Hlutapróf 1 Flashcards
1
Q
eftir hverju er flokkað lífverur?
A
lén, ríki, fylging, flokkur og ætt
ætt skiptist í ættkvíst og tegund
síðan skiptist tegundir í
- undirgegund
- afbrigði
-stofn
-klónn
2
Q
í hvað skiptast tilvik faraldra?
A
stök tilvik
faraldur
landlægt
heimsfaraldur
3
Q
hvað er faraldsfræði?
A
rannsóknir á dreifingu og áhrifaþáttum ástands eða fyrirbæra er varða heilbrigði í tilteknum þýðum
rannsóknir á útbreislu og orsökum sjúkdóma
4
Q
um hvað fjallar vistfræði?
A
fjallar um rannsóknir á dreifingu og fjölda lífvera, atferli og samskipti við umhverfi sitt
5
Q
um hvað fjalar orsakafræði
A
fjallar um orsakir og uppruna sjúkdóma
6
Q
hver eru skilyrði Kochs
A
til þess að hægt sé að seigja að tiltekin lífvera valdi tilteknum sjúkdómi þarf:
- lífveran finnst í öllum tilfellum sjúkdómsins
- hægt er að rækta líffveruna utan líkamans
- sé ræktinni komið eftir viðeigandi leiðum í næman hýsil endurmindast sjúkdómurinn
- lífveran ræktast frá nýja hýslinum
7
Q
dæmi um sýklalyf sem hafa fengið nóbelsverlaun
A
Penicillin
Sulfonamíð
streptomýcin (berklalyf)
8
Q
hvað eru rotverur
A
þær lifa í náttúrinni og gera litlar kröfur um næringu og hafa ekki hæfileika til að valda sýkingum
9
Q
í hvað skiptast sníklar?
A
valbundnir sníklar
sníklar
10
Q
hvað eru valbundnir sníklar?
A
venjulegar rotverur sem geta lifað sníkjulífi í lifandi hýsli
eru sníklar sem geta lifað bæði á sníkjandi hátt í lífveru og frjálslega í umhverfinu. Þetta þýðir að þeir geta sýkt hýsil en þurfa ekki endilega að gera það til að lifa af. Þeir geta einnig lifað sjálfstæðu lífi, oft í jarðvegi, vatni eða öðrum umhverfisfaktorum.
11
Q
hvað eru sníklar?
A
þeir gera mikla gröfu um næringu og eru háðir lifandi hýsli
12
Q
í hvað skiptast sýklar
A
tækifærist sýkla
sýklar
13
Q
hvað eru tækifæris sýklar
A
þeir geta orsakað sýkingar, þegar varnir hýsilsins brotna niður
14
Q
hvað eru sýklar
A
þeir geta valdið sýkingum í heilbrigðum einstaklingi ef hann er útsettur fyrir sýklinum í nægjanlegu magni
15
Q
hvað er smit?
A
að fá sýkla í eða á sig
16
Q
hvað er bólfesta/sýklun
A
vistun og fjölgun örvera á/í líkamanum án þess að valda skaða (normalflóra)
17
Q
hvað er sýking?
A
þegar nægjanlega margar örverur hafa sýkingarhæfni komast að móttækilegum vef til að fjölga sér og valda skaða
18
Q
hvernig getur uppruni sýkinga verið?
A
uppspretta
vektor
burðarefni
19
Q
hvað er uppspretta
A
það er uppruni sýkils eða staður sem sýklar berast frá
20
Q
hvað er vektor
A
lifandi vera sem ber smit
21
Q
hvað er burðarefni
A
dautt efni eða hlutir sem er mengaður af sýklum og ber þá áfram sem slíkur
22
Q
í hvað skiptast smitleiðir?
A
snertismit
- beintsmit
-óbeint smit
- fóstur
matar eða vatnsborið smit
loftborið smit (úðasmit)
Dýra smit (vektorar)
23
Q
hvernig verður sýklun að sýkingu
A
- verður snerting milli hýsils og örverur
- bólfesta sýkils á yfirborði hýsils
- innrás sýkils og útbreiðsa
- afleiðingar
24
Q
seigðu frá normalflórunni
A
í/á líkamanum lifa þúsundir tegunda baktería og annara örvera. flestar lifa í sátt og samlyndi og gera gang.
tegundinar eru mismuandni hjá hverjum einstaklingi og getur verið breytileg
25
hverjir eru kostir normalflórunni
hindrar aðgang aðkomandi sýkla með samkeppni
sumar bakteríur í þörmum mynda efni sem eru skaðleg öðrum örverum
örva ónæmskerfið
mynda K vítamín
taka þátt í niðurbroti næringarefna
26
hverjir eru ókostir normalflórunar
líkamslykt
geta valdið skaða ef þeir berast út fyrir sín hefbundin svæði
röskun normalfóru getur leitt til sýkinga (normalflóra getur yfirvaxið hjá ónæmidbældum einstaklingum)
normalflóran getur breytt efnum þannig að þau verða krabbameinsvaldnadi
27
hvað þýðir að vera heilbriðgur beri?
ef einstaklingur ber ákveðna tegund en hefur engin einkenni og getur borið smit á milli
(dæmi S. pneumoniae í nefkoki)
28
hvað þýðir að vera sýktur en einkennalaus
einstaklingur er sýktur af tiltekinni tegund en er ekki með einkenni, getur borið smit á milli
29
hvað er Pathogenicity
sá eiginleiki að geta valdið skaða eða sjúkdómi
30
hvað eru virulence?
stig meinvirkni sjúkdómsins
(hversu meinvirkur sjúkdómurinn er)
31
hvaða meinvirkniþættir þurfa að vera til staðar til að geta valdið skaða?
1. smithæfni
- hæfni til að koamst í/á hýsilinn
2. viðloðurnarmáttur
- hæfni til þess að loða við frumur og gervihluti
3. innrásarmáttur
- hæfni sýkils til að komast inn í hýsilinn og dreifa sér
4. aðlögun að umhverfi og fjölgun
5. skaði
- eiturmyndun getur verið inneitur eða úteitur. myndun utanfrumuensíma
32
hvað er einkennalaus sýking?
þegar einstaklingur er sýktur en einkennalaus
33
hvað er tækifærissýking?
orökuð af sýklum sem venjulega valda ekki skaða, en geta það ef þeir komast yfir varnarþröskuld eða ef varnarþröskuldur einstaklins eri lágir
34
hvað er leynd sýking?
sýking sem getur orðið virk síðar
- dæmi: sárasótt og berklar
35
hver er skilgreiningin á bólusetningum?
