veirufræði og veirusýkingar

Question 1

hvar getur veira fjölgað sér

Answer 1

aðeins innan lifandi hýsilfrumu

Question 2

hvað umlykur erfðaefni veira? og hvaða hlutverki gegnir það

Answer 2

Capsid (hylki) sem þjónar verndandi hlutverki

Question 3

veirur eru annaðhvort úr RNA eða DNA

Question 4

hvað er upphafsskref veirufjölfjöldunar?

Answer 4

Ensím

Question 5

vex veira eða skiptir hún sér

Answer 5

hvorugt

Question 6

hvað sér um að fjölga veiruhlutum þegar að veira sýkir frumu?

Answer 6

efnaskiptakerfi hýsilfrumu

Question 7

hvað gerist í lok fjölgunarferils veira?

Answer 7

það verður samsöfnun veirahluta innan hýsil frumunar og þannig myndast fullbúnar veiruagnir sem geta flutt erfðaefni veirunnar til annara fruma og sýkt þær

Question 8

hvað er Virion (veiruögn)?

Answer 8

fullbúin veira utan frumu

Question 9

hvað er virus (veira)?

Answer 9

nær bæði yfir veiruögn og nær yfir ýmis stig í fjölgunarferli veirunnar innan frumunar

Question 10

hvað eru virioids

Answer 10

úr litlu einþátta hringalaga RNA án próteina, valda sýkingum í plöntum, en óþekkt hvernig, stundum kallað veirungar

Question 11

hverju valda prion?

Answer 11

líklega bara prótein sem valda taugasjúkdómum í dýrum og mönnum

Question 12

hver er munurinn á veirum og bakteríum

Answer 12

veirur:
- óvirk utan frumu en virkjast innan frumu
- hvorki skipta sér né vaxa
- eingöngu innan frumu sýklar
- hafa annaðhvort DNA eða RNA (ekki bæði)
- mjög litlar á stærð (17 - 1500 nm)
- hafa próteinhylki, stundum veiruhjúpur
- eru framleidd eins og á færibandi

bakteríur:
- sjá sjálfar um eigin efnaskipti
- geta skipt sér og vaxið
- geta bæði verið innan frumu og utanfrumu
- bæði DNA og RNA
- geta verið stórar (300nm - 12cm)
- eru varin með fosfórlípíðhimnu og oft líka frumuvegg
- geta fjölgað sér sjálf annað hvort með kynlausri eða kynháðri leið

Question 13

hvaða lífveruru geta veirur sýkt?

Answer 13

allar gerðir: bakteríur, plöntur og dýr en þær sýkja alltaf bara ákveðna tegund lífveru eða frumugerð

Question 14

hvernig er flokkað veirur?

Answer 14

1. gerð og útlits karnasýru veirunnar
2. hvernig veiran fjölfaldar sig
3. hvernig próteinhylkið lítur út (gomalaga/20flötungur)
4. hvort veiruhjúpur er til staðar eða ekki

Question 15

hvernig er genamengi veira sem valda sjúkdómum í fólki

Answer 15

flestar eru ssRNA og dsDNA

Question 16

í hvað er ssRNA flokkað í?

Answer 16

positive strand, sem hægt að nota beint sem mót fyrir próteinframleiðslu í veirufjölgun

negative strand, fer fyrst í umritunarferli til að hægt sé að nota sem mót fyrir próteinframleiðslu í veirufjölgun

Question 17

hvaða þrenns konar uppbygginu hafa próteinhylki manna veira?

Answer 17

1. Icosahedral, í laginu eins og gervihnöttur og getur verið annað hvort DNA eða RNA
2. Helískt (gormlaga), RNA veirur sem hafa hjúp
3. Complex uppbygging, stærstu veirunnar

Question 18

hvað er uppbygging próteinhylkja (capsid)?

Answer 18

oftast gerð úr mörgum eins einingum

stundum með fleiri en eitt lag

Sumar veirur eru bara með próteinhylki,
engan hjúp og eru því ekki eins viðkvæmar fyrir
umhverfisþáttum

Question 19

fyrir hverju eru veirur sem hafa hjúp sem ysta lag viðkvæmar fyrir?

Answer 19

fituleysum

Question 20

við hvað myndast veiruhjúpur?

Answer 20

Hjúpur myndast við knappskot (budding) veiru gegnum himnu hýsilfrumu

Question 21

út hverju er veiruhjúpur gerður?

Answer 21

Gerður úr próteinum, sem veiran myndar í frumunni og setur við himnuna (2 lög) og lípíðum frumuhimnu (2 lög)

Question 22

hvað er knappskot (budding)

Answer 22

það er ferli sem sumar veirur nota til að losa sig út úr hýsilfrumu eftir að hafa fjölgað sér inni í henni (góð mynd á glæru 16)

Question 23

hverju stjórnar stjórnprótín veiruagna?

Answer 23

stjórn á eigin erfðaefni og stjórn á hýsilfrumunni

Question 24

hvaða virk ensím þurfa sumar veirur að hafa með sér til umritunar?

Answer 24

RNA háðan RNA polymerasa

Reverse transcriptasi (gerir DNA eftir RNA)

Question 25

hvernig er sametning veiruhjúpsins?

Answer 25

innan við lípíð lag hjúpsins er prótein sem kallast M-prótein. M-prótein styrkir hjúpinn á yfirborði hjúpsins eru prótein sem standa út úr lípíðlaginu og mynda odda eins. þessi prótein bindast hýsilfrumum og sýkja þær - til dæmis hemagglutinin, neuraminidase (NA) og glycoprótein

Question 26

hvað ræður hýsilvali hjúplausra veira?

Answer 26

kapsíðið því þær hafa ekki hjúpinn (og þá ekki próteininn)

Question 27

hver eru helstu prótein sem veirur tjá

Answer 27

byggingaprótein veira ensím, sem sjtórna umritun og eftirmyndun erfðaefnis stjórnprótein, stjórna tjáningu veirugenana

Question 28

eftir hverju fer hraði fjölgunar veira?

Answer 28

eftir gerð veiru og hýsils

Question 29

hvað er Eclipse tími og hvað getur hann verið langur?

Answer 29

notað er til að lýsa þeim tíma sem líður frá því að veira kemst inn í frumu þar til nýjar veirur byrja að myndast og berast út úr frumunni. 1 - 20 klst

Question 30

hvað er veldisvaxartími og hvað getur hann verið langur?

Answer 30

sá tími sem það tekur veiru að fjölga sér í frumu 8 - 72 klst

Question 31

í hvaða stig má skipta fjölgun veira

Answer 31

1. festing við frumu 2. innbrot í frumu 3. losun kjarnsýru ur capsíði 4. afritun erfðaefnis 5. samsöfnun veiruhluta og losun

Question 32

segðu frá festingu veiura við frumuhimnu (fjölgun veira)

Answer 32

hún byggist á bindingu milli próteina á veiruögninu og móttökum á frumunni það ræðst af glýkópróteinum eða sértstakri lögun próteinhylkisins festast á sérstaka staði sem mótefni og lyf bindast oft við ( þá kemst ekki veiran að of sýkir ekki)

Question 33

hvaða tvær aðferðir eru notaðar við innbroti veiru í frumu (fjölgun veira)

Answer 33

viðtaka miðluð inntaka samruni við frumuhimnu

Question 34

segðu frá viðtaka miðlaðri inntöku (fjölgun veira)

Answer 34

svipað og þegar frumu innlimar sameindir (þegar veiran festir sig á frumuna) þegar að veiran hefur bundist frumunni myndast lítil bóla utan um veiruan sem kallast endosome síðan fer veiran inn í frumna og losnar úr bólunni og getur byrjað að fjölga sér

Question 35

hvað er samruni við frumuhimnu

Answer 35

þegar að hjúpuð veira rennur saman við frumuhimnuna og kemst inn í frumuna

Question 36

segðu frá losun kjarnsýru ur capsíði (fjölgun veira)

Answer 36

þegar að veiran fer í gegnum ferli til að losa erfðaefnið burt frá hylki og eða hjúp Ensím fjarlægja burt hylki/hjúp en í sumum tilfellum þarf að notast við veiruprótein til að klára ferilinn Stærsti hluti eclipse tímans er á þessu skeiði

Question 37

hvernig er próteinmyndun og afritun erfðaefnis tvíþátta DNA veira (glæra 12 í fjölgun frumna)

Answer 37

veiran kemur inn í frumuna 1. umritun úr DNA í early mRNA sem mynda svo early prótein (sem eru stjórnprótein) 2 og 3. erfðaefni fjölfaldast og fer aftur í umritun og þá myndast late mRNA. það fer síðan í þýðingu og myndar late prótein (sem eru byggingarprótein) 4. samsöfnun veiruhluta og fjullbúin veira fer út við frumurof

Question 38

afhverju skiptir máli hvort RNA sé + eða - þegar að það kemur að fjölgun veira

Answer 38

það skiptir máli því plús RNA snýr eins og mRNA og getur farið beint í þýðingu í ríbósome

Question 39

hvaða tvö prótein þurfa mRNA í heilkjörnungum að búa til svo að fjölgun getur átt sér stað

Answer 39

RNA háðan RNA polýmerasa capsíð prótein

Question 40

hvernig er ferli fjölgunar +RNA veira

Answer 40

1. +RNA snýr eins og mRNA og fer því beint í þýðingu í ribósóm 2. það myndast protein sem er RNA háður RNA pólýmerasi, hann fer að mynda -RNA út frá +RNA 3. -RNA fer aftur í pólýmerasan og verður + sem getur þá bæði farið í að mynda meira af próteinum eða verið erfðaefni í dóttirveirunum 4. samsöfnun veiruhluta (+RNA og prótein mynda veiruhlutana)

Question 41

hvernig er ferli fjölgunar -RNA veira

Answer 41

- RNA veirur hafa með sér RNA háðan RNA pólýmerasa 1. þurfum að mynda +RNA fyrir þýðinguna með RNA háðan RNA pólýmerasa 2. +RNA er þá bæði sett í ríbósóm og notað sem mót fyrir fjölfjöldun erfðaefnisins sem kemur út sem -RNA úr RNA háða RNA pólýmerasanum+ 3. samsöfnun veiruhluta

Question 42

hvernig er ferli fjölgunar á tvíþátta RNA veirum

Answer 42

erfðaefnið þeirra er í bútum (bæði + og - RNA) veirunar bera með sér RNA háðan RNA pólýmerasa inn í heilkjörnungafrumur 1. þessi RNA háður RNA pólýmerasi tekur +RNA strenginn og umritar hann í mRNA sem verður að próteinum 2. getum líka notað +RNA strengin til að mynda nýjan -RNA streng með RNA háðum RNA pólýmerasa getum notað -RNA streng til þess að mynda nýtt tvíþátta RNA 3. myndast veiruögn

Question 43

hvað eru retró veirur

Answer 43

+RNA veira sem nota DNA milliskref

Question 44

hvernig verður fjölgun retró veira (+RNA veira sem nota DNA milliskref)

Answer 44

þær bera með sér RNA háður DNA polymerasi 1. einátta RNA erfaðefni retró veira er breytt í tvíþátta DNA þegar að veiran er komin inn í frumuna með RNA háðum DNA pólýmerasa. - þetta tvíþátta DNA er innlimað í DNA frumunar með ensími sem kallast integrasi - fruman getur umritað þetta veiru-DNA og búið til veiru mRNA 2. veiru mRNA er notað til að búa til prótein veirunar sem eru myndun af sama ferli og fruman notar til eigin próteinmyndunar 3. samsetning veiruhluta

Question 45

hvar verður samsöfnun veiruhluta hjá RNA veirum og DNA veirum

Answer 45

RNA veirur: á sér stað í umfrymi DNA veirur: í kjarna, DNA veirur þurfa því að láta flytja capsíð próteins inn í kjarna

Question 46

hvernig losna hjúplausar veiruagnir úr frumu

Answer 46

þegar að veiruagninar eru tilbúnar losna þær út við frumudauða

Question 47

hvernig losna hjúpapar veirur úr frumu

Answer 47

það festist veiruprótein í frumuhimnu krjarnin með erfðaefni veirunnar safnast rétt við frumuhimnuna þar sem veirupróteinin eru kjarnin tengist frumuhimnuni og myndar hjúp utan um veiruagningar, þá bungast frumuhimnana út og veiruagnir losna smám saman frá frumunni (þetta ferli kallast knappskot) losun þeirra heldur áfram þar til gegndræpi frumunar er orðið of mikið of frumna deyr

Question 48

Dæmi um tvíþátta DNA veirur

Answer 48

Herpes simplex, adeno, CMV, papilloma, pox

Question 49

Dæmi um einþátta +RNA veirur

Answer 49

Nóró, rubella, poliovirus, enteró, corona

Question 50

Dæmi um einþátta –RNA veirur

Answer 50

Inflúensa, mislingar, hettusótt, RS

Question 51

Dæmi um Retróveirur

Answer 51

HIV, Visna

Question 52

hvað er príón

Answer 52

prótein

Question 53

Príón er stabíll sýkill, hvað getur hann þolað?

Answer 53

suðu uv ljós próeinasa T

Question 54

hvað þarf að gera til að eyða sýkingarvirkni príón próteina

Answer 54

þarf að brjóta próteinið niður eða afmynda það til dæmis með því að nota bruna eða klór

Question 55

Gen sem skrá fyrir príon prótínum (PrP) finnast í flestum dýrategundum

Question 56

PrP- mýs (búið að fjarlægja PrP) lifa af og þroskast eðlilega með nokkurm breytingum, hverjar eru þær?

Answer 56

Lítilleg óeðlileg hegðun * Hafa færi hvatbera * Bygging hvatberana breytt * Virkni hvatbera einnig breytt

Question 57

hvað gerist við PrPc í sjúkdómum

Answer 57

virðist koma inn samskonar prótein þó með breyttu formi (leysni, þrívíddar-byggingu o.fl) og valda breyttu formi próteinsins PrPc verður að PrPsc Fruman heldur áfram að mynda PrPc en það breytist alltaf yfir í PrPsc

Question 58

PrPsc er smitandi

Question 59

hvað er Transmissible Spongiform Encephalopathy (TSE)

Answer 59

taugasjúkdómur þar sem að það verður upphleðsla próteinsins (PrPsc) í heila. Myndast svampkenndar vökvabólur í heila virðist koma í veg fyrir að taugaboð ferðist eðlilega til heila finnst í bæði mönnum og dýrum.

Question 60

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í kindum

Answer 60

riðu/scrapie

Question 61

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í nautgripum og hvað er haldið að orsaki það

Answer 61

Bovine spongiform encephalopathy -(BSE) veldur mad cow disease úr fóðri með dýraafturðir

Question 62

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í minkum og hvað er haldið að orsaki það?

