Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Sýkla, Veiru og Öveirufræði > veirufræði og veirusýkingar > Flashcards

veirufræði og veirusýkingar Flashcards

1
Q

hvar getur veira fjölgað sér

A

aðeins innan lifandi hýsilfrumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

hvað umlykur erfðaefni veira? og hvaða hlutverki gegnir það

A

Capsid (hylki) sem þjónar verndandi hlutverki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

veirur eru annaðhvort úr RNA eða DNA

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

hvað er upphafsskref veirufjölfjöldunar?

A

Ensím

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

vex veira eða skiptir hún sér

A

hvorugt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

hvað sér um að fjölga veiruhlutum þegar að veira sýkir frumu?

A

efnaskiptakerfi hýsilfrumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

hvað gerist í lok fjölgunarferils veira?

A

það verður samsöfnun veirahluta innan hýsil frumunar og þannig myndast fullbúnar veiruagnir sem geta flutt erfðaefni veirunnar til annara fruma og sýkt þær

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

hvað er Virion (veiruögn)?

A

fullbúin veira utan frumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

hvað er virus (veira)?

A

nær bæði yfir veiruögn og nær yfir ýmis stig í fjölgunarferli veirunnar innan frumunar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

hvað eru virioids

A

úr litlu einþátta hringalaga RNA án próteina, valda sýkingum í plöntum, en óþekkt hvernig, stundum kallað veirungar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

hverju valda prion?

A

líklega bara prótein sem valda taugasjúkdómum í dýrum og mönnum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

hver er munurinn á veirum og bakteríum

A

veirur:
- óvirk utan frumu en virkjast innan frumu
- hvorki skipta sér né vaxa
- eingöngu innan frumu sýklar
- hafa annaðhvort DNA eða RNA (ekki bæði)
- mjög litlar á stærð (17 - 1500 nm)
- hafa próteinhylki, stundum veiruhjúpur
- eru framleidd eins og á færibandi

bakteríur:
- sjá sjálfar um eigin efnaskipti
- geta skipt sér og vaxið
- geta bæði verið innan frumu og utanfrumu
- bæði DNA og RNA
- geta verið stórar (300nm - 12cm)
- eru varin með fosfórlípíðhimnu og oft líka frumuvegg
- geta fjölgað sér sjálf annað hvort með kynlausri eða kynháðri leið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

hvaða lífveruru geta veirur sýkt?

A

allar gerðir: bakteríur, plöntur og dýr en þær sýkja alltaf bara ákveðna tegund lífveru eða frumugerð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

hvernig er flokkað veirur?

A
  1. gerð og útlits karnasýru veirunnar
  2. hvernig veiran fjölfaldar sig
  3. hvernig próteinhylkið lítur út (gomalaga/20flötungur)
  4. hvort veiruhjúpur er til staðar eða ekki
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

hvernig er genamengi veira sem valda sjúkdómum í fólki

A

flestar eru ssRNA og dsDNA

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

í hvað er ssRNA flokkað í?

A

positive strand, sem hægt að nota beint sem mót fyrir próteinframleiðslu í veirufjölgun

negative strand, fer fyrst í umritunarferli til að hægt sé að nota sem mót fyrir próteinframleiðslu í veirufjölgun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

hvaða þrenns konar uppbygginu hafa próteinhylki manna veira?

A
  1. Icosahedral, í laginu eins og gervihnöttur og getur verið annað hvort DNA eða RNA
  2. Helískt (gormlaga), RNA veirur sem hafa hjúp
  3. Complex uppbygging, stærstu veirunnar
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

hvað er uppbygging próteinhylkja (capsid)?

A

oftast gerð úr mörgum eins einingum

stundum með fleiri en eitt lag

Sumar veirur eru bara með próteinhylki,
engan hjúp og eru því ekki eins viðkvæmar fyrir
umhverfisþáttum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

fyrir hverju eru veirur sem hafa hjúp sem ysta lag viðkvæmar fyrir?

A

fituleysum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

við hvað myndast veiruhjúpur?

A

Hjúpur myndast við knappskot (budding) veiru gegnum himnu hýsilfrumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

út hverju er veiruhjúpur gerður?

A

Gerður úr próteinum, sem veiran myndar í frumunni og setur við himnuna (2 lög) og lípíðum frumuhimnu (2 lög)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

hvað er knappskot (budding)

A

það er ferli sem sumar veirur nota til að losa sig út úr hýsilfrumu eftir að hafa fjölgað sér inni í henni (góð mynd á glæru 16)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

hverju stjórnar stjórnprótín veiruagna?

A

stjórn á eigin erfðaefni og stjórn á hýsilfrumunni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

hvaða virk ensím þurfa sumar veirur að hafa með sér til umritunar?

A

RNA háðan RNA polymerasa

Reverse transcriptasi (gerir DNA eftir RNA)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

hvernig er sametning veiruhjúpsins?

A

innan við lípíð lag hjúpsins er prótein sem kallast M-prótein. M-prótein styrkir hjúpinn

á yfirborði hjúpsins eru prótein sem standa út úr lípíðlaginu og mynda odda eins. þessi prótein bindast hýsilfrumum og sýkja þær
- til dæmis hemagglutinin, neuraminidase (NA) og glycoprótein

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

hvað ræður hýsilvali hjúplausra veira?

A

kapsíðið því þær hafa ekki hjúpinn (og þá ekki próteininn)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

hver eru helstu prótein sem veirur tjá

A

byggingaprótein veira

ensím, sem sjtórna umritun og eftirmyndun erfðaefnis

stjórnprótein, stjórna tjáningu veirugenana

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

eftir hverju fer hraði fjölgunar veira?

A

eftir gerð veiru og hýsils

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

hvað er Eclipse tími og hvað getur hann verið langur?

A

notað er til að lýsa þeim tíma sem líður frá því að veira kemst inn í frumu þar til nýjar veirur byrja að myndast og berast út úr frumunni.
1 - 20 klst

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

hvað er veldisvaxartími og hvað getur hann verið langur?

A

sá tími sem það tekur veiru að fjölga sér í frumu

8 - 72 klst

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

í hvaða stig má skipta fjölgun veira

A
  1. festing við frumu
  2. innbrot í frumu
  3. losun kjarnsýru ur capsíði
  4. afritun erfðaefnis
  5. samsöfnun veiruhluta og losun
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

segðu frá festingu veiura við frumuhimnu (fjölgun veira)

A

hún byggist á bindingu milli próteina á veiruögninu og móttökum á frumunni

það ræðst af glýkópróteinum eða sértstakri lögun próteinhylkisins

festast á sérstaka staði sem mótefni og lyf bindast oft við ( þá kemst ekki veiran að of sýkir ekki)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
33
Q

hvaða tvær aðferðir eru notaðar við innbroti veiru í frumu (fjölgun veira)

A

viðtaka miðluð inntaka

samruni við frumuhimnu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
34
Q

segðu frá viðtaka miðlaðri inntöku (fjölgun veira)

A

svipað og þegar frumu innlimar sameindir (þegar veiran festir sig á frumuna)

þegar að veiran hefur bundist frumunni myndast lítil bóla utan um veiruan sem kallast endosome

síðan fer veiran inn í frumna og losnar úr bólunni og getur byrjað að fjölga sér

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
35
Q

hvað er samruni við frumuhimnu

A

þegar að hjúpuð veira rennur saman við frumuhimnuna og kemst inn í frumuna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
36
Q

segðu frá losun kjarnsýru ur capsíði (fjölgun veira)

A

þegar að veiran fer í gegnum ferli til að losa erfðaefnið burt frá hylki og
eða hjúp

Ensím fjarlægja burt hylki/hjúp en í sumum tilfellum þarf að notast við
veiruprótein til að klára ferilinn

Stærsti hluti eclipse tímans er á þessu skeiði

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
37
Q

hvernig er próteinmyndun og afritun erfðaefnis tvíþátta DNA veira

(glæra 12 í fjölgun frumna)

A

veiran kemur inn í frumuna
1. umritun úr DNA í early mRNA sem mynda svo early prótein (sem eru stjórnprótein)

2 og 3. erfðaefni fjölfaldast og fer aftur í umritun og þá myndast late mRNA. það fer síðan í þýðingu og myndar late prótein (sem eru byggingarprótein)

  1. samsöfnun veiruhluta og fjullbúin veira fer út við frumurof
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
38
Q

afhverju skiptir máli hvort RNA sé + eða - þegar að það kemur að fjölgun veira

A

það skiptir máli því plús RNA snýr eins og mRNA og getur farið beint í þýðingu í ríbósome

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
39
Q

hvaða tvö prótein þurfa mRNA í heilkjörnungum að búa til svo að fjölgun getur átt sér stað

A

RNA háðan RNA polýmerasa
capsíð prótein

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
40
Q

hvernig er ferli fjölgunar +RNA veira

A
  1. +RNA snýr eins og mRNA og fer því beint í þýðingu í ribósóm
  2. það myndast protein sem er RNA háður RNA pólýmerasi, hann fer að mynda -RNA út frá +RNA
  3. -RNA fer aftur í pólýmerasan og verður + sem getur þá bæði farið í að mynda meira af próteinum eða verið erfðaefni í dóttirveirunum
  4. samsöfnun veiruhluta (+RNA og prótein mynda veiruhlutana)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
41
Q

hvernig er ferli fjölgunar -RNA veira

A
  • RNA veirur hafa með sér RNA háðan RNA pólýmerasa
  1. þurfum að mynda +RNA fyrir þýðinguna með RNA háðan RNA pólýmerasa
  2. +RNA er þá bæði sett í ríbósóm og notað sem mót fyrir fjölfjöldun erfðaefnisins sem kemur út sem -RNA úr RNA háða RNA pólýmerasanum+
  3. samsöfnun veiruhluta
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
42
Q

hvernig er ferli fjölgunar á tvíþátta RNA veirum

A

erfðaefnið þeirra er í bútum (bæði + og - RNA)

veirunar bera með sér RNA háðan RNA pólýmerasa inn í heilkjörnungafrumur

  1. þessi RNA háður RNA pólýmerasi tekur +RNA strenginn og umritar hann í mRNA sem verður að próteinum
  2. getum líka notað +RNA strengin til að mynda nýjan -RNA streng með RNA háðum RNA pólýmerasa

getum notað -RNA streng til þess að mynda nýtt tvíþátta RNA

  1. myndast veiruögn
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
43
Q

hvað eru retró veirur

A

+RNA veira sem nota DNA milliskref

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
44
Q

hvernig verður fjölgun retró veira (+RNA veira sem nota DNA milliskref)

A

þær bera með sér RNA háður DNA polymerasi

  1. einátta RNA erfaðefni retró veira er breytt í tvíþátta DNA þegar að veiran er komin inn í frumuna með RNA háðum DNA pólýmerasa.
    - þetta tvíþátta DNA er innlimað í DNA frumunar með ensími sem kallast integrasi
    - fruman getur umritað þetta veiru-DNA og búið til veiru mRNA
  2. veiru mRNA er notað til að búa til prótein veirunar sem eru myndun af sama ferli og fruman notar til eigin próteinmyndunar
  3. samsetning veiruhluta
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
45
Q

hvar verður samsöfnun veiruhluta hjá RNA veirum og DNA veirum

A

RNA veirur: á sér stað í umfrymi

DNA veirur: í kjarna, DNA veirur þurfa því að láta flytja capsíð próteins inn í kjarna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
46
Q

hvernig losna hjúplausar veiruagnir úr frumu

A

þegar að veiruagninar eru tilbúnar losna þær út við frumudauða

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
47
Q

hvernig losna hjúpapar veirur úr frumu

A

það festist veiruprótein í frumuhimnu

krjarnin með erfðaefni veirunnar safnast rétt við frumuhimnuna þar sem veirupróteinin eru

kjarnin tengist frumuhimnuni og myndar hjúp utan um veiruagningar,

þá bungast frumuhimnana út og veiruagnir losna smám saman frá frumunni (þetta ferli kallast knappskot)

losun þeirra heldur áfram þar til gegndræpi frumunar er orðið of mikið of frumna deyr

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
48
Q

Dæmi um tvíþátta DNA veirur

A

Herpes simplex, adeno, CMV, papilloma, pox

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
49
Q

Dæmi um einþátta +RNA veirur

A

Nóró, rubella, poliovirus, enteró, corona

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
50
Q

Dæmi um einþátta –RNA veirur

A

Inflúensa, mislingar, hettusótt, RS

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
51
Q

Dæmi um Retróveirur

A

HIV, Visna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
52
Q

hvað er príón

A

prótein

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
53
Q

Príón er stabíll sýkill, hvað getur hann þolað?

A

suðu
uv ljós
próeinasa T

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
54
Q

hvað þarf að gera til að eyða sýkingarvirkni príón próteina

A

þarf að brjóta próteinið niður eða afmynda það
til dæmis með því að nota bruna eða klór

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
55
Q

Gen sem skrá fyrir príon prótínum (PrP) finnast
í flestum dýrategundum

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
56
Q

PrP- mýs (búið að fjarlægja PrP) lifa af og þroskast eðlilega með nokkurm breytingum, hverjar eru þær?

A

Lítilleg óeðlileg hegðun
* Hafa færi hvatbera
* Bygging hvatberana breytt
* Virkni hvatbera einnig breytt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
57
Q

hvað gerist við PrPc í sjúkdómum

A

virðist koma inn samskonar prótein þó með breyttu formi (leysni, þrívíddar-byggingu o.fl) og valda breyttu formi próteinsins
PrPc verður að PrPsc
Fruman heldur áfram að mynda PrPc en það breytist alltaf yfir í PrPsc

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
58
Q

PrPsc er smitandi

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
59
Q

hvað er Transmissible Spongiform
Encephalopathy (TSE)

A

taugasjúkdómur þar sem að það verður upphleðsla próteinsins (PrPsc) í heila. Myndast svampkenndar vökvabólur í heila
virðist koma í veg fyrir að taugaboð ferðist eðlilega til heila
finnst í bæði mönnum og dýrum.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
60
Q

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í kindum

A

riðu/scrapie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
61
Q

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í nautgripum og hvað er haldið að orsaki það

A

Bovine spongiform encephalopathy -(BSE)
veldur mad cow disease
úr fóðri með dýraafturðir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
62
Q

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í minkum og hvað er haldið að orsaki það?

