rzeźba Flashcards
Kopiowanie rzeźb greckich przez Rzymian
W Rzymie istniało wiele warsztatów kopistów, czyli rzemieślników
wyspecjalizowanych w wykonywaniu kopii, którzy imitowali lub przetwarzali
posągi greckie. Kopiowane przez nich rzeźby zwykle traciły swój religijny charakter,
ponieważ zmieniała się ich funkcja. Pojedyncze lub zestawiane w grupy posągi,
zamiast być przedmiotem kultu, zdobiły atria i perystyle rzymskich
domów, a także miejsca rekreacji publicznej. Ponieważ zwykle odlewy
w brązie kopiowano w marmurze, Rzymianie wprowadzali innowacje
w postaci podpórek zwiększających tektonikę rzeźby.
cechy sztuki rzymskiej
Odtwórczy stosunek
Rzymian do zabytków sztuki greckiej wpłynął nawet na przejściowe
przekonanie uczonych, że nie była to sztuka rzymska, ale w dalszym
ciągu hellenistyczna. Z czasem badacze doszli do wniosku, że sztuka
rzymska ma jednak pewne specyficzne cechy, które zdecydowanie
odróżniają ją od greckiej.
Najbardziej charakterystyczną cechą rzeźby rzymskiej jest weryzm
portretowy.
weryzm portretowy
bardzo realistyczne przedstawienie, które nie ukrywa
cech negatywnych
portrety w sztuce starożytnego Rzymu
W Rzymie, już od okresu republiki, utrwaliła się
tradycja gromadzenia całych posągów lub popiersi członków rodu. Prestiż rodziny często wiązał
się z liczbą zgromadzonych obiektów. W portretach tych rysy twarzy
prezentowano bez jakiejkolwiek idealizacji, zgodnie z rysami modela.
Prawdopodobnie zwyczaj ten przyjął się z tradycji odlewania masek
woskowych z twarzy zmarłych. Na tego typu maskach widoczne były
wszelkie deformacje i oszpecenia wywołane chorobą i starością, stąd
tendencja do przedstawiania zgodnie z rzeczywistością.
portret oficjalny w sztuce starożytnego Rzymu
W okresie cesarstwa dominował typ portretu oficjalnego wykonywanego w celach
reprezentacyjnych. W portretach władców
idealizowano rysy twarzy, podobnie jak robiono to w Grecji okresu klasycznego. Cesarz
zwykle powinien być młody, piękny i bez śladu deformacji – chociaż w różnych okresach
rzeźby rzymskiej występują odstępstwa od tej reguły. W portretach statuarycznych
wybierano pozę pełną godności.
wynalezienie świdra przez starożytnych Rzymian
W okresie panowania dynastii Antoninów (schyłek wieku
I i wiek II) rzeźbiarze rzymscy zaczęli posługiwać się nieznanym Grekom urządzeniem
– świdrem. Dzięki niemu można było opracować włosy precyzyjniej, zamiast przedstawiać
je jako zwartą masę. Również oko ukazywano bardziej plastycznie – z zaznaczoną tęczówką
i źrenicą.
Pomnik konny Marka Aureliusza
w Rzymie
Szczególnym typem rzeźby portretowej w sztuce rzymskiej był pomnik konny,
np. – zachowany do naszych czasów i wykonany z pozłoconego brązu – pomnik
Marka Aureliusza. Dzięki znakomicie wyważonej tektonice bryły twórcy oparli w nim ciężar
konia na trzech nogach. Przednia, uniesiona ku górze, sprawia, że rzeźba zyskuje dynamizm.
Marek Aureliusz z zamiłowania był filozofem i pisarzem, a jako cesarz musiał toczyć walki
z Germanami. Widać to w pomniku, gdzie sylwetka i gest wodza znakomicie kontrastują
z filozoficzną zadumą na twarzy. Rzeźba wykonana w latach 166–180,
pierwotnie usytuowana była na
Lateranie. Jej kopia znajduje się
obecnie na Wzgórzu Kapitolińskim
w Rzymie, a oryginał w Muzeach
Kapitolińskich. Mierzący 4,24 m
wysokości posąg stał się wzorem
dla wielu pomników konnych
wykonanych w czasach
nowożytnych.
Statua Barberini
Posąg Rzymianina w todze powstał w latach 40–30 p.n.e. Przedstawia arystokratę rzymskiego, który
prezentuje portrety swoich przodków. Statua ma 1,65 m wysokości. Jest przykładem rzeźby portretowej
charakteryzującej się szczególnym realizmem. Znajduje się w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie.