Answer 62

Transmissible mink encephalopathy - (TSE) úr fóðri með dýraafturðir

Question 63

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í hreindýrum

Answer 63

Chronic Wasting Disease (CWE)

Question 64

hvaða sjúkdómum getur prion valdið í mönnum

Answer 64

Kuru Creutzfeldt Jacob disease (CJD):

Question 65

dæmi um fólk sem hefur smitast af kuru

Answer 65

Fore fólkið á Papúa Nýju-Gíneu vegna mannáts

Question 66

hvernig smitast Creutzfeldt Jacob disease (CJD):

Answer 66

Vefjaflutningur * Vaxtarhormón * hornhimna (undir 5% tilfella) * Smitað nautakjöt

Question 67

hver er munurinn á CJD sporadi og CJD familial

Answer 67

CJD sporadi - stök tilfelli þar sem uppruni er óútskýrður CJD familial - er ættgeng stökkbreyting

Question 68

hvernig er sjúkdómsferill Creutzfeldt Jacob disease (CJD):

Answer 68

sjúkdómurinn kemur yfirleitt fram um miðjan aldur meðgöngutími getur verið upp í 20-30 ár Mikil einkenni frá miðtaugakerfi bæði andleg og líkamleg - Fyrst hegðunarbreytingar og svp skerðing á hreyfingu, endar hreyfingalaus og mállaus dregur til dauð eftir 4-5 mánaða veikindi

Question 69

hvað er Variant Creutzfeldt Jacob disease

Answer 69

sjúkdómur í mönnum sem líkist kúariðu

Question 70

hvað er slæmt við prion sjúkdóma

Answer 70

ekkerr ónæmissvar ekkert bóluefni engin meðferð

Question 71

hvað er Morphological effects

Answer 71

þegar að veirusýkingar valda breyitngum á útliti/byggingu frumanna

Question 72

hvað er Physiological and biochemical effects:

Answer 72

það eru frumulífeðlisfræðilegar breytingar Til dæmis stöðvun eða breytingar á kjarnsýru framleiðslu, prótein myndun eða jónaskipta breytingar

Question 73

hvað er Genotoxic effects:

Answer 73

það eru gena skemmdir, breytingar á fjölda litninga

Question 74

hvað er Biological effects:

Answer 74

líffræðilegar breytingar frumna til dæmis breytingar á mótefnavökum og vexti

Question 75

hvaða mismunandi áhrif geta veiru haft á frumur og

Answer 75

Mismunandi áhrif eftir því hvaða veira og frumugerð er til staðar frumudauði - þegar veiran skemmir frumuna svo mikið að hún deyr Transformation - umbreytt erfðamengi frumna Frumusamruni Cytopathic áhrif - eru allar sjáanlegar breytingar á útliti frumna eftir sýkingu

Question 76

dæmi um veirur sem valda frumudauða

Answer 76

Adenoveirur og Polioveirur

Question 77

dæmi um veirur sem breyta erfðamengi frumna

Answer 77

herpres veirur, HIV

Question 78

dæmi um veirur sem valda frumusamruna

Answer 78

Herpesveirur og paramyxoveirur

Question 79

hvað er Cellular shutdown

Answer 79

þegar veiran getur stöðvað próteinmyndun og eftirmyndun erfðaefnis frumunannar

Question 80

hver geta áhrifin verið á frumur við veirusýkingar

Answer 80

1. Frumu skemmdir - Gegndræpi frumuhimnunar getur breyst, safabólur leka ensímum sem valda skemmdum á frumunni. 2. Yfirborð fruma getur breyst og orðið fyrir barðinu á ónæmiskerfinu. 3. frumurof - veirur losna og geta sýkt aðrar 4. Sumar veirur geta undir vissum kringumstæðum valdið illkynja breytingum á frumum

Question 81

Hvað er „syncytium“

Answer 81

Syncytium (risafruma eða samrunafruma) er fruma sem myndast þegar sýktar frumur renna saman

Question 82

Sjúkdómseinkenni eru ekki alltaf beint orsökuð af veiruskemmdunum sem slíkum til dæmis ónæmissvari.

Answer 82

eins og lifrabólga

Question 83

hvað þurfa veirur að geta gert til að smita

Answer 83

1. tengjast yfirborði hýsils eða gert innrás í vef 2. dreift sér um líkamann 3. skilað sér út frá hýsil til þess næsta

Question 84

hvernig reyna hýslar að verjast veirum

Answer 84

með húð (fiður og ull í dýrum) sýrur, gall og tár ónæmiskerfið

Question 85

hvar reyna sýklar að komast inn í líkamann

Answer 85

þar sem lifandi frumur eru uppi við yfirborð t.d. munnur, augu, kynfæri, meltingarvegur, öndunarfæri eða í gegnum húð með biti eða nálum.

Question 86

hvernig geta mæður smitað nýbura sína með veirusjúkdómum

Answer 86

í gegnum fylgjuna í gegnum fæðingarveg og í gegnum brjóstamjólk

Question 87

hvaða veirur geta smitast frá móður til nýbura

Answer 87

Herpes 1 og 2 cytomegalovirus immunodeficiency virus rubella virus

Question 88

hvað er staðbundin sýking

Answer 88

þegar að Veiran dreifir sér á sama stað,vef, líffæri

Question 89

hvað er systemísk sýkingar

Answer 89

þegar Veiran dreifir sér í gegnum vef, með blóði td., frá upprunalega sýkingu um allan líkama

Question 90

hvað er staðbundinn dreifing á sýkingum á yfirborði

Answer 90

þegar að það sýkir yfirborð en ekki undirliggjandi vefi til dæmis - húð - á votri þekju og með hreyfingu slíms í öndunarvegi - í meltingarvegi

Question 91

hvað er viremia

Answer 91

þegar að veira er til staðar í blóði

Question 92

hvað er dæmu um sýkingar sem flytjast með taugum

Answer 92

hundaæði og herpes

Question 93

hvernig geta veirur smitast í gegnum húð

Answer 93

með staðbundinni sýkingu í smásár með biti liðdýra með biti dýra með nálum

Question 94

hvað er ekki smiðleið veirusjúkdóma

Answer 94

þvagrás

Question 95

hvað er algengasta smitleið veirusjúkdóma

Answer 95

öndunarvegurinn

Question 96

dæmi um staðbundnar veirusýkingar í öndunarvegi

Answer 96

RS veira, influenza, adeno og rhinoveirur

Question 97

dæmi um systemískar veirusýkingar

Answer 97

hettusótt, mislingar, rauðir hundar, hlaupabóla

Question 98

hvað getur valdið því að veirusjúkdómar smitast í gegnum meltingarveg

Answer 98

með saur-munn smiti til dæmis þegar að: Veirur komast í neysluvatn flugur komast í mat hendur ekki þvegnar manna á milli þrátt fyrir hreinlæti, umönnun

Question 99

dæmi um staðbundnar veirusýkingar í meltingarvegi

Answer 99

rota-, astro- og caliciveirur.

Question 100

hvað er viðvarnadi sýking?

Answer 100

Eftir sýkingu reynir líkaminn að losa sig við veiruna á 2-3 vikum, en stundum sest veiran að og veldur viðvarandi sýkingu sem getur verið til æviloka.

Question 101

dæmi um veirur sem valda síðbúnum fylgikvillum eftir bráðasýkingu

Answer 101

mislingar (getur tekið 7-10 ár fyrir einkenni að koma fram eftir sýkingu) og JC veira (polyoma-PML)

Question 102

segðu frá JC veira (polyoma-PML)

Answer 102

Áhrif á fólk með bælt ónæmiskerfi. Veldur skaða á hvíta efni heilans. Getur valdið alvarlegri fötlun og oft dauða.

Question 103

hvað er krónísk sýking

Answer 103

sýking sem viðhelst í líkamanum (veiran alltaf finnanleg) oft enginn sjúkdómseinkenni

Question 104

dæmi um veirur sem valda krónískum sýkingum

Answer 104

lifrabólguveiru B og C og HPV

Question 105

hvað eru hæggengar veirusýkingar

Answer 105

einkennast af löngum meðgöngutíma sjúkdóms hægum sjúkdómi Dregur til dauða

Question 106

dæmi um veirur sem valda hæggengum sýkingum

Answer 106

retroveirur og prionveirur

Question 107

hvað er latent(dul) sýking

Answer 107

þegar að veira er ekki finnanleg nema öðru hverju og veldur ekki sjúkdómseinkennum þegar að hún er í dvala

Question 108

dæmi um veiru sem veldur latent sýkingu

Answer 108

herpes

Question 109

hver eru fyrstu ónæmissvörin við veirusýkingum

Answer 109

Ósértækt bólgusvar NK frumur drepa sýktar frumur (virkjaðar af interferon og öðrum cytokinum) Cytolysis með veirusértækum T frumum

Question 110

hvað er vessabundið ónæmissvar

Answer 110

þegar að við notum mótefni sem berast með líkmsvessum á sýkt svæði sem ónæmissvar

Question 111

í hvað skiptist vessabundið ónæmissvar

Answer 111

Neutralization og mótefni sem drepa sýktar frumur

Question 112

hvað er Neutralization ónæmssvar

Answer 112

Þegar mótefnin bindast veirunni með Fab-bindisetum sínum, þá hindra þau veiruna í að komast inn í frumur og sýkja þær.

Question 113

hvernig ónæmissvar verður þegar að mótefni drepa sýktar frumur

Answer 113

Mótefnamiðlað dráp frumna: - Þegar mótefnin hafa bundist yfirborði sýktrar frumu með Fab-hlutanum, þá tengjast þau ónæmisfrumum með Fc-hlutanum (Fragment crystallizable). Þetta merkir sýktu frumurnar og hjálpar ónæmisfrumum að finna og eyða þeim. Komplement miðluð eyðing Þegar mótefni hafa bundist yfirborði sýktrar frumu, þá virkjar það svokallað komplimentkerfi (complement system). Þetta er keðjuverkandi ferli þar sem prótein í blóðinu virkjast og ráðast á sýktu frumuna, sem getur leitt til eyðingar hennar.

Question 114

hvað er minnsta þekkta DNA veiran

Answer 114

Parvoviridae

Question 115

hvað er eina þekkta einþátta DNA veiran sem sýkir mannfólk

Answer 115

Parvoveira B19 það er ekki hægt að rækta hana á rannsóknarstofu

Question 116

hverju getaa B19 sýkingar valdið

Answer 116

Faraldsroði Liðbólgur eða liðverkir (sérstaklega hjá fólki eftir kynþroska og algengarar hjá konum) Tímabundin aplastísk krísa Fósturbjúgur/fósturlát Langvinn sýking með blóðleysi eða án

Question 117

segðu frá faraldsroða B19 sýkingar - hvernig smitast það - hver er meðgöngutími - hvernig eru einkennin

Answer 117

smitast í gegnum öndunarfæri Um 50% sýkinga í börnum án einkenna meðgöngutími er 1 vika - fyrst kemur hiti (finnst í hálsi og mikið af veirum í blóði) og viku síðar útbrot batnar vel

Question 118

hvernig breytingar verða á blóðinu við B19 sýkingar

Answer 118

Reticulocytar (forstig rauðra blóðkorna) minnka snemma í sýkingunni. Þetta er vegna þess að parvoveiran sýkir og eyðileggur frumur í beinmergnum sem framleiða rauð blóðkorn Magn hemóglóbíns lækkar síðar í ferlinu vegna minnkaðrar framleiðslu rauðra blóðkorna. Það endurheimtist að lokum þegar framleiðsla rauðra blóðkorna byrjar aftur.

Question 119

hvernig er greint B19 veiruna

Answer 119

greint B19 veiru DNA í blóði með PCR og dot blot prófum. oft nóg klínísk greining

Question 120

hvernig mótefnasvör verða við B19 veirunni

Answer 120

fyrst kemur IgM svar myndast um það bil 7-14 dögum eftir sýkingu IgG mótefni myndast síðar og eru lengi í blóði eftir sýkingu. Þau veita langvarandi vörn gegn veirunni og eru til staðar í mörg ár eða jafnvel ævilangt eftir sýkinguna.

Question 121

Parvoveira B 19 getur valdið fóstursýkingum Veldur ekki meðfæddum göllum eða þroskaskerðingu Oftast gengur meðgangan vel og án fylgikvilla þrátt fyrir sýkingu! getur valdið fósturláti --> getur valdið fósturbjúg

Answer 121

Sýking fyrir 20.viku meðgöngu: Um 10% missa fóstrið Sýking eftir 20.viku meðgöngu: Um 1% missa fóstrið

Question 122

dæmi um hópa af einstaklingum sem eru ónæmisbældir

Answer 122

einstaklingar með Hvítblæði og aðrir illkynja sjúkdómar HIV sýktir með langt genginn sjúkdóm einstaklingar með Meðfædd ónæmisbælingar Líffæraþegar

Question 123

hvernig er greint B19 hjá fóstri

Answer 123

kjarnsýrumögnun á líknabelsvökva og IgM í naflasterngsblóði

Question 124

hvernig meðferð er við B19 veirunni

Answer 124

engin sérhæfð lyfjameðferð batnar oftast að sjálu sér og myndar ævilangt ónæmi Einangrun sjúklinga kemur oftast ekki að gagni (veirudreifing áður en einkenni koma fram) Engin veirulyf til gegn Parvo B19 Ekkert bóluefni til gegn Parvo B19

Question 125

hvaða aðferðir eru notaðar til greiningar á veirum í sýnum

Answer 125

leita að veirum og veiruhlutum eða mótefnum gegn þeim

Question 126

hvaða aðferðir eru notaðar til að leita að veirum án þess að rækta þær

Answer 126

PCR rafeindasmásjá ónæmisfræðilegar aðferðir

Question 127

hvernig virkar PCR

Answer 127

alinn bútur erfðaefnis Er margfaldaður með hjálp vísa (prímera) og polymerasa Mögnun (amplification) erfðaefnis auðveldar greiningu með kjarnsýrupörun

Question 128

PCR er mikið notað við greiningu veirusjúkdóma

Question 129

hvernig er leitað að veirum í sýnum með rafeindasmásjá

Answer 129

það er skoðað með neikvæðri litun þannig að umhverfið litist

Question 130

hverjir eru kostir við rafeindasmásjáskoðun

Answer 130

Gott fyrir óræktanlegar veirur Gefur til kynna stærð og útlit Hægt að finna “nýjar” veirur

Question 131

hverjir eru gallarnir við rafeindasmásjáskoðun

Answer 131

þarf dýra smásjá/ þjálfun frekar seinleg í rútínu þarf mikla þéttni veira í sýni mismunandi veirur með líkt útlit t.d. allar herpesveirurna

Question 132

hvernig er leitað að veirum í sýnum með ónæmisfræðilegum aðferðum

Answer 132

sértækum tengslum mótefna og mótefnavaka Indikatorkerfi - IF: immunofluorescence (flúrskinslitun) mótefni merkt með fluorescein - ELISA (EIA) enzyme immunoassay ensím merking - RIA(radioimmuno-assay) geislamerking - Agglutination - kekkjun

Question 133

hvernig sýni er notast við til að mæla mótefni

Answer 133

blóðsýni og mænuvökvi

Question 134

hvað er mælt í mótefnamælingum

Answer 134

binding mótefna við mótefnavaka

Question 135

hvaða gallar fylgja mótefanmælingum

Answer 135

Erfiðar í ónæmisbældum Blóðgjöf getur skekkt svarið um tíma

Question 136

hvað veirur eru iðrukveisuveiru

Answer 136

adenoveirur astro noro sapo rota veirur

Question 137

hvaða veirur eru öndunarfæra veirur

Answer 137

inflúensa A og B RSV Adenoveirur hMPV entero Rhino CoV (coronuveira) SARS coronuveira 2

Question 138

hvernig smitast papillomaveirur?

