rzeźba Flashcards
Najpełniej rzeźba renesansowa wyrazi-
ła się w
sztuce sepulkralnej i w dekoracji
architektonicznej, której częścią były całopostaciowe figury.
Najwybitniejszym przedstawicielem
rzeźby renesansowej w Polsce był Włoch
Bartolomeo Berrecci
– nie tylko architekt kaplicy Zygmuntowskiej, ale też
autor jej bogatej dekoracji rzeźbiarskiej.
W niszach sklepionych konchą umieścił
on całopostaciowe figury świętych: Piotra,
Pawła, Wacława, Floriana, Jana Chrzciciela
oraz Zygmunta. Uważa się je za najlepsze
w Polsce wolno stojące rzeźby renesansowe. W tondach nad niszami, wyrzeźbione
w głębokich reliefach wypukłych, znalazły się przedstawienia czterech ewangelistów oraz królów starotestamentowych
– Dawida i Salomona. Salomonowi
artysta nadał rysy Zygmunta I Starego,
a Dawidowi – Seweryna Bonera, zarządcy
dóbr królewskich, który sprawował pieczę
nad budową kaplicy. Figury i medaliony
wykonane z czerwonego marmuru
kontrastują z jasnym wnętrzem kaplicy, która wypełniona jest bogatą dekoracją ornamentalną z motywów roślinnych
splatających się z mitycznymi stworami,
maszkaronami i herbami
Santi Gucci,
nagrobek Stefana Batorego
w kaplicy Mariackiej katedry
na Wawelu w Krakowie
Nagrobek, który powstał
z fundacji Anny Jagiellonki
w 1595 roku, został wykonany
z jasnego kamienia i czerwonego
marmuru sprowadzonego
z Węgier. Kompozycja całości
nawiązuje do łuku triumfalnego
– wysokim cokołem
i dekoracyjnym zwieńczeniem.
W dolnej części umieszczono
prostokątną płytę z wypukłym
reliefem przedstawiającym
postać króla. Nienaturalna
poza władcy oraz tendencja
horror vacui, przejawiająca
się w szczelnym wypełnieniu
dekoracją przestrzeni całego
nagrobka, stanowią cechy
typowe dla manieryzmu.
W bocznych wnękach
ustawiono personifikacje cnót
zmarłego: Roztropność
i Męstwo. Postacie stoją
w kontrapoście i ubrane są
w szaty nawiązujące do antyku
Nagrobek Zygmunta I Starego w kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu
w Krakowie
Berrecci był także autorem pomnika
nagrobnego Zygmunta I Starego umieszczonego w zamkniętej arkadowej niszy na
zachodniej ścianie kaplicy. Nawiązał on do
zapoczątkowanego przez Andreę Sansovina
nagrobka z półleżącą figurą, ukazując króla
właśnie w pozie sansovinowskiej – jako
drzemiącego, a nie zmarłego. W przeciwień-
stwie do Sansovina, przedstawił on bardziej
dynamicznie ciało wyrzeźbionej postaci.
Tors jest uniesiony i podparty ramieniem
zgiętym w łokciu. Król Zygmunt I Stary został ukazany w zbroi,
co świadczyło nie tylko o jego sukcesach militarnych
(np. ostatecznym pokonaniu zakonu krzyżackiego),
ale też wskazywało, że władca to prawdziwy miles
chistianus (łac. ‘rycerz chrześcijański’). Pobożność
monarchy została też zaakcentowana przez
przedstawienie w jego bezpośredniej bliskości
rzeźbionego tonda ukazującego Madonnę
z Dzieciątkiem. Kilkadziesiąt lat później dokonano
przeróbek w kaplicy. Płytę nagrobną Zygmunta I
podniesiono wyżej, a w zamkniętej łukiem
odcinkowym niszy pod nią dostawiono nagrobek
Zygmunta II Augusta – dłuta Santiego Gucciego.