A

Transmissible mink encephalopathy - (TSE)
úr fóðri með dýraafturðir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
63
Q

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í hreindýrum

A

Chronic Wasting Disease (CWE)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
64
Q

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í mönnum

A

Kuru

Creutzfeldt Jacob disease (CJD):

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
65
Q

dæmi um fólk sem hefur smitast af kuru

A

Fore fólkið á Papúa Nýju-Gíneu vegna mannáts

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
66
Q

hvernig smitast Creutzfeldt Jacob disease (CJD):

A

Vefjaflutningur
* Vaxtarhormón
* hornhimna (undir 5% tilfella)
* Smitað nautakjöt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
67
Q

hver er munurinn á CJD sporadi og CJD familial

A

CJD sporadi - stök tilfelli þar sem uppruni er óútskýrður

CJD familial - er ættgeng stökkbreyting

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
68
Q

hvernig er sjúkdómsferill Creutzfeldt Jacob disease (CJD):

A

sjúkdómurinn kemur yfirleitt fram um miðjan aldur

meðgöngutími getur verið upp í 20-30 ár

Mikil einkenni frá miðtaugakerfi bæði andleg og líkamleg - Fyrst hegðunarbreytingar og svp skerðing á hreyfingu, endar hreyfingalaus og mállaus

dregur til dauð eftir 4-5 mánaða veikindi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
69
Q

hvað er Variant Creutzfeldt Jacob disease

A

sjúkdómur í mönnum sem líkist kúariðu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
70
Q

hvað er slæmt við prion sjúkdóma

A

ekkerr ónæmissvar
ekkert bóluefni
engin meðferð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
71
Q

hvað er Morphological effects

A

þegar að veirusýkingar valda breyitngum á útliti/byggingu frumanna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
72
Q

hvað er Physiological and biochemical effects:

A

það eru frumulífeðlisfræðilegar breytingar

Til dæmis stöðvun eða breytingar á kjarnsýru framleiðslu, prótein myndun eða jónaskipta breytingar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
73
Q

hvað er Genotoxic effects:

A

það eru gena skemmdir, breytingar á fjölda litninga

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
74
Q

hvað er Biological effects:

A

líffræðilegar breytingar frumna

til dæmis breytingar á mótefnavökum og vexti

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
75
Q

hvaða mismunandi áhrif geta veiru haft á frumur og

A

Mismunandi áhrif eftir því hvaða veira og frumugerð er til staðar

frumudauði - þegar veiran skemmir frumuna svo mikið að hún deyr
Transformation - umbreytt erfðamengi frumna
Frumusamruni
Cytopathic áhrif - eru allar sjáanlegar breytingar á útliti frumna eftir sýkingu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
76
Q

dæmi um veirur sem valda frumudauða

A

Adenoveirur og Polioveirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
77
Q

dæmi um veirur sem breyta erfðamengi frumna

A

herpres veirur, HIV

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
78
Q

dæmi um veirur sem valda frumusamruna

A

Herpesveirur og paramyxoveirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
79
Q

hvað er Cellular shutdown

A

þegar veiran getur stöðvað próteinmyndun og eftirmyndun erfðaefnis frumunannar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
80
Q

hver geta áhrifin verið á frumur við veirusýkingar

A
  1. Frumu skemmdir - Gegndræpi frumuhimnunar getur breyst, safabólur leka ensímum sem valda
    skemmdum á frumunni.
  2. Yfirborð fruma getur breyst og orðið fyrir barðinu á ónæmiskerfinu.
  3. frumurof - veirur losna og geta sýkt aðrar
  4. Sumar veirur geta undir vissum kringumstæðum valdið illkynja breytingum á frumum
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
81
Q

Hvað er „syncytium“

A

Syncytium (risafruma eða samrunafruma) er fruma sem myndast þegar sýktar frumur renna saman

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
82
Q

Sjúkdómseinkenni eru ekki alltaf beint orsökuð
af veiruskemmdunum sem slíkum til dæmis ónæmissvari.

A

eins og lifrabólga

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
83
Q

hvað þurfa veirur að geta gert til að smita

A
  1. tengjast yfirborði hýsils eða gert innrás í vef
  2. dreift sér um líkamann
  3. skilað sér út frá hýsil til þess næsta
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
84
Q

hvernig reyna hýslar að verjast veirum

A

með húð (fiður og ull í dýrum) sýrur, gall og tár
ónæmiskerfið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
85
Q

hvar reyna sýklar að komast inn í líkamann

A

þar sem lifandi frumur eru uppi við yfirborð t.d. munnur, augu, kynfæri, meltingarvegur, öndunarfæri eða í gegnum húð með biti eða nálum.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
86
Q

hvernig geta mæður smitað nýbura sína með veirusjúkdómum

A

í gegnum fylgjuna
í gegnum fæðingarveg
og í gegnum brjóstamjólk

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
87
Q

hvaða veirur geta smitast frá móður til nýbura

A

Herpes 1 og 2
cytomegalovirus
immunodeficiency virus
rubella virus

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
88
Q

hvað er staðbundin sýking

A

þegar að Veiran dreifir sér á sama stað,vef, líffæri

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
89
Q

hvað er systemísk sýkingar

A

þegar Veiran dreifir sér í gegnum vef, með blóði td., frá upprunalega sýkingu um allan líkama

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
90
Q

hvað er staðbundinn dreifing á sýkingum á yfirborði

A

þegar að það sýkir yfirborð en ekki undirliggjandi vefi
til dæmis
- húð
- á votri þekju og með hreyfingu slíms í öndunarvegi
- í meltingarvegi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
91
Q

hvað er viremia

A

þegar að veira er til staðar í blóði

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
92
Q

hvað er dæmu um sýkingar sem flytjast með taugum

A

hundaæði og herpes

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
93
Q

hvernig geta veirur smitast í gegnum húð

A

með staðbundinni sýkingu í smásár
með biti liðdýra
með biti dýra
með nálum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
94
Q

hvað er ekki smiðleið veirusjúkdóma

A

þvagrás

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
95
Q

hvað er algengasta smitleið veirusjúkdóma

A

öndunarvegurinn

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
96
Q

dæmi um staðbundnar veirusýkingar í öndunarvegi

A

RS veira, influenza, adeno og rhinoveirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
97
Q

dæmi um systemískar veirusýkingar

A

hettusótt, mislingar, rauðir hundar, hlaupabóla

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
98
Q

hvað getur valdið því að veirusjúkdómar smitast í gegnum meltingarveg

A

með saur-munn smiti til dæmis þegar að:
Veirur komast í neysluvatn
flugur komast í mat
hendur ekki þvegnar
manna á milli þrátt fyrir hreinlæti, umönnun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
99
Q

dæmi um staðbundnar veirusýkingar í meltingarvegi

A

rota-, astro- og caliciveirur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
100
Q

hvað er viðvarnadi sýking?

A

Eftir sýkingu reynir líkaminn að losa sig við veiruna á 2-3 vikum, en stundum sest veiran að og veldur viðvarandi sýkingu sem getur verið til æviloka.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
101
Q

dæmi um veirur sem valda síðbúnum fylgikvillum eftir bráðasýkingu

A

mislingar (getur tekið 7-10 ár fyrir einkenni að koma fram eftir sýkingu) og JC veira (polyoma-PML)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
102
Q

segðu frá JC veira (polyoma-PML)

A

Áhrif á fólk með bælt ónæmiskerfi.
Veldur skaða á hvíta efni heilans.
Getur valdið alvarlegri fötlun og oft dauða.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
103
Q

hvað er krónísk sýking

A

sýking sem viðhelst í líkamanum (veiran alltaf finnanleg)
oft enginn sjúkdómseinkenni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
104
Q

dæmi um veirur sem valda krónískum sýkingum

A

lifrabólguveiru B og C
og HPV

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
105
Q

hvað eru hæggengar veirusýkingar

A

einkennast af löngum meðgöngutíma sjúkdóms
hægum sjúkdómi
Dregur til dauða

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
106
Q

dæmi um veirur sem valda hæggengum sýkingum

A

retroveirur og prionveirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
107
Q

hvað er latent(dul) sýking

A

þegar að veira er ekki finnanleg nema öðru hverju og veldur ekki sjúkdómseinkennum þegar að hún er í dvala

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
108
Q

dæmi um veiru sem veldur latent sýkingu

A

herpes

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
109
Q

hver eru fyrstu ónæmissvörin við veirusýkingum

A

Ósértækt bólgusvar
NK frumur drepa sýktar frumur (virkjaðar af interferon og öðrum cytokinum)
Cytolysis með veirusértækum T frumum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
110
Q

hvað er vessabundið ónæmissvar

A

þegar að við notum mótefni sem berast með líkmsvessum á sýkt svæði sem ónæmissvar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
111
Q

í hvað skiptist vessabundið ónæmissvar

A

Neutralization og mótefni sem drepa sýktar frumur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
112
Q

hvað er Neutralization ónæmssvar

A

Þegar mótefnin bindast veirunni með Fab-bindisetum sínum, þá hindra þau veiruna í að komast inn í frumur og sýkja þær.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
113
Q

hvernig ónæmissvar verður þegar að mótefni drepa sýktar frumur

A

Mótefnamiðlað dráp frumna:
- Þegar mótefnin hafa bundist yfirborði sýktrar frumu með Fab-hlutanum, þá tengjast þau ónæmisfrumum með Fc-hlutanum (Fragment crystallizable). Þetta merkir sýktu frumurnar og hjálpar ónæmisfrumum að finna og eyða þeim.

Komplement miðluð eyðing
Þegar mótefni hafa bundist yfirborði sýktrar frumu, þá virkjar það svokallað komplimentkerfi (complement system). Þetta er keðjuverkandi ferli þar sem prótein í blóðinu virkjast og ráðast á sýktu frumuna, sem getur leitt til eyðingar hennar.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
114
Q

hvað er minnsta þekkta DNA veiran

A

Parvoviridae

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
115
Q

hvað er eina þekkta einþátta DNA veiran sem sýkir mannfólk

A

Parvoveira B19

það er ekki hægt að rækta hana á rannsóknarstofu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
116
Q

hverju getaa B19 sýkingar valdið

A

Faraldsroði
Liðbólgur eða liðverkir (sérstaklega hjá fólki eftir kynþroska og algengarar hjá konum)
Tímabundin aplastísk krísa
Fósturbjúgur/fósturlát
Langvinn sýking með blóðleysi eða án

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
117
Q

segðu frá faraldsroða B19 sýkingar

  • hvernig smitast það
  • hver er meðgöngutími
  • hvernig eru einkennin
A

smitast í gegnum öndunarfæri
Um 50% sýkinga í börnum án einkenna
meðgöngutími er 1 vika
- fyrst kemur hiti (finnst í hálsi og mikið af veirum í blóði) og viku síðar útbrot
batnar vel

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
118
Q

hvernig breytingar verða á blóðinu við B19 sýkingar

A

Reticulocytar (forstig rauðra blóðkorna) minnka snemma í sýkingunni. Þetta er vegna þess að parvoveiran sýkir og eyðileggur frumur í beinmergnum sem framleiða rauð blóðkorn

Magn hemóglóbíns lækkar síðar í ferlinu vegna minnkaðrar framleiðslu rauðra blóðkorna. Það endurheimtist að lokum þegar framleiðsla rauðra blóðkorna byrjar aftur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
119
Q

hvernig er greint B19 veiruna

A

greint B19 veiru DNA í blóði með PCR og dot blot prófum.

oft nóg klínísk greining

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
120
Q

hvernig mótefnasvör verða við B19 veirunni

A

fyrst kemur IgM svar myndast um það bil 7-14 dögum eftir sýkingu
IgG mótefni myndast síðar og eru lengi í blóði eftir sýkingu. Þau veita langvarandi vörn gegn veirunni og eru til staðar í mörg ár eða jafnvel ævilangt eftir sýkinguna.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
121
Q

Parvoveira B 19 getur valdið
fóstursýkingum
Veldur ekki meðfæddum göllum eða
þroskaskerðingu
Oftast gengur meðgangan vel og án
fylgikvilla þrátt fyrir sýkingu!
getur valdið fósturláti –>
getur valdið fósturbjúg

A

Sýking fyrir 20.viku meðgöngu: Um 10% missa fóstrið
Sýking eftir 20.viku meðgöngu: Um 1% missa fóstrið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
122
Q

dæmi um hópa af einstaklingum sem eru ónæmisbældir

A

einstaklingar með Hvítblæði og aðrir illkynja sjúkdómar
HIV sýktir með langt genginn sjúkdóm
einstaklingar með Meðfædd ónæmisbælingar
Líffæraþegar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
123
Q

hvernig er greint B19 hjá fóstri

A

kjarnsýrumögnun á líknabelsvökva og IgM í naflasterngsblóði

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
124
Q

hvernig meðferð er við B19 veirunni

A

engin sérhæfð lyfjameðferð
batnar oftast að sjálu sér og myndar ævilangt ónæmi
Einangrun sjúklinga kemur oftast ekki að gagni (veirudreifing áður
en einkenni koma fram)
Engin veirulyf til gegn Parvo B19
Ekkert bóluefni til gegn Parvo B19

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
125
Q

hvaða aðferðir eru notaðar til greiningar á veirum í sýnum

A

leita að veirum og veiruhlutum eða mótefnum gegn þeim

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
126
Q

hvaða aðferðir eru notaðar til að leita að veirum án þess að rækta þær

A

PCR
rafeindasmásjá
ónæmisfræðilegar aðferðir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
127
Q

hvernig virkar PCR

A

alinn bútur erfðaefnis
Er margfaldaður með hjálp vísa (prímera) og polymerasa
Mögnun (amplification) erfðaefnis auðveldar greiningu með kjarnsýrupörun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
128
Q

PCR er mikið notað við greiningu veirusjúkdóma

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
129
Q

hvernig er leitað að veirum í sýnum með rafeindasmásjá

A

það er skoðað með neikvæðri litun þannig að umhverfið litist

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
130
Q

hverjir eru kostir við rafeindasmásjáskoðun

A

Gott fyrir óræktanlegar veirur
Gefur til kynna stærð og útlit
Hægt að finna “nýjar” veirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
131
Q

hverjir eru gallarnir við rafeindasmásjáskoðun

A

þarf dýra smásjá/ þjálfun
frekar seinleg í rútínu
þarf mikla þéttni veira í sýni
mismunandi veirur með líkt útlit t.d. allar
herpesveirurna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
132
Q

hvernig er leitað að veirum í sýnum með ónæmisfræðilegum aðferðum

A

sértækum tengslum mótefna og mótefnavaka

Indikatorkerfi
- IF: immunofluorescence (flúrskinslitun) mótefni merkt með fluorescein
- ELISA (EIA) enzyme immunoassay ensím merking
- RIA(radioimmuno-assay) geislamerking
- Agglutination - kekkjun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
133
Q

hvernig sýni er notast við til að mæla mótefni

A

blóðsýni og mænuvökvi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
134
Q

hvað er mælt í mótefnamælingum

A

binding mótefna við mótefnavaka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
135
Q

hvaða gallar fylgja mótefanmælingum

A

Erfiðar í ónæmisbældum
Blóðgjöf getur skekkt svarið um tíma

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
136
Q

hvað veirur eru iðrukveisuveiru

A

adenoveirur
astro
noro
sapo
rota veirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
137
Q

hvaða veirur eru öndunarfæra veirur

A

inflúensa A og B
RSV
Adenoveirur
hMPV
entero
Rhino
CoV (coronuveira)
SARS coronuveira 2

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
138
Q

hvernig smitast papillomaveirur?

