteroplasmie(= deel mitochondriën in cel met mutatie, verhouding doorgegeven mito’s anders)
- mitchondrieel gecodeerde ziektes: meestal meerdere organen aangedaan
- kerngecodeerde mitochondriële ziektes hebben ander overervingspatroon en al op kinderleeftijd tot uitting
Wat is imprinting? Wat is Angelman/Prader Willi syndroom?
- geïmprint gen staat uit
- Angelman: maternaal chromosoom 15 mist -> UPD paternaal, deletie maternaal, puntmutatie
Ernstige VB, epilepsie, vriendelijk, dysmorfe kenmerken nemen met leeftijd toe - Prader Willi: paternaal chromosoom 15 mist -> meerdere genen en allelen missen(puntumutatie kan niet)
Kleine lengte, overgewicht, hypotonie, VB
NB: Angelman/Prader Willi obv deletie met gezonde ouders is altijd de novo - kan icm bv autosomaal dominante overerving: imprinting v/h maternale/paternale allel
Dan alleen bij erving via man(bij maternaal) of vrouw(bij paternaal) is kind aangedaan, tussenliggende generaties overgeslagen
Wat is een mozaïek?
- constitutioneel mozaïek= in alle cellen uit vroeg embryonale cel, wisselende concentraties -> kan doorgeven aan kinderen, niet altijd in bloed zichtbaar
- somatisch mozaïek= tumor op 1 plek, niet altijd in bloed en niet naar kinderen
- kiemcelmozaïek= in geslachtscellen, kan doorgeven aan kind, niet in bloed zichtbaar
Dus: bij mogelijk de novo Duchenne toch IPD aan ouders
Wat is het Fragiele X-syndroom?
- FMR-1 gen: CGG repeat normaal <55, 55-200 premutatie en volle mutatie >200
- repeat verlengt alleen via vrouwen
- Pre-mutatie: deel krijgt POI of FXTAS
- Meest voorkomende erfelijke VB bij mannen
- Volle mutatie: alle mannen autisme en epilepsie, vrouwen: 50-70% VB
Dus: gezonde zoon van aangedane vrouw heeft normale X en kan geen pre/volle mutatie aan kind doorgeven + als kind aangedaan moet moeder pre-mutatie draagster zijn
Wat is een compound heterozygoot?
Iemand heeft 2 aangedane recessieve allelen maar elk allel heeft een andere mutatie -> toch ziek
Wat is hemofilie?
- erfelijke stollingsziekte waarbij weinig FVIII(A) of FIX(B)
- X-gebonden recessieve overerving
- aangedane mannen in zelfde familie hebben zelfde factor percentage
- draagsters wisselend aangedaan door scheve x-inactivatie
Wat is een gebalanceerde translocatie?
= deel chromosoom op ander chromsoom zonder dat materiaal mist/extra
- diagnostiek: karyotypering
- drager is gezond
- Risico op miskramen en VB in nageslacht
Wat is vesico-urethrale reflux?
= abnormale terugstroom urine van blaas naar nier/ureter
- kan UWI’s en pyelonefritis geven -> verlittekening nier en nierinsufficiëntie
- 5 gradaties obv mictiecystogram: 1 in ureter, 2+ tot in pyelum
- behandeling: AB profylaxe en observatie, als doorbraakinfecties of achteruitgang nierfunctie anti-reflux operatie(endoscopisch of ureterreïmplantatie)
Wat zijn urethrakleppen?
- dunne vliezen in plasbuis, stenose in proximale urethra
- alleen bij jongens
- 1/3 krijgt toch nierfalen en dialyse
- MCU: verwijding prostatische urethra(ook op antenatale echo)
- behandeling: cytoscopische klieving kleppen
Wat zijn de Tanner stadia?
Geven aan puberteit, 1 is niks
- Jongens: G1-5: genitaliën
- Meisjes: M1-4 à 5: borsten(gestimuleerd borstklierweefsel)
- P1-5: pubisbeharing
- A1-3: okselbeharing
Wat is een pubertas preacox?
Definitie: meisjes M2<8jr en jongens testis >/4ml <9jr
- Centraal of perifeer: LHRH test
Oorzaken
- premature adrenarche: bijnieren te vroeg actief; geen gevolg groei of botleeftijd
- verhoogde androgeenproductie: laag LH en FSH door late onset adrogenitaal syndroom, tumor in bijnier of testis/ovaria
- testosterongel familielid
- behandeling: injecties met remmers(GnRH agonisten/antagonisten)
- psycho-sociale impact: opvallen, ouder ingeschat, psychiatrische comorbiditeiten
Wat is een pubertas tarda?
Definitie: testis <4ml op 14jr+ of M1 op 13jr+
- laag LH en FSH: familair laat, centrale uitval(congenitaal of verworven)
- gonadale insufficiëntie: veel te hoog LH en FSH
- behandeling: puberteit induceren met testosteron/oestradiol in 3jr, GnRH/LH/FSH geven
- bij GnRH deficientie of gonadaal falen volwassen dosis voortzetten
Uitblijvende menstruatie: geen uterus, centrale uitval, prolactinoom, auto-immuun, POI, ondervoeding of over inspanning
Hoe werkt anamnese, LO en diagnostiek bij puberteit?