ónæmisfræðielg aðgerð til að verjast smit sjúkdómum
36
um hvað fjallar ónæmisfræði
fjallar um ónæmiskerfi líkamans og hvernig það er byggt upp og hvernig það verst árás sýkla og útrýmir þeim
37
hvaða hvítfrumur eru lykilfrumur í meðfæddu ónæmi?
átfrumur
38
hvaða hvítfrumur eru lykilfrumur í áunnu ónæmi?
eitilfrumur
39
hvaða eru dæmi um ytri lífefnafræðilegrar og mekanískar varnir?
húð
normalflóra
Lysozyme
skolunaráhrif (tár, munnvatn, þvag og slím í öndunarvegi)
lágt sýrustig
40
eftir hvaða tveimur leiðum svara áunnið ónæmi?
vessabudnið og vefjabundið ónæmissvar
41
hvað er ónæmissvar?
viðbrögð sértækra fruma ónæmiskerfisins við mótefnavaka
42
hvað er mótefnavaki'
er hvaða efni sem er sem leiðir til ónæmissvars sem beinist sérstaklega að þessu tiltekna efni en ekki öðru
(Ekki okkar eigin frumur eða efni sem þær framleiða)
43
hvað er vessaónæmi?
frumur (B frumur og átfrumur) sem eru í blóði og líkamsvessum sem miðla mótefnaónæmi
þegar mótefni eru í blóði og líkamsvessum og hafa langdrægna virkni
44
hvað er aðal vörn líkamans gegn áreiti ígerðarsýkla
vessaónæmi
45
segðu frá B-frumum
mynda mótefni sem bindast mótefnavökum
Auðveldar átfrumum að tengjast og innbyrða sýkla
mótefni sem ákveðinn B fruma og afkomendur hennar mynda eru öll eins
Virkjaðar B-frumur skipta sér í gríð og erg sem gerir það að verkum að fleiri frumur eru til staðar til að þekkja ónæmið (myndast gott ónæmisminni)
46
hvernig er bygging mótefna?
lítur út eins og Y og er glýkóprótein
yst á örmum mótefna eru fjölbreytileg svæði sem ráða hvort mótefni geta bundist sýkli eða ekki
önnur svæði mótefna eru eins nema hala hlutar eru mismunandi milli flokka mótefna
47
seigðu frá Immúnoglóbulin G
það hefur 2 bindiset
er langlíft mótefni
kemst yfir fylgju
þéttni IgG er minni en hjá IgM í upphafi sýkingar en þétti IgG vex meira og hraðar
48
seigðu frá Immúnoglóbulin M
það hefur tíu bindiset
eru fyrstu mótefnin sem eru framleidd í upphafi sýkingar
49
seigðu frá Immúnoglóbulin A
hefur 2 bindiset nema í slímhúðarseyti eru 4
finnast á slímhúðum og í slímhúðarseyti. finnast einnig í móðurmjólk
50
seigðu frá kleifkjarna átfrumum
það eru átfrumur vessaónæmis
þær taka út fullam þroska í beinmerg og fara þaðan í blóðrás og eru skammlífar
þær skynja nærveru sýkla vegna efna frá honum eða frá skemmdum frumum, þá fara þær úr blóðrás á sýkingarsvæði
ef þær sjást í sýni bendir það til bakteríusýkingar
51
af hverju stjórnar frumubundið ónæmi?
stjórnast af boðefnum sem hafa skammdræga virkni
aðalvörn líkamans gegn innanfrumu bakteríum, veirum og sveppum
52
hvaða frumur taka þátt í frumubundnu ónæmi
T-frumur og hnattkjarna átfrumur
53
hvert er hlutverk T-ræsifrumna
mynda boðefni sem virkja aðrar T-frumur til að starfa við þeirra hlutverk
54
hvert er hlutverk T-hjálparfrumna
örva mótefnaframleiðslu
mynda boðefni sem hafa áhrif á B-frumur
55
hvert er hlutverk T-bælifrumna
bæla mótefnasvar
nauðsynlegt þegar að ekki tekst að losna við efni eða sýkla úr líkamanum með vejulegum viðbrögðum
56
hvert er hlutverk T-drápsfrumna
gefa frá sér boðefni sem drepa sýkla
57
í hvað skiptast hnattkjarna átfrumur?
Macrophagar
monocytar
58
seigðu frá macrophögum
þeir hafa fasta búsetu í ákveðnum líkamsvefjum þar sem fullum þroska er náð
sem dæmi Langerhans frumur undir húð, alveolar macrophages í lungum
59
hvernig ferðast monocytar
með blóði
60
Hvað ræður því hvort sýking verður?
Sýking er háð samspili margra þátta milli sýkla og hýsils
Meinvirkni sýkils getur verið háð tegund hýsils
Sýkingum af völdum örvera, sem ekki voru taldar meinvirkar fjölgar hjá ónæmiskertu fólki
61
hvers vegna er frumuveggurinn í bakteríum mikilvægur?
mikilvægur þáttur í frumuskiptingu
margir mótefnavakar sem einkenna bakteríur eru staðsettir í eða á frumuveggnum
frumuveggurinn inniheldur peptíðóglýkan sem finnst aðeins í bakteríum, ekki annar staðar
62
hvernig er peptíðóglýkan í frumuveggnum í bakteríum uppbyggt
það hefur einsykrur (NAG og NAM) á víxl í löngum þráðum
á milli NAM sameinda myndast krosstengi sem eru stutt peptíð.
63
hvernig tengjast NAM sameindir?
þær tengjast með krosstengjum beint eða með pentaglycine brú
64
hvað gerir pensílin bindiprótein?
gegnir lykilhlutverki i krosstengingu NAM
PBP er transpeptídasar
65
hvernig er virkni margar sýkalyfjaflokka beint að PBP
koma í veg fyrir krosstengingu fjölsykrana
nýmyndun hættir
endurnýjun frumuveggjar stöðvast, hann þynnist og getur valdið frumudauða
66
hvaða tegundir af PBP hefur staphyloccocus aureus
PBP og PBP 1-4
67
hvað er Gramslitun
það er litun sem sýnir mismunandi uppbyggingu á frumuveggjum
68
hvernig er gramslitun hjá gram jákv?
fjólublá
69
hvernig er Gram jákvæður frumuveggur uppbyggður?
hann hefur þykkt peptíðóglýkan lag utan við frumuhimnuna
hefur Teikóik sýru sem tengjast peptíðóglýkandi með samgildum tengjum. finnst aðeins í gram jakv bakteríum
hefur lípóteikóiksýru sem nær niður í frumuhimnuna
70
hovering er Gram neikvæðir frumuveggur uppbyggður?
hefur þunnt peptíðóglýkan lag utan um frumuhimnuna
millihimnubil
- aðsetur og virknistaður ýmissa ensíma
lipopolysaccharide
- er í ytra byrði ytre himnu
Ytri frumuhimnan
- ver þunnt peptíðóglýkan lagið fyrir lópósómum
71
hvað er lípópólísaccharide
fitusameidnir sem eru yst í ytri himnunni
inniheldur endotoxín sem losnar við niðurbrot frumuveggjar og getur valdið td losti í sýklasótt eða blóðsýkingu
sameindinn inniheldur
- lípíð A
- O-fjölsykru
72
hvað þýðir að bakteríur séu sýrufastar?