A

með snertismiti
sýkja húð og slímhúð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
139
Q

Human papillomaveirur (HPV) - sýkja einungis manneskjur

A

þekktar yfir 200 tegundir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
140
Q

hvernig er uppbygging HPV

A

hafa tvíþátta hringlaga DNA
hafa ekki hjúp
Ekki hægt að rækta á rannsóknarstofu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
141
Q

Hvaða frumur og hvernig sýkja HPV

A

Sýkja basal frumur í flöguþekju
í gegnum sár,rispur í húð, slímhúð

þetta eru góðkynja æxli en sumir stofnar geta valdið illkynjameinum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
142
Q

Hvaða hlutverk gegna próteinin L1 og L2 í HPV (Human Papillomavirus)?

A

L1 og L2 eru aðalbyggingarpróteinin í HPV og mynda capsid veirunnar, sem er próteinhjúpurinn utan um erfðaefni hennar

L2 flytur erfðaefni í nýjar frumur
L1 myndar hylki veirunar utan um erfðaefnið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
143
Q

Hvernig hafa próteinin E6 og E7 áhrif á frumur og hvernig tengjast þau krabbameinsmyndun?

A

E6 og E7 próteinin eru stjórnprótein sem geta truflað starfsemi æxlisbælipróteina í frumum. E6 próteinið binst p53-próteininu, en p53 er lykilprótein í að hindra frumuskiptingu þegar skemmdir eru í erfðaefninu. E7 próteinið binst pRb-próteininu, sem stýrir frumuskiptingu. Þessi truflun getur leitt til stjórnlausrar frumuskiptingar og stuðlað að myndun æxla, sérstaklega hjá hááhættustofnum eins og HPV-16, HPV-18, HPV-31, HPV-33 og HPV-35.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
144
Q

hvernig dreifist HPV

A

Staðbundin sýking í húð eða
slímhúð
dreifir sér ekki um líkamann heldur með dauðum frumum sem losna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
145
Q

hvað finnast fullbúnar papilloma veirur

A

aðeins í efstu lögum húðar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
146
Q

hvernig sýkir HPV basal lagið og myndar vörtu?

A
  1. veiran sýkir neðsta lag húðfrumna í yfirhúðinni, sýktar frumur byrja að fjölga sér og dótturfrumur færast upp í næsta húðlag (prickle cells)
  2. þær halda áfram að fjölga sér vegna E-próteina og færast ofar
  3. þær byrjar að framleiða keratín og halda áfram að fjölga sér. Leiðir til þess að að ysta húðlagið þykknar og myndar harðnað lag af dauðum frumum, sem inniheldur smitandi veiruhluta.
  4. þegar að veirunar ná efsta hluta myndar hún fullþroskaða veiru sem eru smitandi þegar að húðfrumur flagna eða snerta annan einstakling
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
147
Q

hvaða einstaklingar eru í aukinni hættu á HPV -smiti í kynfærum

A

Ungum aldri við fyrstu kynmök
Fjölda einstaklinga sem haft kynmök við
Reykingum (skemmd slímhúð eða veikt ónæmiskerfi)
Öðrum sýkingum í kynfærum t.d. klamydíu
Veikluðu ónæmiskerfi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
148
Q

hvað gerist við erfðaefni HPV í illkynja meinum

A

erfðaefni veiranna virðist oftast
vera innlimað í erfðaefni
hýsilfrumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
149
Q

einkenni illkynja HPV meins í leghálsi

A

Blæðing úr leggöngum eftir samfarir
Óeðlileg útferð úr leggöngum
Verkir í kynfærum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
150
Q

hvaða HPV týpa myndar kynfæravörtu og vörtur í öndunarfæraslímhúð

A

6 og 11

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
151
Q

hvað eru margar HPV týpur sem eru hááhættustofnar

A

15 týpur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
152
Q

hvaða týpa HVP mynda flöguþekjukrabbamein í munni

A

16

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
153
Q

hvaða HPV týpur mynda vörtur á húð

A

1,2,3,4,7,10,15

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
154
Q

hvar finnst HPV 2 (verruca vulgaris)

A

á höndum og hnjám barna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
155
Q

hvar finnst HPV 3 og 10 (verruca plana)

A

á andliti og hné barna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
156
Q

hvað finnst HPV 1 og 4 (verruca plantaris)

A

illjum og hælum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
157
Q

hvar finnst HPV 6 og 11 (condyloma)

A

á kynfærum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
158
Q

hver er algengasta vartna á húð

A

verruca vulgaris/HPV 2

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
159
Q

hvaða meðferð er hægt að nota við vörtum

A

bíða hverfa flestar á 1-2 árum
Fjarlægja vörtu
Frysta, brenna eða nota frumudrepandi efni
Lyfjameðferð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
160
Q

er Smit af há áhættustofnum algengt og hver er meðaltími þeirra

A

mjög algent (80% 50 ára kvenna sýkst)
losnum við stofnanna á minna en 2 árum en meðaltími er 8 mánuðir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
161
Q

Hætta á illkynja meinum er mest ef sami stofn finnst yfir
langan tíma = viðvarandi (persistent) sýking af sama stofni

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
162
Q

hver er atburðarás frá sýkingu HPV til
leghálskrabbameins

A

HPV sýking af hááhættustofni

Viðvarandi sýking

Truflun á frumustarfsemi

Forstigsbreytingar á háu stigi

Ífarandi krabbamein

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
163
Q

staðreynd leghálskrabbamein HPV á íslandi

A

Um 19 konur/ári greinast
Um 6 konur/ári deyja

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
164
Q

hvernig er greint HPV

A

með PCR - prófum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
165
Q

í hvað skiptast HPV sýkingar í öndunarvegi

A

juvenile onset - þegar að barn oft undir 5 ára er talið smitast af móður í gegnum fæðingarveg

adult onset - smit við kynlíf (oral/genital contact) eða endurvakning latent HPV frá barnæsku

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
166
Q

hvaða meðferð er mið RRP (HPV í öndunarvegi)

A

skurðaðgerð þar sem vörtumyndanir eru fjarlægðar
þarf oft endurteknar aðgerðir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
167
Q

hvort er betra að meðhöndla HPV 6 eða 11

A

6

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
168
Q

Í stöku tilfellum getur RRP þróast út í illkynja mein

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
169
Q

hvort er betra að meðhöndla HPV+ eða HPV- í illkynja meinum í hálsi og
höfði

A

HPV+

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
170
Q

hvað er Epidermodysplasia verruciformis (EV)

A

Sjaldgæfur, arfgengur ónæmisgalli eða sýking hjá ónæmisbældir t.d. HIV sýktir

þetta eru Útbreiddar skemmdir á húð
getur valdið húðkrabbameini sérstaklega á svæðum sem sól skín á

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
171
Q

hvaða meðferðir eru til við papillomaveirum

A

Podophyllin og skyld
efni

Brottnám skemmda
- m/ frystingu
- m/ laser

Veirulyf
* Cidofovir
* interferon

Ónæmisaðgerðir
* aðallega hugsaðar gegn illkynja meinum
Verndandi bóluefni (eiga að hindra sýkingu)
Læknandi bóluefni (eftir að sýking hefur orðið)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
172
Q

hvernig virkar verndandi bóluefni geng HPV og úr hverju eru þau mynduð

A

oma í veg fyrir sýkingu
Myndað úr: L1 og L2 capsid prótein (tóm veiruhylki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
173
Q

hvernig eiga læknandi bólefni gegn HPV að virka og hvert er skotmark þeirra

A

Eyða sýktum eða umbreyttum frumum
Skotmark: veiru oncogenin E6 og E7, sem eru tjáð í gegnum öll stig krabbameinsmyndunarinnar og mögulega E2 (tjáð í eftirmyndun og umritun)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
174
Q

hvaða verndandi bóluefni eru til við HPV

A

Cervarix er tvígilt:
HPV 16 og 18

Gardasil er fjórgilt:
HPV 6, 11, 16 og 18

Gardasil 9:
HPV 6, 11, 16, 18, 31,
33, 45, 52 og 58

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
175
Q

hverjir sýkjast af polyomaveirur

A

Virðast ekki valda sjúkdómum hjá fólki með
heilbrigt ónæmiskerfi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
176
Q

hvernig er erfðaefni polyomaveirur

A

tvíþátta hringlaga DNA

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
177
Q

hvaða polyomaveirur finnst í músum og öpum og valda þær sjúkdómi við náttúrulega sýkingu

A

SV40

no they do not

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
178
Q

hvapa polyomaveirur finnst í mönnum

A

JC og BK

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
179
Q

hvar fannst BK polyomaveirur

A

í þvagi nýrnaþega

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
180
Q

hvar fannst JC polyomaveirur

A

í heila sjúklings með PML (progressive
multifocal leucoencephalopathy

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
181
Q

árið 2007 var fundið 3 polyomaveirur í mönnum,
nefndu 2 mikilvægustu

A

KI og WU

hin var merkel cell

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
182
Q

hvernig smitast BK polyomaveirur

hvenær fáum við mótefni gegn henni

A

líklegast í gegnum öndunarveginn

um 90% með mótefni við 5 ára aldur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
183
Q

Hvaða áhrif getur BK veiran haft á einstaklinga með mikla ónæmisbælingu?

A

Hjá ónæmisbældum einstaklingum getur BK veiran valdið alvarlegum einkennum frá þvag- og kynfærum, þar með talið blöðrubólgu með blæðingum hjá mergþegum (í um 10% tilfella)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
184
Q

hvað er PML - Progressive Multifocal Leukoencephalopathy
og á hvaða hópa hefur hann áhrif á
hvernig greinist JC veiran
hvernig er hægt að mephöndla hana

A

sjaldgæfur banvænn heilasjúkdómur í mikilli ónæmisbælingu hjá einstaklingum með mikla ónæmisbælingu

eins og hjá fólki með AIDS, líffæraþegum, einstaklingum með Hodgkin’s sjúkdóm á háu stigi og þeim sem eru í ónæmisbælandi lyfjameðferð fyrir sjúkdóma eins og MS, Lupus, og Crohn’s.

ENGIN sértæk meðferð – reyna að snúa við ónæmisbælingu
Greind með PCR í mænuvökva ef grunur er um PML

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
185
Q

hvernig hefur JC veiran áhrif á heilan og hverju getur hún valdið

A

JC veiran drepur oligodendrocyta, sem veldur demyelineringu (eyðingu mýlisslíðurs).
Þetta veldur skertri heilastarfsemi og getur leitt til sjón- og taltruflana, vitrænna truflana (dementia), blindu, lömunar og jafnvel dái. Sjúkdómurinn er oft banvænn innan 6 mánaða.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
186
Q

hvenær er líklegast að sýkjast af JC veirunni og hversu margir eru með mótefni gegn henni

A

í kringum 10-14 ára aldur

um 75% fullorðna með mótefni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
187
Q

hvar finnst erfðaefni BK og JC

A

í nýrunum alla ævi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
188
Q

hvar verður persistent sýking af völdum Polyomaveirur

A

erður í nýrum, lymphocytum, taugavef og
líklega húð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
189
Q

segðu frá uppbyggingu adenoveira

A

icosahedral lögun
252 capsomerar
Angar úr hornum
Erfðaefnið er tvíþátta
línulegt DNA

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
190
Q

hvernig binst adenóveira hýsilfrumu

A

með próteinanga

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
191
Q

hvar fer umritun, eftirmyndun erfðaefnis og samfönun veiruhluta fram

A

í kjarna hýsilfrumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
192
Q

hvernig fjölgar adenóveiran sér

A

hún nota eigin DNA polymerasa til að eftirmynda erfðaefnið

hún myndar byggingaprótein

veiran hindrar DNA eftirmyndun frumu snemma í ferlinum og þá hægjist á RNA og próteinmyndun frumunar

veiruagnirnar koma svo saman og mynda veiru sem leiðir til frumurofs og dótturfruma losnar út

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
193
Q

hverjar eru helstu smitleiðir adenóveiru

A

snerting
úðasmit
saur og munnsmit

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
194
Q

hvar fjölga adenóvveirur sér

A

í koki, augum og meltingarvegi og fara til eitla

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
195
Q

hvar valda adenóveirur viðvarandi sýkingum

A

í hálsi og nefkirtlum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
196
Q

hvenær er algengast að fá öndunarfærasýkingar af völdum adenóveirum

A

6-15 mánaða

Móðurmótefni verja börn oftast fram yfir 6 mánaða
aldur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
197
Q

hver eru einkenni öndunarfærasýkingar af völdum adenóveira

A

hálsbólga
nefstíflur
hósti
hiti

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
198
Q

hvað er koktáruhiti

A

veirusýking af völdum adenóveira
hálsbólga og augnsýkingar

algengast í börnum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
199
Q

hvaða adenóveirur valda oftast koktáruhita

A

3 og 7

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
200
Q

hvað er Keratoconjunctivitis af völdum adenóveiru

A

horn- himnutárubólga

hún er mjög smitandi
getur verið bæði í fullorðnum og börnum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
201
Q

hvaða adenóveirur valda hornhimnutárubólga

A

8 og 37

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
202
Q

hvaða adenóveirur valda Kveisa (gastroenteritis)

A

stofnar 40 og 41

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
203
Q

hverju getur adenóveirur valdið í þvagfærum hjá börnum

A

blöðrubólgu með blæðingum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
204
Q

hvernig smitast blöðrubólgu með blæðingum af völdum adenóveira

A

Veiran kemur blóðleiðina, en ekki um þvagfæri

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
205
Q

Adenoveirusýkingar í ónæmisbældum geta valdið

A

Lungnabólgu
Lifrarbólgu
blæðandi blöðrubólgu
Brisbólgu
Ristilbólgu
heila/ heilahimnubólgu
útbreiddri sýkingu í mörgum líffærum (disseminated disease)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
206
Q

hvernig er greint Adenoveirur í

öndunarfærasýkingum
saur
augum og þvagi

A

Flúrskinsmerkt mótefni gegn adenoveirum notuð
Saursýni prófuð í ELISA (EIA) vegna gastroenteritis
PCR aðferði