Answer 138

með snertismiti sýkja húð og slímhúð

Question 139

Human papillomaveirur (HPV) - sýkja einungis manneskjur

Answer 139

þekktar yfir 200 tegundir

Question 140

hvernig er uppbygging HPV

Answer 140

hafa tvíþátta hringlaga DNA hafa ekki hjúp Ekki hægt að rækta á rannsóknarstofu

Question 141

Hvaða frumur og hvernig sýkja HPV

Answer 141

Sýkja basal frumur í flöguþekju í gegnum sár,rispur í húð, slímhúð þetta eru góðkynja æxli en sumir stofnar geta valdið illkynjameinum

Question 142

Hvaða hlutverk gegna próteinin L1 og L2 í HPV (Human Papillomavirus)?

Answer 142

L1 og L2 eru aðalbyggingarpróteinin í HPV og mynda capsid veirunnar, sem er próteinhjúpurinn utan um erfðaefni hennar L2 flytur erfðaefni í nýjar frumur L1 myndar hylki veirunar utan um erfðaefnið

Question 143

Hvernig hafa próteinin E6 og E7 áhrif á frumur og hvernig tengjast þau krabbameinsmyndun?

Answer 143

E6 og E7 próteinin eru stjórnprótein sem geta truflað starfsemi æxlisbælipróteina í frumum. E6 próteinið binst p53-próteininu, en p53 er lykilprótein í að hindra frumuskiptingu þegar skemmdir eru í erfðaefninu. E7 próteinið binst pRb-próteininu, sem stýrir frumuskiptingu. Þessi truflun getur leitt til stjórnlausrar frumuskiptingar og stuðlað að myndun æxla, sérstaklega hjá hááhættustofnum eins og HPV-16, HPV-18, HPV-31, HPV-33 og HPV-35.

Question 144

hvernig dreifist HPV

Answer 144

Staðbundin sýking í húð eða slímhúð dreifir sér ekki um líkamann heldur með dauðum frumum sem losna

Question 145

hvað finnast fullbúnar papilloma veirur

Answer 145

aðeins í efstu lögum húðar

Question 146

hvernig sýkir HPV basal lagið og myndar vörtu?

Answer 146

1. veiran sýkir neðsta lag húðfrumna í yfirhúðinni, sýktar frumur byrja að fjölga sér og dótturfrumur færast upp í næsta húðlag (prickle cells) 2. þær halda áfram að fjölga sér vegna E-próteina og færast ofar 3. þær byrjar að framleiða keratín og halda áfram að fjölga sér. Leiðir til þess að að ysta húðlagið þykknar og myndar harðnað lag af dauðum frumum, sem inniheldur smitandi veiruhluta. 4. þegar að veirunar ná efsta hluta myndar hún fullþroskaða veiru sem eru smitandi þegar að húðfrumur flagna eða snerta annan einstakling

Question 147

hvaða einstaklingar eru í aukinni hættu á HPV -smiti í kynfærum

Answer 147

Ungum aldri við fyrstu kynmök Fjölda einstaklinga sem haft kynmök við Reykingum (skemmd slímhúð eða veikt ónæmiskerfi) Öðrum sýkingum í kynfærum t.d. klamydíu Veikluðu ónæmiskerfi

Question 148

hvað gerist við erfðaefni HPV í illkynja meinum

Answer 148

erfðaefni veiranna virðist oftast vera innlimað í erfðaefni hýsilfrumu

Question 149

einkenni illkynja HPV meins í leghálsi

Answer 149

Blæðing úr leggöngum eftir samfarir Óeðlileg útferð úr leggöngum Verkir í kynfærum

Question 150

hvaða HPV týpa myndar kynfæravörtu og vörtur í öndunarfæraslímhúð

Answer 150

6 og 11

Question 151

hvað eru margar HPV týpur sem eru hááhættustofnar

Answer 151

15 týpur

Question 152

hvaða týpa HVP mynda flöguþekjukrabbamein í munni

Answer 152

16

Question 153

hvaða HPV týpur mynda vörtur á húð

Answer 153

1,2,3,4,7,10,15

Question 154

hvar finnst HPV 2 (verruca vulgaris)

Answer 154

á höndum og hnjám barna

Question 155

hvar finnst HPV 3 og 10 (verruca plana)

Answer 155

á andliti og hné barna

Question 156

hvað finnst HPV 1 og 4 (verruca plantaris)

Answer 156

illjum og hælum

Question 157

hvar finnst HPV 6 og 11 (condyloma)

Answer 157

á kynfærum

Question 158

hver er algengasta vartna á húð

Answer 158

verruca vulgaris/HPV 2

Question 159

hvaða meðferð er hægt að nota við vörtum

Answer 159

bíða hverfa flestar á 1-2 árum Fjarlægja vörtu Frysta, brenna eða nota frumudrepandi efni Lyfjameðferð

Question 160

er Smit af há áhættustofnum algengt og hver er meðaltími þeirra

Answer 160

mjög algent (80% 50 ára kvenna sýkst) losnum við stofnanna á minna en 2 árum en meðaltími er 8 mánuðir.

Question 161

Hætta á illkynja meinum er mest ef sami stofn finnst yfir langan tíma = viðvarandi (persistent) sýking af sama stofni

Question 162

hver er atburðarás frá sýkingu HPV til leghálskrabbameins

Answer 162

HPV sýking af hááhættustofni Viðvarandi sýking Truflun á frumustarfsemi Forstigsbreytingar á háu stigi Ífarandi krabbamein

Question 163

staðreynd leghálskrabbamein HPV á íslandi

Answer 163

Um 19 konur/ári greinast Um 6 konur/ári deyja

Question 164

hvernig er greint HPV

Answer 164

með PCR - prófum

Question 165

í hvað skiptast HPV sýkingar í öndunarvegi

Answer 165

juvenile onset - þegar að barn oft undir 5 ára er talið smitast af móður í gegnum fæðingarveg adult onset - smit við kynlíf (oral/genital contact) eða endurvakning latent HPV frá barnæsku

Question 166

hvaða meðferð er mið RRP (HPV í öndunarvegi)

Answer 166

skurðaðgerð þar sem vörtumyndanir eru fjarlægðar þarf oft endurteknar aðgerðir

Question 167

hvort er betra að meðhöndla HPV 6 eða 11

Answer 167

6

Question 168

Í stöku tilfellum getur RRP þróast út í illkynja mein

Question 169

hvort er betra að meðhöndla HPV+ eða HPV- í illkynja meinum í hálsi og höfði

Answer 169

HPV+

Question 170

hvað er Epidermodysplasia verruciformis (EV)

Answer 170

Sjaldgæfur, arfgengur ónæmisgalli eða sýking hjá ónæmisbældir t.d. HIV sýktir þetta eru Útbreiddar skemmdir á húð getur valdið húðkrabbameini sérstaklega á svæðum sem sól skín á

Question 171

hvaða meðferðir eru til við papillomaveirum

Answer 171

Podophyllin og skyld efni Brottnám skemmda - m/ frystingu - m/ laser Veirulyf * Cidofovir * interferon Ónæmisaðgerðir * aðallega hugsaðar gegn illkynja meinum Verndandi bóluefni (eiga að hindra sýkingu) Læknandi bóluefni (eftir að sýking hefur orðið)

Question 172

hvernig virkar verndandi bóluefni geng HPV og úr hverju eru þau mynduð

Answer 172

oma í veg fyrir sýkingu Myndað úr: L1 og L2 capsid prótein (tóm veiruhylki

Question 173

hvernig eiga læknandi bólefni gegn HPV að virka og hvert er skotmark þeirra

Answer 173

Eyða sýktum eða umbreyttum frumum Skotmark: veiru oncogenin E6 og E7, sem eru tjáð í gegnum öll stig krabbameinsmyndunarinnar og mögulega E2 (tjáð í eftirmyndun og umritun)

Question 174

hvaða verndandi bóluefni eru til við HPV

Answer 174

Cervarix er tvígilt: HPV 16 og 18 Gardasil er fjórgilt: HPV 6, 11, 16 og 18 Gardasil 9: HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 og 58

Question 175

hverjir sýkjast af polyomaveirur

Answer 175

Virðast ekki valda sjúkdómum hjá fólki með heilbrigt ónæmiskerfi

Question 176

hvernig er erfðaefni polyomaveirur

Answer 176

tvíþátta hringlaga DNA

Question 177

hvaða polyomaveirur finnst í músum og öpum og valda þær sjúkdómi við náttúrulega sýkingu

Answer 177

SV40 no they do not

Question 178

hvapa polyomaveirur finnst í mönnum

Answer 178

JC og BK

Question 179

hvar fannst BK polyomaveirur

Answer 179

í þvagi nýrnaþega

Question 180

hvar fannst JC polyomaveirur

Answer 180

í heila sjúklings með PML (progressive multifocal leucoencephalopathy

Question 181

árið 2007 var fundið 3 polyomaveirur í mönnum, nefndu 2 mikilvægustu

Answer 181

KI og WU hin var merkel cell

Question 182

hvernig smitast BK polyomaveirur hvenær fáum við mótefni gegn henni

Answer 182

líklegast í gegnum öndunarveginn um 90% með mótefni við 5 ára aldur

Question 183

Hvaða áhrif getur BK veiran haft á einstaklinga með mikla ónæmisbælingu?

Answer 183

Hjá ónæmisbældum einstaklingum getur BK veiran valdið alvarlegum einkennum frá þvag- og kynfærum, þar með talið blöðrubólgu með blæðingum hjá mergþegum (í um 10% tilfella)

Question 184

hvað er PML - Progressive Multifocal Leukoencephalopathy og á hvaða hópa hefur hann áhrif á hvernig greinist JC veiran hvernig er hægt að mephöndla hana

Answer 184

sjaldgæfur banvænn heilasjúkdómur í mikilli ónæmisbælingu hjá einstaklingum með mikla ónæmisbælingu eins og hjá fólki með AIDS, líffæraþegum, einstaklingum með Hodgkin's sjúkdóm á háu stigi og þeim sem eru í ónæmisbælandi lyfjameðferð fyrir sjúkdóma eins og MS, Lupus, og Crohn's. ENGIN sértæk meðferð – reyna að snúa við ónæmisbælingu Greind með PCR í mænuvökva ef grunur er um PML

Question 185

hvernig hefur JC veiran áhrif á heilan og hverju getur hún valdið

Answer 185

JC veiran drepur oligodendrocyta, sem veldur demyelineringu (eyðingu mýlisslíðurs). Þetta veldur skertri heilastarfsemi og getur leitt til sjón- og taltruflana, vitrænna truflana (dementia), blindu, lömunar og jafnvel dái. Sjúkdómurinn er oft banvænn innan 6 mánaða.

Question 186

hvenær er líklegast að sýkjast af JC veirunni og hversu margir eru með mótefni gegn henni

Answer 186

í kringum 10-14 ára aldur um 75% fullorðna með mótefni

Question 187

hvar finnst erfðaefni BK og JC

Answer 187

í nýrunum alla ævi

Question 188

hvar verður persistent sýking af völdum Polyomaveirur

Answer 188

erður í nýrum, lymphocytum, taugavef og líklega húð

Question 189

segðu frá uppbyggingu adenoveira

Answer 189

icosahedral lögun 252 capsomerar Angar úr hornum Erfðaefnið er tvíþátta línulegt DNA

Question 190

hvernig binst adenóveira hýsilfrumu

Answer 190

með próteinanga

Question 191

hvar fer umritun, eftirmyndun erfðaefnis og samfönun veiruhluta fram

Answer 191

í kjarna hýsilfrumu

Question 192

hvernig fjölgar adenóveiran sér

Answer 192

hún nota eigin DNA polymerasa til að eftirmynda erfðaefnið hún myndar byggingaprótein veiran hindrar DNA eftirmyndun frumu snemma í ferlinum og þá hægjist á RNA og próteinmyndun frumunar veiruagnirnar koma svo saman og mynda veiru sem leiðir til frumurofs og dótturfruma losnar út

Question 193

hverjar eru helstu smitleiðir adenóveiru

Answer 193

snerting úðasmit saur og munnsmit

Question 194

hvar fjölga adenóvveirur sér

Answer 194

í koki, augum og meltingarvegi og fara til eitla

Question 195

hvar valda adenóveirur viðvarandi sýkingum

Answer 195

í hálsi og nefkirtlum

Question 196

hvenær er algengast að fá öndunarfærasýkingar af völdum adenóveirum

Answer 196

6-15 mánaða Móðurmótefni verja börn oftast fram yfir 6 mánaða aldur

Question 197

hver eru einkenni öndunarfærasýkingar af völdum adenóveira

Answer 197

hálsbólga nefstíflur hósti hiti

Question 198

hvað er koktáruhiti

Answer 198

veirusýking af völdum adenóveira hálsbólga og augnsýkingar algengast í börnum

Question 199

hvaða adenóveirur valda oftast koktáruhita

Answer 199

3 og 7

Question 200

hvað er Keratoconjunctivitis af völdum adenóveiru

Answer 200

horn- himnutárubólga hún er mjög smitandi getur verið bæði í fullorðnum og börnum

Question 201

hvaða adenóveirur valda hornhimnutárubólga

Answer 201

8 og 37

Question 202

hvaða adenóveirur valda Kveisa (gastroenteritis)

Answer 202

stofnar 40 og 41

Question 203

hverju getur adenóveirur valdið í þvagfærum hjá börnum

Answer 203

blöðrubólgu með blæðingum

Question 204

hvernig smitast blöðrubólgu með blæðingum af völdum adenóveira

Answer 204

Veiran kemur blóðleiðina, en ekki um þvagfæri

Question 205

Adenoveirusýkingar í ónæmisbældum geta valdið

Answer 205

Lungnabólgu Lifrarbólgu blæðandi blöðrubólgu Brisbólgu Ristilbólgu heila/ heilahimnubólgu útbreiddri sýkingu í mörgum líffærum (disseminated disease)

