Uned 1.1: Molecylau Biolegol

Question 1

4 Prif Elfen mewn organebau

Answer 1

carbon
ocsigen
hydrogen
nitrogen

Question 2

Ionau anorganig

Answer 2

1. macrofaetholynnau = angen mewn meintiau bychain
2. microfaetholynnau = angen mewn meintiau bach iawn
   e.e. magnesiwm, haearn, nitrad, ffosffad

Question 3

Priodweddau Dwr

Answer 3

1. yn hydoddydd: ionau a molecylau polar yn hydoddi
2. cyfrwng cludiant: prif cydran waed
3. adweithiau cemegol
4. cynhwysedd gwres sbesiffig uchel: ensymau effeithlon
5. gwres cudd anweddu uchel
6. cydlyniad: cludo hawdd
7. tyniant arwyneb
8. dwysedd: 4 i fyny, rhew’n llaio dwys felly arnofio

Question 4

Isomer

Answer 4

alffa beta
molecylau gyda’r un fformiwla cemegol ond stwythr gwahanol

Question 5

Fformiwla Cyffredinol Carbohydradau

Answer 5

carbon, hydrogen, ocsigen

C(H2O)n

Question 6

3 Math carbohydradau

Answer 6

monosacaridau: siwgrau sengl
deusacaridau: siwgrau dwbl
polysacaridau: 2+ siwgrau

Question 7

Monosacaridau

Answer 7

• monomerau
• trios (3), pentos (5), hecsos (6): nifer carbon

OH lawr = alffa glwcos
OH lan = beta glwcos

Question 8

Deusacaridau

Answer 8

• monosacaridau cyfuno
• swcros, maltos, lactos
  -uniad dwy uned hecsos: colli 1 moleciwl dwr - adawaith cyddwyso
• ychwanegu dwr: hydrolysis
• bond glycosidig 1-4 yn ffurfio

Question 9

Mathau Deusacaridau

Answer 9

Glwcos+Glwcos = Maltos (grawnfwydydd)
Glwcos+Ffrwctos = Swcros (siwgr cansen)
Glwcos + Galactos = Lactos (siwgr llaeth)

Ffrwctos: prif siwgr mewn ffrwythau a nectar fwy melys na glwcos
Galactos: pwysig wrth cynhyrchu glycolipidau

Question 10

Profi am Siwgrau Rhydwythol

Answer 10

= swcros yn siwgr anrhydwythol

• hydrolysu swcros 1af trwy ei ferwi mewn asid hydroclorig gwanedig
• ffurfio glwcos a ffrwctos
• angen niwtralu’r asid a sodiwm hydrocsid cyn profi ag adweithydd Benedict: nawr canlyniad positif
• lliw brics coch

Question 11

Polysacaridau

Answer 11

• bolymerau mawr cymhleth
• ffurfio o niferoedd mawr o monosacaridau wedi’u cysylltu a bondiau glycosidaidd, ffurfio mewn adwaith cyddwyso

Question 12

Startsh Carbohydradau

Answer 12

• caniatau planhigion storio glwcos
• gwneud o fonomerau alffa glwcos: adwaith cyddwyso
• hawdd ychwanegu neu dynnu glwcos

2 fath - amylos ac amylopectin
*amylos = ddim yn canghennog, torchi, bond glycosidaidd C1-C4
*amylopectin = canghennog, bond glycosidaidd C1-C4 a C1-C6

• moleciwl cryno, dim effaith osmotig ar y gell

Question 13

Glycogen

Answer 13

• prif cynnyrch storio mewn anifeiliaid
• tebyg i adeiledd amylopectin
• alffa glwcos wedi huno a bondiau glycosidaidd C1-C4 a C1-C6
• glycogen gadwynau alffa glwcos C1-C4 byr a mwy o bwyntiau canghennu

Question 14

Cellwlos

Answer 14

• adeileddol
• bodoli yng nghellfuriau planhigion
• cadwynau hir paralel o unedau beta glwcos
• bondiau glycosidaidd C1-C4
• cylchdroi moleciwlau glwcos cyfagos drwy 180*
  -rhwng 60 a 70 o foleciwlau cellwlos yn trawsgysylltu: microffibrolion
• anadweithiol ac ynn sefydlog
• cryfder tynnol uchel

Question 15

Citin

Answer 15

• debyg i adeiledd cellwlos
• adeileddol
• bodoli yn sgerbwd allanol athropodau, pryfed
• cadwynau hir, beta glwcos
• bondiau glycosidaidd C1-C4
• pob monomer cynnwys grwp sy’n deillio o asidau amino sef grwp amylopectin
• pob yn ail foleciwl ffurfio microffibrolion
• gryf, wrth-ddwr ac ysgafn

Question 16

Triglyseridau

Answer 16

• math mwyaf cyffredin o lipid: brasterau a olewau
  -cynnwys C,H,O
• anhydawdd gan fod yn amholar
• hydawdd mewn hydoddion fel ethanol, clorofform ac ether

