Taugakerfið Flashcards
1
Q
Hvað er úttaugakerfið?
A
Allar taugar líkamans utan heila og mænu
2
Q
Hverjar eru tvær megin gerðir tauga í úttaugakerfinu?
A
- Aðlægar (sensory afferent)
- Frálægar (effector efferent)
3
Q
Hvað er miðtaugakerfið?
A
Heilinn og mænan
4
Q
Hvað sér sómatíska taugakerfið um?
A
Samskiptin við ytra umhverfi
5
Q
Hvar berast skynboð í sómatíska taugakerfinu?
A
Frá húð, beinagrindavöðvum, liðum, augum, eyrum o.s.frv.
6
Q
Hvað flytja frálæg boð í sómatíska taugakerfinu?
A
Frá miðtaugakerfinu til beinagrindavöðva
7
Q
Hvar liggja taugahnoð (ganglia) í autónóma taugakerfinu?
A
Utan við mænu
8
Q
Hvað eru preganglion þræðir?
A
Þeir liggja frá heila og mænu í hnoðin
9
Q
Hvað eru postganglion þræðir?
A
Þeir liggja frá hnoðunum til marklíffæra
10
Q
Hvað er hlutverk sympatíska taugakerfisins?
A
Að sjá um „hrökkva-eða-stökkva“ viðbragð (fight-or-flight)
11
Q
Hvar tengjast sympatískir preganglion þræðir?
A
Brjóst- og lendarsvæðum
12
Q
Hvar eru nicotinic receptors staðsettir?
A
- Á postganglionic neurons í sjálfvirku hnoðunum
- Á neuromuscular junctions beinagrindavöðva
- Á sumum CNS neurons
13
Q
Hvar eru muscarinic receptors staðsettir?
A
- Á sléttum vöðvum
- Á hjartavöðvum
- Á kirtlafrumum
- Á sumum CNS neurons
14
Q
Hvað er hlutverk parasympatíska taugakerfisins?
A
Sér um hvíldar- og meltingarferli
15
Q
Hvar liggja parasympatísk hnoð?
A
Nálægt marklíffærum
16
Q
Hverjar eru hreinar skyntaugar?
A
- Olfactory
- Optic
- Auditory vestibular
17
Q
Hverjar eru hreinar hreyfitaugar?
A
- Oculomotor
- Trochlear
- Abducens
- Spinal accessory
- Hypoglossal
18
Q
Hvað eru heilahimnur?
A
Þrjár himnur sem umlykja heilann
19
Q
Hverjar eru þrjár heilahimnurnar?
A
- Dura mater
- Arachnoid mater
- Pia mater
20
Q
Hvað er heilahimnubólga (meningitis)?
A
Sýking í heilahimnum vegna baktería eða veira
21
Q
Hvað er cerebrospinal fluid?
A
Vökvi sem rennur um subarachnoid space og fyllir heilaholin
22
Q
Hvað er heila-blóð þröskuldur?
A
Varnarlag sem verndar heila gegn eiturefnum og bakteríum
23
Q
Hvað hefur áhrif á verkan lyfja í heila?
A
Heila-blóð þröskuldur
24
Q
Hvað er taugafruman?
A
Fruma sem flytur boð í taugakerfinu
25
Hver var Camillo Golgi?
Ítalskur líffærafræðingur sem fann nýjan lit fyrir taugafrumur
26
Hvað sýndi Santiago Ramón y Cajal?
Að taugafrumur eru mismunandi í lögun og tengjast ekki samhangandi
27
Hvað er taugamót (synapse)?
Bil sem aðskilur presynaptíska og postsynaptíska himnu
28
Hvað eru stoðfrumur?
Frumur sem styðja taugafrumur og hjálpa við boðflutning
29
Hverjar eru gerðir stoðfrumna?
* Astrocytar
* Oligodendrocytar
* Schwann frumur
* Microglia
* Ependymal frumur
30
Hvað er hvíta efnið (white matter)?
Mýelín sem einangrar taugasíma
31
Hvað er gráa efnið (gray matter)?
Mikið af frumubolum og tengslum milli fruma
32
Hvernig er mænan skipt upp?
* Cervical
* Thoracic
* Lumbar
* Sacral
33
Hvað er myelencephalon?
Neðsti hluti heilastofns (brain stem) og tengist mænu
34
Hvað er metencephalon?
Inniheldur brú (pons) og litla heila (cerebellum)
35
Hvað er mesencephalon?
Inniheldur tegmentum og tengist brú
36
Hvað er diencephalon?