Question 206

hvernig er greint Adenoveirur í öndunarfærasýkingum saur augum og þvagi

Answer 206

Flúrskinsmerkt mótefni gegn adenoveirum notuð Saursýni prófuð í ELISA (EIA) vegna gastroenteritis PCR aðferði

Question 207

hvaða varnir eru gegn Adenoveirur

Answer 207

Ekki til veirulyf gegn adenoveirusýkingum Bóluefni einungis notað fyrir bandaríska hermenn Almennt hreinlæti * Heimili * Sundstaðir * Drykkjarvatn og frárennsli * Heilsugæsla (t.d. varðandi augnsýkingar)

Question 208

Adenóveirur geta verið lengi virkar í umhverfi Frá 7 dögum uppí 3 mánuði

Question 209

hvernig er hægt að nota Adenoveirur til gagns

Answer 209

nota þær sem flutningstæki fyrir hin ýmsu gen (ensím, storkuþætti o.fl) í lækningaskyni eða gen frá öðrum veirum/sýklum til bóluefnisgerðar Einnig gera menn sér vonir um að nota stökkbreytta adenostofna til að drepa krabbameinsfrumur í æxlum (oncolysis)

Question 210

hvernig er mögulega hægt að nota adenóveirur í krabbameinsmeðferðir

Answer 210

Hægt að framleiða adenóveirur sem fjölga sér bara við ákveðin skilyrði Survivin hindrar apoptosu og er tjáð í miklu magni í krabbameinsfrumum Gæti komið af stað apoptosu í krabbameini og meinvörpum en ekki heilbrigðum vef

Question 211

hvað er Adenovirus-associated viruses

Answer 211

veirur sem Eru háðar því að adenóveirusýking sé til staðar til að geta fjölgað sér

Question 212

hvaða veirur eru adenovirus-associated viruses

Answer 212

Adeno-satelite veirur Veirur af parvoveiruætt Dependoparvoveirur

Question 213

hvernig er uppbygging

Answer 213

stórar tvíþátta línulegt DNA með hjúp icosahedral bygging Umritun, eftirmyndun erfðaefnis og samsöfnun veiru-hluta fer allt fram í kjarna hýsilfrumu

Question 214

hvernig sýkingum veldur Herpesviridae

Answer 214

valda latent sýkingum

Question 215

hversu margar tegundir af Herpesviridae

Answer 215

8 tegundir

Question 216

hvernig er fjölgun Herpesviridae

Answer 216

1. veiran tengist viðtökum hýsilfrumunar, himna veirunar og frumuhimnan renna saman og hleypir erfðaefni sínu inn í hana 2. Veiru-DNA-ið fer inn í kjarna frumunnar og byrjar að mynda mRNA fyrir framleiðslu próteina. 3. Veiran framleiðir mRNA (milli-RNA) sem fer út úr kjarnanum og fer til ríbósóma í umfrymi og myndar prótein Early prótein: Þau eru nauðsynleg fyrir eftirmyndun veiru-DNA. Late prótein: Þau eru byggingarprótein sem þarf til að búa til nýjar veirueiningar. 4. Veiru-DNA-ið er fjölfaldað í kjarnanum með aðstoð DNA polymerasa 5. Veirupróteinin og nýmyndað veiru-DNA sameinast til að mynda fullgerðar veirur. sem losnar út

Question 217

hvar finnst erfðaefni herpesveira þegar að þær eru í dvala

Answer 217

finnst í vefjum hýsils

Question 218

hvaða herpesveirur valda frunsum

Answer 218

herpes simplex 1 (HSV1) Herpes simplex 2 (HSV 2)

Question 219

hvaða herpesveira veldur hlaupabólu/ristil

Answer 219

Varicella zoster (VZV)

Question 220

hvaða herpesveira veldur einkirningssótt

Answer 220

Epstein Barr veira (EBV)

Question 221

hvar kemur prímer sýking af völdum HSV 1 og 2

Answer 221

í slímhúð eða særð húð með snertingu eða úða

Question 222

hvar leggjast HSV 1 og 2 í dvala og hvernig endurvirkjast hún

Answer 222

veiran ferðast um taugar frá sýkingarstað, leggst í dvala í taugahnoði (root ganglia) endurvirkjast þegar Veiran ferðast niður taug og til húðar þar sem hún fjölgar sér

Question 223

hvað getur valdið endurvakningu á HSV 1 og 2

Answer 223

Geislun: sólarljós, útblátt ljós Efni: sýrur, leysiefni Áverki: húðskaði, skemmd á taug Hormón o.fl. : premenstruelt og þunglyndi Ónæmi: ónæmisbæling, hiti og sýkingar

Question 224

hvaða helstu sýkingum veldur HSV 1 og 2

Answer 224

frunsur augnsýking sýking í miðtaugakerfum nýburasýking

Question 225

hvar koma oftast einkenni fram hjá HSV 1

Answer 225

á andliti

Question 226

Endurvakningum á HSV 1 fækkar heldur með aldrinum

Question 227

hvort er HSV 1 eða 2 algengara í endurteknum kynfærasýkingum

Answer 227

HSV 2 Endurvakningar á genital svæði tíðari og sársaukafyllri með typu 2 en með typu 1

Question 228

hvort veldur HSV 1 eða 2 augnýkingum

Answer 228

næstum alltaf HSV 1

Question 229

hvernig augnsýking verður af völdum HSV 1

Answer 229

oftast bara sýking í örðu auganu Verkur, tilfinning um að sandur sé í auganu, ljósfælni o.fl. Getur valdið sjón- skerðingu við endurtekin skipti

Question 230

hvaða herpes veira veldur alvarlegri heilabólgu með frumudauða, bólgu og heilabjúg

Answer 230

HSV 1

Question 231

Í þeim fáu tilfellum, sem HSV2 veldur heilabólgu (undir 10% tilfella) virðist vera um frumsýkingu að ræða

Answer 231

Í um 2/3 tilfella HSV1 talið endurvakning – í 1/3 tilfella frumsýking

Question 232

hvaða herpes veira veldur heilahimnubólgu

Answer 232

HSV2

Question 233

hvaða herpesveira veldur sýkingum í nýburum og hvað veldur sýkingunni

Answer 233

HSV 2 í gegnum sýktan fæðingarveg

Question 234

hvar geta sýkingar í nýburum komið upp og hvernig eru horfurnar/prósentan

Answer 234

sýking í húð, augu og munn - 45% og flest náum fullum þroska sýking í miðtaugakerfi - 30% og dánartala 5% sýking í mörgum líffærum - 25% og dánartala 25-30%

Question 235

hvernig er greint HSV (herpes simplex)

Answer 235

Kjarnsýrumögnun (PCR): – Strok tekið úr sem nýjustu sári (frunsu), vökvi úr sári og frumur af sárbotni, mænuvökvi Mótefnamælingar Hækkun mótefna verður í prímer sýkingu, en mótefni sveiflast nær ekkert í endurvakningum

Question 236

hvernig er greint miðtaugakerfissýkingar af völdum HSV

Answer 236

Kjarnsýrumögnun (PCR) HSV1 ræktast ekki úr mænuvökva og mótefni í mænuvökva hækka ekki fyrr en á 2. viku sjúkdóms

Question 237

hvaða meðferðir eru til við HSV og hvernig virkar sú meðferð

Answer 237

Acyclovir, valacyclovir, foscarnet, cidofovir Lyfið þarfnast veiruensíms til að verða virkt Áhrif á eftirmyndun erfðaefnis veirunnar Notað við virka sýkingu og fyrirbyggjandi Hamla virkni DNA polymerasa

Question 238

hvernig smitast hlaupabóla og hvernig dreifist hún um líkamann

Answer 238

með úðasmiti eða úr útbrotum hlaupabólu eða ristils dreifist með blóði um líkamann

Question 239

hvaða fylgikvillar geta fylgt hlaupabóli hjá einstaklingum sem eru ónæmisbældir

Answer 239

Ofansýkingar af bakteríum í húð eða öndunarveg Lungnabólga, heilabólga, lifrarbólga, hjartabólga

Question 240

segðu létt frá ristli

Answer 240

Ristill getur komið hvar sem er álíkamann Oftast eldra fólk en líka aðrir vegna álags, ónæmis-bælingar Í flestum tilfellum fær fólk ristil bara einu sinni

Question 241

hvað gerist við fóstrið ef móðir fær hlaupabólu á fyrstu 4 mán. meðgöngu

Answer 241

getur fóstrið sýkst (sjaldgæft) vansköpun á útlimum, augum heila, andleg skerðing

Question 242

hvað gerist við fóstrið ef móðir fær hlaupabólu á síðustu 5 dögum meðgöngu

Answer 242

getur orðið alvarleg nýburasýking dánartala um 30% ef ekki meðhöndlað barni gefið gamma globulin þ.e. mótefni gegn hlaupabóluveirunni

Question 243

hvað gerist við fóstrið ef móðir fær hlaupabólu þegar að það eru meira en 5 daga eftir af meðgöngu

Answer 243

Er minni hætta fyrir barnið og það nýtur góðs af ónæmissvari móðurinnar

Question 244

hvernig er greint hlaupabólu/ristil

Answer 244

Stroksýni úr útbrotum sett í PCR m og/eða veiruræktun Blóðsýni sett í mótefna-mælingar IgM og IgG mótefni mælast í frum-sýkingu af hlaupabólu Við ristil hækka IgG mótefni gegn veirunni og oft geta IgM mótefni mælst líka

Question 245

hvaða meðferðir eru til við hlaupabólu/ristil

Answer 245

Gammaglobulin Acyclovir, famciclovir, valaciclovir

Question 246

hvaða vörn er til gegn hlaupabólu/ristil

Answer 246

það eru til Bóluefni sem hafa verið þróuð (lifandi veikluð veira) ekki mikið notað hér á landi bara í USA

Question 247

Cytomegalovirus er tegund af hvaða herpes ætt

Answer 247

Betaherpesvirinae

Question 248

hvaðan fá Cytomegalovirus nafnið sitt

Answer 248

Fá nafn sitt af því að sýktar frumur geta bólgnað

Question 249

hvernig er meingerð CMV

Answer 249

Sýkja fyrst epithelfrumur í Öndunarvegi, meltingarvegi, slímhúð kynfæra viremia fylgir dreifist um með hvítum blóðkornum verður latent í hvítkornum

Question 250

hvernig skilast CMV út

Answer 250

með Munnvatn, þvag og genital sekreti

Question 251

hvernig smitast CMV

Answer 251

Smitast m/ líkamsvessum, munnvatni, þvagi, brjóstamjólk, sæði, og við blóð/ líffæragjöf

Question 252

hvað gerist ef móðir sýkist á meðgöngu af CMV

Answer 252

Getur valdið meðfæddum göllum Skæðasta fósturskemmandi veiran Fyrirburafæðing, vansköpun, líkamlegur/andlegur, vanþroski, heyrnarskerðing

Question 253

90% AIDS sjúklinga fá virka CMV sýkingu

Question 254

hvernig CMV sýkingar verða í ónæmsbældum

Answer 254

Veikindum eins og hjá heilbrigðum Útbreiddri sýkingu með einkennum frá sýktum líffærum CMV lungnabólga, colit o.fl.

Question 255

hvernig er greint CMV

Answer 255

þvagsýnum, berkjuskoli, hálsskoli o.fl. með veiruleit með PCR Hægt er að mæla mótefni IgG og IgM. Við endurvakningu eigin stofns hækka IgG mótefni og í sumum tilfellum mælast einnig IgM mótefni

Question 256

hvaða varnir eru til gegn CMV

Answer 256

engar, ekki til bóluefni

Question 257

hvaða meðferð er við CMV

Answer 257

ganciclovir, valganciclovir, cidofovir, letermovir og foscarnet Acyclovir dugar ekki

Question 258

hvernig smitast Epstein Barr veira

Answer 258

með munnvatni getur smitast við kynmök þá er Veira til staðar í genital sekreti

Question 259

hvernig sýkisy Epstein Barr veira

Answer 259

sýkir munn og kok svo B lymphocyta og liggur svo latent í þeim

Question 260

hver eru einkenni einkirningasóttar

Answer 260

Eitlastækkanir á hálsi, mikil hálsbólga, miltis og lifrarstækkun og brengluð lifrarpróf, þreyta, hiti og hitatoppar oft yfir langan tíma

Question 261

við hvaða illkynja mein tengist Epstein Barr veira

Answer 261

Burkitt ́s lymphoma: börn (drengir) í Afríku Nefholskrabbamein

Question 262

hvernig er meingerð Epstein Barr veira

Answer 262

Epithel frumur í munnkoki sýkjast Berst í B-lymphocýta og flyst um líkamann B-lymphocytar aktiverast og mynda heterophil mótefni sem er einkennandi fyrir EBV það veldur frumubundnu ónæmissvari þar sem T-eitilfrumur fjölga sér til að berjast gegn sýkingunni seinna verður EBV latent í B-frumum Í dulda ástandinu tjá sýktar frumur EBNA antigen sem eru veiruprótein og eru oft notuð til að greina langvarandi eða fyrri EBV sýkingu.

Question 263

hvernig er greint EBV

Answer 263

Heterophil mótefni (Monospot) mótefnamæling * IgM – mótefni * IgG – VCA * IgG – EBNA (myndast eftir 6-9 vikur) Veiruleit með PCR í blóði/magnmæling

Question 264

hvaða meðferp er við EBV

Answer 264

Stuðningsmeðferð Sterar (stundum ef að það þregnir að loftvegi) Antiviral lyf hafa ekki góða verkun

Question 265

hvaða vörn er gegn EBV

Answer 265

engin, ekki til bóluefni

Question 266

hvaða herpesveira veldur mislingabróður

Answer 266

uman herpesveira 6 (HHV-6)

Question 267

hver eru einkenni mislingabróður

Answer 267

Hár hiti í 3-5 daga án annara einkenna – Hitakrampar! Einkennandi útbrot koma eftir hita á 4.- 6.degi – Aðallega á hálsi og bol

Question 268

hvernig er greint HHV 6

Answer 268

Hægt að gera PCR á blóði og mænuvökva

Question 269

hvaða meðferð er við HHV 6

Answer 269

oft ekki þörf en hægt að nota Ganciclovir, cidofovir, foscarnet

Question 270

hvaða sjúkdomum veldur HHV8

Answer 270

Kaposi sarcoma – sérstaklega AIDS sjúklingar Castleman sjúkdómur – sjaldgæfur eitlasjúkdómur

Question 271

hvaða herpesveira er líka talin valda mislingabróður

Answer 271

HHV 7

Question 272

hvernig er bygging kórónuveira?