Question 17

Sut mae Triglyseridau yn ffurfio

Answer 17

• mewn adwaith cyddwyso rhwng glyserol ac asidau brasterog
• proses yn ryddhau tri moleciwl dwr

Question 18

Pa Bond sy’n ffurfio

Answer 18

• Bond Ester
• gallu torri bond ester trwy hydrolysis
• tri bond mewn triglyserid

Question 19

Asidau Brasterog Annirlawn

Answer 19

• bondiau dwbl rhwng atomau carbon cyfagos
  C=C-C-C
• ddim yn cynnwys nifer mwyaf posibl o atomau H
• bondiau dwbl gwneud doddi’n rhwyddach
• rhan fwyaf o olewau yn annirlawn
• 1 bond dwbl = monoannirlawn
• 2 neu fwy bond dwbl = polyannirlawn

Question 20

Asidau Brasterog Dirlawn

Answer 20

• rhwng atomau C cyfagos yn y gynffon hydrocarbon
• cludo nifer mwyaf bosibl o atomau hydrogen
• solid
• cyswllt a chlefyd y calon

Question 21

Asidau Brasterog a Chlefyd y Galon

Answer 21

• dyddoddiadau brasterog yn y rhydweliau coronaidd
  (atheroscleroli) + pwysedd gwaed cynyddu
• deiet hefo llawer o asidau brasterog dirlawn diffyg add gorff
  heneiddio

Question 22

Ffosffolipidau

Answer 22

• math arbennig o lipid
• grwp ffosffad cymryd lle un o’r tair cynffon asid brasterog
• grwp ffosffad polar: hydawdd mewn dwr
• ffosffolipidau bennau hydroffilig + dwy gynffon asid brasterog hydroffobig

Question 23

Ffosffolipidau yn dwr

Answer 23

• cynffon asid brasterog, hydroffobig troi tuag mewn i osgoi dwr: ffurfio misel
• pennau ffosffad polar, hydroffilig, pwyntio tuag allan i’r ddwr

Question 24

Cymharu Triglyseridau a Ffosffolipidau

Answer 24

T = 3 cynffon asid brasterog, dim grwp ffosffad, amholar

FF = 2 cynffon asid brasterog, grwp ffosffad, pen polar hydroffilig cynffonau asid brasterog hydroffobig

Question 25

Prawf am Frasterau ac olewau

Answer 25

• ganfod os mae sylwedd yn cynnwys lipid
• cymysgu ag ethanol pur: lipid presennol yn hydoddi
• cyfaint o ddwr ei ychwanegu a ysgwyd
• lipid wedi hydoddi yn dod allan o’r hydoddiant : ffurfio emwlsiwm
• troi’r siampl yn lliw gwyn cymysg

Question 26

Lipidau Swyddogaethau

Answer 26

1. storfa egni
2. ynysydd thermol
3. amddiffyn
4. ffynhonnell dwr metabolaidd
5. diddosi
6. dwysedd isel a hynofedd
7. trawsyniant nerfol
8. steroidau a cholestrol
9. ffurfio cellbilenni

Question 27

Atomau mewn Protein

Answer 27

carbon, hydrogen, ocsigen, nitrogen

cynnwys atomau sylffwr a ffosfforws

Question 28

Asidau Amino

Answer 28

• polymerau yw protein wedi neud o fonomerau o’r enw asidau amino
• cadwyn asidau amino: polypeptid
• 20 wahanol fath
• siap yn dibynnu ar ddiwydiant penodol yr asidau amino
• swyddogaeth protein dibynnu ar ei siap

Question 29

Adeiledd Sylfaenol Asidau Amino

Answer 29

+ grwp amino
+ grwp carbocsyl
+ atom hydrogen
+ grwp R, sy’n grwp newidiol o atomau

20 wahanol grwp R

Question 30

Dau fath o Asid Amino

Answer 30

Hanfodol = cyrff ddim yn gallu syntheseiddio asidau amino o ddeiet

Ddianghenraid = cyrff gallu syntheseiddio asidau amino dianghenraid

Question 31

Deupeptid

Answer 31

1. grwp amino un asid amino adweithio a grwp carbocsyl asid amino arall: adwaith cyddwyso
2. dwr yn cael ei dileu ac mae bond peptid ffurfio
3. creu cyfansoddyn deupeptid

Question 32

Polypeptid

Answer 32

• ychwanegu mwy o asidau amino
• addasu polypeptid i ffurfio protein

Question 33

Pedwar lefel adeiledd protein

Answer 33

Cynradd – dilyniant asidau amino, dibynnu ar DNA, bond peptid
Eilaidd – siap: bondiau hydrogen = dirdroi + plygu, ffurfio helics alffa/ llen edafedd beta
Trydyddol – adeiledd 3D mwy cymhleth a cryno, bondiau deusylffid, ionig, cofalent, hydrogen e.e. ensymau
Cwaternaidd – cyfuniad polypeptidau, moleciwlau mawr + cymhleth e.e. haemoglobin