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
207
Q

hvaða varnir eru gegn Adenoveirur

A

Ekki til veirulyf gegn adenoveirusýkingum

Bóluefni einungis notað fyrir bandaríska hermenn

Almennt hreinlæti
* Heimili
* Sundstaðir
* Drykkjarvatn og frárennsli
* Heilsugæsla (t.d. varðandi augnsýkingar)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
208
Q

Adenóveirur geta verið lengi virkar í umhverfi Frá 7 dögum uppí 3 mánuði

A
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
209
Q

hvernig er hægt að nota Adenoveirur til gagns

A

nota þær sem flutningstæki fyrir hin ýmsu gen (ensím, storkuþætti o.fl) í lækningaskyni eða gen frá öðrum veirum/sýklum til bóluefnisgerðar

Einnig gera menn sér vonir um að nota stökkbreytta adenostofna til að drepa krabbameinsfrumur í æxlum (oncolysis)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
210
Q

hvernig er mögulega hægt að nota adenóveirur í krabbameinsmeðferðir

A

Hægt að framleiða adenóveirur sem fjölga sér bara við ákveðin skilyrði

Survivin hindrar apoptosu og er tjáð í miklu
magni í krabbameinsfrumum
Gæti komið af stað apoptosu í krabbameini
og meinvörpum en ekki heilbrigðum vef

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
211
Q

hvað er Adenovirus-associated viruses

A

veirur sem Eru háðar því að adenóveirusýking sé til staðar til að geta fjölgað sér

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
212
Q

hvaða veirur eru adenovirus-associated viruses

A

Adeno-satelite veirur
Veirur af parvoveiruætt
Dependoparvoveirur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
213
Q

hvernig er uppbygging

A

stórar
tvíþátta línulegt DNA
með hjúp
icosahedral bygging
Umritun, eftirmyndun erfðaefnis og samsöfnun veiru-hluta fer allt fram í kjarna hýsilfrumu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
214
Q

hvernig sýkingum veldur Herpesviridae

A

valda latent sýkingum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
215
Q

hversu margar tegundir af Herpesviridae

A

8 tegundir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
216
Q

hvernig er fjölgun Herpesviridae

A
  1. veiran tengist viðtökum hýsilfrumunar, himna veirunar og frumuhimnan renna saman og hleypir erfðaefni sínu inn í hana
  2. Veiru-DNA-ið fer inn í kjarna frumunnar og byrjar að mynda mRNA fyrir framleiðslu próteina.
  3. Veiran framleiðir mRNA (milli-RNA) sem fer út úr kjarnanum og fer til ríbósóma í umfrymi og myndar prótein
    Early prótein: Þau eru nauðsynleg fyrir eftirmyndun veiru-DNA.
    Late prótein: Þau eru byggingarprótein sem þarf til að búa til nýjar veirueiningar.
  4. Veiru-DNA-ið er fjölfaldað í kjarnanum með aðstoð DNA polymerasa
  5. Veirupróteinin og nýmyndað veiru-DNA sameinast til að mynda fullgerðar veirur.
    sem losnar út
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
217
Q

hvar finnst erfðaefni herpesveira þegar að þær eru í dvala

A

finnst í vefjum hýsils

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
218
Q

hvaða herpesveirur valda frunsum

A

herpes simplex 1 (HSV1)
Herpes simplex 2 (HSV 2)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
219
Q

hvaða herpesveira veldur hlaupabólu/ristil

A

Varicella zoster (VZV)

220
Q

hvaða herpesveira veldur einkirningssótt

A

Epstein Barr veira (EBV)

221
Q

hvar kemur prímer sýking af völdum HSV 1 og 2

A

í slímhúð eða særð húð með snertingu eða úða

222
Q

hvar leggjast HSV 1 og 2 í dvala
og hvernig endurvirkjast hún

A

veiran ferðast um taugar frá sýkingarstað, leggst í dvala í taugahnoði (root ganglia)

endurvirkjast þegar Veiran ferðast niður taug og til húðar þar sem hún fjölgar sér

223
Q

hvað getur valdið endurvakningu á HSV 1 og 2

A

Geislun: sólarljós, útblátt ljós
Efni: sýrur, leysiefni
Áverki: húðskaði, skemmd á taug
Hormón o.fl. : premenstruelt og
þunglyndi
Ónæmi: ónæmisbæling, hiti og
sýkingar

224
Q

hvaða helstu sýkingum veldur HSV 1 og 2

A

frunsur
augnsýking
sýking í miðtaugakerfum
nýburasýking

225
Q

hvar koma oftast einkenni fram hjá HSV 1

A

á andliti

226
Q

Endurvakningum á HSV 1 fækkar heldur með aldrinum

A
227
Q

hvort er HSV 1 eða 2 algengara í endurteknum kynfærasýkingum

A

HSV 2

Endurvakningar á genital svæði tíðari og sársaukafyllri með typu 2 en með typu 1

228
Q

hvort veldur HSV 1 eða 2 augnýkingum

A

næstum alltaf HSV 1

229
Q

hvernig augnsýking verður af völdum HSV 1

A

oftast bara sýking í örðu auganu

Verkur, tilfinning um að sandur sé í auganu, ljósfælni o.fl.

Getur valdið sjón- skerðingu við endurtekin skipti

230
Q

hvaða herpes veira veldur alvarlegri heilabólgu með frumudauða, bólgu og heilabjúg

A

HSV 1

231
Q

Í þeim fáu tilfellum, sem HSV2 veldur heilabólgu (undir 10% tilfella) virðist vera um frumsýkingu að ræða

A

Í um 2/3 tilfella HSV1 talið endurvakning
– í 1/3 tilfella frumsýking

232
Q

hvaða herpes veira veldur heilahimnubólgu

A

HSV2

233
Q

hvaða herpesveira veldur sýkingum í nýburum og hvað veldur sýkingunni

A

HSV 2

í gegnum sýktan fæðingarveg

234
Q

hvar geta sýkingar í nýburum komið upp og hvernig eru horfurnar/prósentan

A

sýking í húð, augu og munn - 45% og flest náum fullum þroska

sýking í miðtaugakerfi - 30% og dánartala 5%

sýking í mörgum líffærum - 25% og dánartala 25-30%

235
Q

hvernig er greint HSV (herpes simplex)

A

Kjarnsýrumögnun (PCR):
– Strok tekið úr sem nýjustu sári (frunsu), vökvi úr sári og frumur af sárbotni, mænuvökvi

Mótefnamælingar
Hækkun mótefna verður í prímer sýkingu, en mótefni sveiflast nær ekkert í endurvakningum

236
Q

hvernig er greint miðtaugakerfissýkingar af völdum HSV

A

Kjarnsýrumögnun (PCR)
HSV1 ræktast ekki úr mænuvökva og mótefni í mænuvökva hækka ekki fyrr en á 2. viku sjúkdóms

237
Q

hvaða meðferðir eru til við HSV og hvernig virkar sú meðferð

A

Acyclovir, valacyclovir, foscarnet, cidofovir
Lyfið þarfnast veiruensíms til að verða virkt
Áhrif á eftirmyndun erfðaefnis veirunnar
Notað við virka sýkingu og fyrirbyggjandi
Hamla virkni DNA polymerasa

238
Q

hvernig smitast hlaupabóla og hvernig dreifist hún um líkamann

A

með úðasmiti eða úr útbrotum hlaupabólu eða ristils

dreifist með blóði um líkamann

239
Q

hvaða fylgikvillar geta fylgt hlaupabóli hjá einstaklingum sem eru ónæmisbældir

A

Ofansýkingar af bakteríum í húð eða öndunarveg
Lungnabólga, heilabólga, lifrarbólga, hjartabólga

240
Q

segðu létt frá ristli

A

Ristill getur komið hvar sem er álíkamann

Oftast eldra fólk en líka aðrir vegna álags, ónæmis-bælingar

Í flestum tilfellum fær fólk ristil bara einu sinni

241
Q

hvað gerist við fóstrið ef móðir fær hlaupabólu á fyrstu 4 mán. meðgöngu

A

getur fóstrið sýkst (sjaldgæft)
vansköpun á útlimum, augum heila, andleg skerðing

242
Q

hvað gerist við fóstrið ef móðir fær hlaupabólu á síðustu 5 dögum meðgöngu

A

getur orðið alvarleg nýburasýking
dánartala um 30% ef ekki meðhöndlað
barni gefið gamma globulin þ.e. mótefni gegn hlaupabóluveirunni

243
Q

hvað gerist við fóstrið ef móðir fær hlaupabólu þegar að það eru meira en 5 daga eftir af meðgöngu

A

Er minni hætta fyrir barnið og það nýtur góðs af ónæmissvari móðurinnar

244
Q

hvernig er greint hlaupabólu/ristil

A

Stroksýni úr útbrotum sett í
PCR m og/eða veiruræktun

Blóðsýni sett í mótefna-mælingar
IgM og IgG mótefni mælast í frum-sýkingu af hlaupabólu
Við ristil hækka IgG mótefni gegn veirunni og oft geta IgM mótefni mælst líka

245
Q

hvaða meðferðir eru til við hlaupabólu/ristil

A

Gammaglobulin
Acyclovir, famciclovir, valaciclovir

246
Q

hvaða vörn er til gegn hlaupabólu/ristil

A

það eru til Bóluefni sem hafa verið þróuð
(lifandi veikluð veira)

ekki mikið notað hér á landi bara í USA

247
Q

Cytomegalovirus er tegund af hvaða herpes ætt

A

Betaherpesvirinae

248
Q

hvaðan fá Cytomegalovirus nafnið sitt

A

Fá nafn sitt af því að sýktar frumur geta bólgnað

249
Q

hvernig er meingerð CMV

A

Sýkja fyrst epithelfrumur í Öndunarvegi, meltingarvegi, slímhúð kynfæra

viremia fylgir

dreifist um með hvítum blóðkornum

verður latent í hvítkornum

250
Q

hvernig skilast CMV út

A

með Munnvatn, þvag og genital sekreti

251
Q

hvernig smitast CMV

A

Smitast m/ líkamsvessum, munnvatni, þvagi, brjóstamjólk, sæði, og við blóð/ líffæragjöf

252
Q

hvað gerist ef móðir sýkist á meðgöngu af CMV

A

Getur valdið meðfæddum göllum

Skæðasta fósturskemmandi veiran

Fyrirburafæðing, vansköpun, líkamlegur/andlegur, vanþroski, heyrnarskerðing

253
Q

90% AIDS sjúklinga fá virka CMV sýkingu

A
254
Q

hvernig CMV sýkingar verða í ónæmsbældum

A

Veikindum eins og hjá heilbrigðum
Útbreiddri sýkingu með einkennum frá sýktum líffærum
CMV lungnabólga, colit o.fl.

255
Q

hvernig er greint CMV

A

þvagsýnum, berkjuskoli, hálsskoli o.fl. með
veiruleit með PCR

Hægt er að mæla mótefni IgG og IgM.
Við endurvakningu eigin stofns hækka IgG mótefni og í sumum tilfellum mælast einnig IgM mótefni

256
Q

hvaða varnir eru til gegn CMV

A

engar, ekki til bóluefni

257
Q

hvaða meðferð er við CMV

A

ganciclovir, valganciclovir, cidofovir, letermovir og foscarnet

Acyclovir dugar ekki

258
Q

hvernig smitast Epstein Barr veira

A

með munnvatni

getur smitast við kynmök þá er Veira til staðar í genital sekreti

259
Q

hvernig sýkisy Epstein Barr veira

A

sýkir munn og kok svo B lymphocyta og liggur svo latent í þeim

260
Q

hver eru einkenni einkirningasóttar

A

Eitlastækkanir á hálsi, mikil hálsbólga, miltis og lifrarstækkun og brengluð lifrarpróf, þreyta, hiti og hitatoppar oft yfir langan tíma

261
Q

við hvaða illkynja mein tengist Epstein Barr veira

A

Burkitt ́s lymphoma: börn (drengir) í Afríku

Nefholskrabbamein

262
Q

hvernig er meingerð Epstein Barr veira

A

Epithel frumur í munnkoki sýkjast

Berst í B-lymphocýta og flyst um líkamann

B-lymphocytar aktiverast og mynda heterophil mótefni sem er einkennandi fyrir EBV

það veldur frumubundnu ónæmissvari þar sem T-eitilfrumur fjölga sér til að berjast gegn sýkingunni

seinna verður EBV latent í B-frumum
Í dulda ástandinu tjá sýktar frumur EBNA antigen sem eru veiruprótein og eru oft notuð til að greina langvarandi eða fyrri EBV sýkingu.

263
Q

hvernig er greint EBV

A

Heterophil mótefni (Monospot)

mótefnamæling
* IgM – mótefni
* IgG – VCA
* IgG – EBNA (myndast eftir 6-9 vikur)

Veiruleit með PCR í blóði/magnmæling

264
Q

hvaða meðferp er við EBV

A

Stuðningsmeðferð
Sterar (stundum ef að það þregnir að loftvegi)
Antiviral lyf hafa ekki góða verkun

265
Q

hvaða vörn er gegn EBV

A

engin, ekki til bóluefni

266
Q

hvaða herpesveira veldur mislingabróður

A

uman herpesveira 6
(HHV-6)

267
Q

hver eru einkenni mislingabróður

A

Hár hiti í 3-5 daga án annara einkenna
– Hitakrampar!

Einkennandi útbrot koma eftir hita á 4.- 6.degi
– Aðallega á hálsi og bol

268
Q

hvernig er greint HHV 6

A

Hægt að gera PCR á blóði og mænuvökva

269
Q

hvaða meðferð er við HHV 6

A

oft ekki þörf en hægt að nota Ganciclovir, cidofovir, foscarnet

270
Q

hvaða sjúkdomum veldur HHV8

A

Kaposi sarcoma – sérstaklega AIDS sjúklingar
Castleman sjúkdómur – sjaldgæfur eitlasjúkdómur

271
Q

hvaða herpesveira er líka talin valda mislingabróður

A

HHV 7

272
Q

hvernig er bygging kórónuveira?

