Techniekfilosofie blok 5

Question 1

De rol van techniekfilosofie

Answer 1

Het stellen van specifiek type vragen

• kritische analyse: wat zijn onderliggende aannames?
• out of the box denken: welke alternatieven kun je bedenken?

Question 2

Martin Heidegger: Centrale begrippen 1

Answer 2

• ontologische benadering ( op zoek naar het wezen van technologie)
• De techniek als wijze van ‘ontbergen’
• Fundamenteel verschil tussen traditionele en moderne technologie: ‘traditioneel ontbergen’–> tevoorschijn brengen. ‘opvorderend ontbergen’–> tevoorschijn dwingen

Question 3

Martin Heidegger: Centrale begrippen 2

Answer 3

• moderne techniek leidt tot vervreemding
• verlies van betekenis door nadruk op maakbaarheid en beheersbaarheid
• Heidegger zoekt naar andere, vrije verhouding tot de techniek
• Technische denken (controle, efficiency) tegenover het ‘bezinnende denken’ (authenticiteit, beleving)

Question 4

Jacques Ellul: Centrale begrippen

Answer 4

• Techniek als autonome kracht
• Techniek als systeem
• Technische systeem breidt zichzelf voortdurend uit
• Mens staat tegenover macht die hij niet meer kan beheersen
• Mens en wereld voegen zich naar technische eisen
• Niet tegen vernieuwing maar tegen technicisme
• Ondanks wurggreep technische systeem geloofde Ellul in hogere vrijheid die nooit door Techniek opgeslokt kan worden

Question 5

Conclusie deel 1: Klassieke techniekfilosofie

Answer 5

• Technologie met hoofdletter T
• Nadruk op essentie van technologie
• Zeer pessimistisch

Question 6

De empirische wending: opkomst/context

Answer 6

• Kritiek op klassieke techniekfilosofen

- Samenhang met tijdperken: systeemtijdvak, apparatentijdvak en netwerktijdvak

Question 7

De empirische wending: Kenmerken

Answer 7

• Technologische praktijken (meervoud!)
• Emoirisch onderzoek
• Minder uitgesproken pessimistisch / wel kritisch (ambivalentie)

Question 8

Don Ihde: Centrale begrippen 1

Answer 8

Post-fenomenologie: relatie mens en wereld wordt op vele manieren bemiddeld door technologieën (technological mediation)

• De wereld is op een bepaalde manier aanwezig door de technologie
• Ons begrip van de wereld wordt op verschillende manieren bepaald door techniek waar we ons mee omringen.
• Nieuwe technologie verandert altijd onze relatie tot de wereld
• Vervreemding

Question 9

Don Ihde: Centrale begrippen 2 –> vier bemiddelingsrelaties

Answer 9

Vier bemiddelingsrelaties

• Inlijvingsrelatie
• Hermeneutische relatie
• Alteriteitsrelatie
• Achtergrondrelatie

Question 10

Don Ihde: Centrale begrippen 2 –> nieuwe relaties

Answer 10

Nieuwe relaties door nieuwe technologische ontwikkelingen/grensvervaging:

• immersierelatie
• versmeltingsrelatie

–> kenmerkend voor de bemiddeling van de waarneming is structuur van amplificatie en reductie: bepaalde aspecten van de werkelijkheid versterkt/ andere verzwakt

Question 11

Wiebe Bijker: Centrale begrippen

Answer 11

• Technologische cultuur
• Verwevenheid technologie en maatschappij: ‘co-productie’ in plaats van determinisme
• Theoretische ‘roots’ verbonden met empirische wending wetenschapsfilosofie
• SCOT (social construction of technology)

Question 12

Wiebe Bijker: Centrale begrippen –> SCOT kernbegrippen

Answer 12

SCOT kernbegrippen

• Interpretatieve flexibiliteit (bv: veiligheid vs snelheid)
• Relevante sociale groepen
• openen van de ‘black box’ (figuurlijk)
• stabilisatie & ‘closure’

Question 13

Verwachtingen vaak geformaliseerd: ‘foresight’

Answer 13

Foresight: the articulation of possible futures (toekomstplanning)

• belangrijk instrument voor zowel bedrijven als beleidmakers
• Geïnstutionaliseerd: vaste instrumenten, routes, opties

Question 14

Foresight varianten

Answer 14

veel varianten:

• Toekomstverkenningen
• scenario’s
• Roadmaps
• Position papers/ white papers
• HTA (!)
• op micro-niveau: service blueprint (!)

