week 12 Flashcards
1
Q
Mechanische functies bot (3)
A
- Structuur
- Beweging
- Bescherming
2
Q
Synthetische functies bot (2)
A
- Vorming van bloedcellen
- Vorming van afweercellen
3
Q
Metabole functies bot (3)
A
- Opslag mineralen
- Opslag groeifactoren
- Endocrien orgaan
4
Q
Botmatrix samenstelling
A
- Mineraal (60%)
- Extracellulaire eiwitmatrix (30%)
- Bloedvaten (8%)
- Cellen (2%)
5
Q
Bot bestaat voor meerendeel uit (microscopisch)
A
Osteocyten
6
Q
Osteoclasten
A
Botafbrekende cellen
7
Q
Osteoblasten
A
Botvormende cellen
8
Q
Rijpingsproces naar osteocyt
A
Mesenchymale stamcel –> pre-osteoblast –> osteoblast –> osteoid –> osteocyt
9
Q
Functie osteoblast
A
- Maakt eiwitmatrix
- Reguleert mineralisatie (verkalking)
10
Q
Functies osteocyt
A
- Sensor mechanische belasting
- Reguleert botombouw
- Reguleert fosfaat homeostase
11
Q
Stamcel osteoclast
A
Hematopoietische stamcel
12
Q
Rijpingsproces naar osteoclast
A
Hematopoietische stamcel –> monocyt –> pre-osteoclast -(fusie-> osteoclast
13
Q
Osteoclast resorptie
A
- Verzuring (protonenpomp, HCl)
- Enzymen: afbraak tot eiwitmatrix (cathepsine K)
14
Q
3 belangrijkste eiwitten osteoclast vorming
A
- RANKL
- RANK
- OPG systeem
15
Q
Receptor osteoclastvorming
A
RANK
16
Q
Ligan osteoclastvorming
A
RANKL (RANK ligand)
17
Q
Decoy Receptor
A
OPG (Osteoprotegerine) alternatieve bindingsplaats voor RANKL
18
Q
+ uitscheiding RANKL
A
Osteoclast stimulatie
19
Q
+ OPG uitscheiding
A
Osteoclast remming
20
Q
Tijdens veroudering ligt de nadruk op ontwikkleing naar (type cel?)
A
Adipocyt
21
Q
Functies trabeculair bot
A
- Efficiente verdeling belastingskrachten
- Sterkte en elasticiteit
- Mineraal metabolisme
22
Q
Functies corticale bot
A
- Verzorgt biomechanische sterkte
- Aanhechtingsplaats voor pezen en spieren
- Bescherming van beenmerg met daarin stamcellen
23
Q
Periosteum
A
- Buitenkant botweefsel
- Link tussen bot en pees en bot en spieren
24
Q
Endosteum
A
- Binnenkant botweefsel
- Enkellaags
- Rol in groei en ontwikkeling bot
25
Botvorming start in
6e-8e week embryonale ontwikkeling
26
Endochondriale botvorming
MSC's --> Chondrocyten --> Kraakbeenmatrix
Primair ossificatie centrum --> Secundair ossificatie centrum
27
Corticale bot geometrie verandering bij veroudering
Diameter wordt groter --> poreuser
Meer oppervlak voor resorptie
28
Sclerostine
Remt osteoblast activiteit
29
Osteoporose
Meer botafbraak dan botopbouw (disbalans)
30
Sclerosteosis
Verlaagde sclerostine expressie (genetisch) in osteocyten
31
Fosfaat locatie
- Bot
- Kleine fractie in serum als inorganisch fosfaat
32
Calcium van belang bij
- Membraanpotentiaal
- Signaaltransductie
- Spiercontractie
- Bloedstolling
33
Fosfaat van belang bij
- DNA, RNA, ATP, ADP
- Fosforylering receptoren en eiwitten
34
Regulatie Ca door PTH
- PTH zorgt voor activatie 25(OH)D naar 1,25(OH)2D d.m.v. 1alfa-hydroxylase
- Toename Ca2+ en PO4 absorptie in darm lichaam in
35
Fracties calcium in circulatie
- Geioniseerd calciu (50%)
- Eiwit gebonden (40%), pH afhankelijk
- Gecomplexeerd calicum (10%) bv. citraat, sulfaat
36
Alleen het ______________ is biologisch actief
geioniseerde
37
PTH ligt deels opgeslagen in
Bijschildklier
38
Intestinale absorptie calcium (2 transport manieren)
- Actief: afhankelijk van 1,25-(OH)2D3, verzadigbaar
- Passief: Afhankelijk van gradient calcium lumen vs. bloed
39
Effecten calcitonine
- Directe remming osteoclastaire botresorptie
- Receptoren in de hersenen (pijn?)