A

þær hafa frumuhimnu
spike prótein
himnuprótein
hjúp prótein (E-prótein)
kjarna prótein

hafa heilt erfðamengi
+ ssRNA

273
Q

hvernig frumuviðtakar eru í SARS-Cov-1, SARS-CoV-2 og NL63. (kórnóveirur)

A

Angiotensin converting enzyme 2 (ACE2)

274
Q

hvar eru frumuviðtakanir Angiotensin converting enzyme 2 (ACE2)

A

í lungum, meltingarkerfi, nýrum, hjarta og æðum

275
Q

hvernig eru kórónuveirur flokkaðar

A

flokkaðar í 4 hópa: alfa, beta, gamma og delta.

276
Q

hvaða kórónuveirur eru alfa?

A

Human coronavirus (HCoV) 229E Human coronavirus (HCoV) NL63

277
Q

hvaða kórónuveirur eru beta?

A

Human coronavirus (HCoV) OC43* Human coronavirus HKU1* SARS-CoV-1* MERS coronavirus* SARS-CoV-2

278
Q

hvað eru margar þekktar kórónuveirur sem valda sýkingum í mönnum og nefndu 3

A

7 kórónuveirur

SARS-CoV-1 (2002/2003)
MERS (2012)
SARS-CoV-2 (Covid-19) (2019)

279
Q

hvaða dýr eru forfeður kónónuveira í flestum spenndýrum

A

leðurblökur og nagdýr

280
Q

hvaðan kom 229E kórónuveiran upprunalega

A

kemur frá leðurblökum sem svo sýktu kameldýr & alpaca og þaðan í mannfólk.

281
Q

hvaðan kom OC43 kórnónuveiran upprunaelga?

A

upprunalega verið í nagdýrum sem sýktu nautgripi og þaðan í menn.

282
Q

hverjir eru hýslar SARS-CoV-1

A

leðurblökur og þefkettir eru millihýslar

283
Q

hvernær uppgvötuðust HKU1 og NL63?

A

eftir að SARS-CoV-1 var uppgvötað og rannsakað betur

284
Q

hvaða tegundir af kórónuveirum geta valdið kvefpestum og öndunarfærasýkingum

A

229E, OC43, NL63 og HKU1

285
Q

hver eru einkenni þess að fá kvefpest frá 229E og OC43 kórónuveirum

A

nefrennsli/stífla, eymsli í hálsi, hnerri, stundum slappleiki og höfuðverkur

286
Q

hver eru einkenni þess að fá kvefpest frá NL63 og HKU1 kórónuveirum

A

hiti, hósti, nefrennsli/stífla, hálsbólga, berkjubólga, lungnabólga, hitakrampar.

287
Q

segðu frá MERS kórónuveirunni

A

hýsillinn er leðurblaka en úlfaldar eru millihýslar

Veldur alvarlegum öndunarfærasýkingum, lungnabólgu og nýrnabilun.

Dánartíðni 30-40%.
(greindust 5 árið 2024 og dóu 4)

Getur smitast á milli manna.

Bóluefni er ekki ennþá til!

288
Q

hvar hafa flest smitin verið af kórónuveirunni MERS

A

80% í Saudi Arabíu

289
Q

hvernig er fjölgun SARS-CoV-2 kórónuveirunnar?

A
  1. veirann tengist ACE2 viðtaka á himnunni með hjálp spike próteina og kemst inn í frumuna
  2. veirann losar RNA erfðaefnið sitt í umfrymi frumunar.
    afritun hefst til að búa til meira af efðaefninu
  3. umritun á RNA myndar mRNA
  4. framleiðsla próteina sem eru nauðsynleg fyrir nýmyndum veiruagna
  5. próteinin og erfðaefnið er sett saman í nýja veiru til að mynda full þroskaða veiru
  6. losaðar út
290
Q

skoða glæru 22 í kórónuveirum

A
291
Q

hvernig er greint SARS-CoV-2?

A

RT-PCR (öndunarfæra-PCR)

hraðpróf (greina N-prótein mótefnavaka)

Ig total mótefnamælingar
- Anti S er þá bólusetningarmótefnið
- Anti N er mótefni úr fyrri sýkingu

292
Q

hvað er Variants of Interest (VOI)

A

það er afbrigði af covid-19 sem geta haft þann eiginleika að hafa áhrif á smit eða þol gegn mótefnum.

293
Q

hvað er Variants of Concern (VOC)?

A

það er eins og VOI nema e r talin vera hættuleg

294
Q

Ekki eru til bóluefni gegn almennu „kvef“kórónaveirunum
Ekki er til bóluefni gegn SARS-CoV-1 eða MERS.

A

það er bóluefni gegn Covid-19 :)))))

295
Q

hvaða bóluefni eru til gegn Covid-19

A

þetta eru mRNA bóluefni
- Moderna
- Pfizer-BioNTech
- Pfizer-BioNTech COMIRNATY (ný)

önnur bóluefni (adenoviral):
- Janssen
- astrazeneca
- sputnik V, fyrsta kráða bóluefnið!!!!

296
Q

hvernig virka mRNA bóluefni

A

sem vekur og örvar svar við S-próteini af Omicron afbrigði.

297
Q

hver er skilgreiningin á bólusetningu?

A

ónæmisaðgerð sem ætlað er að koma í veg fyrir alvarlega smitsjúkdóma.

298
Q

úr hverju eru bóluefni búin til úr?

A

Bóluefnin eru ýmist unnin úr veikluðum eða dauðum sýklum (veirum, bakteríum) eða þau innihalda efni (t.d. prótein, afeitur) sem finnast í þessum sýklum.

299
Q

hvað er náttúrulegt aðfengið ónæmi

A

þegar að fóstur fær mótefni frá móður í gegnum fylgjuna

300
Q

hvað er aðfengið ónæmi?

A

þegar að einstaklingur fær Immunoglobulin (Ig) sem eru mótefni til að finna og gera sýkla óvirka

ónæmiskerfið býr þetta ekki til, fáum þetta annarstaðar frá

301
Q

hvað er tilbúið aðfengt ónæmi?

A

þegar Immunoglobulin (Ig) er búið til frá sermi úr mönnum og stundum dýrum

gefið þeim sem hafa verið útsettir fyrir sýkingarvaldi og þeirra sem hafa ekki virkt ónæmi gegn þeim sýkli

302
Q

fyrir hvaða sjúkdómum er gefið mótefni gegn þeim ef einstaklingur er útsettur?

A

lifrabólga A

mislingar

lifrabólga B (fáum líka bóluefni)

hundaæði (fáum líka bóluefni)

hlaupabóla

Mótefni gegn bakteríum: barnaveiki, stífkrampi, botulism.

303
Q

hvað er náttúrulegt virkt ónæmi?

A

þegar einstaklingur smitast af ákveðnum sýkli án þess að hafa smitast áður og líkaminn myndar mótefni.

304
Q

hvað er virkt ónæmi með bólusetningum?

A

þegar okkur er gefið bóluefni með lifandi eða dauðum sýklum.

myndar ónæmissvar eins og um alvöru sýkingu væri að ræða

305
Q

hvernig virka lifandi veikluð bóluefni?

A

Örverur fjölga sér í viðtakandanum.

Ónæmi dugar lengur heldur en ónæmi sem fæst með dauðum bóluefnum

Það er lítill möguleiki að veiklaði sýkillinn verður að aktífum sýkli og smitar viðtakandan með sjúkdómum

306
Q

hverjir mega ekki fá lifandi veikluð bóluefni og afhverju ekki?

A

Ónæmisbældir mega ekki fá lifandisýkla þar sem það getur leitt til útbreiddar sýkingu í líkamanum

Lifandi/veikluð bóluefni eru almennt ekki gefin börnum undir 1 árs þar sem mótefni frá móður geta gert bóluefnið óvirkt.

307
Q

hvaða bólusetningar fá ekki þungaðar konur?

A

MMR: mislingar, hettusótt og rauðir hundar

308
Q

segðu frá dauðum bóluefnum

A

Kosturinn við dauð bóluefni er að það er engin áhætta af smiti völdum bólusetningar.

Ónæmið er veikara og ekki eins langlíft og með lifandi bóluefni.

309
Q

dæmi um sjúkdóma sem eru bólusettir með daðum bóluefnum

A

Barnaveiki, Stífkrampi, Kíghósti, Mænusótt, Pneumokokkar, Meningocoocar

310
Q

segðu frá bóluefnum sem eru úr bútum örvera

A

Í stað þess að nota heilar örverur, þá er hægt að framleiða bóluefni frá mótefnavökum sýklanna (eru oft á yfirborði örvera t.d. fjölsykrur, prótein).

311
Q

dæmi um sjúkdóma sem eru bólusettir með bóluefnum sem hafa búta úr örverum

A

Lifrarbólga B

HPV

312
Q

segðu frá samtengdu bóluefni

A

Með því að tengja saman fjölsykru-mótefnavaka við prótein þá gerir það sterkara ónæmissvar við bólusetningunni í börnum yngri en 2gja ára.

313
Q

segðu frá afeitur bóluefnum

A

Eitur baktería sem er búið að efnafræðilega breyta í meinlausa mótefnavaka.

314
Q

hvað þarf líkaminn að gera til að mynda ónæmi gegn veirusjúkdómum

A

líkaminn þarf að mynda ónæmissvar við mótefnavökum sem eru staðsettir á yfirborði veirunnar eða á yfirborði frumna sem veira er búin að sýkja.

315
Q

fyrir hvaða veirusjúkdómum er bólusett gegn?

A

lifrabólga A og B

hlaupabóla/ristill

mænusótt

inflúenza A og B

MMS: mislingar, hettusótt og rauðir hundað

HPV

316
Q

hvernig virkar bóluefni gegn lifrabólgu A

A

veiran hefur verði gerð óvirk með formalíni

gefur frá sér mótefni í svipuðum mæli og hjá þeim sem hafa fengið sýkinguna

317
Q

hvaða hópum er mælt með að fara í bólusetningu gegn lifrabólgu A

A

ferðamenn sem eru á leið á svæði þar sem lifrarbólga A er landlæg,

samkynhneigða menn,

IV fíkniefnaneytendur.

318
Q

hvaða hópum er mælt með að fara í bólusetningu gegn lifrabólgu B

A

börn mæðra með HBV, heilbrigðisstarfsfólk,
ferðamenn,
samkynhneigðir kk,
IV fíkniefnaneytendur.

319
Q

segðu frá bóluefnum gegn lifrabólgu B veirum

A

maður fær 3 bólusetningar

með bólusetninguni erum við að óvirkja yfirborðsmótefnavakan (HBsAg).

Virk og passíf mótefni geta verið gefin á sama tíma en þá þarf stungan að vera á mismunandi stað.

320
Q

hvernig bóluefni er gefið gegn hlaupabólu?

A

lifandi veiklað bóluefni

321
Q

hvaða hópum er mælt með að fara í bólusetningu gegn hlaupabólu?

A

fullorðna einstaklinga sem hafa ekki fengið hlaupabólu

322
Q

hvernig bóluefni er gefið gegn mænusótt, lömunarveiki og polio? (poliomylitis)

A

óvirkt bóluefni (notað hér á landi)

lifandi veikluð bóluefni

323
Q

segðu frá bóluefni gegn influenzu A og B

A

dautt bóluefni sem ræktað er í fróvguðum hænueggjum

Inflúenzan breytir ítrekað mótefnavökunum sínum og þess vegna þarf að breyta inflúenzu bóluefninu árlega til að berjast gegn þeim afleiðum af Inflúensu A og B sem eru í umferð

324
Q

fyrir hvaða hópa er ráðalgt að fá bólusetningu gegn influenzu A og B

A

fólk 60+,
barnshafandi konur,
fólk með langvinna sjúkdóma, heilbrigðisstarfssfólk

325
Q

hvernig bóluefni er gegn MMR?

A

lifandi veikluð bóluefni

326
Q

segðu frá bóluefni gegn HPV

A

Unnið úr próteinögnum úr 9 stofnum HPV

staðreynd með:)
Byrjað að bólusetja 2011 (árgangur 98’ og 99’) en þá fengu einungis stúlkur bóluefnið (Cervarix).-
Frá 2023 (árgangur 2011) er einnig verið að bólusetja drengi! 

327
Q

hvaða smitsjúkdómi var útrmýmt með aðstoð bólusetninga

A

bólusótt

328
Q

hvenær var byrjað að bólusetja gegn bólusótt og hvenær var seinasta tilfellið

A

1796

seinasta tilfelli 1978

329
Q

hvað var fyrsta bóluefnið og úr hverju var bóluefnið?

A

gegn bólusótt
bóluefnið var úr gröftinum úr kúabólu

330
Q

hvað er iðrakveisa

A

bólgur í þörmum völdum veira

331
Q

hvað er einn algengasti sjúkdómur í mönnum

A

iðrakveisa

332
Q

hver eru einkenni iðrakveisu

A

Uppköst
Niðurgangur
Magakrampar
Hiti
Höfuð-, bein-, og vöðvaverki

333
Q

Hvaða Rotavirus tegund sýkir fjölbreyttasta hóp hýsla og hvað eru nokkur dæmi um hýslana?

A

Rotavirus A sýkir fjölbreyttasta hóp hýsla, þar með talið nautgripi, prímata, mýs og menn.

334
Q

rótaveira tilheyrir hvaða fjölskyldu

A

Sedoreoviridae

en rótaveira er sín eigin ættkvísl

335
Q

Hvað einkennir undirættina Sedoreovirinae?

A

Undirættin Sedoreovirinae sýkir fjölbreytta hýsla, bæði plöntur og dýr.