það þýðir að þær taka ekki upp Gramslit en eru í eðli sýnu gram jákvæðar em mjög vatnsfælnar fitusýrir tengjast á peptíðóglýkanið
73
hvað eru þekktustu sýruföstu bakteríunar
Mycobacterium tuberculosis (berklar)
Mycobacterium leprae (holdsveiki)
74
dæmi um sýrufasta litun?
Ziehl-Neelsen litun
Auramin litun
75
hvað einkennir frumuveggjalausar bakteríur
sýklalyf sem beint er að veggmyndun hafa ekki áhrif
76
dæmi um ættkvísl sem eru frumuveggjalausar?
litlar Mycoplasma, Ureaplasma
77
hvernig geta Gram jákvæðar/neikvæðar bakteríur í laginu
kokkalaga (hnattlaga)
stafalagaa
78
hvernig er frumuhimna baktería byggð upp?
tvöfalt lag af fosfórlípíðum
þunn og sveigjanleg
inniheldur prótínin porín og permeasar
inniheldur ekki sterol
hefur öndunarensím
frumuhimnan er tengt litning
79
hvað eru mesósóm
það eru fellingar innan úr frumuhimnunni
oft staðsett þar sem skil myndast við skiptingu
80
hvaða hlutverki gegna mesósóm
gegna hlutverki við skiptingu litningsins og hafa áhrif á virkni öndunarensíma
81
hvernig lyf verka á frumuhimnu
pólípeptíð lyf
82
hvernig virka pólípeptíð lyf?
þau verka á fosfórlípíðinn þannig að bakterían lekur og setja osmótískan þrýsting úr skorðum og drepa
MIKLAR AUKAVERKANIR :( ekki mikið notuð í dag nema sem sveppalyf
83
hvernig er hjúpur baktería uppbyggður
úr fjölsykrum, getur verið polípeptíð
getur verið ýmist vel afmarkaður hjúpur eða dreift slím lag
83
hver eru áhrif hjúps
Ver bakteríuna
eykur líkur á myndun örverurhulu
hefur áhrif á viðloðun baktería við vefi og gervihluti og við aðrar bakteriur
bóluefnum oft beint gegn hjúp
83
hvernig ver hjúpurinn bakteríuna
Hindrar tengingu mótefna og þar með einnig átfruma
Dregur úr virkni kompliment kerfisins
Hefur áhrif á virkni sumra sýklalyfja
Ver bakteríur gegn þurrki
84
hvernig myndast örveruhula
þegar að bakteríur hafa samskipti sín á milli myndast örveruhula á föstu formi
ENNN samskiptin geta leitt til þess að hulan leysist upp og bakterían verður frjáls
84
hvað gerir örveruhulan
Hindrar tengingu mótefna og þar með einnig átfruma
Dregur úr virkni kompliment kerfisins
Hefur áhrif á virkni sumra sýklalyfja
Ver bakteríur gegn þurrki
85
hvernig getur staðsetning svipa verið
Monotrichious
Ein endasvipa
Lopothrichious
Skúfur af svipum á enda
Perithrichious, lateral
Allt um kring
86
hvað gera festiþræðir
festa bakteriur við yfirborð
87
hvað gera sex pili?
draga bakterír að hvor annari og flytja erfðaefni milli skyldra bakteriustofna eða jafnvel tegunda og ættkvísla
88
hverju ræður erfðaefni baktería(4-5)?
það ræður uppbyggingu, meinvirkni, sýkingarhæfni, sýkalyfjaónæmi og allt annað
89
hversu marga litninga hefir bakteria
einn hringlaga litning
90
hvernig verður skipting DNA strengs baktería
við fjölgun rofna DNA strengirnir og nýr strengur er myndaður á báða upprunalegu strengina
skil verða á milli litininga og frumurnar aðskiljast
báða frumurnar bera nákvæmlega sömu arfgerð
91
hvernig eru litningar baktería?
tveggjaþátta DNA hringur
hefur 2 - 4000 gen
92
hvernig komum við litningum fyrir inn í frumum bakteria
með ofurvindingu
þeim er ekki pakkað í histón eins og í mannafrumu
DNA gyrasar og topoisomerasar eru ensím em stýra því hvernig DNA þráðurinn vefst og afvefst, bæði þegar DNA er afritað og þegar það þarf að vera aðgegnilegt fyrir frumuna.
Hjálpar að halda þráðunum beinum og óflækjanlegum
93
hvað eru plasmíð
það eru erfðaefni utan litnins bakteríunar
eru hringtengdar tveggja þátta DNA sameindir
94
hvernig fjölga plasmíð sér?
fjölga sér óháð litning
óháð þeirri frumu sem þau eru í
fjölga sér með frumunni
95
dæmi um plasmíð bundna eiginleika
ónæmisgen
Beta-laktamasa
ýmis exótoxín
96
hvað eru stökklar
þetta eru DNA brot sem geta ferðast milli plasmíða og litnings
geta valdið hröðum og tíðum breytingum á erfðaefna bakteria
97
hverju forrita stökklar fyrir
forrita fyrir ónæmi gegn sýklalyfjum og toxín myndun
98
hvað er stökkbreyting?
breyting á basaröð og þar með hvaða amínósyrur raðast i prótein
99
hvernig er tengiæxlun
þegar DNA strengur plasmíðs flyst í móttækilega bakteríu um sex pili
mótsvarandi strengur er myndaður í báðum frumum sem bera báðar plasmíð
99
í hvað skiptist tilfluttningur (endurröðun) erfðaefnis
tengiæxlun
ummyndun
veiruleiðsla
100
hvað er ummyndum
upptaka erfðaefnisbúta úr umvherfinu og innlimun í litning baktería
101
hvað eru fagar?
það eru veirur sem sýkja bakteriur
101
dæmi um tengiæxlun?
gen sem kóða fyrir beta-laktamösum
102
dæmi um ummyndun
breytingar á PBP hjá pneumókokkum
103
hvað er veiruleiðsla?