40
PTH remt
De NaPi trnasporter in nier waardoor P reabsorptie geremd wordt
41
PTH stimuleert (2)
- 1-alfa hydroxylase waardoor vitamine D productie verhoogd wordt
- Osteoclastaire botresorptie via de osteoblast (+ RANKL, -OPG)
42
Verhoogd FGF23
Hele lage fosfaatspiegels
43
Primaire hyperparathyreoidie
Toegenomen PTH-afgifte op basis van primaire bijschildkierziekte
44
Secundaire hyperparathyreoidie
Toegenomen OTH-afgifte als gevolg van langdurige hypocalciemie
45
Tertiaire hyperparathyreoidie
Autonome PTH-overproductie in plaats van toegenomen PTH-afgifte in het kader van een secundaire hyperparathyreoidie
46
Hypercalciemie neurologische symptomen
- Concentratiestoornissen
- Depressie
- Verwardheid, coma
- Verminderde spierkracht
47
Hypercalciemie GI symptomen
- Misselijkheid
- Obstipatie
- Ulcus pepticum, pancreatitis
48
Hypercalciemie urologisch symptomen
- Polyurie (polydipsie)
- Nierstenen
49
Hypercalciemie cardiale symptomen
- Ritmestoornissen
- Bradycardie
- AV-block
50
PTH hoog hypercalciemie (DD's)
- Hyperparathyreoidie (primair/teriair)
- o.i.v. lithium
51
PTH normaal hypercalciemie (DD's)
Familiaire hypocaliurische hypercalciemie
52
PTH laag hypercalciemie (DD)
Vitamine D overdosis
53
PTH laag hypercalciemie én laag vitamine D (DD)
- Alsnog vitamine D overdosis
- Extrarenale 1alfa-hydroxylase activiteit
54
PTH hoog, inactief vitamine D laag, actief vitamine D laag (DD's)
- Osteolytische bot metastases
- PTH-RP producerend carcinoom
- Milk alkalisch syndroom
- Immobilisatie
- Thyrotoxicose
- Drugs (thiazides)
55
Osteoporose
Vermindering in botmineraal densiteit (BMD) en abnormale bot architectuur
56
Risicogroepen osteoporose
- Postmenopausale vrouwen > 60
- Mannen > 70
- Mannen en vrouwen met recente fractuur >50
57
Probleem bij osteoporose (fysiologie)
Disbalans tussen botproductie en botresorptie
58
Radiologische kenmerken osteoporose
- Densiteit (-)
- Dunneren cortex
- Abnormale botarchitectuur met verlies van secundaire bot trabeculae en prominente primaire trabeculae
- Fractures
59
Osteoporotische fractures van de wervelkolom kunnen leiden tot
kyphose
60
Gouden standaard kwantitatieve analyses bot
DEXA-scan
61
Loosers's zones
Zones waar botmatrix niet gecalcificeerd is
--> pseudofractuur
62
Naar welke component van het bot wordt bij DEXA-scan naar gekeken
Botmineraal
63
WHO criteria osteoporose
T < -2.5 SD (osteoporotische fractuur)
64
Klinische gevolgen wervelfracturen
- Acute chronische pijn
- Kyfose
- Lengteverlies
- Afname beweeglijkheid
- Uitpuilen buik
- Kortademigheid
- Depressie
- Verlies onafhankelijkheid
65
Klinische gevolgen heupfracuteren (vaak-minst vaak)
- Verminderde uitvoering dagelijkse activiteit
- Niet meer zelf lopen
- Permanente invalidde
- Overlijden <1 jaar
66
Osteoporose bij mannen
- Veel vaker een secundaire factor
- Alcohol-, corticosteroiden- gebruik
- Testosterondef.