Inniheldur stúku (thalamus) og undirstúku (hypothalamus)
37
Hvað er mikilvægt fyrir mótóríska function?
Samræmir hreyfingar
38
Hvað gerist við Periaquaductal grey area í parkinson?
Eyðilagt
39
Hvað tengist sársauka í heilastarfsemi?
Periaquaductal grey area
40
Hvað er ventral tegmental area?
Svæði í miðheila
41
Hvað tengist sjónúrvinnslu og sjónrænum viðbrögðum?
Superior colliculus
42
Hvað tengist úrvinnslu heyrnaráreita?
Inferior colliculus
43
Hvað er RAS?
Þræðir frá reticular formation
44
Hvað er stúka?
Thalamus
45
Hverjar eru mikilvægar stoppistöðvar fyrir skynboð sjónar, heyrnar og líkamsskynjunar?
Lateral geniculate nuclei, medial geniculate nuclei, ventral posterior nuclei
46
Hvað er undirstúka?
Hypothalamus
47
Hvað stjórnar undirstúkan?
Mörg mikilvæg ferli svo sem hungur, þorsta, hita, æxlun
48
Hvað er telencephalon?
Heilabörkur (cortex)
49
Hvar eru skynsvæði staðsett í heilabarkar?
Postcentral gyrus
50
Hvar eru hreyfisvæði í heilabarkar?
Precentral gyrus
51
Hvað tengir vinstra og hægra hvel?
Corpus callosum
52
Hvað er limbíska kerfið?
Lauslega skilgreint svæði tengt námi og tilfinningum
53
Hvað tengist tilfinningastjórnun og lyktarskyni?
Amygdala
54
Hvað tengist námi í limbíska kerfinu?
Hippocampus og fornix
55
Hvað hefur cingulate gyrus með?
Athygli
56
Hvað er olfactory bulb?
Lyktarskynssvæði
57
Hvað eru basal ganglia?
Caudate nucleus, putamen, globus pallidus, substantia nigra
58
Hvað stjórnar basal ganglia?
Hreyfingar
59
Hvað gerist í Parkinsons-sjúkdómi?
Basal ganglia bilar
60
Hvað er framheilablað?
Frontal lobe
61
Hvað gerist ef maður fær skaða í Broca's svæðinu?
Getur skilið en ekki talað í heilum setningum
62
Hvað er gagnaaugablað?
Temporal lobe
63
Hvað er hvirfilblað?
Parietal lobe
64
Hvað er hnakkablað?
Occipital lobe
65
Hvað er peripheral nervous system?
Einn af tveimur meginhlutum taugakerfisins
66
Hvað gera skynnemar?
Safna gögnum um innra og ytra umhverfi líkamans
67
Hvað eru mechanoreceptors?
Skynja mechanical stimuli
68
Hvað eru chemoreceptors?
Skynja lykt og bragð
69
Hvað gera thermoreceptors?
Bregðast við breytingum á hitastigi
70
Hvað eru photoreceptors?
Bregðast við ljósi
71
Hvað eru nociceptors?
Skynja sársauka
72
Hvað eru exteroreceptors?
Skynja ytra umhverfi
73
Hvað eru visceroreceptors?
Skynja innra umhverfi
74
Hvað eru proprioceptors?
Skynja líkamsstöðu og hreyfingu
75
Hvað er spinal nerves?
Taugasambönd sem koma frá mænu
76
Hvað er dorsal ramus?
Dorsal og ventral rami
77
Hvað myndar plexus?
Ventral rami T2-T12
78
Hvað er cervical plexus?
Ventral rami C1-C4
79
Hvað er mikilvægt í cervical plexus?
Phrenic nerve
80
Hvað innervates brachial plexus?
Arm
81
Hvað eru mikilvægustu taugar í lumbar plexus?
Femoral og Obturator nerves
82
Hvað er sciatic nerve?
Langt og þykkt tauga í líkamanum
83
Hvað er dermatome?
Svæðið á húð sem er innervated af skyntaugar
84
Hvað eru SNS og ANS?
Taugakerfi sem stjórna mismunandi vöðvum og kirtlum
85
Hverjir eru effectors SNS?
Skeletal muscles
86
Hverjir eru effectors ANS?
Cardiac muscle, smooth muscle, glands
87
Hvað er reflex?
Rörapid, fyrirsjáanleg hreyfing við áreiti
88
Hvað eru helstu þættir reflex arc?
Sensory receptor, afferent nerve, synapse, efferent nerve, effector organ
89
Hvað eru visceral reflexes?