þegar fagar sýkja bakteriur geta þær tekið með sé erfðaefnisbuta sem þá flytjast með þeim í næstu bakteriu sem þeir sýkja
104
hvað er svipgerð
eiginleiakr baktierufrumu á tiltektum tíma sem ráðrast af arfgerð og umhverfi
104
hvað er arfgerð
erfðafræðilegri eiginleikar
105
hvaða ríbósom eru óvirk ríbósóm
30s
50s
105
hvaða ríbósóm eru RNA sameindir?
23s
5s
16s
106
hvaða ríbósóm eru virk ríbósóm
70s
107
hvað eru ríbósóm
próteinframleiðslu verksmiður
108
hvernig myndast prótein út frá ríbósómum?
Undireiningarnar setjast á mRNA streng, tengjast og verða 70S komplex
Ríbósóm kompexinn, 70S, færist eftir mRNA strengnum eftir því sem hann er lesinn
Aminósýrur sem mynda próteinið eru tengdar og að endingu er próteinið sem mRNA strengurinn forritar fyrir losað frá
109
hvernig er getur sýkalyfjaónæmi hindrað próteinmyndun
Vegna ensíma sem breyta lyfjasameindunum og hafa áhrif á bindigetu þeirra við ríbósómin
Stökkbreytinga á bindistað á ríbósómum
Vegna fækkunar poreina og minnkaðrar flutningsgetu
Vegna útdælingar
109
hvaða sýklalyfjaflokkar hindra, stoppa eða trufla próteinframleiðslu og hvernig
makrólíðar og tetracyclin
Tengjast á mismunandi staði á ríbósómum eftir lyfjaflokki og hindra próteinframleiðslu á mismunandi stað í framleiðsluferlinu
110
hvernig fjölga bakteríur sér
með einfaldri skiptingu
bainary fission
ein frumu verður að tveimur sem eru af sömu arfgerð
111
hvað eru sporar
dvalarform en ekki fjölgunarform
frumur eru í hvíld sem hafa engin efnaskipti
erfðaefni er varðveitt í ákveðinn tíma
112
hvenær mynda bakteríur spora ?
Þegar að umhverfis skilyrði eru óhagstæð
þegar að það er skortur á næringarefnum eða mikil uppsöfnun á úrgangsefnum
113
hvaða ytri áhrif geta sporar þolað
þurrkur
hiti
útfjólublátt ljós
sýklalyf
kemísk efni (sótthreinsiefni)
114
hver er meginástæða sýklaræktunar
Þetta snýst um að rækta og greina bakteríur úr sýni til að athuga hvort þær geti valdið sýkingu. Ef svo er, er leitað að leiðum til að útrýma þeim og hjálpa að lækna sjúklinginn
115
Sótthreinsiefni eru ekki sýklalyf
116
af hverju er notað sótthreinsiefni?
til að eyðileggja mikilvæg líffæri sýklanna
117
hvað eru sýklalyf
sýklalyf eru efni sem hindra fjölgin sýkla eða drepa þá
118
hvað nær sýklalyf almennt yfir
Sýklalyf nær yfir lyf sem nota má gegn bakteríum, sveppum, veirum eða sníkjudýrum.
119
hvað eru fúkkalyf
eru sýklalyf mynduð af örverurm með verkun gegn öðrum örverum
120
dæmi um fúkkalyf
penisillín
121
hvað eru hálftilbúin fúkkalyf
lyf sem eru afleiður af fúkkalyfum
122
dæmi um hálftilbúinn fúkkalyf
Cephalosporin
123
hvað eru efnameðferðarlyf
tilbúin lyf þ.e. manngerð lyf
gerð á rannósknarstofu
124
dæmi um efnamerðfarðarlyf
Kínólón
125
hvað eru bakteríudrepandi sýklalyf
það virkar þannig að þau skemma það mikilvæg líffæri bakterianna að þær geta ekki lifað
126
dæmi um bakteriudrepandi sýklalyf
B-laktam lyf sem eyðileggja frumuvegg baktería
127
hvað eru bakteríuhindrandi sýklalyf
þau hindra fjölgun baktería
en með sumum lyfjum er hægt að ná fram drápi
128
dæmi um bakteriuhindrandi sýklalyf
makrólíð þau hafa áhrif á próteinframleiðsli á þann hátt að það hindrar að bakteriur geti fjölgað sér en drepur þær ekki
129
hvernig virkni geta sýklalyf haft
mjóvirk lyf
breiðvirk lyf
130
hvað eru markstaðir sýklalyfja
hafa áhrif á :
byggingu frumuveggja
framleiðslu próteina
endurmyndun erðfaðefnis
framleiðsla fólinsýru
frumuhimnuna
131
sýklalyf virka fyrst og fremst á .....
sýklalyf virka illa á bakteríur í........
í örum vexti
í örveruhulu
132
hvað þýðir samvirkni sýklalyfja
þegar heildaráhrif tveggja eða fleiri lyfja er meiri en samanlögð virkni þeirra
133
hvað þýðir mótvirkni syklalyfja
þegar heildar áhrif tveggja eða fleiri lyfja er minni en ef við myndum nota bara annð þeirra (dregur úr virkni)
134
hverjir eru kostir góðs sýklalyfs
þau virka sértækt á sykla án þess að hafa marktæk áhrif á mannfrumur
þau virka sértækt á þá sýkla sem ætlunin er að útrýma án þess að hafa áhrif á eðlilega flóru
135
hvaða sýklalyf geta skemmt nýru
amínóglýkósíð
136
hvaða aukaverkanir geta fylgt sýklalyfjameðferð
getur leitt til ónæmismyndunar
hafa áhrif á normalflóru
sum geta valdið óþægindum og skemmdum
137
hvað er sýklalyfjaónæmi
þegar að bakteriur þróa ýmsar leiðir til að hindra að sýklalyf hafi áhrif á þær
138
hvað er eðislægt ónæmi
upprunalegur hæfileiki þannig að tegundinn hefur aldrei verið næm fyrir lyfinu vegna upbyggingar eða starfsemi sinnar
139
hvað er dæmi um eðislægt ónæmi
þegar lyf getur ekki bundist markstað
þegar lyf kemst ekki inn i frumuna
140
hvað er dæmi um lyf sem kemst ekki inn í frumuna (eðislægt ónæmi)
Vankómýsín, þegar það kemst ekki gegn um ytri himnu gram neikv bakteriur
141
hvaða lyf getur ekki bundist markstað (eðislægt ónæmi)
aztreonam, þegar það getur ekki bundist markstað gram jákv bkateria vegna þess að þær skorta PBP sem getur bundist lyfinu
142
hvað er áunnið ónæmir
áskapaður eiginleiki sem verður til við þróun bakteríunar
þar sem að áður næm baktería verður ónæm vegna breytinga á genamengi
143
áunnið ónæmi getur verið á þrenns konar hátt, nefndu þá?