336
Q

hver er uppbygging rótaveira

A

engan hjúp
Línulegt dsRNA
Þrefalt icosahedral kapsíð
11 genabútar sem kóða fyrir 12
próteinum

337
Q

hvað eru til margar tegundir af rótaveiru og hver er algengust

A

til 9 tegundir
A-D og F-J
A er algengust

338
Q

segðu frá afritun/fjölgun rótaveira

A

afritun fer fram í umfrymi hýsilfrumu

  1. veiran kemst inn í frumu með endosome
  2. Þegar veiran er komin inn í frumuna, nær hún að losa erfðaefni sitt (RNA) út úr hjúpnum með því að komast framhjá lysosome, sem venjulega myndi eyða óæskilegum agnum.
  3. RNA polymerasi veirunnar afritar erfðaefnið til að mynda mRNA, sem leiðir til próteinframleiðslu í hýsilfrumunni.
  4. Afritun erfðaefnis fer fram í sérstöku hólfi innan frumunnar sem kallast viroplasm. Þar er tvíþátta RNA (dsRNA) falin fyrir ónæmiskerfinu til að koma í veg fyrir að það myndi ráðast á veiruna og einnig niðurbrot á einþátta RNA (ssRNA)
  5. Þegar búið er að mynda erfðaefni veirunnar (genomic RNA) og framleiða öll nauðsynleg prótein, er hver veira sett saman og henni er skilað út til að sýkja fleiri
339
Q

hvernig smitast rótaveiru

A

saur-munn smit
Mögulega með úðasmiti og hlutum líka
Matur og vatn ekki taldar mikilvægar smitleiðir

340
Q

hversu lengi geta rótaveirur lifað í umhverfinu og er hægt að fjarlægja þær með sótthreinisaðferðum

A

þær geta haldið sýkingargetu í allt að 20 daga

Sótthreinsiaðferðir miðaðar að bakteríum
og sníkjudýrum nægja ekki gegn rótaveiru

341
Q

hvað er algengasta iðrakveisan í börnum

A

rótaveira

342
Q

hvaða áhrif getur rótaveira haft á smáþarma

A

sýkir og skemmir frumur þar

343
Q

hver eru einkenni rótaveiru og hvaða einkenni geta valdið dauða

A

Byrjar með uppköstum og niðurgangi og þurrkur og skortur á elektrolýtum
er það sem getur valdið dauða

344
Q

hvort leggst rótaveira meira á börn eða fullorðna

A

börn (algengt 6 mánaða-2ára)

fullorðnir geta verið smitberara

Aldraðir og ónæmisbældir geta fengið verri sjúkdóm

345
Q

hvernig er greint rótaveiru

A

með PCR eða ELISA í saursýnum

346
Q

eru til bóluefni gegn rótaveiru og hvert er þá markmið þeirra

A

já en eru ekki í notkun á íslandi ennþá
brjóstamjólk getur hindrað einkenni en ekki sýkingar

markmið að milda einkenni, erfitt að útrýma veirum með margar sermisgerðir

347
Q

Caliciviridae iðrakveisu fjölskyldan hefur 2 ættkvíslir sem sýkja menn, hverjar eru þær?

A

nóróveirur og sapóveirur

348
Q

hvað einkennir Caliciviridae iðrakveisu fjölskyldan

A

ekki hægt að rækta þær í frumurækt

349
Q

hver er uppbygging nóróveira

A

enginn hjúpur
Icosahedral kapsíð
Línulaga +ssRNA erfðamengi
Harðgerðar veirur – geta ílengst í umhverfinu í langan tíma

350
Q

hvernig smitast nóróveira

A

saur-munn smit
Úða- og snertismit finnast líka

Innöndun úða úr uppköstum/niðurgangi

Mat (47%)
Aðallega skelfiskur, salöt, ber
Vatni (6%)
Milli manna (20%)

351
Q

einkenni nóróveiru

A

ógleði, uppköst, niðurgangur og kviðverkir
Önnur einkenni geta verið þreyta, höfuðverkur, lágur hiti, veikleiki,vöðvaverkir

352
Q

hvers vegna er verra fyrir ónæmisbælda að fá nóróveiru

A

Þeir sem eru ónæmisbældir geta fengið verri sjukdóm með eyðileggingu smáþarma
og varanlegum næringaskorti

353
Q

hvernig er greint nóróveiru

A

eftir einkennum
hægt að greina með PCR en ekki algengt

354
Q

hvernig er hægt að óvirkja nóróveiru

A

með etanóli og 1-própanóli með háum alkahólstyrk (notað við þrif)

355
Q

Nóróveiru ónæmi endist stutt – endursýkingar tíðar

A
356
Q

hvernig smitast sapóveirur

A

Smitast með saur-munn leið, úða- og snertismiti

Harðgerðar veirur – halda sýkingarhæfni lengi

357
Q

hvað kemur í veg fyrir sapóveiru smit

A

Hreinlæti

358
Q

sapóveirur eru svipaðaar nóróveirum

A
359
Q

hvort verður alvarlegri sjúkdómur af völdum Astroviridae í mönnum eða dýrum

A

dýrum

360
Q

hver er uppbygging astróveira

A

enginn hjúpur
Icosahedral kapsíð
5 eða 6 arma stjörnulögun
+ssRNA erfðamengi

361
Q

hvað er marga týpur af astróveirum
og hver er algengust

A

8 týpur og nr 1 er algengusth

362
Q

hvar í líkamanum sýkja astróveirur frumur

A

frumur í þörmunum

363
Q

er til bóluefni við astróveirum

A

nei og engin sértæk veirulyf til heldur

364
Q

hvernig smitast astróveirur

A

saur-mun smita

365
Q

hver eru einkenni astróveira

A

mildari en hjá rótaveirum

Oftast engin þurrkur og fólk jafnar sig nokkuð snögglega
Uppköst, niðurgangur og hiti algeng einkenni

366
Q

hvernig er greint astróveirur

A

með PCR eða ELISA í saursýni

367
Q

hvaða stofnar af adenóveirum eru enterískar

A

stofnar 40 og 41

368
Q

hver er uppbygging adenóveira

A

óhjúpaðara DNA veirur með fiber/trefjum

369
Q

hvað einkennir adenóveiru sýkingu

A

Nokkuð langvarandi niðurgangur (5-12 dagar)

370
Q

hvernig smitast adenóveirur

A

saur-munn smit

371
Q

hvernig er greint adenóveirur

A

með PCR eða ELISA úr saursýnum

372
Q

getum skoðað glæru 19 í iðrakveisu

A
373
Q

hver eru einkenni bráðrar lifrabólgu

A

Fyrirboða-einkenni koma á undan gulu (nokkrir dagar – 2 vikur)
* Hiti
* Höfuðverkur
* Vöðvaverkir
* Liðverkir
* Ógleði
* Lystarleysi

Uppköst, niðurgangur, kviðverkir (efri hægri fjórðungur)
Dökkt þvag, ljósar hægðir
Gula

374
Q

hvernig veira er lifrabólga A

A

Picornavirus

375
Q

hver er uppbygging Picornavirus (lifrabólgu A)

A

Positive-sense, single-stranded RNA
Icosahedral capsíð

376
Q

í hvaða frumum fjölgar Picornavirus (lifrabólga A) sér í

A

Veiran fjölgar sér í hepatócýtum og Kupffer frumum

377
Q

hvernig smitast lifrabólga A

A

saur - munn smit
mengað vatn, skelfiskur, annar matur

378
Q

hver er meðgöngutími lifrabólgu A og hvenær er fólk smitandi

A

Meðgöngutími: 15-50 dagar

Fólk er smitandi í 10-14 daga áður en einkenni koma fram

Útskilanður í saur hættir um 2 vikum eftir að einkenni koma fram

379
Q

Lifrabólga A getur valdið bráðri lifrabólgu

A
380
Q

hvaða hópur fólks með lifrabólgu A er einkenna laus

A

90% barna
25-50% fullorðinna
fólk er Samt smitandi

381
Q

hvenær byrja einkenni lifrabólgu A eftir útsetningu

A

15-50 dögum seinna

versna í 4-6 daga áður en gula kemur fram

382
Q

hvor sést gula frekar hjá fullorðnum eða börnum

A

fullorðnum (70-80%) en börnum (10% 1- 6 ára barna)

383
Q

við hvaða lifrabólgum er til bóluefni gegn

A

A og B

384
Q

hvernig veira er lifrabólgu B

A

Hepadnaviridae

385
Q

hver er uppbygging lifrabólgu B

A

Enveloped DNA veira

Erfðamengið lítið, hringlaga, partly double-stranded DNA

cosahedral capsíð sem er myndað af hepatitis B core antigen (HBcAg)

Hjúpur myndaður úr hepatitis B surface antigen (HBsAg)

Skráir fyrir reverse transcriptase, fjölgar sér með RNA intermediate

386
Q

hvað er HBsAg í lifrabólgu B veirunni

A

HBsAg er yfirborðsprótein á lifrarbólgu B veirunni, sem myndast í miklu magni í sýktum einstaklingum. Þetta prótein er seytt út í blóðið í formi kúlulaga og filamentous agna, sem eru minni en fullmótaðar veiruagnir. HBsAg-agnir eru ónæmisvakar og eru því nýttar í bóluefnum til að örva ónæmissvörun gegn veirunni.

387
Q

hvernig smitast lifrabólga B

A

Vertical smit – móðir til barns

Með blóði
* IV fíkniefnaneysla
* Stunguslys
* Blóðgjöf (ef óskimað, smitað blóð)
* (Nálastungur, húðflúr, gatanir – ef búnaður er mengaður með HepB smituðu
blóði)

Kynlíf

388
Q

hvað er algengasta smitleið lifrabólgu B á heimsvísu

A

Vertical smit – móðir til barns

389
Q

hvað veldur einkennum í HBV sýkingum

A

Ónæmissvarið og bólguviðbragð við veirunni

390
Q

hvernig ónæmissvar verður við lifrabólgu B

A

Lítið T-frumusvar → væg einkenni, sýking ekki hreinsuð, þróast yfir í króníska lifrarbólgu.

Krónísk sýking minnkar CD8 T-frumusvarið þannig að sýktar frumur eru ekki drepnar.

391
Q

hvaða hópur af fólki er líklegra að fá króníska sýkingu af völdum lifrabólgu

A

börn með óþroskað ónæmiskerfi

392
Q

hvaða lifrabólga er ein algengasta ástæða krónísks lifrarsjúkdóms og hepatocellular carcinoma
á heimsvísu

A

HBV

393
Q

hvaða aldurshópar eru líklegri til að fá króníska HBV sýkingu

A

Meiri líkur á krónískri sýkingu því fyrr sem einstaklingur smitast á lífsleiðinni
* ~90% af þeim sem smitast perinatalt
* 20-50% ef smit 1-5 ára
* <5% ef smit á fullorðinsárum

394
Q

hversu hátt hlutfall fær HBV með gulu

A

30%

395
Q

hver er meðgöngu tími HBV
og hversu langan tíma tekur fyrir einkenni að hverfa

A

1-4 mánuðir

Einkenni hverfa yfirleitt eftir 1-3 mánuðumv

396
Q

hver eru einkenni HBV

A

Prodromal einkenni: Hiti, slappleiki, lystarleysi

Ógleði, uppköst, kviðverkir, hrollur

Icteric einkenni – gula, dökkt þvag, ljósar hægðir (Benda til lifrarskaða)

397
Q

hvaða lifraensím hækka þegar að um er að ræða lifrabólgu B

A

Hækkun á ALAT og ASAT (ALAT hærra en ASAT

Hjá sjúkl. sem batnar hefur ASAT og ALAT normaliserast á 1-4 mánuðum. Viðvarandi hækkun á ALAT í >6 mánuði bendir til
progression í krónískan hepatitis.

398
Q

hvað er besti mælikvarðinn á horfur sjúklings með HBV

A

PT - prothrombin tími

399
Q

hversu hátt hlutfall sjúklinga með HBV batnar, fær lifrabilun eða viðvarandi sýkingu

A

90% batnar, um 1% fær lifrarbilun og um 9% er með viðvarandiHBsAg í >6 mánuði

400
Q

hvaða fasar eru við krónískum HBV sýkingum

A

immune tolerance
Immune-active, HBeAg-positive
Inactive chronic HBV
Immune-active, HBeAg-negative
Resolution of chronic HBV infection

401
Q

hvað segir HBsAg

A

Bendir til virkar sýkingar

Kemur fram seint í meðgöngutímanum en áður en prodromal einkenni akút sýkingar koma fram

Oftast til staðar í 3-4 vikur
Ef lengur en 6 mánuðir → krónísk sýking

402
Q

hvað er Anti-HBs

A

mótefni gegn HBsAg

Koma fram eftir 3-6 mánuði
Eru til staðar í mörg ár, kannski alltaf
Bendir til fyrri sýkingar eða bólusetningar

403
Q

finnst HBcAg í blóði

A

NOOOOOO

404
Q

hvað er anti-HBc

A

(mótefni gegn HBcAg)

Myndast snemma, títer verður fljótt hár
* Dvínar hægt og rólega en viðhelst
* Fyrst IgM, síðar IgG

405
Q

hvað bendir HBeAg til ?

A

veirufjölgunar

406
Q

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er snemmkomin sýking ?

A

HBsAg
veira

407
Q

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er bráð sýking

A

HBeAg
HBsAg
veiran
Anti-HBc (IgM)

408
Q

hvaða serólógiu þættir koma seint fram í bráðri sýkingu

A

HBsAg
veiran
+/- antiHBc og antiHBe

409
Q

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er krónísk sýking

A

HBeAg
HBsAG
veiran

410
Q

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að sýkingin er yfirstaðin

A

anti-HBc
+/- anti-HBe
anti - HBs

411
Q

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er búið að bólbusetja einstakling

A

anti - HBs

412
Q

hverjir eru fylgikvilla HBV

A

Hepatocellular carcinoma (HCC) (80% tilfella vegna HepB- há dánartíðni) og skorpulifur

413
Q

hvaða meðferðir eru til gegn HBV

A

Læknandi meðferð ekki til

Stuðningsmeðferð

Interferón alfa - Ýtir undir náttúrulegt ónæmissvar

Veirulyf: - Entecavir, Tenofovir og Lamivudine

414
Q

hvernig veira er lifrabólga C

A

Flavaviridae

Enveloped positive-sense RNA veira

415
Q

hvernig smitast HCV

A

með blóði eða kynlífi

416
Q

hvernig lifrabólgu C sýkingu er algengt að vera með

A

króníska einkennalausa

Sjaldan akút, einkennagefandi sýking

417
Q

hverjir eru fylgikvilla Lifrabólgu C

A

Skorpulifur
Lifrarbilun
HCC

418
Q

hvað getur gerst ef við smitumst af lifrabólgu C

A

15% hreinsa veiruna og læknast

15% fá fljótt skorpulifur (“rapid onset cirrhosis”)

70% fá viðvarandi sýkingu

419
Q

hversu langan tíma tekur það fyrir mótefni að koma fram frá akút lifrabólgu C sýkingu

A

6-12 vikur

420
Q

hversu margar genotýpur eru til af lifrabólgu C

A

6 hafa ekki áhrif á sjúkdómsgang en hafa áhrif á svörun við meðferð

421
Q

hvaða genotýpa af HepC er algengut í N-evrópu

A

nr 1

422
Q

hvaða meðferð er til við HepC

A

engin bóluefni

nú er hann læknandi :)

Sofosbuvir/Velpatasvir (Epclusa) - virkar á alla 6 stofna (1 tafla á dag í 12 viku)

Ledipasvir/Sofosbuvir (Harvoni) - virkar bara á stofn 1 (8-12 vikna meðferð)

Glecaprevir/Pibretasvir (8 vikur)

423
Q

hvernig smitast lifrabólga D

A

blóð og kynlíf

424
Q

hvað er einkennandi við lifrabólgu D

A

Þarfnast HBV til fjölgunar, smitar og sýkir eingöngu þá sem eru einnig HBV smitaðir

425
Q

hver er munurinn á Co-infection og superinfection sýkingum af lifrabolgu D

A

Co-infection (smit með báðum í einu)

superinfection (smit með B fyrst,
svo D síðar)
Hraðari og alvarlegri sjúkdómsgangur ef superinfection

426
Q

hverjir eru fylgikvilla HepD

A

cytotoxicity og lifrarskaða

427
Q

hvernig er greint HepD

A

Mótefnamælingar (ekki gerðar hér á landi)
Hægt að finna erfðaefni og delta-antigen í blóði

428
Q

hvaða meðferð er gegn HepD

A

Ekki sértæk meðferð
Bólusetning gegn HepB verndandi

429
Q

hvernig veira er lifrabólga E

A

Hepeviridae (RNA veira)

430
Q

hvernig smitast lifrabólga E

A

Saur-munn
* Mengað vatn sérstaklega
* Möguleiki á smiti með blóði

431
Q

einkenni og sjúkdómsgangur hjá lifrabólgu E líkist hvaða lifrabólgu

A

lifrabólgu A

432
Q

lífrabólga E veldur bráðri lifrabólgu

A
433
Q

hvernig smitast rauðir hundar

A

með úðasmiti eða yfir fylgju

434
Q

hver er uppbygging rubivirus - rubella

A

Fjölgerð (e. pleomorphic) og hjúpuð
+ssRNA veira

435
Q

hvaða sjúkdómi getur rubella valdið í fóstrum?