W ten sposób w XVI wieku powstał grób piętrowy,
który stał się wzorem dla innych renesansowych
nagrobków tego typu w Polsce
Santi Gucci
ukazał sylwetkę Zygmunta II Augusta. Twarz
króla została oddana bardzo realistycznie. Jego oczy są jednak zamknięte, podczas gdy
Zygmunta I – z lekko uchylonymi powiekami. Artysta, jako zasłużony królewski architekt
i rzeźbiarz, wykonał też nagrobek Anny Jagiellonki na przedniej ściance stalli w kaplicy
Zygmuntowskiej, a także męża królowej – Stefana Batorego – w kaplicy Mariackiej
katedry na Wawelu. Sposób ich wykonania różni się od wizerunków Zygmuntów tym,
że obie postacie są wyrzeźbione reliefowo na płytach usytuowanych równolegle do ścian
kaplic i wykazują już cechy typowo manierystyczne
W Krakowie działał też włoski rzeźbiarz i architekt Giovanni Maria Padovano
– twórca przebudowy Sukiennic.
Specjalizował się w rzeźbie, zwłaszcza drobnej. Początkowo
współpracował z Berreccim. Jego dziełem jest kamienne cyborium wzorowane na puszkach
z przykrywką przeznaczonych do przechowywania hostii, wykonane pierwotnie dla katedry
na Wawelu (obecnie w kościele Mariackim), oraz nagrobek biskupa Stanisława Oleśnickiego
w katedrze w Poznaniu
Na ścianie wschodniej kaplicy Zygmuntowskiej została umieszczona nastawa ołtarzowa
w formie pentaptyku z reliefami z mosiądzu i srebrnej blachy. Wykonano ją w warsztacie
w Norymberdze. Projektantem całości był działający w Polsce i w Norymberdze Hans Dürer
– młodszy brat Albrechta.
W pierwszych dziesięcioleciach XVI wieku działalność rzeźbiarzy skupiona była głównie na Wawelu. Z czasem nowinki artystyczne zaczęły docierać w inne rejony Polski.
Z inicjatywy prymasa Jana Łaskiego w katedrze gnieźnieńskiej powstało kilka wybitnych dzieł rzeźbiarskich – płyt nagrobnych.
Na zamówienia szlachty i dostojników
kościelnych w całym kraju tworzył pochodzący z Urzędowa Jan Michałowicz, uważany
za najwybitniejszego architekta i rzeźbiarza rodzimego pochodzenia.
Artysta był szczególnie znany z nagrobków przyściennych, z postacią zmarłego w pozie sansovinowskiej.
Jego dziełami są m.in. nagrobki prymasa Jakuba Uchańskiego w katedrze w Łowiczu
i biskupa Filipa Padniewskiego w katedrze na Wawelu
Na Śląsku oryginalne dokonania w dziedzinie rzeźby architektonicznej mieli
Komaskowie.
Mianem tym określano architektów, rzeźbiarzy i rzemieślników przybyłych
z Włoch z okolic jeziora Como. Dziełem Komasków jest m.in. dekoracja rzeźbiarska fasady
zamku Piastów Śląskich w Brzegu
W Gdańsku działał, pochodzący z Królewca, rzeźbiarz i budowniczy Abraham van den
Blocke.
Był autorem wielu rzeźb, m.in. nagrobków w kościele Mariackim i kamiennego
ołtarza w kościele św. Jana, ale jego najbardziej znanym projektem stała się fontanna
Neptuna
Fontanna Neptuna w Gdańsku
Projekt rzeźby Neptuna, a także czaszę i trzon
kielicha, w którym została umieszczona jego
postać, wykonał Abraham van den Blocke.
Model figury do odlewu w brązie przygotował
Flamand – Piotr Husen. Manierystyczna,
skręcona sylwetka boga mórz i oceanów,
nawiązuje do układu kompozycyjnego figura
serpentinata i zdradza wpływ dzieł Giambologny.
Ukształtowanie torsu i głowa boga przypominają
antyczne posągi (np. Tors Belwederski
lub pomnik Marka Aureliusza). Czasza kielicha
została wykonana z czarnoniebieskiego
marmuru. Fontanna, którą uruchomiono
w 1633 roku, usytuowana nieopodal słynnego
Dworu Artusa, stała się symbolem miasta