Relief z łuku Tytusa w Rzymie
łuk wzniesiony został po śmierci cesarza przez jego następcę w latach 81–96. Ma 8,30 m
szerokości i 15,40 m wysokości. Upamiętnia zwycięstwo władcy w wojnie z Żydami, którego skutkiem
było zdobycie Jerozolimy. O triumfie cesarza świadczą przywiezione trofea: siedmioramienny
świecznik i długie trąbki wykorzystywane w świątyni w celach kultowych. Na szczególną uwagę
zasługują wieloplanowość i zróżnicowanie głębokości reliefu, co pogłębia wrażenie iluzji
Ara Pacis Augustae w Rzymie
Ołtarz, zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 11,60 x 10,60 m, wzniesiony przez cesarza
Oktawiana Augusta na Polu Marsowym w latach 12–97 p.n.e. pokrywają reliefy ze scenami
mitologicznymi, historycznymi oraz personifikacjami. Jeden z nich przedstawia procesję z okazji
konsekracji Ołtarza Pokoju, w której wziął udział August w otoczeniu rodziny. Budowla zdobiona
jest ornamentami i ma charakter propagandowy
relief w sztuce rzymskiej
Oryginalnym dokonaniem rzeźby rzymskiej jest relief, najczęściej o tematyce historycznej.
W ramach jednej kompozycji pokazane są następujące po sobie sceny, czyli zastosowana
jest narracja kontynuacyjna (symultanizm). Zwykle jest to opowieść o wspaniałych
czynach władców. Ich postacie pojawiają się wielokrotnie w kolejnych odsłonach,
co może przypominać współczesny komiks. W przeciwieństwie do reliefów greckich
(np. z ołtarza pergamońskiego, gdzie była jednoczesność akcji) w Rzymie pokazywano
następstwo zdarzeń. Reliefy pojawiały się także na ścianach budowli, bazach posągów
i pomnikach. Według Rzymian były to wydarzenia warte upamiętnienia, a więc rzeźba
taka pełniła funkcję propagandową. Poszczególne sceny umieszczano na tle krajobrazu lub
architektury. W przedstawieniach wielopostaciowych artyści osiągali złudzenie głębi poprzez
rozmieszczenie postaci w dwóch lub trzech płaszczyznach – zgodnie z zasadami perspektywy kulisowej. Poszczególne płaszczyzny zróżnicowano pod względem wypukłości, dzięki czemu
osiągano większą iluzję przestrzeni. Niekiedy postacie pierwszoplanowe wyglądały, jakby
były rzeźbami pełnymi. Świdrem wykonywano drążenia i bruzdy, które pozwalały na
uzyskanie ciekawszych efektów
reliefy wykonane na marmurowych urnach
na prochy i sarkofagach rzymskich
Były to albo motywy ornamentalne – girlandy i wieńce, także
czaszki zwierząt – albo figuralne, związane zwykle z tematyką mitologiczną o wymowie
symbolicznej, nawiązującej do zalet zmarłego i jego pozycji społecznej
Grupa tetrarchów z fasady bazyliki św. Marka w Wenecji
Rzeźba rzymska u schyłku imperium (IV i V w.) coraz bardziej zatracała swój indywidualny,
portretowy wymiar na rzecz pewnej typizacji i wymowy symbolicznej. Dobrze ukazuje to
porfirowa grupa tetrarchów wmurowana w fasadę bazyliki św. Marka w Wenecji.
Wzajemny uścisk czterech władców współrządzących w cesarstwie rzymskim obrazować
ma równość w sprawowaniu władzy i braterstwo broni. Porfir (skała wulkaniczna), z którego
zrobiono rzeźbę, jest materiałem twardym i trwałym, a kolor purpury (gr. porphyra) podkreśla
potęgę władców.
stiuk
materiał z dodatkiem
gipsu, w którym łatwo można formować detale architektoniczne i rzeźbiarskie.
inkrustacja
technika zdobnicza polegająca na układaniu na powierzchni przedmiotu wzorów, np. z masy perłowej, metali; też: motyw zdobniczy wykonany tą techniką
Apollo Belwederski, rzymska kopia rzeźby Leocharesa
Rzeźba powstała w IV w. p.n.e. i uchodzi za jeden z najbardziej
wyidealizowanych wizerunków greckiego boga. Apollo
przed chwilą wypuścił strzałę, prawdopodobnie w kierunku
mitologicznego potwora Pytona, jego twarz jednak nie zdradza
żadnych emocji. Uwagę zwraca kontrast gładko opracowanego
ciała ze zróżnicowaną światłocieniowo chlamidą, czyli
płaszczem, przerzuconą przez ramię. Do tego przedstawienia
nawiązywać będą późniejsi mistrzowie rzeźby, tacy jak
Gianlorenzo Bernini czy Bertel Thorvaldsen. Rzymska kopia
greckiej rzeźby wysokości 2,24 m znajduje się w Muzeach
Watykańskich
Posąg cesarza Augusta z Prima Porta w Rzymie
Korpus posągu, wyrzeźbionego do prywatnej rezydencji cesarzowej Liwii
w Prima Porta (łac. ‘pierwsze drzwi’), wykonany został według kanonu
Polikleta. August ma na sobie pancerz, w pasie owinięty jest płaszczem,
który dodatkowo ma przerzucony przez rękę. Reliefy na pancerzu
gloryfikują talent dyplomatyczny władcy, a Amor u jego stóp świadczy
o pochodzeniu rodu „boskiego” Augusta od Wenus. Statua wysokości
20,40 m powstała po 20 r. p.n.e. Znajduje się w Muzeach Watykańskich