Answer 272

þær hafa frumuhimnu spike prótein himnuprótein hjúp prótein (E-prótein) kjarna prótein hafa heilt erfðamengi + ssRNA

Question 273

hvernig frumuviðtakar eru í SARS-Cov-1, SARS-CoV-2 og NL63. (kórnóveirur)

Answer 273

Angiotensin converting enzyme 2 (ACE2)

Question 274

hvar eru frumuviðtakanir Angiotensin converting enzyme 2 (ACE2)

Answer 274

í lungum, meltingarkerfi, nýrum, hjarta og æðum

Question 275

hvernig eru kórónuveirur flokkaðar

Answer 275

flokkaðar í 4 hópa: alfa, beta, gamma og delta.

Question 276

hvaða kórónuveirur eru alfa?

Answer 276

Human coronavirus (HCoV) 229E Human coronavirus (HCoV) NL63

Question 277

hvaða kórónuveirur eru beta?

Answer 277

Human coronavirus (HCoV) OC43* Human coronavirus HKU1* SARS-CoV-1* MERS coronavirus* SARS-CoV-2

Question 278

hvað eru margar þekktar kórónuveirur sem valda sýkingum í mönnum og nefndu 3

Answer 278

7 kórónuveirur SARS-CoV-1 (2002/2003) MERS (2012) SARS-CoV-2 (Covid-19) (2019)

Question 279

hvaða dýr eru forfeður kónónuveira í flestum spenndýrum

Answer 279

leðurblökur og nagdýr

Question 280

hvaðan kom 229E kórónuveiran upprunalega

Answer 280

kemur frá leðurblökum sem svo sýktu kameldýr & alpaca og þaðan í mannfólk.

Question 281

hvaðan kom OC43 kórnónuveiran upprunaelga?

Answer 281

upprunalega verið í nagdýrum sem sýktu nautgripi og þaðan í menn.

Question 282

hverjir eru hýslar SARS-CoV-1

Answer 282

leðurblökur og þefkettir eru millihýslar

Question 283

hvernær uppgvötuðust HKU1 og NL63?

Answer 283

eftir að SARS-CoV-1 var uppgvötað og rannsakað betur

Question 284

hvaða tegundir af kórónuveirum geta valdið kvefpestum og öndunarfærasýkingum

Answer 284

229E, OC43, NL63 og HKU1

Question 285

hver eru einkenni þess að fá kvefpest frá 229E og OC43 kórónuveirum

Answer 285

nefrennsli/stífla, eymsli í hálsi, hnerri, stundum slappleiki og höfuðverkur

Question 286

hver eru einkenni þess að fá kvefpest frá NL63 og HKU1 kórónuveirum

Answer 286

hiti, hósti, nefrennsli/stífla, hálsbólga, berkjubólga, lungnabólga, hitakrampar.

Question 287

segðu frá MERS kórónuveirunni

Answer 287

hýsillinn er leðurblaka en úlfaldar eru millihýslar Veldur alvarlegum öndunarfærasýkingum, lungnabólgu og nýrnabilun. Dánartíðni 30-40%. (greindust 5 árið 2024 og dóu 4) Getur smitast á milli manna. Bóluefni er ekki ennþá til!

Question 288

hvar hafa flest smitin verið af kórónuveirunni MERS

Answer 288

80% í Saudi Arabíu

Question 289

hvernig er fjölgun SARS-CoV-2 kórónuveirunnar?

Answer 289

1. veirann tengist ACE2 viðtaka á himnunni með hjálp spike próteina og kemst inn í frumuna 2. veirann losar RNA erfðaefnið sitt í umfrymi frumunar. afritun hefst til að búa til meira af efðaefninu 3. umritun á RNA myndar mRNA 4. framleiðsla próteina sem eru nauðsynleg fyrir nýmyndum veiruagna 5. próteinin og erfðaefnið er sett saman í nýja veiru til að mynda full þroskaða veiru 6. losaðar út

Question 290

skoða glæru 22 í kórónuveirum

Question 291

hvernig er greint SARS-CoV-2?

Answer 291

RT-PCR (öndunarfæra-PCR) hraðpróf (greina N-prótein mótefnavaka) Ig total mótefnamælingar - Anti S er þá bólusetningarmótefnið - Anti N er mótefni úr fyrri sýkingu

Question 292

hvað er Variants of Interest (VOI)

Answer 292

það er afbrigði af covid-19 sem geta haft þann eiginleika að hafa áhrif á smit eða þol gegn mótefnum.

Question 293

hvað er Variants of Concern (VOC)?

Answer 293

það er eins og VOI nema e r talin vera hættuleg

Question 294

Ekki eru til bóluefni gegn almennu „kvef“kórónaveirunum Ekki er til bóluefni gegn SARS-CoV-1 eða MERS.

Answer 294

það er bóluefni gegn Covid-19 :)))))

Question 295

hvaða bóluefni eru til gegn Covid-19

Answer 295

þetta eru mRNA bóluefni - Moderna - Pfizer-BioNTech - Pfizer-BioNTech COMIRNATY (ný) önnur bóluefni (adenoviral): - Janssen - astrazeneca - sputnik V, fyrsta kráða bóluefnið!!!!

Question 296

hvernig virka mRNA bóluefni

Answer 296

sem vekur og örvar svar við S-próteini af Omicron afbrigði.

Question 297

hver er skilgreiningin á bólusetningu?

Answer 297

ónæmisaðgerð sem ætlað er að koma í veg fyrir alvarlega smitsjúkdóma.

Question 298

úr hverju eru bóluefni búin til úr?

Answer 298

Bóluefnin eru ýmist unnin úr veikluðum eða dauðum sýklum (veirum, bakteríum) eða þau innihalda efni (t.d. prótein, afeitur) sem finnast í þessum sýklum.

Question 299

hvað er náttúrulegt aðfengið ónæmi

Answer 299

þegar að fóstur fær mótefni frá móður í gegnum fylgjuna

Question 300

hvað er aðfengið ónæmi?

Answer 300

þegar að einstaklingur fær Immunoglobulin (Ig) sem eru mótefni til að finna og gera sýkla óvirka ónæmiskerfið býr þetta ekki til, fáum þetta annarstaðar frá

Question 301

hvað er tilbúið aðfengt ónæmi?

Answer 301

þegar Immunoglobulin (Ig) er búið til frá sermi úr mönnum og stundum dýrum gefið þeim sem hafa verið útsettir fyrir sýkingarvaldi og þeirra sem hafa ekki virkt ónæmi gegn þeim sýkli

Question 302

fyrir hvaða sjúkdómum er gefið mótefni gegn þeim ef einstaklingur er útsettur?

Answer 302

lifrabólga A mislingar lifrabólga B (fáum líka bóluefni) hundaæði (fáum líka bóluefni) hlaupabóla Mótefni gegn bakteríum: barnaveiki, stífkrampi, botulism.

Question 303

hvað er náttúrulegt virkt ónæmi?

Answer 303

þegar einstaklingur smitast af ákveðnum sýkli án þess að hafa smitast áður og líkaminn myndar mótefni.

Question 304

hvað er virkt ónæmi með bólusetningum?

Answer 304

þegar okkur er gefið bóluefni með lifandi eða dauðum sýklum. myndar ónæmissvar eins og um alvöru sýkingu væri að ræða

Question 305

hvernig virka lifandi veikluð bóluefni?

Answer 305

Örverur fjölga sér í viðtakandanum. Ónæmi dugar lengur heldur en ónæmi sem fæst með dauðum bóluefnum Það er lítill möguleiki að veiklaði sýkillinn verður að aktífum sýkli og smitar viðtakandan með sjúkdómum

Question 306

hverjir mega ekki fá lifandi veikluð bóluefni og afhverju ekki?

Answer 306

Ónæmisbældir mega ekki fá lifandi sýkla þar sem það getur leitt til útbreiddar sýkingu í líkamanum Lifandi/veikluð bóluefni eru almennt ekki gefin börnum undir 1 árs þar sem mótefni frá móður geta gert bóluefnið óvirkt.

Question 307

hvaða bólusetningar fá ekki þungaðar konur?

Answer 307

MMR: mislingar, hettusótt og rauðir hundar

Question 308

segðu frá dauðum bóluefnum

Answer 308

Kosturinn við dauð bóluefni er að það er engin áhætta af smiti völdum bólusetningar.  Ónæmið er veikara og ekki eins langlíft og með lifandi bóluefni. 

Question 309

dæmi um sjúkdóma sem eru bólusettir með daðum bóluefnum

Answer 309

Barnaveiki, Stífkrampi, Kíghósti, Mænusótt, Pneumokokkar, Meningocoocar

Question 310

segðu frá bóluefnum sem eru úr bútum örvera

Answer 310

Í stað þess að nota heilar örverur, þá er hægt að framleiða bóluefni frá mótefnavökum sýklanna (eru oft á yfirborði örvera t.d. fjölsykrur, prótein).

Question 311

dæmi um sjúkdóma sem eru bólusettir með bóluefnum sem hafa búta úr örverum

Answer 311

Lifrarbólga B HPV

Question 312

segðu frá samtengdu bóluefni

Answer 312

Með því að tengja saman fjölsykru-mótefnavaka við prótein þá gerir það sterkara ónæmissvar við bólusetningunni í börnum yngri en 2gja ára.

Question 313

segðu frá afeitur bóluefnum

Answer 313

Eitur baktería sem er búið að efnafræðilega breyta í meinlausa mótefnavaka.

Question 314

hvað þarf líkaminn að gera til að mynda ónæmi gegn veirusjúkdómum

Answer 314

líkaminn þarf að mynda ónæmissvar við mótefnavökum sem eru staðsettir á yfirborði veirunnar eða á yfirborði frumna sem veira er búin að sýkja.

Question 315

fyrir hvaða veirusjúkdómum er bólusett gegn?

Answer 315

lifrabólga A og B hlaupabóla/ristill mænusótt inflúenza A og B MMS: mislingar, hettusótt og rauðir hundað HPV

Question 316

hvernig virkar bóluefni gegn lifrabólgu A

Answer 316

veiran hefur verði gerð óvirk með formalíni gefur frá sér mótefni í svipuðum mæli og hjá þeim sem hafa fengið sýkinguna

Question 317

hvaða hópum er mælt með að fara í bólusetningu gegn lifrabólgu A

Answer 317

ferðamenn sem eru á leið á svæði þar sem lifrarbólga A er landlæg, samkynhneigða menn, IV fíkniefnaneytendur.

Question 318

hvaða hópum er mælt með að fara í bólusetningu gegn lifrabólgu B

Answer 318

börn mæðra með HBV, heilbrigðisstarfsfólk, ferðamenn, samkynhneigðir kk, IV fíkniefnaneytendur.

Question 319

segðu frá bóluefnum gegn lifrabólgu B veirum

Answer 319

maður fær 3 bólusetningar með bólusetninguni erum við að óvirkja yfirborðsmótefnavakan (HBsAg). Virk og passíf mótefni geta verið gefin á sama tíma en þá þarf stungan að vera á mismunandi stað. 

Question 320

hvernig bóluefni er gefið gegn hlaupabólu?

Answer 320

lifandi veiklað bóluefni

Question 321

hvaða hópum er mælt með að fara í bólusetningu gegn hlaupabólu?

Answer 321

fullorðna einstaklinga sem hafa ekki fengið hlaupabólu

Question 322

hvernig bóluefni er gefið gegn mænusótt, lömunarveiki og polio? (poliomylitis)

Answer 322

óvirkt bóluefni (notað hér á landi) lifandi veikluð bóluefni

Question 323

segðu frá bóluefni gegn influenzu A og B

Answer 323

dautt bóluefni sem ræktað er í fróvguðum hænueggjum Inflúenzan breytir ítrekað mótefnavökunum sínum og þess vegna þarf að breyta inflúenzu bóluefninu árlega til að berjast gegn þeim afleiðum af Inflúensu A og B sem eru í umferð

Question 324

fyrir hvaða hópa er ráðalgt að fá bólusetningu gegn influenzu A og B

Answer 324

fólk 60+, barnshafandi konur, fólk með langvinna sjúkdóma, heilbrigðisstarfssfólk

Question 325

hvernig bóluefni er gegn MMR?

Answer 325

lifandi veikluð bóluefni

Question 326

segðu frá bóluefni gegn HPV

Answer 326

Unnið úr próteinögnum úr 9 stofnum HPV staðreynd með:) Byrjað að bólusetja 2011 (árgangur 98’ og 99’) en þá fengu einungis stúlkur bóluefnið (Cervarix).- Frá 2023 (árgangur 2011) er einnig verið að bólusetja drengi! 

Question 327

hvaða smitsjúkdómi var útrmýmt með aðstoð bólusetninga

Answer 327

bólusótt

Question 328

hvenær var byrjað að bólusetja gegn bólusótt og hvenær var seinasta tilfellið

Answer 328

1796 seinasta tilfelli 1978

Question 329

hvað var fyrsta bóluefnið og úr hverju var bóluefnið?

Answer 329

gegn bólusótt bóluefnið var úr gröftinum úr kúabólu

Question 330

hvað er iðrakveisa

Answer 330

bólgur í þörmum völdum veira

Question 331

hvað er einn algengasti sjúkdómur í mönnum

Answer 331

iðrakveisa

Question 332

hver eru einkenni iðrakveisu

Answer 332

Uppköst Niðurgangur Magakrampar Hiti Höfuð-, bein-, og vöðvaverki

Question 333

Hvaða Rotavirus tegund sýkir fjölbreyttasta hóp hýsla og hvað eru nokkur dæmi um hýslana?

Answer 333

Rotavirus A sýkir fjölbreyttasta hóp hýsla, þar með talið nautgripi, prímata, mýs og menn.

Question 334

rótaveira tilheyrir hvaða fjölskyldu

Answer 334

Sedoreoviridae en rótaveira er sín eigin ættkvísl

Question 335

Hvað einkennir undirættina Sedoreovirinae?

Answer 335

Undirættin Sedoreovirinae sýkir fjölbreytta hýsla, bæði plöntur og dýr.