1. getur verið Stökkbreyting og náttúrulegt val (lóðrétt þróun)
2. getur verið Flutningur á ónæmisgenum til skyldra baktería (lárétt þróun)
3. getur verið Ónæmisgen sem fengin eru með flutningi erfast (bæði lá og lóðrétt þróin)
144
hvaða lyfjaflokkkar hindra myndun frumuveggjar
β-laktam lyf
Glýkópeptíð
145
í hvernig flokka eru sýklalyf flokkuð í
flokka eftir uppbyggingu
hvaða markstaði á bakteríum þau sækja í
146
segðu frá beta laktamlyfjum
líkist í uppbyggingu acyl-D-alanine-D-alanine
Bindast penisillín bindipróteinum, PBP
og hindrar krosstengi sem leiðir til sundrunar á frumuvegginum sem drepur bakteríuna
147
hvað eru pensilín bindiprótein
eru transpeptíðasar sem sjá um samsetningu peptíðóglýkan lagsins með myndun peptíð krosstengja milli N-acetylmuramic sýru sameinda
148
í hvað flokkast beta laktam lyf
Penisillín
Cephalosporin
Monobactam
Carbapenem
149
penisillín beta laktam lyf skiptast í 5 undirflokka, hverjir eru þeir?
náttúruleg
breiðvirk
Amidopenicillin
Hálfsmíðuð anti-staphylococca lyf
Penisillín blöndur með β-laktamasa hindra
150
Cephalosporin beta laktam lyf skiptast í 5 undirflokka, hverjir eru þeir og hvaða kynslóðum fylgja þau?
þröngvirk 1.
útvíkkuð virkni 2.
Cephamycin 2.
breiðvirk 3.
útvíkkuð virkni 4.
151
hvernig cepholasporin lyf er cefoxitin
cephamycin lyf
152
hvaða beta laktam lyf eru öflugust
carbapenem
153
hvers konar ónæmi geta frumur myndað gegn beta laktam lyfjum
þær mynda ensím sem brjóta niður beta laktam lyf
verður breyting á bindistað vegna breytts PBP
minnkuð upptaka lyfs eða aukningu á útdælnigu
154
hvaða pumpa dælir út sýklalyfjum hjá gram neikv bakteríum
efflux pumpan
155
hvað eru beta laktamasar
eru ensím sem opna -laktam hringinn og gera sameindina óvirka
eru mis öflug eftir gerðum
156
hvaða flokkar eru til af beta laktamösum
hefðbundnir
breiðvirkir (ESBL)
AmpC
metalló
karbapenemasar
157
nefndu dæmi um beta laktam hindrara
klavúlanik sýra hindrar virkni hefðbundinna og breiðvirkra beta laktamasa
158
segðu frá Hefðbundnum Beta-laktamösum
Hefðbundnir beta-laktamasar eru ensím sem bakteríur framleiða til að brjóta niður beta-laktam sýklalyf, eins og penicillín. Þessi ensím gera bakteríunum kleift að verjast þessum lyfjum og komast þannig undan áhrifum þeirra
159
hvaða gen skrá fyrir myndun hefðbundnum beta laktam lyfjum
TEM og SHV
160
hvað hindrar virkni hefðbundinna beta laktam lyfja
klavúlanik sýra
161
hefðbundnir beta laktamasar orsaka ónæmi fyrir 4 syklalyfjum, hvaða sýklalyf eru það
benzylpenicillin
ampicillin
amoxicillin
fyrstu kynslóðar cephalosporinum
162
hvað eru ESBL beta laktamasar
það eru í rauninni hefðbundnir beta laktamasar sem hafa orðið breiðvirkar vegna stökkbreytingar á genum sem kóðua fyrir hefðbundun BLM
163
á hvaða sýklalyf hefur ESBL beta laktamasar áhrif á
Penicillin, cephalosporin og aztreonam
164
hvaða beta laktamasar finnast í enterobacteriales
ESBL beta laktamasar
165
hvernig er greint ESBL beta laktamasaa
með cefpodoxime skífum sem
166
hvað hindrar ESBL beta laktamasa
klavúlanik sýra
167
á hvaða sýklalyf hefur AmpC beta laktamasar áhrif á
cephalosporin
flest penicillin
blöndur með klavúlanik sýru
168
hvað hemur AmpC beta laktamasa
Cloxacillin
169
hvað er notað til að skima fyrir AmpC
cefoxitin
170
hverju eru virkni metalló beta laktamasa háð
tilvist tvígildra málmjóna, oftast zinkjóna
171
hvað hindrar metalló beta laktamasa og hvernig gerir hann það
EDTA því hann bindur tvígildar málmjónir
172
hvaða beta laktamasar brjóta niður öll beta laktam lyf
karbapenemasar
173
bakteríru sem innihalda karbapenemasa eru allar ónæmar fyrir beta laktam lyfjum
veii
174
hvar eru genin sem kóða fyrir karbapenemösum staðsett?
á plasmíðum
plasmíð dreifast á milli baktería og bakteríur fara svo á milli sjúklinga
175
í hvað er karbapenemasar flokkaðir í
ambler. hópa A, B og D (ekki stafsetnignavilla lol)
176
hvað er notað til að skima fyrir karbapenemasa
ertapenem
177
hvað hindrar ambler A karbapenemasa?
boronik sýra
178
hvað hindrar ambler B karbapenemasa?
dipikolinik sýra
179
hvað hindrar ambler D karbapenemasa?