Polysynaptic pathways
90
Hvað er parasympathetic ANS?
Halda orkunotkun líkamans lágu
91
Hvað er sympathetic ANS?
Fight or flight kerfi
92
Hvað er hreyfing?
Flókið stýrikerfi
93
Hvað er hreyfieining?
Ein hreyfitaugafruma + allar vöðvafrumur sem hún tengist
94
Hvað stjórnar samdráttarkrafti vöðva?
Recruitment
95
Hvað er vöðvaspólur?
Skynja lengd vöðva og breytingar á henni
96
Hvað gera sinaspólur?
Skynja togkraft vöðvans
97
Hvað er flexor reflex?
Kippa fór frá áreiti
98
Hvað er crossed extensor reflex?
Stöðureflex sem aðstoðar við að halda jafnvægi
99
Hvað eru viðbrögð?
Einfallasta hreyfingin
100
Hvað eru stöðureflexar?
Viðhalda stöðu líkamans
101
Hvað eru viljastýrðar hreyfingar?
Flóknastar hreyfingar
102
Hver eru miðþrepin í hreyfikerfi?
Svæði sensorymotor cortex, cerebellum, basal ganglia, thalamus og vissir kjarnar í heilastofni
103
Hvað er hlutverk neðstu þrepanna í hreyfikerfi?
Fá upplýsingar frá hreyfi-prógrömmunum og ákvarða hreyfingar og stöðubreytingar
104
Hvar eru frumubolir hreyfitaugunga staðsettir?
Í svæðum í heilastofni eða mænu
105
Hvernig stjórna neðstu þrepin hreyfingum?
Stjórna togkrafti viðeigandi vöðva og stöðu liðamótanna
106
Hvað gerist eftir að hreyfiáætlun er framkvæmd?
Upplýsingar um gang hreyfinganna halda áfram að streyma til stjórnstöðvanna
107
Hvað eru basal ganglia?
Flókið net kjarna: caudate nuclei, putamen, globus pallidus sem skipuleggur hreyfiforrit
108
Hvert er hlutverk basal ganglia?
Tempra virkni í lykkjunni með hamlandi áhrifum frá dópamínfrumum
109
Hver eru einkenni Parkinsons veiki?
Stífleiki vöðva, skjálfti, akinesia, bradykinesia, erfiðleikar við að hefja hreyfingar
110
Hvað eru hreyfiforrit?
Áætlanir um hreyfingar sem vinna úr í fjölda smærri hreyfiferla
111
Hvað er pyramidal kerfið?
Kerfi sem stjórnar fínhreyfingum handleggja, handa og fingra
112
Hvað er extrapyramidal kerfið?
Kerfi sem stjórnar grófhreyfingum búks, háls og fóta
113
Hverjar eru aðalbrautir extrapyramidal kerfisins?
Ventromedial braut, vestibulospinal, tectospinal, reticulospinal
114
Hvað gerir cerebellum?
Fínstillir hreyfingar og samhæfir hraðar hreyfingar
115
Hvað er hlutverk heilastofns?
Samansafn af taugastöðvum sem stjórna lífsnauðsynlegum ferlum
116
Hvað er hlutverk stúku (thalamus)?
Tengir skynjunarboð við stóra heila og hefur áhrif á svefn og vöku
117
Hvernig tengist undirstúka (hypothalamus) líkamsstarfsemi?
Stýrir líkamshitann, matarþörf, vökvajafnvægi og geðshræringu
118
Hvað er hlutverk litla heila?
Gera vöðvahreyfingar mjúkar, stuðla að vöðvaspennu og halda jafnvægi
119
Hvað er heilaköngull (pineal gland)?
Telst til innkirtlakerfisins
120
Hvað er grunnuppbygging stóra heila?
Ysta lag stóra heila nefnist heilabörkur, myndaður úr gráum taugavef
121
Fill in the blank: Basal ganglia tempra virkni í lykkjunni með _______ áhrifum.
hamlandi
122
True or False: Pyramidal kerfið stjórnar grófhreyfingum.
False
123
Fill in the blank: Í _______ eru skynboð frá vöðva- og sinaspólum.
litla heila
124
Hver eru æðri hlutverk stóra heila?
Miðstöð æðri hugsunar, gáfnafars, rökhugsunar, minnis, tungutaks
125
Hvað gerist við skemmd í litla heila?
Veldur grófum, kippóttum og ósamhæfðum hreyfingum
126
Hvað nefnist ysta lag stóra heila?