67
Een prevalente wervelfractuur verhoogt/verlaagt de kans op een nieuwe fractuur
verhoogt
68
Glucocorticoid geinduceerde osteoporose
- Remming botaanmaak door versterkte apoptose osteoblasten en osteocyten
- Snel verlies BMD na starten
- Kan ook door onderliggende ziekteactiviteit komen
69
GC-gebruik en osteoporose: Formatie is meer/minder, resorptie is meer/minder
minder, meer
70
AO naar fractuurrisico
1. 50+ met recente fractuur (<2 jaar geleden)
2. Personen die met GC worden behandeld
3. Personen met risicofactoren voor een fractuur, zonder bovenstaande twee te hebben
71
AO 50+ met recente fractuur
- DXA en VFA
- LAB
- Valrisico
72
VFA
Vertebral fracture assesment
73
LAB AO 50+ recente fractuur
- BSE, Ca, albumine, creatinine, TSH, en 25(OH)D, alk. fosf.
- <70 jaar mannen: serum testosteron
(- Op ind.: eiwitspectrum, coeliakieserologie, PTH, 24u urine calcium en creatinine)
74
AO personen die behandeld worden met GC
- Indien prednison dosis > 2.5 mg bij personen van 40+
--> DXA en VFA
75
AO risicofacturen zonder fractuur of GC-gebruik > 60 jaar
- BMI <20
- Leeftijd >60/70
- Eerdere onrecente fractuur na de 50
- Ouder met heupfractuur
- Vaker vallen/immobiliteit in laatste jaar
- Roken/ alcohol
- Medicatie/ aandoening (in overleg)
76
FRAX
Fracture Risk Assesment Tool
77
Beperkingen FRAX
- Niet corrigeren voor: wervel fracturen, dosis en duur steroidgebruik. valevents
- Niet goed om mensen te selecteren voor AO
- Geen consensus over drempelwaarde voor behandeling
78
Niet-medicamenteuze behandeling osteoporose
- Lichaamsbeweging
- Niet roken en geen overmatig alcohol
- Niet te veel afvallen
79
Preventie osteoporotische fracturen
- Valpreventie
- Verminderen valinpact (heupbeschermer)
80
Dagelijkse aanbeveling calciuminname
1000-1100mg
81
Aanbeveling vitamine D
-Verhoogd fractuurrisico: 20 microgram =800IE
- Hoge doseringen vitamine D worden afgeraden omdat mogelijk valrisico verhoogd wordt
82
Medicamenteuze therapie osteoporose
- Remmers botafbraak (antiresorptiva)
- Stimulatoren botaanmaak (anabolica)
83
Bisfosfaten (osteoporose)
- Remmen functioneren osteoclasten
- Verlaging van botturnover
- Lichte stijging van BMD en verbetering van microarchitectuur
84
Effecten bisfosfaat : ALENDRONAAT & RISEDRONAAT bij osteoporose
- (niet-)wervel fx (-)
- heup fx (-)
85
Effecten bisfosfaat : IBANDRONAAT bij osteoporose
- (niet-)wervel fx (-)
- geen aangetoond effect heup fx (-)
86
Effecten bisfosfaat : ZOLEDEDRONAAT bij osteoporose
- Wervel fx (-)
- Heup fx (-)
- Mortaliteit na heup fx (-)
87
Effecten bisfosfaat : ALLE bij osteoporose
- Sterker effect op wervel- dan niet-wervel fx
- Door retentie in bot houden effecten op BMD en turnover enige tijd na staken aan
88
Bijwerkingen bisfosfaten
- Osteonecrose van de kaak
- Bij: orale bisfosfaten, hoge doseringen, tandheelkundige ingrepen
89
Denosumab
Voorkomt RANK binding en voorkomt osteoclast vorming, remmen botresorptie
90
Toediening denosumab
Subcutaan om de 6 maanden
91
Bijwerking denosumab
Bij staken behandeling hele snelle daling BMD
92
Bij stoppen denosumab
- Nooit zo maar stoppen
- Nabehandeling IV zoledronaat/ continueren
93
PTH en osteoporose
- Over algemeen gezien als hormoon dat botverlies geeft (katabool)
- Intermitterend toegediend geeft ander effect dan continue
- (+) activiteit osteoblasten met initieel botaanmaak zonder botafbraak
- (+) osteoclasten
- (+) botturnover
- Netto positieve balans
94
Sclerostine
- Remmer botaanmaak
- Alleen geproduceerd in skelet
- Afwezigheid: verhoogde BMD
95
Menselijk antilichaam tegen sclerostine
Romosozumab
96
Symptomen urolithiasis
- Nersteen: flankpijn
- Uretersteen: koliekpijn
- Blaassteen: strangurie
- Soms asymptomatisch
97
Koliekpijn
- Heftige pijn
-Aanvalsgeweijs
- Misselijkheid
- Bewegingsdrang
- Acute enkelzijdige flankpijn
- Flank naar lies
- Geen peritoneale prikkeling
98
Lokalisatie koliek
- Meestal vage regio
- Niet altijd op plaats patho.