temocillin
180
segðu frá Methicillin ónæmir S. aureus, MÓSA
Hafa breytt PBP2 sem mecA gen kóða fyrir
Leiðir til minnkaðrar bindigetu
þess vegna virka ekki beta laktamlyf á mósa
181
hvers vegna virka glýkópeptíð ekki á gram neikvæðar bakteríur
því þau komast ekki í gegn um ytri frumuhimnuna
182
til hvers voru glýkópeptíð þróðu
til meðferðar gram jákvæðra baktería sem eru ónæmar fyrir beta laktam lyfjum
183
Við hverju eru glýkópeptíð notuð við
MÓSA og beta laktam ónæmum enterococca
184
nefndu dæmi um glýkópeptíð sýklalyf
vankómýsin og teikóplanin
185
hvernig virka glýkópeptíð sýklalyf
Vankómýsin binst D-Ala-D-Ala og hindrar krosstengingu peptíða í peptíðóglýkaninu
186
hvers vegna getur orðið ónæmi fyrir glýkópeptíð sýklalyfjum
vegna yfirframleiðslu peptíðóglýkans
187
hvað orsakar vankómýsín ónæmi
af því að stofninn hefur tekið upp ónæmisgen (vanA, vanB o.fl.) sem leiða til framleiðslu D-Ala-D-laktat sem verður staðgengill fyrir D-Ala-D-Ala
188
hvaða sýklalyfjaflokkar hindra próteinframleiðslu
Amínóglýkósið
Makrólíð
Tetrasýklín
Litlir aðrir flokkar
Klóramfenikól
Oxazolidíonon
189
hvað gera amínóglýkósíð sýklalyf
hindra lestur mRNA
bakteríudrepandi
190
dæmi um amínóglýkósíð sýklalyf
gentamícin
netilmicin
tobramycin
191
hvers vegna verður ónæmi gegn amínóglýkósíð sýklalyfjum
vegna ensímstýrðra breytinga á lyfjasameindun, minnkaðrar upptöku og breytinga á bindistað
192
dæmi um makrólíð sýklalyf
Erythromycin
clarithromycin
azithromycin
193
hvað gera makrólíð sýklalyf
stoppa lengingu peptíða
bakteríuhindrandi
194
hvers vegna verður ónæmi gegn makrólíð sýklalyfjum
vegna útdælingar lyfs og ensímstýrðra breytinga á bindistað
195
dæmi um tetracyclin sýklalyf
tetracyclin
196
hvað gera tetracyclin sýklalyf
hindra tengingu tRNA við ríbósómal mRNA complexinn
bekteríuhindrandi
197
hvers vegna verður ónæmi gegn tetracyclin sýklalyfjum
vegna minnkaðar upptöku (útdælingar), breytinga á bindistað og ensímstýrðar breytinga á lyfjasameindum
198
hvaða sýklalyfjaflokkar hindra framleiðslu erfðaefnis
Sulfonamíð og trimethoprim
Kínólón
199
hvað gera Sulfonamíð og trimethoprim sýklalyf
Bakteríuhindrandi
Trufla fólinsýru myndun og þar með framleiðslu kjarnsýra
200
hvers vegna verður ónæmi gegn Sulfonamíð og trimethoprim sýklalyfjum
vegna breytinga á ensímunum sem eru skotmörk lyfjanna þannig að binding verður ekki
201
hvað gera kínólón sýklalyf
Bakteríudrepandi
Verka á DNA gýrasa og topóísómerasa IV
202
hvað gera DNA gýrasa og topóísómerasa IV
það eru ensím sem sjá um að vinda upp á nýmyndaðan DNA streng og ofan af streng sem er að fara í skiptingu
203
hvers vegna verður ónæmi gegn kínólón sýklalyfjum
Vegna minnkaðrar upptöku, útdælingar og breytinga á bindistað
204
hvenær er notað lípópeptíð lyf
notuð á fjölónæmar bakteríur þegar önnur lyf gagnast ekki/illa
Stundum síðasta úrræðið við meðferð ofur fjölónæmra Gram neikvæðra stafa
205
staðreynd
Kólistin ónæmi er vaxandi vandamál
206
hvaða bakteríulyfjaflokkar virka á frumuhimnuna
lípópeptíð lyf
207
hvenær eru gerð næmispróf?
Ef um sjúkdómsvaldandi bakteríur er að ræða
208
hvað gera næmispróf
þau ákvarða hvaða sýklalyfjameðferð er viðeigandi
209
hvað þarf að hafa í huga þegar að það er valið sýklalyf fyrir sjúkling
upptöku, niðurbrot og útskilnaður lyfs (hefur áhrif á skammtastærðir og lyfjaform)
helmingunartími (hefur áhrif á tímalengd milli skammta)
próteinbinding (magn virka forms lyfsins í sermi)
210
hvaða mælanlegra breytur skal hafa í huga þegar að valið er sýklalyf fyrir sjúkling
lyfjaþéttni
Cmax
tími yfir lágmarks heftistyrk
211
hvað skal hafa í huga þegar að er valið sýklalyf fyrir sýkilinn
Verkunarmáti á sýkingarstað, eituráhrif
Verkun getur verið þéttniháð eða háð tíma
Sýklalyf hindra fjölgun eða drepa sýklana
212
hvaða mælanlegra breytur skal hafa í huga þegar að það er valið sýklalyf fyrir sýkilinn
Lágmarks heftistyrkur
Lágmarks drápsstyrkur
Drápshraði
Drápsvirkni (sermis eftir sýklalyfjagjöf, serumþynning)
213
hvað er lágmarksheftistyrkur?