Question 336

hver er uppbygging rótaveira

Answer 336

engan hjúp Línulegt dsRNA Þrefalt icosahedral kapsíð 11 genabútar sem kóða fyrir 12 próteinum

Question 337

hvað eru til margar tegundir af rótaveiru og hver er algengust

Answer 337

til 9 tegundir A-D og F-J A er algengust

Question 338

segðu frá afritun/fjölgun rótaveira

Answer 338

afritun fer fram í umfrymi hýsilfrumu 1. veiran kemst inn í frumu með endosome 2. Þegar veiran er komin inn í frumuna, nær hún að losa erfðaefni sitt (RNA) út úr hjúpnum með því að komast framhjá lysosome, sem venjulega myndi eyða óæskilegum agnum. 3. RNA polymerasi veirunnar afritar erfðaefnið til að mynda mRNA, sem leiðir til próteinframleiðslu í hýsilfrumunni. 4. Afritun erfðaefnis fer fram í sérstöku hólfi innan frumunnar sem kallast viroplasm. Þar er tvíþátta RNA (dsRNA) falin fyrir ónæmiskerfinu til að koma í veg fyrir að það myndi ráðast á veiruna og einnig niðurbrot á einþátta RNA (ssRNA) 5. Þegar búið er að mynda erfðaefni veirunnar (genomic RNA) og framleiða öll nauðsynleg prótein, er hver veira sett saman og henni er skilað út til að sýkja fleiri

Question 339

hvernig smitast rótaveiru

Answer 339

saur-munn smit Mögulega með úðasmiti og hlutum líka Matur og vatn ekki taldar mikilvægar smitleiðir

Question 340

hversu lengi geta rótaveirur lifað í umhverfinu og er hægt að fjarlægja þær með sótthreinisaðferðum

Answer 340

þær geta haldið sýkingargetu í allt að 20 daga Sótthreinsiaðferðir miðaðar að bakteríum og sníkjudýrum nægja ekki gegn rótaveiru

Question 341

hvað er algengasta iðrakveisan í börnum

Answer 341

rótaveira

Question 342

hvaða áhrif getur rótaveira haft á smáþarma

Answer 342

sýkir og skemmir frumur þar

Question 343

hver eru einkenni rótaveiru og hvaða einkenni geta valdið dauða

Answer 343

Byrjar með uppköstum og niðurgangi og þurrkur og skortur á elektrolýtum er það sem getur valdið dauða

Question 344

hvort leggst rótaveira meira á börn eða fullorðna

Answer 344

börn (algengt 6 mánaða-2ára) fullorðnir geta verið smitberara Aldraðir og ónæmisbældir geta fengið verri sjúkdóm

Question 345

hvernig er greint rótaveiru

Answer 345

með PCR eða ELISA í saursýnum

Question 346

eru til bóluefni gegn rótaveiru og hvert er þá markmið þeirra

Answer 346

já en eru ekki í notkun á íslandi ennþá brjóstamjólk getur hindrað einkenni en ekki sýkingar markmið að milda einkenni, erfitt að útrýma veirum með margar sermisgerðir

Question 347

Caliciviridae iðrakveisu fjölskyldan hefur 2 ættkvíslir sem sýkja menn, hverjar eru þær?

Answer 347

nóróveirur og sapóveirur

Question 348

hvað einkennir Caliciviridae iðrakveisu fjölskyldan

Answer 348

ekki hægt að rækta þær í frumurækt

Question 349

hver er uppbygging nóróveira

Answer 349

enginn hjúpur Icosahedral kapsíð Línulaga +ssRNA erfðamengi Harðgerðar veirur – geta ílengst í umhverfinu í langan tíma

Question 350

hvernig smitast nóróveira

Answer 350

saur-munn smit Úða- og snertismit finnast líka Innöndun úða úr uppköstum/niðurgangi Mat (47%) Aðallega skelfiskur, salöt, ber Vatni (6%) Milli manna (20%)

Question 351

einkenni nóróveiru

Answer 351

ógleði, uppköst, niðurgangur og kviðverkir Önnur einkenni geta verið þreyta, höfuðverkur, lágur hiti, veikleiki,vöðvaverkir

Question 352

hvers vegna er verra fyrir ónæmisbælda að fá nóróveiru

Answer 352

Þeir sem eru ónæmisbældir geta fengið verri sjukdóm með eyðileggingu smáþarma og varanlegum næringaskorti

Question 353

hvernig er greint nóróveiru

Answer 353

eftir einkennum hægt að greina með PCR en ekki algengt

Question 354

hvernig er hægt að óvirkja nóróveiru

Answer 354

með etanóli og 1-própanóli með háum alkahólstyrk (notað við þrif)

Question 355

Nóróveiru ónæmi endist stutt – endursýkingar tíðar

Question 356

hvernig smitast sapóveirur

Answer 356

Smitast með saur-munn leið, úða- og snertismiti Harðgerðar veirur – halda sýkingarhæfni lengi

Question 357

hvað kemur í veg fyrir sapóveiru smit

Answer 357

Hreinlæti

Question 358

sapóveirur eru svipaðaar nóróveirum

Question 359

hvort verður alvarlegri sjúkdómur af völdum Astroviridae í mönnum eða dýrum

Answer 359

dýrum

Question 360

hver er uppbygging astróveira

Answer 360

enginn hjúpur Icosahedral kapsíð 5 eða 6 arma stjörnulögun +ssRNA erfðamengi

Question 361

hvað er marga týpur af astróveirum og hver er algengust

Answer 361

8 týpur og nr 1 er algengusth

Question 362

hvar í líkamanum sýkja astróveirur frumur

Answer 362

frumur í þörmunum

Question 363

er til bóluefni við astróveirum

Answer 363

nei og engin sértæk veirulyf til heldur

Question 364

hvernig smitast astróveirur

Answer 364

saur-mun smita

Question 365

hver eru einkenni astróveira

Answer 365

mildari en hjá rótaveirum Oftast engin þurrkur og fólk jafnar sig nokkuð snögglega Uppköst, niðurgangur og hiti algeng einkenni

Question 366

hvernig er greint astróveirur

Answer 366

með PCR eða ELISA í saursýni

Question 367

hvaða stofnar af adenóveirum eru enterískar

Answer 367

stofnar 40 og 41

Question 368

hver er uppbygging adenóveira

Answer 368

óhjúpaðara DNA veirur með fiber/trefjum

Question 369

hvað einkennir adenóveiru sýkingu

Answer 369

Nokkuð langvarandi niðurgangur (5-12 dagar)

Question 370

hvernig smitast adenóveirur

Answer 370

saur-munn smit

Question 371

hvernig er greint adenóveirur

Answer 371

með PCR eða ELISA úr saursýnum

Question 372

getum skoðað glæru 19 í iðrakveisu

Question 373

hver eru einkenni bráðrar lifrabólgu

Answer 373

Fyrirboða-einkenni koma á undan gulu (nokkrir dagar – 2 vikur) * Hiti * Höfuðverkur * Vöðvaverkir * Liðverkir * Ógleði * Lystarleysi Uppköst, niðurgangur, kviðverkir (efri hægri fjórðungur) Dökkt þvag, ljósar hægðir Gula

Question 374

hvernig veira er lifrabólga A

Answer 374

Picornavirus

Question 375

hver er uppbygging Picornavirus (lifrabólgu A)

Answer 375

Positive-sense, single-stranded RNA Icosahedral capsíð

Question 376

í hvaða frumum fjölgar Picornavirus (lifrabólga A) sér í

Answer 376

Veiran fjölgar sér í hepatócýtum og Kupffer frumum

Question 377

hvernig smitast lifrabólga A

Answer 377

saur - munn smit mengað vatn, skelfiskur, annar matur

Question 378

hver er meðgöngutími lifrabólgu A og hvenær er fólk smitandi

Answer 378

Meðgöngutími: 15-50 dagar Fólk er smitandi í 10-14 daga áður en einkenni koma fram Útskilanður í saur hættir um 2 vikum eftir að einkenni koma fram

Question 379

Lifrabólga A getur valdið bráðri lifrabólgu

Question 380

hvaða hópur fólks með lifrabólgu A er einkenna laus

Answer 380

90% barna 25-50% fullorðinna fólk er Samt smitandi

Question 381

hvenær byrja einkenni lifrabólgu A eftir útsetningu

Answer 381

15-50 dögum seinna versna í 4-6 daga áður en gula kemur fram

Question 382

hvor sést gula frekar hjá fullorðnum eða börnum

Answer 382

fullorðnum (70-80%) en börnum (10% 1- 6 ára barna)

Question 383

við hvaða lifrabólgum er til bóluefni gegn

Answer 383

A og B

Question 384

hvernig veira er lifrabólgu B

Answer 384

Hepadnaviridae

Question 385

hver er uppbygging lifrabólgu B

Answer 385

Enveloped DNA veira Erfðamengið lítið, hringlaga, partly double-stranded DNA cosahedral capsíð sem er myndað af hepatitis B core antigen (HBcAg) Hjúpur myndaður úr hepatitis B surface antigen (HBsAg) Skráir fyrir reverse transcriptase, fjölgar sér með RNA intermediate

Question 386

hvað er HBsAg í lifrabólgu B veirunni

Answer 386

HBsAg er yfirborðsprótein á lifrarbólgu B veirunni, sem myndast í miklu magni í sýktum einstaklingum. Þetta prótein er seytt út í blóðið í formi kúlulaga og filamentous agna, sem eru minni en fullmótaðar veiruagnir. HBsAg-agnir eru ónæmisvakar og eru því nýttar í bóluefnum til að örva ónæmissvörun gegn veirunni.

Question 387

hvernig smitast lifrabólga B

Answer 387

Vertical smit – móðir til barns Með blóði * IV fíkniefnaneysla * Stunguslys * Blóðgjöf (ef óskimað, smitað blóð) * (Nálastungur, húðflúr, gatanir – ef búnaður er mengaður með HepB smituðu blóði) Kynlíf

Question 388

hvað er algengasta smitleið lifrabólgu B á heimsvísu

Answer 388

Vertical smit – móðir til barns

Question 389

hvað veldur einkennum í HBV sýkingum

Answer 389

Ónæmissvarið og bólguviðbragð við veirunni

Question 390

hvernig ónæmissvar verður við lifrabólgu B

Answer 390

Lítið T-frumusvar → væg einkenni, sýking ekki hreinsuð, þróast yfir í króníska lifrarbólgu. Krónísk sýking minnkar CD8 T-frumusvarið þannig að sýktar frumur eru ekki drepnar.

Question 391

hvaða hópur af fólki er líklegra að fá króníska sýkingu af völdum lifrabólgu

Answer 391

börn með óþroskað ónæmiskerfi

Question 392

hvaða lifrabólga er ein algengasta ástæða krónísks lifrarsjúkdóms og hepatocellular carcinoma á heimsvísu

Answer 392

HBV

Question 393

hvaða aldurshópar eru líklegri til að fá króníska HBV sýkingu

Answer 393

Meiri líkur á krónískri sýkingu því fyrr sem einstaklingur smitast á lífsleiðinni * ~90% af þeim sem smitast perinatalt * 20-50% ef smit 1-5 ára * <5% ef smit á fullorðinsárum

Question 394

hversu hátt hlutfall fær HBV með gulu

Answer 394

30%

Question 395

hver er meðgöngu tími HBV og hversu langan tíma tekur fyrir einkenni að hverfa

Answer 395

1-4 mánuðir Einkenni hverfa yfirleitt eftir 1-3 mánuðumv

Question 396

hver eru einkenni HBV

Answer 396

Prodromal einkenni: Hiti, slappleiki, lystarleysi Ógleði, uppköst, kviðverkir, hrollur Icteric einkenni – gula, dökkt þvag, ljósar hægðir (Benda til lifrarskaða)

Question 397

hvaða lifraensím hækka þegar að um er að ræða lifrabólgu B

Answer 397

Hækkun á ALAT og ASAT (ALAT hærra en ASAT Hjá sjúkl. sem batnar hefur ASAT og ALAT normaliserast á 1-4 mánuðum. Viðvarandi hækkun á ALAT í >6 mánuði bendir til progression í krónískan hepatitis.

Question 398

hvað er besti mælikvarðinn á horfur sjúklings með HBV

Answer 398

PT - prothrombin tími

Question 399

hversu hátt hlutfall sjúklinga með HBV batnar, fær lifrabilun eða viðvarandi sýkingu

Answer 399

90% batnar, um 1% fær lifrarbilun og um 9% er með viðvarandiHBsAg í >6 mánuði

Question 400

hvaða fasar eru við krónískum HBV sýkingum

Answer 400

immune tolerance Immune-active, HBeAg-positive Inactive chronic HBV Immune-active, HBeAg-negative Resolution of chronic HBV infection

Question 401

hvað segir HBsAg

Answer 401

Bendir til virkar sýkingar Kemur fram seint í meðgöngutímanum en áður en prodromal einkenni akút sýkingar koma fram Oftast til staðar í 3-4 vikur Ef lengur en 6 mánuðir → krónísk sýking

Question 402

hvað er Anti-HBs

Answer 402

mótefni gegn HBsAg Koma fram eftir 3-6 mánuði Eru til staðar í mörg ár, kannski alltaf Bendir til fyrri sýkingar eða bólusetningar

Question 403

finnst HBcAg í blóði

Answer 403

NOOOOOO

Question 404

hvað er anti-HBc

Answer 404

(mótefni gegn HBcAg) Myndast snemma, títer verður fljótt hár * Dvínar hægt og rólega en viðhelst * Fyrst IgM, síðar IgG

Question 405

hvað bendir HBeAg til ?

Answer 405

veirufjölgunar

Question 406

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er snemmkomin sýking ?

