Stawonogi Flashcards
Ogólna budowa ciała stawonogów
Ciało podzielone na segmenty, tworząde odcinki: tagmy, głowę, tułów i odwłok. Odnóża wywodzą się od parapodiów pierścienic. Są zbudowane z odcinków połączonych stawami.
Odnóża głowowe pełnią funkcję narządów zmysłów i służą do pobierania pokarmu.
Odnóża tłowiowe najczęściej stanowią narzad ruchu
Odnóża odwłokowe pełnią różne funkcje, związane np z rozrodem.
Jamę ciała wypełnia hemolimfa
Podział współczesnych stawonogów (3)
Skorupiaki
Szczękoczułkowce (m.in. Pajęczaki)
Tchawkowce (wije i owady)
Cechy skorupiaków
Dwie pary czułek
Dwie pary szczęk, żuwaczki
U skorupiaków niższych różna liczba, u wyższych osiem par odnóży tułowiowych. Pełnią funkcje lokomocyjne. U niektórych pierwsze trzy pary przekształcone w szczękonozdża
Odnóża odwłokowe- u skorupiaków niższych brak, u wyższych sześć par, funkcje rozrodcze, a także wspomagające oddychanie i ruch
Cechy pajęczaków
Brak czułek
Odnóża gębowe- szczękoczułki, nogogłaszczki
Odnóża tułowiowe- cztery pary, funkcja lokomocyjna
Odnóża odwłokowe- brak, lub przekształcone w kądziołki przędne służące do wytwarzania nici.
Cechy owadów
Jedna para czułek
Żuwaczki, dwie pary szczęk
Odnóża tułowiowe: trzy pary, funkcje lokomotoryczne
Brak odnóży odwłokowych
Dwie pary skrzydeł, rzadziej jedna, lub brak
Pokrycie ciała stawonogów
Ciało pokryte twardym oskórkiem składającym się głównie z chityny. Pelni funkcję szkieletu zewnętrznego.
Skrzydła nie są przekształconymi odnóżani, lecz wytworem powłoki ciała.
Układ pookarmowy stawonogów
Składa się z 3 odcinków. Jelita przedniego (w którym występuje przełyk, czasem wole oraz żołądek), jelita środkowego oraz jelita tylnego. Do jelita środkowego uchodzi gruczoł wątrobowo-trzustkowy wytwarzający enzymy trawienne. W obrębie podtypów występują odstępstwa.
Skorupiaki mają dwukomorowy żołądek. Żołądek żujący i gruczołowy (zawiera gruczoły trawienne)
Pajęczaki odznaczają się silnie umięśnioną gardzielą pełniącą funkcję pompy ssącej. Wstępne trawienie rozpoczyna się poza przewodem pokarmowym po oblaniu ofiary wydzieliną z enzymami trawiennymi, przekształcającymi ją w płynną masę.
Układ oddechowy stawonogów
U gatunków wodnych- skrzela.
U lądowych- tchawki lub płucotchawki, prowadzą do nich przetchlinki
Tchawki występują u części pajęczaków i owadów.
Larwy niektórych owadów mają skrzelotchawki.
Układ krwionośny stawonogów
Mają otwarty układ krwionośny- krążąca w nim hemolimfa wylewa się z naczyń do jamy ciała. Jej krążenie zapewnia serce. Znajdują się w nim otwory- ostia zaopatrzone w zastawki, przez które hemolimfa dostaje się do środka. Z serca jest odprowadzana tętnicami, a następnie zbierana żyłami i wprowadzana do worka osierdziowego. U owadów hemolimfa jest bezbarwna. U innych stawonogów czerwona lub niebieska.
Układ nerwowy stawonogów
Składa się z parzystych zwojów nadprzełykowych (mózgowych), obrączki okołoprzełykowej i zwoju podprzełykowego. Od zwoju podprzełykowego po stronie brzusznej ciągną się dwa pnie nerwowe. U licznych gatunków występuje silny rozwój zwojów nadprzełykowych, wskutek czego powstaje mózg z trzech części: przodomózgowia, śródmózgowia i tyłomózgowia.
Narządy zmysłów stawonogów
Są na ogół dobrze rozwinięte. Funkcję fotoreceptorów pełnią oczy proste reagujące na natęzenie światła oraz oczy złożone, wytwarzające obraz. Oczy złożone składają się z dużej liczby ommatidiów. Stawonogi mają chemoreceptory w postaci narządów smaku i węchu. Część stawonogów na odnóżach lub odwłoku ma narządy tympanalne. Są to narządy słuchu, mające postać cienkich, kutykularnych błon rozpiętych w specjalnych jamkach pancerza. U większosci z nich występują statocysty- narządy równowagi.
Układ wydalnyczy stawonogów
Narządami wydalania i osmoregulacji są przekształcone metanefrydia. Składają się one z pęcherzyka i kanału wydalnyczego zakończonego otworem wydalniczym. Nazwy tych narządów zależą od miejsca w którym mają ujścia. U owadów, wijów i niektórych pajęczaków występują cewki malpigiego. Są to ślepo zakończone uwypuklenia przewodu pokarmowego wyrastające na granicy jelita środkowego i tylnego w liczbie od jednej do kilkuset par. Zbierają zbędne produkty przemiany i są przekazywane do wnętrza przewodu pokarmowego, po czym są usuwane przez otwór odbytowy.
Rozmnażanie stawonogów
Rozmnażają się wyłącznie płciowo. Z reguły są rozdzielnopłciowe. U wielu gatunków występuje wyraźny dymorfizm płciowy. W okolicy otworu płciowego samic wielu owadów występuje pokładełko- narząd w postaci rurki umożliwiający składanie jaj w glebie, pod korą itp. U stawonogów wodnych występuje zapłodnienie zewnętrzne, a u lądowych wewnętrzne. Większość stawonogów jest jajorodnych.
W rozwoju prostym z jaj wylęgają się osobniki podobne do postaci dorosłych, natomiast w złożonym występuje larwa.
Spotyka się zwierzęta rozmnażające się z niezapłodnionych jaj, czyli na drodze partenogenezy.