Minnsta þéttni sem sýnilega hindrar vöxt sýkla
214
hvað er lágmarks drápsstyrkur
Minnsta þéttni sem drepur sýkla
215
hvað er sýklalyfjaþol
Þegar drápsstyrkur er margfalt meiri en heftistyrkur
216
hvað mælis í næmisprófum
Áhrif sýklalyfja á bakteríur í örum vexti í tilbúnu, stýrðu umhverfi
Frumur og aðrir þættir ónæmiskerfi líkamans eru ekki til staðar
217
hvaða þættir mæla ekki í næmisprófum (4)
Frumubundnar og vessabundnar varnir hýsilsins
Hvar sýkingin er staðsett og hversu alvarleg
Sýkingarmáttur og magn þeirra baktería sem eru til staðar
Áhrif breytilegrar þéttni lyfsins í líkamanum
218
hvað er EUCAST staðall
skífu næmis próf
mælingar á lágmarksheftistyrk
219
hvað er skráð til í svari til læknis í þáttbundnum næmisprófum
bara túlkun er skráð
220
hvað er skráð til í svari til læknis í magnbundnum næmisprófum
bæði niðurstaða og túlkun
221
hvað þýðir S á næmisprófum
fullt næmi (sensitive)
gefur til kynna að með eðlilegum skammtastærðum af lyfinu náist nægjanlega mikil þéttni af því í blóði og líkamsvessum til að ráða niðurlögum viðkomandi sýkla
222
hvað þýðir I á næmisprófum
Minnkað næmi (intermediate)
gefur til kynna að næmi sýklanna fyrir lyfinu sé minnkað en að þeir séu meðhöndlanlegir með lyfinu ef hægt er að gefa það í stærri skömmtum en venjulega eða á stöðum þar sem lyfið nær hárri þéttni
223
hvað þýðir R á næmisprófum
Ónæmi (resistant)
gefur til kynna að viðkomandi sýklar séu ekki meðhöndlanlegir með sýklalyfinu
224
á hverju byggist flæðipróf
Byggja á samspili flæðis sýklalyfja í föstu æti (agar) og getu baktería til að vaxa í mismunandi styrk lyfs
225
hvað er þáttbundin mæling
Stærð hindrunarsvæða mæld í mm
Túlkað eftir viðmiðunartöflum og gefnar upp sem S, I eða R
226
á hverju byggist þynningarpróf
Byggja á áhrifum lyfs í mismunandi þynningum á tiltekinn fjölda baktería og miða við lægstu þéttni þar sem vöxtur er ekki sýnilegur
227
hvað er E-test
flæðipróf
magnbundinn mæling
228
hvað er þynningarpróf
raðþynning sýklalyfs
bakteríum er sáð í lyfjalausnirnar
229
hvernig er hægt að leita sérstaklega að ónæmum stofnum ákeðinna tegunda
Sáð á æti með lyfinu í styrk um eða rétt yfir viðmiðunarmörkum fyrir ónæmi
Leitað með skimprófi þegar næmispróf eru gerð
Leit að ónæmisgenum með PCR / raðgreiningum
230
hvað er sýklagreining
mat á því hvort um líklegan sýkingarvald sé að ræða
231
hvað eru fulltrúalyf
lyf sem gefa upplýsingar um næmi gegn sýklalyfjaflokkum
232
hvenær var fundið seinast upp nýja sýklalyfjaflokk
1962
233
hvaða lífefnaframleiðslur finnast aðeins hjjá bakteríum
Peptíðóglýkan (murein)
Fitufjölsykrur (lipopolysaccharide)
Teikóík sýra (teichoic acid)
234
hvað annað en súrefnigeta sumar bakteríur notað í oxunar og afoxunarhvörf í lífefnafræðilegum ferlum
N2
Lífrænar sýru
235
bakteríur geta nýy fjölbreytt efni og efnasambönd sem hvað?
sem orkuuppsprettu og til næringar
236
hvaða örvera er hæfust til sjálfsþurftarbúskapar
rotverur
237
hverngi getur næring flust frá umhverfinu inn í frumuna og hvaða aðferðir er notað
í gengum frumuvegg og frumuhimnu
notað orkuháðan flutning og orkuóháð flæði
238
hvað þurfa bakteríur til að vaxa
efni til uppbyggingar og efnaskipta
orku
239
staðreynd
Rotverur (saprophytes) gera litlar kröfur um flókin efnasambönd
Sníklar (parasites) gera meiri kröfur um flókin efnasambönd
240
hvað gerist ef snýkill er mjög háður hýsli
því háðari sem hann er því meiri kröfu gerir hann til flóknari efnasambanda
241
hvenær er talað um að vöxtur er sjáanlegur
Þyrpingar sjást á föstu æti
Gruggmyndun sést í fljótandi æti
Örveruhulur (biofilm) geta myndast á
yfirborði
242
hverju er fjölgun baktería háð
Eiginlegum skiptingarhraða viðkomandi tegundar
Aðgangi að næringaefnum
Umhverfisþáttum
243
í hvað skiptast vaxtarfasar
aðlögunar fasi
veldifasi
stöðufasi
dauðafasi
244
hvenær er aðlögunar fasi
þegar að það er Virk efnaskipti og nýmyndun byggingareininga
245
hvenær er veldisfasi
þegar að það er hröð fjölgun
246
hvenær er stöðufasi
þegar að það er jafnvægi í fjölda nýmyndaðra og dauðra
líftalning er sú sama
247
hvenær er dauðafasi
þegar að bakteríurnar eru að drepast
248
staðreynd
Bakteríur hafa mjög mikla aðlögunarhæfni
249
hvaða ytri umhverfisþættir hafa áhrif á líf og fjölgun baktería
Súrefni
Koltvísýringur
Hiti
Raki
Sýrustig
Ljós og geislar
Osmótískur þrýstingur
Álag (mechanic pressure)
250
hvað eru kjöraðstæður
Þær aðstæður sem eru hagstæðastar til fjölgunar og öflugrar starfsemi
251
hvað eru lífvænleg skilyrði
þol baktería gegn áhrifum umhverfis (hvort þær lifi af eða ekki)
252
hvað eru Súrefnisþolnar loftfælnar bakteríur
Loftfælnar bakteríur sem hafa meira þol fyrir súrefni en aðrar
253
hvað eru valbundnar loftfælur
Geta vaxið hvort sem er í návist eða fjarvist frís súrefnis
254
hvernig súrefnis aðstæður vilja sýklar vera hluti af
valbundnar loftfælur
255
hvað eru örloftháðar bakteríur
Þurfa óbundið súrefni í mun minni styrk en er í andrúmslofti
Þurfa meira magn af CO2 en er í andrúmslofti til að vaxa
256
staðreynd
Flestar frumbjarga bakteríur geta nýtt koltvísýring (CO2) sem kolefnagjafa
257
hvaða bakteríur eru frumbjarga
flestar umhverfisbakteríur en ekki sýklar/sníklar
258
hvað nota ófrumbjarga bakteríur sem uppsprettu kolefnis og orku
Þarfnast flóknari lífrænna efnasambanda en koltvísýrings (til dæmis sykrur)
259
staðreynd
Allar bakteríur þarfnast koltvísýrings
260
hvað er kjörhitastig flestra baktería
25-40°
261
við hvaða hitastig geta flestra bakteríur lifað við
15-45°
262
við hvaða hitastig lifa kuldakærar bakteríur
-5 til 20 °
263
við hvaða hitasitig lifa hitakærar bakteríur
43-80°
264
við hvaða hitastig lifa háhitaörverur