Question 15

Verwachtingen rondom technologie belangrijk in het mobiliseren van middelen op verschillende niveaus:

Answer 15

• Micro: onderzoeksgroepen, individuele onderzoekers
• Meso: sector, innovatienetwerken
• Macro: nationaal beleid, regulering, financiering

Question 16

Kenmerken van verwachtingen (1): Performativiteit

Answer 16

Verwachtingen niet slechts beschrijvend maar als mede vormgevend aan nieuwe realiteit

• Aantrekken van bondgenoten
• Definiëren van rollen
• Bouwen wederzijds bindende agenda’s
• Belofte wordt verplichting

Question 17

Kenmerken van verwachtingen (2): Temporal variability

Answer 17

• Verwachtingen nieuwe technologie meestal gekenmerkt door specifiek patroon: afwisselende ‘cirkel van hoop en teleurstelling’
• Teleurstelling ‘ingebouwd’in manier waarop verwachtingen functioneren in ontwikkeling technologie
• Verwachtingen producren ‘historische dementie’
• Nadruk op breuk met heden in plaats van continuïteit
• Eerdere mislukkingen worden weggeredeneerd achteraf

Question 18

Kenmerken van verwachtingen (3): Socio-spatial variability

Answer 18

• Verwachtingen variëren niet alleen door de tijd, maar ook over verschillende groepen direct en minder direct betrokken
• Direct betrokken onderzoekers en ontwikkelaars meer bewust van beperkingen en onzekerheden
• Groepen op afstand geen oog voor onzekerheden

Question 19

Het werk dat verwachtingen doen

Answer 19

• Legitimering
• Sturing
• Coördinatie

Question 20

Politieke en normatieve dimensies van verwachtingen

Answer 20

• Ondanks soms rationele karakter zijn verwachtingen niet neutraal: bevatten expliciete en impliciete waarde-oordelen en rolverdelingen
• Performatieve karakter en werk dat verwachtingen doen maken kritische analyse van verwachtingen noodzakelijk

Question 21

De Wilde: taalkundig perspectief op technologie

Answer 21

• Lange geschiedenis van voorspellingen over technologische ontwikkelingen die tot ‘radicale verandering’ zouden leiden
• Historische analyse van de ‘toekomstindustrie’
• Retorische analyse van het literaire ‘genre’ van technologische toekomstvoorspellingen

Question 22

Technologische voorspellingen als literair genre –> 3 twijfelachtige redeneerpatronen

Answer 22

• Het idee van een totale revolutie (technologie zal onze levens radicaal veranderen)
• Het idee van sociale continuïteit (nieuwe technologie zal oude problemen oplossen)
• Het idee van een technologische ‘fix’ (technologie als panacee voor sociale en politieke problemen) –> ‘fix’ als oplossing (fixing something) / ‘fix’ als vaststaand (fixed meaning)

Question 23

Technologische voorspellingen als literair genre –> symbolische betekenis en metaforen

Answer 23

De wenkende toekomst:

• Toekomst als nieuwe start
• Altijd positief qua toon
• Belofte van meer autonomie
• Sterke tegenstelling tussen heden en toekomst

De aanstormende toekomst:

• Toekomst nadert in snel tempo
• Retoriek van haast
• Bereid je voor of wordt overbodig

Question 24

Technologiesche voorspellingen als literair ‘genre’ –> Paradoxen

Answer 24

• Kennisparadox: Hoe slimmer, hoe minder we ervan begrijpen
• Gemaksparadox: belofte van minder werk, terwijl werkeisen juist toenemen
• Interactieparadox: Hoe inteligenter het apparaat, hoe onverschilliger we worden en hoe minder we ermee interacteren
• Expansieparadox: het overwinnen van natuurlijke beperkingen terwijl het belang van grenzen wordt vergeten

Question 25

sheila Jasanoff: sociaal-cultureel perspectief op technologie

Answer 25

Veel internationale vergelijkingen –> socio-technical imaginaries

Question 26

Socio-technical imaginaries: Kernpunten

Answer 26

Vier kernpunten

• Gedeeld (‘Collectively held’)
• Duurzaam (‘institutionally stabilized’)
• Openbaar (‘Publicly performed’)
• Wenselijk (‘desirable futures’)

Question 27

Socio-technical imaginaries: relevantie –> Hoe helpt dit concept bij beter begrip van verwachtingen en beloftes rondom nieuwe technologie?

Answer 27

• Inzicht in verschillen tussen landen/groepen
• Inzicht in veranderingen door de tijd heen
• Inzicht in verspreiding van ideeën en praktijken

Question 28

Socio-technical imaginaries: relevantie –> Wat doen ‘imaginaries’ precies?

Answer 28

• ‘Framen’ en representeren
• Linken verleden aan toekomst
• ‘Naturaliseren’ bepaalde manieren van denken