Heilabörkur (cerebral cortex)
## Footnote
Heilabörkurinn er myndaður úr gráum taugavef.
127
Hvers vegna er gráa efnið í heilaberki grátt?
Engin einangrandi mýelínslíður umlykur taugafrumurnar
## Footnote
Mýelín gerir taugavefinn hvítleitari.
128
Hvað eru helstu hlutverk stóra heila?
* Skynjun
* Hreyfing
* Tenging
129
Hvað kallast heilabotnskjarnar?
Þeir eru þrír: Bleikhnöttur (globus pallidus), Rófukjarni (caudate nucleus), Skel (putamen)
## Footnote
Heilabotnskjarnar gegna mikilvægu hlutverki í stjórnun hreyfinga.
130
Hverjar eru helstu heilastöðvar randkerfisins?
* Dreki (hippocampus)
* Fornix
* Randbörkur (limbic cortex)
* Mandla (amygdala)
* Stúka (thalamus)
* Undirstúka (hypothalamus)
131
Hvernig er mænan skipt?
* Gráum taugavef (substantia grisea)
* Hvítum taugavef (substantia alba)
## Footnote
Grái vefurinn samanstendur af taugafrumu kjörnum.
132
Hvað eru margar pörun tauga í úttaugakerfinu?
43 pörun tauga
## Footnote
Þetta felur í sér 12 pör heila tauga og 31 pari mænutauga.
133
Hver er hlutverk sómatíska taugakerfisins?
Ítaugar beinagrindarvöðva og losa taugaboðefnið acetylcholine (Ach)
## Footnote
Sómatíska taugakerfið er hluti úttaugakerfisins.
134
Hvað samanstendur ósjálfráða taugakerfið af?
* Preganglióniskri taugafrumu
* Póstganglíónískri taugafrumu
135
Hvað eru sympatíska og parasympatíska taugakerfið?
* Sympatíska taugakerfið – fight and flight
* Parasympatíska taugakerfið – resting and digesting
136
Hvað gerir nýrnamergur (adrenal medulla)?
Seytir adrenalini út í blóðrásina
## Footnote
Nýrnamergurinn er hluti sympatíska taugakerfisins.
137
Hvernig verndar miðtaugakerfið (MTK) sig?
Umvafin himnum (meninges)
## Footnote
Himnurnar eru verndandi vefur um heilann og mænu.
138
Hvað er nauðsynlegt fyrir heilann til að halda virkni?
Stöðugt flæði súrefnis og glúkósa
## Footnote
Glúkósi er fluttur með virkum flutningi yfir blóðheilaheimlinn.
139
Hvað er hreyfitaugakerfið?
Stjórnar rákóttum vöðvum
## Footnote
Hreyfitaugar mynda hreyfitauga 'pool'.
140
Hvað er hreyfistjórnunar Hierarchy?
Taugakerfi sem stjórna líkamshreyfingum raðast eftir ákveðnum þrepum
## Footnote
Efsta þrepið ákveður markmið hreyfingarinnar.
141
Hvað er hlutverk hreyfitaugar í mænunni?
Ákveða hvaða hreyfitaugar verða virkjaðar fyrir hreyfingu
## Footnote
Staðbundin stjórnun hreyfitauga tengist intertaugum.
142
Hvað er vöðvaspóla?
Skynjar lengd vöðva og hversu hratt breyting í lengd á sér stað
## Footnote
Vöðvaspólur eru mikilvæg fyrir stretch reflex.
143
Hvað er hypertonia?
Stífleiki vegna skaða í frálægum brautum
## Footnote
Hypertonia er eins og sést í krömpum (spasticity).
144
Hvað er hlutverk sinaspólu (Golgi tendon organ)?
Skynja togkraft vöðvans sem sinin tengist
## Footnote
Sinaspólur stjórna spennu í vöðvasamdrætti.
145
Hvað er rétt varðandi hreyfieiningar?
* Þær samanstanda af þeim vöðvaþráðum sem ein hreyfitaugafruma ítaugar (innervates)
* Þær eru almennt stærri í vöðvum sem stjórna fíngerðum hreyfingum
146
Hver er munurinn á pyramidal og extra-pyramidal kerfinu?
* Pyramidal kerfið stjórnar fíngerðum, nákvæmum hreyfingum
* Extra-pyramidal kerfið samhæfir stórum vöðvahópum
147
Hver er aðalhlutverk hreyfibarkar?
Stjórnun á viljastýrðum hreyfingum
## Footnote
Hreyfibarkar-mænubraut (corticospinal tract) er nauðsynleg fyrir þetta.