67-105°
265
hvað drepst við sótthreinsun
sýklar en ekki sporar
266
hvað er dauðhreinsun
drepur allt sem lifir
267
hvað er afmengun
það ferli sem fjarlægir mengun baktería og sýkla og annarra óhreinindi
268
hvað er gerilssneyðing
drepur bakteríur í matvælum en heldur næringargildum og bragðgæðum
269
hvaða aðferð er áreiðanlegasta og mest notaða aðferð við sótthreinsun og dauðhreinsun
hiti
270
hvers vegna er hiti áreiðanlegasta og mest notaða aðferð við sótthreinsun og dauðhreinsun
Hiti skemmir líffæri/byggingarefni örvera
eins og til dæmis Prótín, frumuhimnur og kjarnsýrur
271
við hvaða aðferð, hitastig og tíma drepast örverur
gufusæfingu við 121° í 15 mín
272
staðreynd
Suða í 5-15 mínútur drepur virkar bakteríur en ekki spora
273
staðreynd
Gerilsneyðing eyðir sjúkdómavaldandi bakteríum við lægra hitastig á lengri tíma eða hátt hitastig á mjög stuttum tíma
274
hvað gerir Geobacillus stearothermophilus
hún er mjög hitakær baktería sem er notuð til í prófanir í dauðhreinsun
275
hvert er megin innihald baktería
vatn um 80%
276
hvar finnast helst bakteríur
á svæðum sem eru rök
til dæmis við vaska og á baðherbergjum
277
gegn hverju eru bakteríusporar þolnir
þurrki
278
staðreynd
Rakur hiti er áhrifaríkari við bakteríudráp en þurr
279
hvert er kjör sýrustig sýkla
um pH 7,2 líkt og í mannslíkamanum
280
hver er einn að megin þáttunum sem takmarkar bakteríuvöxt í/á líkamanum og í/á sýklaæti
sýrustig
281
hvernig sýrustig hamlar vöxt sýkla í leggöngum
lágt sýrustig
282
staðreynd - mjög skemmtileg
Bakteríur sem gerja sykrur þannig að sýrur myndist geta sýrt æti það mikið að það hindrar vöxt
283
með hverju eru einnota plast og ílát, Sprautur og æðaleggir, Dauðhreinsaðir hanskar oftast dauðhreinsuð með
gamma geislun (skemmir kjarnsýrur)
284
hvað geriri jónandi geislun
drepur bakteríur
285
í hvað eru UV ljós notuð í
hindra bakteríuvöxt og drepa bakteríur
286
hvað eru ofuraðstæður í matvælum
eru notaðar til að hindra fjölgun baktería í matvælum
287
hvernig er söltun og sykrun dæmi um ofuraðstæður í matvælum
því það dregur í sig vatn með osmósu sem gerir það að verkum að bakteríur ná ekki að fjölga sér og þannig helst matvælan ferskari lengur
288
við hvað eru hljóbylgjur og gler perlur í lausn notaðar í
notaðar til að sprengja frumur til að hægt sé að komast að líffærum og efnum sem eru innan við frumuvegginn
Hægt er að hrista bakteríur í lausn með gler perlum og flísum til að komast að líffærum og efnum sem eru innan við frumuvegginn
289
hvað felur grundvallarsmitgátt í sér
handhreinsun
Notkun á hlífðarbúnaði (Hanskar, Sloppar/svuntur, Andlitshlífar, Grímur, Gleraugu)
Vörn gegn stunguóhöppum (hvernig á að meðhöndla og ganga frá beittum áhöldum)
Þrif á notuðum áhöldum
Hóstavarúð (hósta með hulin munn)
Umhverfisþrif
Meðhöndlun á óhreinu líni
Meðhöndlun á sorpi
Meðhöndlun notaðra/mengaðra áhalda
Rétta meðhöndlun lyfja
290
hvað er mikilvægasta atferlið til að hindra útbreiðslu sýkinga innan sjúkrahúsa og utan
handhreinsu
291
hvenær eru Hendur eru þvegnar með vatni og sápu
ef þær eru sjáanlega óhreinar og mengaðar líkamsvessum
292
hvenær notum við handsprittun
ef hendur eru ekki sjáanlega óhreinar
293
hvað er í spritti sem verndar hendurnar
glycerol
294
hver er krafa innrennslilyfja
þau þurfa að vera dauðhreinsuð
prófað með ræktun/talningu og prófunum
kröfur um hámarks fjölda baktería
10 -20 CFU/ml eða g
100-200 CFU/ ml eða g
295
hver er krafa lyfja sem eru tekinn inn
tilteknir sýklar mega ekki vera til staðar
prófað með ræktun, talningu og sýklagreinnigu
296
hvað er líftalning
Aðferðir sem notaðar er til að meta hvort gæðakröfum um hreinleika er mætt
297
hvaða aðferðir eru notaðar við líftalningu
Áætlun fjölda skv. McFarland stöðlum
Sjónmat eða ljósmæling og Fjöldi er áætlaður samkvæmt töflu fyrir mismunandi gildi
Gróf talning með stöðluðum talningarlykkjum
Taka ákveðið magn af vökva sem er sáð á æti og þyrpingar taldar
Nákvæm sýklatalning með þynningu á vökva
Talning úr lyfjalausn beint
Einnig notað til að staðla fjölda baktería í mælingum á lágmarks heftistyrk, drápsáhrifum lyfja o.fl.
298
hvað eru kröftug sótthreinsu
þegar allir sýklar eru drepnir en bakteríursporar lifa
299
hvað er miðlungs kröftug sótthreinsun
Berklabakteríur óvirkar
Bakteríur í log fasa drepnar
Flestar veirur og sveppir drepast
300
hvað er væg sótthreinsun
Flestar bakteríur í log fasa drepnar
Sumar veirur og sveppir drepnir
Dugir ekki á þolnar örverur
301
hvernig eru örverur fjarlægðar úr vökva
með síun
302
gegjup staðreysn
Stærð gata síunnar ræður hvort um dauðhreinsun eða sótthreinsun er að ræða og hve öflug sótthreinsunin er
303
hvað er húðhreinsun
þegar örverum og sýklum á yfirborði líkaman er fækkað
notuð sótthreinsandi efni sem skaða ekki húðuna t.d. klórhexedin
304
hvað er almenn hreinsun
Þegar hvers konar óhreinindum eins og mold og lífræn efni eru fjarlægð af hlutum
T.d. með vatni, sápu og bursta
Áhöld þarf að hreinsa áður en þau eru sótt- eða dauðhreinsuð
305
hvað er gerilsneyðing
þegar Skaðlegum sýklum eytt úr matvælum
306
það er notað þrjár aðferðir við gerislneyðing
Tiltölulega lágan hita í langan tíma
63°C í 30 mín
Hitun við tiltölulega háan hita í stuttan tíma og snöggkælt
72°C í 15 sek
Hitun við mjög háan hita örsnöggt og snöggkælt
138-150°C 2 sek
307
hvað er smitgát
Tækni sem viðhöfð er til að hindra að örverur/sýklar komist á ákveðin svæði/efni
308
hvaða kemsísk efni eru notuð til sótthreinsunar
Aldehýð
Alkóhól
Fenól
Klór
Oxandi efni
309
hvaða gastegundir notum við í dauðhreinsun
Etýlenoxíð og formaledhýðgufur í þar til gerðum ofnum
Gufa með undirþrýstingi og formaldehýði