A

congenital rubella syndrome (CRS)

Börn sem fæðast með rauðhundaheilkenni
(CRS) geta verið smitandi lengi og eru geymsluhýslar (e. Reservoir hosts)

436
Q

segðu frá erfðamegni rubella veira

A

Erfðamengið inniheldur bæði cap á 5’ enda og poly-A hala á 3’ enda

erfðamengið er bæði notað til beinnar próteinþýðingar og afritunar

Þýtt í pólyprótein sem er síðan klofið af bæði hýsil- og veirupróteösum

Byggingarprótein eru tjáð í gegnum subgenomic RNA (sérstakt RNA sem myndar aðeins byggingarprótein veirunnar.)

437
Q

hver eru einkenni rubellaveira

A

Ferðast síðan til eitla og veldur bólgum og
eitlastækkun
Önnur einkenni eru höfuðverkur og vægur hiti
Mest áberandi eru rauð/brúnleit útbrot sem byrja oft
í andliti en dreifast síðan útum allan líkamann

438
Q

hvaða aukaverkanir geta fylgt rubella

A

Aukaverkanir geta verið liðverkir og heilabólga

439
Q

hvað getur gerst ef að rubella veira smitast yfir fylgju í fóstur

A

Hætta er á alvarlegum fósturskaða ef sýking verður á meðgöngu
- Því fyrr sem sýking verður, því alvarlegri skaði

Heyrnarskerðing (58%), blinda (43%),
vansköpun, hjartagalli (50%), vaxtarskerðing
Fósturlát er einnig mögulegt

Börn fædd með RuV geta seytt veiru í langan tíma

440
Q

hver er algengasta veiran sem veldur fósturskaða eftir að það var byrjað að bólusetja gegn rubella

A

cytomegaloveira sem er herpes

441
Q

hvenær er rubella mest smitandi

A

Veiran er mest smitandi eftir að
einkenni eru komin fram

Þó líka smitandi í viku áður útbrot
koma fram og í viku eftir að útbrot
hverfa

442
Q

hvernig er greint rubella

A

Nauðsynlegt að staðfesta rauða hunda með greiningu á rannsóknarstofu

Mótefnamælingar í stroki úr hálsi eða blóði eru gagnlegar til að
greina bráðar (e. acute) sýkingar

Greining á veiruRNA með PCR

443
Q

hvaða meðferðir og varnir eru til gegn rubella

A

Engin almenn meðferð til

almennrar bólusetningar (MMR-VaxPro)

444
Q

hvernig er metið ónæmi gegn rauðum hundum eftir t.d. bólusetningu

A

Mælingar á IgG

Mælt með fyrir konur sem eru að reyna að eignast barn

445
Q

hver er uppbygging poxveira

A

Stærstu þekktu veirurnar
Egg- eða kubblaga með flókna innri byggingu og hjúp
Tvíþátta DNA erfðamengi
Tvöfaldur hjúpur + core

446
Q

hvernig er ferli fjölgunar hjá poxveirum

A

Afritar sig í umfrymi hýsilfruma

Þegar búið er að búa til „uncoatasa“ þá
er erfðaefninu sleppt úr veirukjarnanum (e. core) og afritun hefst

Veirupolýmerasi notaður

DNA og veirupróteinum pakkað inní
veirukjarnann

Losun (e. exit) verður með útfrumun
eða frumurofi

447
Q

hvenær er bólusótt smitandi

A

Smitar ekki á meðgöngutíma
sóttar heldur bara þegar bólur eru
komnar fram

448
Q

hversu margir stofnar eru til af bólusótt

A

Variola Major (allt að 40% CFR)
Variolar Minor (1% CFR)

449
Q

hvar byrja útbrot bólusóttar

A

í munnholi og dreifist svo um allan líkamann

450
Q

hvað endast útbrot bólusóttar lengi á líkamanaum hjá þeim sem jafna sig

A

í um 10 daga
tekur síðan viku fyrir hrúður að losna af húðinni

451
Q

hver er munurinn á Variolation og Vaccination

A

Variolation
Hrúður tekið úr bólum einhvers með stórubólu og skrapað í húð þess sem átti að bólusetja
Stundum var þeim blásið uppí nefið
Vonast var eftir mildari
einkennum

Vaccination
mjaltarkonur fengu sjaldan stórubólu

Tók kúabólu (vaccinia) og skrapaði í
húðina og reyndi svo að sýkja með bólusótt en smitast ekki
Veitir vörn án þess að valda
dauðsföllum

452
Q

Af hverju var náð að útrýma bólusótt

A

Hægt vegna þess að engin dýr sýkjast
af stórubólu og veiran getur þ.a.l ekki
falið sig í öðrum hýslum

453
Q

segðu frá frauðvörtum

A

ekki eiginlegar vörtur
algeng syking
birtast 7 vikum eftir smit
hverfa innan árs
ekki sárt bara óþæginlegt
oft í krinbgum kynfæri hjá fullorðnum

454
Q

hvernig smitast frauðvörtur

A

snertismit eða fomites (dauðir hlutir)

455
Q

hvernig sýking er apabólu

A

Zoonotic veirusýking

456
Q

hvers vegna koma upp flest apabólu smit

A

Kemur upp reglulega í Afríku, annars
Yfirleitt vegna innflutnings á dýrum

Enzootic í Kongó

457
Q

hver eru einkenni apabólu

A

sársaukafull útbrot, hiti
og bólgnir eitlar

458
Q

hægt er að nota poxveirur til að bólusetja gegn öðrum veirum eins og t.d.

A

hundaæði

459
Q

hvar fer afritun og umritun fram hjá poxveirum

A

í umfrymi

460
Q

hvers vegna er gott að afritun og umritun poxveira á sér stað í umfryminu

A

því þá er engin hætta á innlimun
(því þá verður engin erfðabreyting)

461
Q

hvernig smitast arboveira og hvaðan kemur hún

A

kemur frá liðdýrum

smitast með kvennkyns moskítóflugum eða blóðmítlum
ennn það er einnig mökuleiki að smitast frá móður til barns

462
Q

hvað eru til manrgar gerðir af dengueveiru (DENV)?

A

það eru til 4 sermisgerðir

463
Q

hvaða ætt tilheyrir Dengueveira (DENV) og hvernig erfðaefni hefur hún

A

tilheyrir ætt Flaviviridae

erfðaefnið er +ssRNA

464
Q

hvernig bóluefni eru við Dengueveiru (DENV)

A

Tvö bóluefni í boði

Eitt miðað að því að hindra endursýkingar og hitt má gefa þeim sem eru eldri
en 4 ára

465
Q

segðu frá beinbrunasótt (e. dengue fever, DF)

meðgönguími og einkenni

A

meðgöngutími 3 - 14 dagar eftir bit

einkenni eru oftasti um 2-7 daga

ung börn fá oft væg einkenni

Eldri börn og fullorðnir fá væga
hitasótt eða skyndilegan háan hita,
slæman höfuðverk, vöðva- og liðverki,
útbrot, brenglað bragðskyn

466
Q

segðu frá alvarlegri beinbrunasótt (e. severe DF)

A

Byrjar eins og týpísk dengue sýking

Þrír fasar:
* Febrile, critical, convalescent

Febrile stigið oft aðeins verra og critical stigið leiðir á endanum til blæðinga og lækkun blóðyþrstings

ef ekki er meðhöndlað fer sjúklingur í lost

engin meðferð

467
Q

hvaða ætt tilheyrir West nile veiran (WNV) og hvernig erfðaefni hefur hún

A

tilheyrir ætt Flaviviridae

erfðaefnið er +ssRNA

468
Q

hvernig smitast West nile veiran

A

milli moskítóflugna og fugla (þeir eru geymsluhýslar)

getur smitast fra móður til barns (ekki algengt)

menn og hestar eru þau einu dýr sem vitað er um að sýna einkenni

469
Q

segðu frá West nile veiruni

A

meðgöngutími er 3-14 dagar eftir bit

80% tilfella eru einkennalaus
20% fá hita og höfuðverk
minna en 1% fær einhver taugaeinkenni sem geta leitt til heila- eða heilahimnubólgu með týpískum einkennum

470
Q

hvaða heilabólga er algengust í Asiu

A

japönsk heilabólga

471
Q

hvaða ætt tilheyrir japönsk heilabolga og hvernig erfðaefni hefur hún

A

flaviveiru

hefur +ssRNA

472
Q

hvað eru til margar gerðir af japanskri heilabólgu

A

5 gerðir
I-V

473
Q

hvernig smitast japönsk heilabólga?

A

Smitast með Culex moskítóflugum
* Fuglar og svín eru geymsluhýslar

474
Q

hvað eru til mörg bóluefni gegn japanskri heilabólgu og segðu smá frá þvi

A

Þrjú bóluefni til og í mikilli notkun á þeim svæðum þar sem veiran finnst

Líka mælt með henni fyrir ferðalanga

Booster á tveggja ára fresti til að viðhalda ónæmi

Sum framleidd í dýrum frumuræktum og ekki á færi fátækra landa að kaupa þau

475
Q

segðu frá japanskri heilabólgu

A

meðgöngutími sóttar er 5-15 dagar

smitast ekkki milli manna

lítil sem engin einkenni en í örfáum tilfellum kemur fram heilabólga

engin meðferð

einkenni Hiti, höfuðverkur, uppköst, ruglingur, stífur háls, flog, dá

1 af 4 lætur lífið og 30-50% af þeim sem jafna sig enda með einhverskonar langtímaskerðingar (t.d skerta hreyfigetu, heyrnarleysi, minnistap)

476
Q

hvaða veirur koma frá liðdýrum

A

arboveira
Dengueveiru
West nile veiran
Japönsk heilabólga

477
Q

hvernig berst Crimean-Congo Hemorrhagic Fever veira
(CCHFV)

A

berst með blóðmítlum

478
Q

segðu frá einkennum í Pre-hemorrhagic phase (CCHFV)

A

Eftir blóðmítilsbit koma einkenni yfirleitt fram snögglega
* 2-3 dagar algengt

Fyrstu einkenni byrja sem almenn flensulík einkenni og rauðir deplari munni algegt

Þessu fylgja svo skapsveiflur, æsingur og ringlun í alvarlegum
tilfellum

  • Seinna kemur mikil þreyta og oft lifrarstækkun
479
Q

hver eru einkenni Hemorrhagic phase

A

Blæðingareinkenni byrja að koma fram fjórum dögum eftir að
einkenni byrja og einkennast af:

  • Stórum marblettum
  • Miklar blóðnasir
  • Blæðingar á stungustöðum
  • Geta varað í allt að tvær vikur
480
Q

í hvað skiptast filoveirur?

A

marburgvirus og ebolavirus

481
Q

hvað eru margar tegudnir af Ebóluveiru

og hvaða 4 valda sjúkdómui mönnum?

A

6 tegundir

Bundibugyo ebolavirus (BDBV)
Sudan ebolavirus (SUDV)
Tai Forest ebolavirus (TAFV)
Zaire ebolavirus (EBOV)

482
Q

segðu frá vestu afríku farandrinum (ebólu)

A

Mars 2014 – júní 2016

*Langstærsti faraldur
Ebóluveiru frá upphafi

Zaire Ebolavirus/Makona

Rúmlega 28.000 tilfelli og
11.310 andlát

483
Q

hvernig smitast ebóluveiran?

A

í gegnum slímhúð, sár eða rispur

484
Q

segðu fra súkdómsmynd Ebóluveiru

A

truflar ónæmiskerfið

það verður ofseyting á boðuefnum sem valda bógusvörun

getur leitt til líffærabilunar og alvarlegra blæðinga

há dánartíðni

485
Q

segðu frá bóluefni gegn Ebóluveiru

A

Bóluefni gegn EBOV byggt á Vesicular Stomatitis Virus (VSV) sem tjáir GP Ebóluveirunnar

Hægt að bólusetja þangað til einkenni koma fram

Töluverðar aukaverkanir
* Liðagigt sú versta

486
Q

hvernig smitast hundaæði?