Anamnese
- puberteit ouders
- voedingspatroon/afvallen
- overmatig sporten
- symptomen chronische ziekte(coaliakie, schildklier)
- medicatiegebruik
- uitval hypofyse/hypothalamus
- gedragsproblemen en psychosociaalfunctioneren
- bestraling of chemo
- orchidopexie
LO: lengte en gewicht, syndromale kenmerken, Tanner stadia(jongens: testis volume), huid, oriënterend neuro onderzoek
Diagnostiek:
- handfoto: skeletleeftijd achter bij late rijping, voor bij te vroege rijping
- LH en FSH
- oestradiol of testosteron
- LHRH(GnRH) test: bij vroege puberteit -> LH en FSH al centraal geactiveerd?
Hoe werkt de start v/d puberteit? Welke hormonen spelen hierbij een rol?
- start in hersenen
- tijdstip familiair bepaald
- GnRH pulsatie geeft LH en FSH afgifte
- FSH: groei testis
- testosteron(uit testis/ovaria en bijnier): beharing, groei
- oestradiol: borstgroei
Start: jongens testisvolume >/4ml, meisjes M2
Wat is een UPJ stenose?
- stenose in overgang ureter en nierbekken
- subpelviene stenose; meest voorkomende oorzaak antenatale hydronefrose
- intrinsiek(in wand) of extrinsiek(door vaten naar onderpool)
- klachten: buikpijn, pijn in flank, misselijk, braken, hematurie
- complicatie: nierstenen, febriele UWI, hypertensie, verlies nierfunctie
- diagnostiek: echo, nierscan
- behandeling: pyelumplastiek, tijdelijke nierdrainage
Wat is premature pubarche?
P2 bij meisjes <8jr en jongens <9jr
Hoe werkt mictie? Wat verwacht je bij dwarsleasies?
- cortex: timing
- PMC in pons: coördinatie
- sacraal mictie centrum(SMC): versterking en finetuning
- synnergie: m detrusor(parasympatisch) moet contrahersen terwijl sfincter(somatisch) relaxeert
Cerebrale leasie: overactieve en stugge blaas, normotone bekkenbodem
Hoge dwarsleasie: overactieve blaas, dyssynergie
Lage dwarleasie: onderactieve en slappe blaas(acontractiel), detrusor areflexie
Via verschillende mechanismen(hoge druk, stuwing, UWI’s) nierschade
Hoe werkt de behandeling van neurogene baasstoornissen?
- intermitterende katheterisatie
- anticholinergica: werken op muscarine receptor
- botox
- neuromodulatie
Wat zijn oorzaken van premature thelarche?
- infantiele mammoplasie(minipuberteit)
- centrale pubertas praecox eci/tumor hersenen
-perifere pubertas praecox: McCune Albright, E2 producerende tumor, extern oestradiol - AO: X-hand → voorlopende skeletleeftijd bij langer bestaande, hogere E2 en grotere kans pathologie
- alarm symptomen: andere puberteitskenmerken, groeiversnelling en toename borstontwikkeling -> E2, LH en FSH bepalen
Wat zijn oorzaken van uitblijvende menarche?
- Weten of puberteit gestart
Diagnostiek - Hersenen
- GnRH deficientie: LH FSH en E2 meten
- LH/FSH uitval / asymptomatische tumor: PM, MRI
- Prolactinoom: prolactine
- Ondervoeding of over inpanning
- Ovaria: auto-immuun, Fragiele X, Turner(kleine lengte, POI), etc → LH, FSH, E2, AMH, inhibine B
- Perifeer: POI → LH en FSH verhoogd
- Uterus: geen uterus(echo), hematocolpos
Behandelen, geen nadelen: puberteitsinductie met oestrogeen pleister of pil over enkele jaren
Wat zijn disorders of sex development?
= ontwikkeling gonaden en/of genitaal anders verlopen
- Presentatie: antenataal, soms pas als kind(liesbreuk bij meisjes me testis) of volwassene
- virilisatie: cliteromegalie, fusie labia vanaf dorsaal
- ondervirilisatie: hypospadie, microtesits, niet ingedaalde testis
- indeling: 46XY(androgeenongevoeligheidssyndroom), 46XX(congenitale bijnierhyperplasie) of sex-chromsomaal(Turner, Klinefelter)
- diagnostiek: echo, hormonen en karyogram
Hoe werkt geslachtstoewijzing en behandeling bij DSD’s?
- geslachtstoewijzing obv verwachtte genderindentiteit, praktisch
- Prader: externe genitalia -> 1(vrouw)-5(man)
- meestal geen vroege operatie nodig: vanaf puberteit risico op kanker
- individuele afweging, kind meebeslissen
- zowel interne als externe genitalia kunnen afwijkend zijn
Hoe werkt ontwikkeling v/d gonaden?
- tot week 6 indifferente gonaden
- week 6: SRY gen aan -> SOX9 gemaakt -> testis gevormd(anders: ovaria)
- oiv Sox9 Sertoli cellen gevormd -> AMH maken -> gang van Muller weg(anders: eileider, uterus en bovenste deel vagina)
- FGF9 door SOX9, houd SOX9 expressie
- Leydig cellen maken testosteron: gang van Wolff behouden
- insuline like factor 3: indalen testis
- FOXL2 en WNT4 remmen FGF9 en SOX9
- week 9-14: uitwendig genitaal, DHT geeft mannelijk