99
DD acute pijn in buik/flank/rug (noem 3 min.)
- Koliek
- Pyelonefritis
- Pneumonie
- Cardiaa
- Acute Buik (appendiciti, maagperf. diverticulitis)
- Colitis
o.a
100
Epidemiologie urolithiasis
- 5-10% bevolking
- 30-50j max. incidentie
- Mannen 2x vaker dan vrouwen
- Neemt toe met welvaart
- 25% positieve FA
- Recidiefkans 50% binnen 10j
- 25% moet naar uroloog
101
Epidemiologie urolithiasis
- 5-10% bevolking
- 30-50j max. incidentie
- Mannen 2x vaker dan vrouwen
- Neemt toe met welvaart
- 25% positieve FA
- Recidiefkans 50% binnen 10j
- 25% moet naar uroloog
102
Stenen kunnen uit volgende materialen bestaan
- Calcium (80%)
- Struciet (11%, 'infectiestenen)
- Urinezuur (3%)
- Cystine (1%)
- Overig (genetisch-, medicatiesteen)
103
Harde stenen
- Wheweliet
- Brushiet
- Cystine
104
Zachte stenen
Struviet en urinezuur
105
Radiolucente stenen
- Urinezuur
- Cystine
- Struviet
106
Hoog-risico steenvormers
- Kind en adolescent die steen hebben gehad
- positieve FA
- Recidief
- Kort interval tussen 1e en 2e
- Brushietstenen
- Urinezuurstenen
- Infectiestenen
- Mononier
- Chronisch nierfalen
- Niertransplantaat
107
Steen gerelateerde ziektes (5, er zijn meer)
- Hyperparathyreoidie
- Metabool syndroom
- Minderal bone disorder
- Nefrocalcinose
- Polycysteuse nierziekte
108
Anatomische malformaties die kunnen leiden tot steen (4, zijn er meer)
- Medullaire spons nieren
- UreteroPelvicJunction
- Calix divertikel
- Ureter strictuur
109
Risico nierstenen door leefstijl
- Te weinig drinken teveel transpireren
- Hoog urine oxalaat: eigen aanmaak en dieet EN weinig Ca intake
- Hoog urine calicum: te veel zoutinname
- Laag urine pH: insulineres., zuurbelasting
- Hoge urine urinezuur: purine uit vless, vis en schelpdieren, alcohol en fructose
110
Alle steenpatienten standaard dieetadvies
- 2,5-3L/vochintake, pH neutrae drank --> diurese 2-2,5L/dag
- Groenten en vezels, normale calciumintakem beperkt zout-, dierlijk eiwit en vitamine suppl.
- BMI normaliseren, dagelijkse fysieke activiteit
111
Metafylaxe bij CaOx
- Hyperparathy. uitsluiten
- Hypercalciurie bestrijden
- (Enterale) hyperoxalurie bestrijden
- Hypocitraturie bestrijden
- Hyperuricosurie bestrijden
- Hoog natrium bestrijden
- Meer drinken en minder dierlijke eiwitten
112
Infectiestenen
- Urease producerende bacterie
- Urease breekt ureum af tot ammonium en hydroxide
- Samen met magnesium en fosfaat uit urine slaat amonium
113
ESWL
Extracorporal shockwave lithotripsy
114
Flexibele URS
- Steen in ureter, pelum/ calix < 15mm
- Nauwer voer- en spoelkanaal dan semirigide URS
- Ook bij bloedingsneiging mogelijk
- 70-90% steenvrij
115
Acute stenen
- Koorts
- Onhoudbare pijn
- Draineren
116
Electieve stenen
- Vergruizen
- Operatie
- Steenmateriaal bewaren voor patholoog