Answer 406

HBsAg veira

Question 407

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er bráð sýking

Answer 407

HBeAg HBsAg veiran Anti-HBc (IgM)

Question 408

hvaða serólógiu þættir koma seint fram í bráðri sýkingu

Answer 408

HBsAg veiran +/- antiHBc og antiHBe

Question 409

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er krónísk sýking

Answer 409

HBeAg HBsAG veiran

Question 410

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að sýkingin er yfirstaðin

Answer 410

anti-HBc +/- anti-HBe anti - HBs

Question 411

hvaða serólógiu þættir eru til staðar þegar að það er búið að bólbusetja einstakling

Answer 411

anti - HBs

Question 412

hverjir eru fylgikvilla HBV

Answer 412

Hepatocellular carcinoma (HCC) (80% tilfella vegna HepB- há dánartíðni) og skorpulifur

Question 413

hvaða meðferðir eru til gegn HBV

Answer 413

Læknandi meðferð ekki til Stuðningsmeðferð Interferón alfa - Ýtir undir náttúrulegt ónæmissvar Veirulyf: - Entecavir, Tenofovir og Lamivudine

Question 414

hvernig veira er lifrabólga C

Answer 414

Flavaviridae Enveloped positive-sense RNA veira

Question 415

hvernig smitast HCV

Answer 415

með blóði eða kynlífi

Question 416

hvernig lifrabólgu C sýkingu er algengt að vera með

Answer 416

króníska einkennalausa Sjaldan akút, einkennagefandi sýking

Question 417

hverjir eru fylgikvilla Lifrabólgu C

Answer 417

Skorpulifur Lifrarbilun HCC

Question 418

hvað getur gerst ef við smitumst af lifrabólgu C

Answer 418

15% hreinsa veiruna og læknast 15% fá fljótt skorpulifur (“rapid onset cirrhosis”) 70% fá viðvarandi sýkingu

Question 419

hversu langan tíma tekur það fyrir mótefni að koma fram frá akút lifrabólgu C sýkingu

Answer 419

6-12 vikur

Question 420

hversu margar genotýpur eru til af lifrabólgu C

Answer 420

6 hafa ekki áhrif á sjúkdómsgang en hafa áhrif á svörun við meðferð

Question 421

hvaða genotýpa af HepC er algengut í N-evrópu

Answer 421

nr 1

Question 422

hvaða meðferð er til við HepC

Answer 422

engin bóluefni nú er hann læknandi :) Sofosbuvir/Velpatasvir (Epclusa) - virkar á alla 6 stofna (1 tafla á dag í 12 viku) Ledipasvir/Sofosbuvir (Harvoni) - virkar bara á stofn 1 (8-12 vikna meðferð) Glecaprevir/Pibretasvir (8 vikur)

Question 423

hvernig smitast lifrabólga D

Answer 423

blóð og kynlíf

Question 424

hvað er einkennandi við lifrabólgu D

Answer 424

Þarfnast HBV til fjölgunar, smitar og sýkir eingöngu þá sem eru einnig HBV smitaðir

Question 425

hver er munurinn á Co-infection og superinfection sýkingum af lifrabolgu D

Answer 425

Co-infection (smit með báðum í einu) superinfection (smit með B fyrst, svo D síðar) Hraðari og alvarlegri sjúkdómsgangur ef superinfection

Question 426

hverjir eru fylgikvilla HepD

Answer 426

cytotoxicity og lifrarskaða

Question 427

hvernig er greint HepD

Answer 427

Mótefnamælingar (ekki gerðar hér á landi) Hægt að finna erfðaefni og delta-antigen í blóði

Question 428

hvaða meðferð er gegn HepD

Answer 428

Ekki sértæk meðferð Bólusetning gegn HepB verndandi

Question 429

hvernig veira er lifrabólga E

Answer 429

Hepeviridae (RNA veira)

Question 430

hvernig smitast lifrabólga E

Answer 430

Saur-munn * Mengað vatn sérstaklega * Möguleiki á smiti með blóði

Question 431

einkenni og sjúkdómsgangur hjá lifrabólgu E líkist hvaða lifrabólgu

Answer 431

lifrabólgu A

Question 432

lífrabólga E veldur bráðri lifrabólgu

Question 433

hvernig smitast rauðir hundar

Answer 433

með úðasmiti eða yfir fylgju

Question 434

hver er uppbygging rubivirus - rubella

Answer 434

Fjölgerð (e. pleomorphic) og hjúpuð +ssRNA veira

Question 435

hvaða sjúkdómi getur rubella valdið í fóstrum?

Answer 435

congenital rubella syndrome (CRS) Börn sem fæðast með rauðhundaheilkenni (CRS) geta verið smitandi lengi og eru geymsluhýslar (e. Reservoir hosts)

Question 436

segðu frá erfðamegni rubella veira

Answer 436

Erfðamengið inniheldur bæði cap á 5' enda og poly-A hala á 3' enda erfðamengið er bæði notað til beinnar próteinþýðingar og afritunar Þýtt í pólyprótein sem er síðan klofið af bæði hýsil- og veirupróteösum Byggingarprótein eru tjáð í gegnum subgenomic RNA (sérstakt RNA sem myndar aðeins byggingarprótein veirunnar.)

Question 437

hver eru einkenni rubellaveira

Answer 437

Ferðast síðan til eitla og veldur bólgum og eitlastækkun Önnur einkenni eru höfuðverkur og vægur hiti Mest áberandi eru rauð/brúnleit útbrot sem byrja oft í andliti en dreifast síðan útum allan líkamann

Question 438

hvaða aukaverkanir geta fylgt rubella

Answer 438

Aukaverkanir geta verið liðverkir og heilabólga

Question 439

hvað getur gerst ef að rubella veira smitast yfir fylgju í fóstur

Answer 439

Hætta er á alvarlegum fósturskaða ef sýking verður á meðgöngu - Því fyrr sem sýking verður, því alvarlegri skaði Heyrnarskerðing (58%), blinda (43%), vansköpun, hjartagalli (50%), vaxtarskerðing Fósturlát er einnig mögulegt Börn fædd með RuV geta seytt veiru í langan tíma

Question 440

hver er algengasta veiran sem veldur fósturskaða eftir að það var byrjað að bólusetja gegn rubella

Answer 440

cytomegaloveira sem er herpes

Question 441

hvenær er rubella mest smitandi

Answer 441

Veiran er mest smitandi eftir að einkenni eru komin fram Þó líka smitandi í viku áður útbrot koma fram og í viku eftir að útbrot hverfa

Question 442

hvernig er greint rubella

Answer 442

Nauðsynlegt að staðfesta rauða hunda með greiningu á rannsóknarstofu Mótefnamælingar í stroki úr hálsi eða blóði eru gagnlegar til að greina bráðar (e. acute) sýkingar Greining á veiruRNA með PCR

Question 443

hvaða meðferðir og varnir eru til gegn rubella

Answer 443

Engin almenn meðferð til almennrar bólusetningar (MMR-VaxPro)

Question 444

hvernig er metið ónæmi gegn rauðum hundum eftir t.d. bólusetningu

Answer 444

Mælingar á IgG Mælt með fyrir konur sem eru að reyna að eignast barn

Question 445

hver er uppbygging poxveira

Answer 445

Stærstu þekktu veirurnar Egg- eða kubblaga með flókna innri byggingu og hjúp Tvíþátta DNA erfðamengi Tvöfaldur hjúpur + core

Question 446

hvernig er ferli fjölgunar hjá poxveirum

Answer 446

Afritar sig í umfrymi hýsilfruma Þegar búið er að búa til „uncoatasa“ þá er erfðaefninu sleppt úr veirukjarnanum (e. core) og afritun hefst Veirupolýmerasi notaður DNA og veirupróteinum pakkað inní veirukjarnann Losun (e. exit) verður með útfrumun eða frumurofi

Question 447

hvenær er bólusótt smitandi

Answer 447

Smitar ekki á meðgöngutíma sóttar heldur bara þegar bólur eru komnar fram

Question 448

hversu margir stofnar eru til af bólusótt

Answer 448

Variola Major (allt að 40% CFR) Variolar Minor (1% CFR)

Question 449

hvar byrja útbrot bólusóttar

Answer 449

í munnholi og dreifist svo um allan líkamann

Question 450

hvað endast útbrot bólusóttar lengi á líkamanaum hjá þeim sem jafna sig

Answer 450

í um 10 daga tekur síðan viku fyrir hrúður að losna af húðinni

Question 451

hver er munurinn á Variolation og Vaccination

Answer 451

Variolation Hrúður tekið úr bólum einhvers með stórubólu og skrapað í húð þess sem átti að bólusetja Stundum var þeim blásið uppí nefið Vonast var eftir mildari einkennum Vaccination mjaltarkonur fengu sjaldan stórubólu Tók kúabólu (vaccinia) og skrapaði í húðina og reyndi svo að sýkja með bólusótt en smitast ekki Veitir vörn án þess að valda dauðsföllum

Question 452

Af hverju var náð að útrýma bólusótt

Answer 452

Hægt vegna þess að engin dýr sýkjast af stórubólu og veiran getur þ.a.l ekki falið sig í öðrum hýslum

Question 453

segðu frá frauðvörtum

Answer 453

ekki eiginlegar vörtur algeng syking birtast 7 vikum eftir smit hverfa innan árs ekki sárt bara óþæginlegt oft í krinbgum kynfæri hjá fullorðnum

Question 454

hvernig smitast frauðvörtur

Answer 454

snertismit eða fomites (dauðir hlutir)

Question 455

hvernig sýking er apabólu

Answer 455

Zoonotic veirusýking

Question 456

hvers vegna koma upp flest apabólu smit

Answer 456

Kemur upp reglulega í Afríku, annars Yfirleitt vegna innflutnings á dýrum Enzootic í Kongó

Question 457

hver eru einkenni apabólu

Answer 457

sársaukafull útbrot, hiti og bólgnir eitlar

Question 458

hægt er að nota poxveirur til að bólusetja gegn öðrum veirum eins og t.d.

Answer 458

hundaæði

Question 459

hvar fer afritun og umritun fram hjá poxveirum

Answer 459

í umfrymi

Question 460

hvers vegna er gott að afritun og umritun poxveira á sér stað í umfryminu

Answer 460

því þá er engin hætta á innlimun (því þá verður engin erfðabreyting)

Question 461

hvernig smitast arboveira og hvaðan kemur hún

Answer 461

kemur frá liðdýrum smitast með kvennkyns moskítóflugum eða blóðmítlum ennn það er einnig mökuleiki að smitast frá móður til barns

Question 462

hvað eru til manrgar gerðir af dengueveiru (DENV)?

Answer 462

það eru til 4 sermisgerðir

Question 463

hvaða ætt tilheyrir Dengueveira (DENV) og hvernig erfðaefni hefur hún

Answer 463

tilheyrir ætt Flaviviridae erfðaefnið er +ssRNA

Question 464

hvernig bóluefni eru við Dengueveiru (DENV)

Answer 464

Tvö bóluefni í boði Eitt miðað að því að hindra endursýkingar og hitt má gefa þeim sem eru eldri en 4 ára

Question 465

segðu frá beinbrunasótt (e. dengue fever, DF) meðgönguími og einkenni

Answer 465

meðgöngutími 3 - 14 dagar eftir bit einkenni eru oftasti um 2-7 daga ung börn fá oft væg einkenni Eldri börn og fullorðnir fá væga hitasótt eða skyndilegan háan hita, slæman höfuðverk, vöðva- og liðverki, útbrot, brenglað bragðskyn

Question 466

segðu frá alvarlegri beinbrunasótt (e. severe DF)

Answer 466

Byrjar eins og týpísk dengue sýking Þrír fasar: * Febrile, critical, convalescent Febrile stigið oft aðeins verra og critical stigið leiðir á endanum til blæðinga og lækkun blóðyþrstings ef ekki er meðhöndlað fer sjúklingur í lost engin meðferð

Question 467

hvaða ætt tilheyrir West nile veiran (WNV) og hvernig erfðaefni hefur hún

Answer 467

tilheyrir ætt Flaviviridae erfðaefnið er +ssRNA

Question 468

hvernig smitast West nile veiran

Answer 468

milli moskítóflugna og fugla (þeir eru geymsluhýslar) getur smitast fra móður til barns (ekki algengt) menn og hestar eru þau einu dýr sem vitað er um að sýna einkenni

Question 469

segðu frá West nile veiruni

Answer 469

meðgöngutími er 3-14 dagar eftir bit 80% tilfella eru einkennalaus 20% fá hita og höfuðverk minna en 1% fær einhver taugaeinkenni sem geta leitt til heila- eða heilahimnubólgu með týpískum einkennum

Question 470

hvaða heilabólga er algengust í Asiu

Answer 470

japönsk heilabólga

Question 471

hvaða ætt tilheyrir japönsk heilabolga og hvernig erfðaefni hefur hún

Answer 471

flaviveiru hefur +ssRNA

Question 472

hvað eru til margar gerðir af japanskri heilabólgu

Answer 472

5 gerðir I-V

Question 473

hvernig smitast japönsk heilabólga?

Answer 473

Smitast með Culex moskítóflugum * Fuglar og svín eru geymsluhýslar

Question 474

hvað eru til mörg bóluefni gegn japanskri heilabólgu og segðu smá frá þvi

Answer 474

Þrjú bóluefni til og í mikilli notkun á þeim svæðum þar sem veiran finnst Líka mælt með henni fyrir ferðalanga Booster á tveggja ára fresti til að viðhalda ónæmi Sum framleidd í dýrum frumuræktum og ekki á færi fátækra landa að kaupa þau

Question 475

segðu frá japanskri heilabólgu

Answer 475

meðgöngutími sóttar er 5-15 dagar smitast ekkki milli manna lítil sem engin einkenni en í örfáum tilfellum kemur fram heilabólga engin meðferð einkenni Hiti, höfuðverkur, uppköst, ruglingur, stífur háls, flog, dá 1 af 4 lætur lífið og 30-50% af þeim sem jafna sig enda með einhverskonar langtímaskerðingar (t.d skerta hreyfigetu, heyrnarleysi, minnistap)

Question 476

hvaða veirur koma frá liðdýrum

Answer 476

arboveira Dengueveiru West nile veiran Japönsk heilabólga

Question 477

hvernig berst Crimean-Congo Hemorrhagic Fever veira (CCHFV)

Answer 477

berst með blóðmítlum

Question 478

segðu frá einkennum í Pre-hemorrhagic phase (CCHFV)

Answer 478

Eftir blóðmítilsbit koma einkenni yfirleitt fram snögglega * 2-3 dagar algengt Fyrstu einkenni byrja sem almenn flensulík einkenni og rauðir deplari munni algegt Þessu fylgja svo skapsveiflur, æsingur og ringlun í alvarlegum tilfellum * Seinna kemur mikil þreyta og oft lifrarstækkun

Question 479

hver eru einkenni Hemorrhagic phase

Answer 479

Blæðingareinkenni byrja að koma fram fjórum dögum eftir að einkenni byrja og einkennast af: * Stórum marblettum * Miklar blóðnasir * Blæðingar á stungustöðum * Geta varað í allt að tvær vikur

Question 480

í hvað skiptast filoveirur?

Answer 480

marburgvirus og ebolavirus

Question 481

hvað eru margar tegudnir af Ebóluveiru og hvaða 4 valda sjúkdómui mönnum?

Answer 481

6 tegundir Bundibugyo ebolavirus (BDBV) Sudan ebolavirus (SUDV) Tai Forest ebolavirus (TAFV) Zaire ebolavirus (EBOV)

Question 482

segðu frá vestu afríku farandrinum (ebólu)

Answer 482

Mars 2014 – júní 2016 *Langstærsti faraldur Ebóluveiru frá upphafi Zaire Ebolavirus/Makona Rúmlega 28.000 tilfelli og 11.310 andlát

Question 483

hvernig smitast ebóluveiran?

Answer 483

í gegnum slímhúð, sár eða rispur

Question 484

segðu fra súkdómsmynd Ebóluveiru

Answer 484

truflar ónæmiskerfið það verður ofseyting á boðuefnum sem valda bógusvörun getur leitt til líffærabilunar og alvarlegra blæðinga há dánartíðni

Question 485

segðu frá bóluefni gegn Ebóluveiru

Answer 485

Bóluefni gegn EBOV byggt á Vesicular Stomatitis Virus (VSV) sem tjáir GP Ebóluveirunnar Hægt að bólusetja þangað til einkenni koma fram Töluverðar aukaverkanir * Liðagigt sú versta

Question 486

hvernig smitast hundaæði?