A

með munnvatni frá villtum dýrum til manna

487
Q

segðu frá hundaæði

A

Veldur bannvænni heila- og mænubólgu

Ef veiran nær að sýkja taugakerfið þá er dánartíðnin 100%

Hægt að bólusetja eftir bit – áður en einkenni koma fram

Meðgöngutími getur verið langur – allt að 12 vikum

488
Q

hvaða tvær týpur af veikundum geta verið vegna hundaæði

A

Tvær týpur veikinda: Hæg lömun sem endar með dái og dauða (e. paralytic
rabies)
eða ofvirkni, skapsveiflum og ofskynjunum (e. furious rabies)

489
Q

hvaða veirur koma frá leðurblökum

A

Filoveirur (marburgvirus og ebolavirus)

Hundaæði

490
Q

hvernig smitast lassaveira

A

þegar að einstaklingar komast í snertingu við úrgang nagdýra

491
Q

segðu frá sjúkdómsmynd Lassaveira

A

Einkenni koma fram 1-3 vikum eftir smit

Í flestum tilfellum (80%) eru einkennin mild og eru oft ekki greind

20% geta fengið alvarlegri einkenni:
* Blæðingar í gómi, augum eða nefi, einkenni í öndunarfærum

Þriðjungur fær varanlegan heyrnarskaða
* Tengist ekki alvarleika sjúkdóms

492
Q

hvar var andesveiran fyrst uppgvötuð?

A

Andesfjöllum í Chile og Argentínu

493
Q

hvernig smitast andesveiran

A

Smitast til manna í gegnum öndunarfærin
* Frá nagdýrum og úrgangi þeirra
* Fleiri tilfelli á vorin og sumrin
* Nagdýr sýna engin einkenni

494
Q

hvernig smitast andesveira milli manna?

A

líkamsvessum

495
Q

getur HCPS smitast á milli manna??

A

neiiii ennn andesveiran getur það með líkamansvessum

496
Q

segðu frá HCPS

A

Fyrstu einkennum svipar oft til flensu

Byrjar 4-10 dögum eftir almenn einkenni

Getur leitt til þess að lungun fyllist af vökva

497
Q

hvaða veirur koma frá nagdýrum

A

Lassaveira
New World Hantaveirur (andesveira HCPS)

498
Q

segðu frá picornaveirum

A

Óhjúpaðar veirur
ssRNA
Icosahedral kapsíð

499
Q

hvernig smitast picornaveirur

A

oftast saur-munn og úðasmit

500
Q

hvaða veirur eru innan Picornaveirur fjölskyldunar

A

Rhinoveirur
* Kvef (>100 stofnar)

Enteroveirur (c.a 80 stofnar)
* Mænusótt (polioveirur)
* Hand, foot and mouth disease.
* Hjartasýkingar
* Sýkingar í miðtaugakerfi

Hepatoveirur
* Lifrarbólga A

501
Q

hvað eru til margir stofnar Enteroveirur

A

A, B, C, D
E, F, G (dýraveirur)

502
Q

segðu frá Enteroveirur

A

Valda iðrakveisum
Sýruþolnar – smitast auðveldlega

Fjölga sér fyrst í meltingarvegi þar sem að þær fjölga ser vel við 37

503
Q

hvar geta non-polio enteroveirur valdið sýkingum

A
  • Augum, barka, hjarta, heila, öndunarveginum, meltingarvegi og húðsjúkdómum
504
Q

Segðu frá mænusótt

A
  • Er enteroveira
  • þrír stofnar (PV1-3)
505
Q

Hvenær var byrjað að bólusetja gegn mænusótt

A
  • Bólusetningar og útrýmingarherferð (byrjuð 1988)
505
Q

Hvenær var náð að útrýma mænusótt

A
  • Stofni 2 var útrýmt 1999 og stofni 3 árið 2020
505
Q

Hvað er meðgöngutími mænusóttar langur

A

Meðgöngutími er 7 - 14 dagar (allt að 35 dögum)

505
Q

Hvernig smitast mænusótt og hvaða afleiðingar getur hann haft?

A
  • Sjúkdómurinn smitast oftast með saur-munn leið, sérstaklega þar sem óbólusetning er algeng og hreinlætisaðstæður eru slæmar.
  • Hann byrjar í meltingarveginum en getur síðan borist til miðtaugakerfisins, þar sem hann veldur lömun. Lömun getur verið mismikil og í alvarlegustu tilfellum veldur hún dauða í 5-10% tilfella ef öndunarvöðvar lamast.
506
Q

Hvernig bóluefni eru til gegn mænusótt

A
  • Veiklað (OPV) og óvirkt (IPV)
507
Q

Segðu frá Veiklað (OPV) bóluefninu gegn mænusótt

A
  • Ódýrt í framleiðslu og auðvelt að gefa (gefið bara á sykurmola)
  • Veikluð veira margfaldar sig í þörmunum og getur smitast á milli manna og valdið aðfengnu ónæmi
  • Í sjaldgæfum tilfellum getur það valdið full blown mænusótt (VAPP)
508
Q

Segðu frá Óvirka (IPV) bóluefninu gegn mænusótt

A
  • Allir þrír stofnarnir í einu bóluefni
  • Engin hætta á VAPP
  • Gefið sem sprauta og þarf sérhæft starfsfólk
  • Fimm sinnum dýrara en OPV
  • Veldur góðu ónæmi, nema í þörmunum
  • Kemur ekki í veg fyrir smit, kemur í veg fyrir sjúkdóm
509
Q

Í hvaða tveimur löndum er mænusótt (wild polio - PV1) ennþá landlæg

A
  • Pakistan og afghanistan
509
Q

Segðu frá rhinoveirum

A
  • Valda öndunarfærasýkingum
  • Algengustu kvefveirurnar
  • Greindar miðað við einkenni og PCR prófum
  • Mótefni gegn einni týpu ver ekki gegn öðrum
  • Mjög smitandi
509
Q

Hver er meðgöngutími rhinoveira

A
  • 12 klst til 3 dagar
509
Q

Hvernig smitast rhinoveirur

A
  • Úðasmiti og snertismiti
510
Q

Í hvað flokkast retróveirur

A

Oncovirinae (A,B,C og D)
Lentivirinae
Spumavirinae
HERVs

510
Q

Hvað eru til margir stofnar af rhinoveirum/kvefi

A
  • yfir hundrað
510
Q

Hvar vilja rhinoveirur helst vera í líkamanum

A

Sýkja efri öndunarfæri þar sem kjörhitastig er 33/34°C

511
Q

Hver eru einkenni retróveira

A
  • Þær geta umritað RNA yfir í DNA með víxlriti
  • Tvíþátta DNA umritað frá erfðamengi veirunnar, forveira er innlimað inn í erfðamengi hýsilfruma sem skilar sér í hægum þrálátum sýkingum
511
Q

Hverju valda oncoveirur

A
  • Krabbameini
511
Q

Hvað er öðruvísi í fjölgun retróveira en hjá öðrum RNA veirum

A
  • Þær hafa víxlrita og integrasa sem er ensím til að inlima DNA veirunar í erfðaefni frumunar (held það)
512
Q

Hvernig veira er eyðniveira (HIV)

A

Lentiveira

513
Q

Hvað eru til margir stofnar af eyðniveiru (HIV)

A
  • Tveir stofnar
  • 1: Skyldust simpansaveirum
  • 2: skyldust apaveirum (almennt vægari sjúkdómur heldur en hjá 1)
514
Q

Hvað er lokastig eyðniveira (HIV)

A
  • AIDS/alnæmi
514
Q

Segðu frá uppbyggingu eyðniveira (HIV)

A
  • Hafa 2 erfðamengi, eru nákvæmlega eins (vitum ekkert afh)
  • +ssRNA
  • Kapsíð búið til úr p24 (notað til að greina veiruna í blóði)
  • Hefur gp160 sem skiptist í gp41 og gp120
    • Sjá um bindingu við hýsilfrumur
  • Veiran byrjar að sýkja eftir að henni er sleppt úr frumunni
515
Q

Hvernig prótein hafa retróveirur í erfðamenginu

A
  • GAG
  • Pol
  • Env

Bætast svo við eftir því sem veiran er annað hvort lentiveira (+2) og HIV (+4)

516
Q

segðu fra lífsferli HIV

A
  • Binding og innsókn
    • gp120 þekkir CD4
    • Þarf hjálparensím (CCR5 eða CXCR4)
  • Víxlritun
    • RNA dependent DNA polýmerasi
    • RNA í dsDNA
  • Innlimun
    • Integrasi innlimar dsDNA forveiru inn í erfðamengi hýsilfrumu
  • Umritun í mRNA og framleiðsla veirupróteina
  • Samsetning nýrra agna og losun
  • Þroskun HIVveiraverðureftirlosun
517
Q

Hvernig smitast HIV

A
  • Kynflíf
  • Frá móður til fóstur/barns (gegnum fæðingarveg eða fylgju)
  • Blóðgjöf
  • Óhreinar nálar
518
Q

Hvernig er sjúkdómsmynd HIV

A
  • Frumsýking
  • 10-70% fá einkenni stuttu (3-8 vikum) eftir sýkingu
  • Líkjast einkennum einkirningasótt
  • Einkennin ganga yfir á nokkrum vikum
  • Einstaklingur mjög sýkjandi, mikið af veiru verið að sleppa í andrúmsloftið
  • Dvali
  • Langur meðgöngutími í alnæmisstigið allt að 20 ár og jafnvel lengur
  • Stöðug framleiðsla af veiru sem eru í dvalaí CD4 frumum
519
Q

Hvert er hlutverk CD4 T-frumna

A
  • Miklvægar þegar að kemur að ónæmi
  • sjá um að örfa vöxt b-frumna
  • Örva vöxt á öðrum ónæmisfrumum eins og natural killing cells, CD4, CD8 og öðrum T-frumum
  • Sér um að koma af stað fyrsta ónæmissvarinu
  • Virkjar aðra ónæmisfrumur og passa að þær sinni sýnu starfi
520
Q

Hver eru einkenni AIDS (eyðni)

A
  • Fyrst koma fylgikvillar eins og : eitlastækkarnir , niðurgangur , þyngdartap,HSV, candidiasis
  • Síðan koma Almenn veikindi svo sem viðvarandi niðurgangur, hiti, nætursviti og megrun
    • Og einnig Húðsýkingar s.s. herpes, vörtur og bakteríusýkingar í hársekkjum
  • Svo kemur lokastig sjúkdómsins, alnæmi sem einkennist af tækifærissýkingum og/eða æxlisvexti (krabbameini) oft með taugafræðilegum einkennum líka
    • Lugnabólga dregur oft fólk til dauða
521
Q

Hvaða sýklar valda helstu tækifærissýkingum og komdu með dæmi úr öllum hópum?

A
  • Helstu sýklar eru sníkjudýr, sveppir og bakteríur.
  • Til dæmis valda Pneumocystis jiroveci (sveppur) lungnabólgu,
    • Toxoplasma gondii (sníkjudýr) veldur heilasýkingu,
    • Candida albicans (sveppur) sýkingum,
    • og berklar eru af völdum baktería
521
Q

Hvaða veirur eru algengar í tækifærissýkingum?

A
  • Herpes veiran til dæmis
522
Q

Hvaða illkynja sjúkdómar eru tækifærissýkingar

A
  • Kaposi sarcoma
  • Lymphoma
  • Flöguþekjukrabbamein
  • Heilabilun
523
Q

Hvernig er greint HIV

A
  • mótefnamælingum, P24 í blóði góður mælikvarði
  • PCR aðferð, oftast notuð við að fylgjast með árangri meðferðar
  • Þarf að skoða annaðhvort P24 eða mótefni, eftir því hversu langt maður er komin í sjúkdóminum
524
Q

Hvernig hamla anti-retroviral lyf virkni HIV?

A

anti-retroviral lyf hamla virkni HIV á mismunandi stöðum í lífsferli veirunnar, þar á meðal við viðloðun, samruna, umritun, innlimun og þroskun. Með því að trufla þessi skref í veiruferlinu, er hægt að hindra fjölgun veirunnar í líkamanum.

524
Q

Af hverju þarf að nota mörg lyf samtímis í HIV meðferð

A
  • Mörg lyf eru notuð samtímis til að koma í veg fyrir ónæmi, þar sem RT (reverse transcriptase) pólýmerasinn hefur tilhneigingu til að gera margar villur við afritun, sem gerir HIV veiruna mjög breytilega. Með því að nota nokkur lyf er unnið gegn því að veiran þrói með sér ónæmi (escape mutants)
525
Q

Hvert var fyrsta lyfið sem kom á markað til meðferðar við HIV?

A
  • AZT (Zidovudine) Það var þróað til að hamla umritun veirunnar, en hefur þó fylgt því mikið af aukaverkunum
526
Q

Hvaða sýkingavarnir eru notaðar við HIV

A
  • Smokkar
  • Fræðsla
  • Skaðaminnkun hjá fólk í neyslu (hreinar nálar t.d.)
  • Umskurður karla
  • PEP (ef einhver smitaði þig og þú varst ómeðvitaður um að einstaklingur var smitaður eða nála stungu óhapp í vinnu)
  • PrEP (fyrir þá sem eru í áhættuhópum, þar sem einn er smitaður en hinn ekki - verið að koma í veg fyrir sýkingu áður en þú kemst í snertingu við veiruna)
  • ART meðferð (lyf til að hamla virkni)
527
Q

Segðu frá HTLV

A
  • Tegund af oncoveirum
  • Valda krabbameini
  • Sýkja CD4 T-frumur og valda T-frumu hvítblæði
  • Talið að 15-20 million fólks er með HTVL-1 eða HTVL-2
528
Q

Hvernig smitast HTVL

A
  • Með blóði
    við kynmök
    frá móður til fósturs
529
Q

Hver er munurinn. Á HTVL og HIV

A
  • HTVL Örvar mítósu og kemur í veg fyrir frumudauða (stuðlar að fjölgun T-frumna)
  • HIV stuðla að fækkun T-frumna
530
Q

Segðu frá Dr. Björn Sigurðsson

A
  • Rannsakaði lentiveirur í sauðféi
  • Fyrst lentiveiran til að vera ræktuð í frumurækt
530
Q

Hvernig er greint HTVL

A
  • ELISA/Western blot
  • Ekki hentugt með PCR aðferð
531
Q

Hvers vegna er víxlritinn góður í rannsóknum

A

í PCR aðferðinni þar sem hann er notaður til að breyta RNA í DNA

532
Q

Af hverju eru veiruagnir ekki notaðar í genameðferð þrátt fyrir að vera hentugar til að ferja gen?

A
  • Veiruagnir hafa verið kandídatar í genameðferð, en þær þykja ekki nógu öruggar vegna þess að innlimun þeirra er tilviljanakennd, sem getur haft ófyrirsjáanleg áhrif á erfðamengi hýsilfrumunnar.
533
Q

Hvaða eiginleikar einkenna lentiveirur

A
  • Retroveirur geta bara sýkt frumur í skptingu en lentiveirur eru ekki takmarkaðar við frumuhringinn

Sýkla, Veiru og Öveirufræði (4 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions