Uned 1.6: Cellraniad

Question 1

2 math o gellraniad

Answer 1

MITOSIS: pob epilgell yr un nifer o gromosomau a’r rhiant
MEIOSIS: epilgelloedd hanner y nifer cromodomau y gell rhiant

Question 2

Adeiledd Cromosomau

Answer 2

• edefynnau hir o wybodaeth genetig
• lleoli ti fewn i gnewyllyn celloedd
• mae nhw ond yn gallu cael ei gweld pan mae cellraniad yn digwydd
• maent yn croesi pan maent wedi dyblygu

Question 3

Cromosomau Homolygaidd

Answer 3

• ## mwyafrif o gelloedd y corff yn cynnwys cromosomau mewn parau: cromosomau homolygaidd

Question 4

Sawl Cromosom

Answer 4

• rhanfwyaf o boday dynol hefo 46 o gromosomau neu 23 par
• etifeddu hanner o dad a hanner o mam

Question 5

Adeiledd Cromatid

Answer 5

• cynnwys DNA ac RNA
• dau edefyn elwir cromatidau
• cysylltu a’i gilydd at y centromer

Question 6

MITOSIS

Answer 6

= cnewyllyn rhannu unwaith
= dwy epilgell yn unfath genetig gyda’r rhiant gell
= dyblu nifer o gelloedd heb newid wybodaeth genetig
= swyddogaeth: twf, atgynhedlu, atgyweirio, gwella clwyf

Question 7

Pedwar Cam Mitosis

Answer 7

1. proffas
2. metaffas
3. anaffas
4. telaffas

Question 8

Rhyngfass Mitosis

Answer 8

• cam orffwys
  -nad yw cromosomau i weld
• yn ystod cam rhyngfass mae’r cell newydd yn: cynyddu mewn maint, dna dyblygu, cynhyrchu mitochondria, synthesis protein, ffurfio egni

Question 9

Mitosis: Proffas

Answer 9

• cromosomau i weld fel edafedd tenau hir dryslyd
• raddol cromatidau yn byrhau ac tewhau: pob un yn cynnwys 2 gromatid wedi hyno a’r centromer
• centriolau’n symud i bennau cyferbyn
• microdiwbynnau’n ffurfio o’r centriolau: siap aster
• cnewyllyn yn diflannu a amlen cnewyllol yn ymchwalu

Question 10

Mitosis: Metaffas

Answer 10

• cromosomau gosod eu hunain ar ganol cyhydedd y werthyd
• uno a rhai ffibrau werthyd

Question 11

Mitosis: Anaffas

Answer 11

• cam gyflym
• centromer yn hollti ac mae ffibrau werthyd yn tynnu’r cromatidau bellach wedi wahanu
• datblygu i fod yn epilgelloedd
• egni gan mitochondria

Question 12

Mitosis: Teloffas

Answer 12

-cam olaf
-cromosomau cyrraedd pegynnau’r gell yn ddaddirwyn ac ymestyn
- werthyd ymddatod, centriolau yn dyblygu , cnewyllyn yn ail ymddangos, amlen cnewyllol yn ailffurfio

Question 13

Mitosis: Cytokinesis

Answer 13

• canol y gell wreiddiol gael ei ddarwasgu o’r tu allan tuag at i fewn

Question 14

Arwyddocad Mitosis

Answer 14

-ffurfio dau gell a union yr un nifer o gromosomau
-rhoi sefydlogrwydd genetig
- golygu for organeb yn tyfu, meinweoedd yn cael ei trwsio

Question 15

Diffiniad Meiosis

Answer 15

• digwydd pan fydd gametau yn cael ei ffurfio mewn organebau sy’n atgynhedlu rhywiol
• dwy gylchred ymraniad

Question 16

Meiosis 1: Rhynffas

Answer 16

• DNA ac organynnau yn dyblu

Question 17

Meiosis: Proffas I

Answer 17

• cromosomau yn mynd yn fyrrach ac yn tewach
• centriolau yn symud i begynnau’r celloedd
• microdiwbynnau’n ffurfio
• cromosomau yn cysylltu mewn parau homologaidd - parau ddeufalent
• cromatidau lapio am ei gilydd : ciasmata
  -gall cromatidau torri ac ail gyfuno gyda cromatid gwahanol: trawsgroesiad

Question 18

Meiosis: Metaffas I

Answer 18

-parau o gromosomau homolygaidd yn gosod eu hunain ar gyhydedd y werthydd ar hap
-hapddosraniad hwn a’r amrywiaeth annibynnol o gromosomau -cynhyrchu cyfuniadau genynnol newydd

Question 19

Meiosis: Anaffas I

Answer 19

-cromosomau homolygaidd eu gwahanu: y naill o bob par yn cael ei dynnu at y naill begwn
-cromosomau yn cyrraedd y pegynau cyferbyn
-amlen cnewyllyn yn cael ei hail-ffurfio

Question 20

Meiosis: Teloffas I

Answer 20

-gelloedd anifeiliaid mae cytocinesis yn digwydd h.y. y ctoplasmyn ymrannu fel bod 2 gell haploid
-Llawer o gelloedd planhigion yn mynd yn syth i meiosis II heb allfurfio’r werthyd o gwbl

Question 21

Meiosis II

Answer 21

ffurfio 4 epilgell haploid

Question 22

Meiosis: Proffas II

Answer 22

-cromosomau’n yn agosau
-amlen cnewyllyn yn torri lawr
-werthydd newydd yn datblygu ar ongl sgwar i’r hen werthydd

Question 23

Meiosis: Metaffas II

Answer 23

-cromosomau yn sefyll ar wahan ar gyhydedd y werthyd
-cromosom yn cael ei gysylltu gan ei centromer i ffibr gwerthyd

Question 24

Meiosis: Anaffas II

Answer 24

-centromerau yn ymrannu a’r cromatidau yn cael eu tynnu I wahanol begynnau

Question 25

Meiosis: Teloffas II

Answer 25

-romosomau’r epilgelloedd yn cyrraedd y polau
-gyhydedd yn torri i lawr ac mae’r amlen cnewyllyn yn ailffurfio wrth bob pegwn
-4 epilgell haploid a bod gwneuthuriad genynnol pob cell yn wahanol

Question 26

Meiosis ac amrywiaeth

Answer 26

1. aiff genotyp un rhiant ei gymysgu ag un y llall pan fydd gametau haploid yn uno
   2.epilgelloedd yn cynnwys cyfuniadau gwahanol o gromosomau
2. groesi drosodd yn ystod ffurfiad y chiasmata