Answer 486

með munnvatni frá villtum dýrum til manna

Question 487

segðu frá hundaæði

Answer 487

Veldur bannvænni heila- og mænubólgu Ef veiran nær að sýkja taugakerfið þá er dánartíðnin 100% Hægt að bólusetja eftir bit – áður en einkenni koma fram Meðgöngutími getur verið langur – allt að 12 vikum

Question 488

hvaða tvær týpur af veikundum geta verið vegna hundaæði

Answer 488

Tvær týpur veikinda: Hæg lömun sem endar með dái og dauða (e. paralytic rabies) eða ofvirkni, skapsveiflum og ofskynjunum (e. furious rabies)

Question 489

hvaða veirur koma frá leðurblökum

Answer 489

Filoveirur (marburgvirus og ebolavirus) Hundaæði

Question 490

hvernig smitast lassaveira

Answer 490

þegar að einstaklingar komast í snertingu við úrgang nagdýra

Question 491

segðu frá sjúkdómsmynd Lassaveira

Answer 491

Einkenni koma fram 1-3 vikum eftir smit Í flestum tilfellum (80%) eru einkennin mild og eru oft ekki greind 20% geta fengið alvarlegri einkenni: * Blæðingar í gómi, augum eða nefi, einkenni í öndunarfærum Þriðjungur fær varanlegan heyrnarskaða * Tengist ekki alvarleika sjúkdóms

Question 492

hvar var andesveiran fyrst uppgvötuð?

Answer 492

Andesfjöllum í Chile og Argentínu

Question 493

hvernig smitast andesveiran

Answer 493

Smitast til manna í gegnum öndunarfærin * Frá nagdýrum og úrgangi þeirra * Fleiri tilfelli á vorin og sumrin * Nagdýr sýna engin einkenni

Question 494

hvernig smitast andesveira milli manna?

Answer 494

líkamsvessum

Question 495

getur HCPS smitast á milli manna??

Answer 495

neiiii ennn andesveiran getur það með líkamansvessum

Question 496

segðu frá HCPS

Answer 496

Fyrstu einkennum svipar oft til flensu Byrjar 4-10 dögum eftir almenn einkenni Getur leitt til þess að lungun fyllist af vökva

Question 497

hvaða veirur koma frá nagdýrum

Answer 497

Lassaveira New World Hantaveirur (andesveira HCPS)

Question 498

segðu frá picornaveirum

Answer 498

Óhjúpaðar veirur ssRNA Icosahedral kapsíð

Question 499

hvernig smitast picornaveirur

Answer 499

oftast saur-munn og úðasmit

Question 500

hvaða veirur eru innan Picornaveirur fjölskyldunar

Answer 500

Rhinoveirur * Kvef (>100 stofnar) Enteroveirur (c.a 80 stofnar) * Mænusótt (polioveirur) * Hand, foot and mouth disease. * Hjartasýkingar * Sýkingar í miðtaugakerfi Hepatoveirur * Lifrarbólga A

Question 501

hvað eru til margir stofnar Enteroveirur

Answer 501

A, B, C, D E, F, G (dýraveirur)

Question 502

segðu frá Enteroveirur

Answer 502

Valda iðrakveisum Sýruþolnar – smitast auðveldlega Fjölga sér fyrst í meltingarvegi þar sem að þær fjölga ser vel við 37

Question 503

hvar geta non-polio enteroveirur valdið sýkingum

Answer 503

- Augum, barka, hjarta, heila, öndunarveginum, meltingarvegi og húðsjúkdómum

Question 504

Segðu frá mænusótt

Answer 504

* Er enteroveira * þrír stofnar (PV1-3)

Question 505

Hvenær var byrjað að bólusetja gegn mænusótt

Answer 505

* Bólusetningar og útrýmingarherferð (byrjuð 1988)

Question 505

Hvenær var náð að útrýma mænusótt

Answer 505

- Stofni 2 var útrýmt 1999 og stofni 3 árið 2020

Question 505

Hvað er meðgöngutími mænusóttar langur

Answer 505

Meðgöngutími er 7 - 14 dagar (allt að 35 dögum)

Question 505

Hvernig smitast mænusótt og hvaða afleiðingar getur hann haft?

Answer 505

- Sjúkdómurinn smitast oftast með saur-munn leið, sérstaklega þar sem óbólusetning er algeng og hreinlætisaðstæður eru slæmar. - Hann byrjar í meltingarveginum en getur síðan borist til miðtaugakerfisins, þar sem hann veldur lömun. Lömun getur verið mismikil og í alvarlegustu tilfellum veldur hún dauða í 5-10% tilfella ef öndunarvöðvar lamast.

Question 506

Hvernig bóluefni eru til gegn mænusótt

Answer 506

* Veiklað (OPV) og óvirkt (IPV)

Question 507

Segðu frá Veiklað (OPV) bóluefninu gegn mænusótt

Answer 507

* Ódýrt í framleiðslu og auðvelt að gefa (gefið bara á sykurmola) * Veikluð veira margfaldar sig í þörmunum og getur smitast á milli manna og valdið aðfengnu ónæmi * Í sjaldgæfum tilfellum getur það valdið full blown mænusótt (VAPP)

Question 508

Segðu frá Óvirka (IPV) bóluefninu gegn mænusótt

Answer 508

- Allir þrír stofnarnir í einu bóluefni * Engin hætta á VAPP * Gefið sem sprauta og þarf sérhæft starfsfólk * Fimm sinnum dýrara en OPV * Veldur góðu ónæmi, nema í þörmunum * Kemur ekki í veg fyrir smit, kemur í veg fyrir sjúkdóm

Question 509

Í hvaða tveimur löndum er mænusótt (wild polio - PV1) ennþá landlæg

Answer 509

- Pakistan og afghanistan

Question 509

Segðu frá rhinoveirum

Answer 509

- Valda öndunarfærasýkingum - Algengustu kvefveirurnar * Greindar miðað við einkenni og PCR prófum * Mótefni gegn einni týpu ver ekki gegn öðrum * Mjög smitandi

Question 509

Hver er meðgöngutími rhinoveira

Answer 509

- 12 klst til 3 dagar

Question 509

Hvernig smitast rhinoveirur

Answer 509

- Úðasmiti og snertismiti

Question 510

Í hvað flokkast retróveirur

Answer 510

Oncovirinae (A,B,C og D) Lentivirinae Spumavirinae HERVs

Question 510

Hvað eru til margir stofnar af rhinoveirum/kvefi

Answer 510

- yfir hundrað

Question 510

Hvar vilja rhinoveirur helst vera í líkamanum

Answer 510

Sýkja efri öndunarfæri þar sem kjörhitastig er 33/34°C

Question 511

Hver eru einkenni retróveira

Answer 511

- Þær geta umritað RNA yfir í DNA með víxlriti * Tvíþátta DNA umritað frá erfðamengi veirunnar, forveira er innlimað inn í erfðamengi hýsilfruma sem skilar sér í hægum þrálátum sýkingum

Question 511

Hverju valda oncoveirur

Answer 511

- Krabbameini

Question 511

Hvað er öðruvísi í fjölgun retróveira en hjá öðrum RNA veirum

Answer 511

- Þær hafa víxlrita og integrasa sem er ensím til að inlima DNA veirunar í erfðaefni frumunar (held það)

Question 512

Hvernig veira er eyðniveira (HIV)

Answer 512

Lentiveira

Question 513

Hvað eru til margir stofnar af eyðniveiru (HIV)

Answer 513

- Tveir stofnar * 1: Skyldust simpansaveirum * 2: skyldust apaveirum (almennt vægari sjúkdómur heldur en hjá 1)

Question 514

Hvað er lokastig eyðniveira (HIV)

Answer 514

- AIDS/alnæmi

Question 514

Segðu frá uppbyggingu eyðniveira (HIV)

Answer 514

- Hafa 2 erfðamengi, eru nákvæmlega eins (vitum ekkert afh) - +ssRNA * Kapsíð búið til úr p24 (notað til að greina veiruna í blóði) * Hefur gp160 sem skiptist í gp41 og gp120 * Sjá um bindingu við hýsilfrumur * Veiran byrjar að sýkja eftir að henni er sleppt úr frumunni

Question 515

Hvernig prótein hafa retróveirur í erfðamenginu

Answer 515

- GAG - Pol - Env Bætast svo við eftir því sem veiran er annað hvort lentiveira (+2) og HIV (+4)

Question 516

segðu fra lífsferli HIV

Answer 516

* Binding og innsókn * gp120 þekkir CD4 * Þarf hjálparensím (CCR5 eða CXCR4) * Víxlritun * RNA dependent DNA polýmerasi * RNA í dsDNA * Innlimun * Integrasi innlimar dsDNA forveiru inn í erfðamengi hýsilfrumu * Umritun í mRNA og framleiðsla veirupróteina * Samsetning nýrra agna og losun * Þroskun HIVveiraverðureftirlosun

Question 517

Hvernig smitast HIV

Answer 517

- Kynflíf - Frá móður til fóstur/barns (gegnum fæðingarveg eða fylgju) - Blóðgjöf - Óhreinar nálar

Question 518

Hvernig er sjúkdómsmynd HIV

Answer 518

- Frumsýking * 10-70% fá einkenni stuttu (3-8 vikum) eftir sýkingu * Líkjast einkennum einkirningasótt * Einkennin ganga yfir á nokkrum vikum * Einstaklingur mjög sýkjandi, mikið af veiru verið að sleppa í andrúmsloftið - Dvali * Langur meðgöngutími í alnæmisstigið allt að 20 ár og jafnvel lengur * Stöðug framleiðsla af veiru sem eru í dvalaí CD4 frumum

Question 519

Hvert er hlutverk CD4 T-frumna

Answer 519

- Miklvægar þegar að kemur að ónæmi - sjá um að örfa vöxt b-frumna - Örva vöxt á öðrum ónæmisfrumum eins og natural killing cells, CD4, CD8 og öðrum T-frumum - Sér um að koma af stað fyrsta ónæmissvarinu - Virkjar aðra ónæmisfrumur og passa að þær sinni sýnu starfi

Question 520

Hver eru einkenni AIDS (eyðni)

Answer 520

- Fyrst koma fylgikvillar eins og : eitlastækkarnir , niðurgangur , þyngdartap,HSV, candidiasis - Síðan koma Almenn veikindi svo sem viðvarandi niðurgangur, hiti, nætursviti og megrun - Og einnig Húðsýkingar s.s. herpes, vörtur og bakteríusýkingar í hársekkjum - Svo kemur lokastig sjúkdómsins, alnæmi sem einkennist af tækifærissýkingum og/eða æxlisvexti (krabbameini) oft með taugafræðilegum einkennum líka - Lugnabólga dregur oft fólk til dauða

Question 521

Hvaða sýklar valda helstu tækifærissýkingum og komdu með dæmi úr öllum hópum?

Answer 521

- Helstu sýklar eru sníkjudýr, sveppir og bakteríur. - Til dæmis valda Pneumocystis jiroveci (sveppur) lungnabólgu, - Toxoplasma gondii (sníkjudýr) veldur heilasýkingu, - Candida albicans (sveppur) sýkingum, - og berklar eru af völdum baktería

Question 521

Hvaða veirur eru algengar í tækifærissýkingum?

Answer 521

- Herpes veiran til dæmis

Question 522

Hvaða illkynja sjúkdómar eru tækifærissýkingar

Answer 522

- Kaposi sarcoma - Lymphoma - Flöguþekjukrabbamein - Heilabilun

Question 523

Hvernig er greint HIV

Answer 523

* mótefnamælingum, P24 í blóði góður mælikvarði * PCR aðferð, oftast notuð við að fylgjast með árangri meðferðar * Þarf að skoða annaðhvort P24 eða mótefni, eftir því hversu langt maður er komin í sjúkdóminum

Question 524

Hvernig hamla anti-retroviral lyf virkni HIV?

Answer 524

anti-retroviral lyf hamla virkni HIV á mismunandi stöðum í lífsferli veirunnar, þar á meðal við viðloðun, samruna, umritun, innlimun og þroskun. Með því að trufla þessi skref í veiruferlinu, er hægt að hindra fjölgun veirunnar í líkamanum.

Question 524

Af hverju þarf að nota mörg lyf samtímis í HIV meðferð

Answer 524

- Mörg lyf eru notuð samtímis til að koma í veg fyrir ónæmi, þar sem RT (reverse transcriptase) pólýmerasinn hefur tilhneigingu til að gera margar villur við afritun, sem gerir HIV veiruna mjög breytilega. Með því að nota nokkur lyf er unnið gegn því að veiran þrói með sér ónæmi (escape mutants)

Question 525

Hvert var fyrsta lyfið sem kom á markað til meðferðar við HIV?

Answer 525

- AZT (Zidovudine) Það var þróað til að hamla umritun veirunnar, en hefur þó fylgt því mikið af aukaverkunum

Question 526

Hvaða sýkingavarnir eru notaðar við HIV

Answer 526

- Smokkar - Fræðsla - Skaðaminnkun hjá fólk í neyslu (hreinar nálar t.d.) - Umskurður karla - PEP (ef einhver smitaði þig og þú varst ómeðvitaður um að einstaklingur var smitaður eða nála stungu óhapp í vinnu) - PrEP (fyrir þá sem eru í áhættuhópum, þar sem einn er smitaður en hinn ekki - verið að koma í veg fyrir sýkingu áður en þú kemst í snertingu við veiruna) - ART meðferð (lyf til að hamla virkni)

Question 527

Segðu frá HTLV

Answer 527

- Tegund af oncoveirum - Valda krabbameini * Sýkja CD4 T-frumur og valda T-frumu hvítblæði * Talið að 15-20 million fólks er með HTVL-1 eða HTVL-2

Question 528

Hvernig smitast HTVL

Answer 528

- Með blóði við kynmök frá móður til fósturs

Question 529

Hver er munurinn. Á HTVL og HIV

Answer 529

- HTVL Örvar mítósu og kemur í veg fyrir frumudauða (stuðlar að fjölgun T-frumna) - HIV stuðla að fækkun T-frumna

Question 530

Segðu frá Dr. Björn Sigurðsson

Answer 530

- Rannsakaði lentiveirur í sauðféi - Fyrst lentiveiran til að vera ræktuð í frumurækt

Question 530

Hvernig er greint HTVL

Answer 530

- ELISA/Western blot - Ekki hentugt með PCR aðferð

Question 531

Hvers vegna er víxlritinn góður í rannsóknum

Answer 531

í PCR aðferðinni þar sem hann er notaður til að breyta RNA í DNA

Question 532

Af hverju eru veiruagnir ekki notaðar í genameðferð þrátt fyrir að vera hentugar til að ferja gen?

Answer 532

- Veiruagnir hafa verið kandídatar í genameðferð, en þær þykja ekki nógu öruggar vegna þess að innlimun þeirra er tilviljanakennd, sem getur haft ófyrirsjáanleg áhrif á erfðamengi hýsilfrumunnar.

Question 533

Hvaða eiginleikar einkenna lentiveirur

Answer 533

- Retroveirur geta bara sýkt frumur í skptingu en lentiveirur eru ekki takmarkaðar við frumuhringinn