Preliminary Flashcards
Sinasabi isa ito sa pinakamahalagang imbensyon ng tao
Wika
Pambansang Alagad sa Panitikan ng Sining
Bienvenido Lumbera
Ayon sa kanya, “Parang hininga ang ___, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan ito.npalantandaan ito na buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa kapwa nating gamitin dito. Sa bawat pangangailangan natin ay gumagamit tayo ng wika upang kamtin ang kailangan natin- kung nagugutom, humihingi ng pagkain; kung nasugatan, dumadaing upang mabigyam ng panlunas; kung nangungulila, humahanap ng makakaoawi sankalungkutan.”
Bienvenido Lumbera
2007
Wika
Ayon sa kanya, “Isang midyum at instrument ang wika na nakakatulong sa komunikasyon, pagpapalitan ng kaisipan, at pag-uunawaan ng mga tao. Dahil tuwirang nakaugnay ito sa pagiisio, inirerekord at itinatakda ng wika ang salita, at sa mga salitang pinagsama-sama sa pangungusap, ang resulta ng pag-isip at ang mga tagumpay sa kognisyon ng tao, at sa gayon ay nagigung posible ang pagpapalitan ng ideya sa lipunan ng tao
J.V. Stalin
Ayon sa kanya, “Ang wika ay tumutukoy sa masistemang balangkas ng sinasalitaang tunog na pinioi at isinaayos sa paraang arbitraryo na ginagamit sa komunikasyon ng mga tao sa lipunang may iisang kultura”
Lingguwistang Henry Gleason
Ang Katangian ng Wika
Sinasalitang tunog Masistemang Balangkas Pinili at Isinaayos sa Paraang arbitraryo Kabuhol ng kultura Ginagamit sa Komunikasyon Nagbabago Natatangi
Mga Teoryang Pinagmulan ng Wika
Teoryang Biblikal
Teoryang Siyentipiko
Mga Teoryang Nabuo sa Pananaliksik na Ginawa sa Larangan ng Sikolohiya
Teoryang Behaviorist
Teoryang Innative
Teoryang Cognitive
Teoryang Biblikal
Tore ng Babel
Pentecostes
Teoryang Siyentipiko
Teoryang Bow-Wow Teoryang Ding-dong Teoryang Yo-he-ho Teoryang Pooh-Pooh Teoryang Ta-ta Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Ang __ ay tunog na nalikha gamit ang mga komponent ng bibig
Wika
Sinasalitang tunog
Tinatawag na __ o __ ang mga nalilikhang tunog sa pagsasalita
Ponema o makahulugang tunog
Sinasalitang tunog
Bawat wika ay may kanya-kanyang set ng mga makahulugang tunog o ponema
Sinasalitang tunog
May katangiang___ sapagkat tulad ng agham, ang wika rin ay sistematiko
Makaagham
Sinasalitang tunog
Lahat ng wika at may ___ o ____ at ang mga tunog na nanalikha sa pagsasalita ay tinutumbasan ng simbolo o letra
Sinusunod na kaayusan o balangkas ng pagkakabuo
Masistemang balangkas
Makakalikha ng __ ang mga pinagsama-samang mga simbolo na kumakatawan sa tunog
Salita
Masistemang balangkas
Makakabuo naman ng ___ o ___ kapag nagsamasama ang mga salita
Parilala o pangungusap
Ang wika ay nabuo batay sa ___ ng mga tao sa isang komunidad
Napagkasunduang termino
Pinili at Isinaayos sa Paraang arbitraryo
Ang esensya ng wika ay ___
Panlipunan
Pinili at Isinaayos sa Paraang arbitraryo
Halimbawa: Ang langgam sa Maynila ay tumutukoy sa insekto, samantalang ang langgan sa Cebu ay tumutukoy sa ibon
Pinili at Isinaayos sa Paraang arbitraryo
Sumasalamin sa salitang ginagamit ang kultura ng tao sapagkat malaki ang ugnayan ng dalawang ito
Kabuhol ng kultura
Yumayabong at nagbabago ang wika dahil sa taong gumagamit nito na kabilamg sa isang lipunang may umiiral na kultura
Kabuhol ng kultura
Ang kultura ay nabubuo at napepreserba dahil sa wikang gamit ng tao
Kabuhol ng kultura
Nabuo ang lipunan dahil sa grupo o lipon ng mga tao na patuloy na nag-uugnayan at nagtatalastasan
Ginagamit sa Komunikasyon
Nabubuhay ang wika dahil sa patuloy na paggamit dito ng tao sa komunikasyon
Ginagamit sa Komunikasyon
Ang wika ay __
Dinamiko
Nagbabago
Nakasalalay ang pagbabago ng wika kapag nadadagdag ang mga bagong salitang na dulot ng pagmamalikhain ng tao at pagsabay nito sa modernong panahon
Nagbabago
Ang wika ay may kani-kaniyang katangian na ikinaiba sa ibang wika
Natatangi
Ang wika ay kaloob ng Diyos sa tao na siyang instrumento upang pangalagaan nag iba pang likha niya
Teoryang Biblikal
Kilala din sa tawag na Teorya ng Kalituhan, hango sa aklat ng Genesis na nagsasabing noon ay may iisang wika lamang na ginagamit ng tao, ang wikang Aramaic
Tore ng Babel
Naging madali ang pagkakaunawaan at pagkakaisa ng mga tao dahil sa isang wika na dumadaloy sa kanilang talastasan
Tore ng Babel
Hango sa Bagong Tipan na nagsasabing sa pamamagitang ng biyaya ng Espiritu Santo, natuto ang mga apstol ang mga wikang hindi nalalaman
Pentecostes
Pinaniwalaang sa teoryang nagmula ang wika sa panggaya ng tao sa tunog ng kalikasan
Teoryang Bow-wow
Kilala rin ito sa tawag na teoryang natibistiko, na ayon sa mga haka-haka ay may misteryong ugnayan ang mga tunog at ang katuturang ng isang wika
Teoryang ding-dong
Hango sa mga tunog na nalilikha ng mga bagay sa paligid
Teoryang ding-dong
Nahuhubog ito ng panahon upang makaagapay sa pangangailangan ay makatugon sa kaunlaran
Ang wikang buhay ay dinamiko
Nababakas sa wika ang panahon na pinagdadaanan ng bansa at sa wika rin nakikita ang kaunlaran at katalinuhan ng isang bayan
Rodrigo 2001
It ay may sariling kaangkinan at kakayahan
Wika
Wika ng tao noong siya’y natutong magsalita
Dayalekto
Griyego ng dayalekto
Dialektos
Ito ang wikang ginagamit sa tahanan ng isang pamilya, ang wikang ginagamit sa limitadong pook o pamayanan
Dayalekto
Maaring ang wikang ito ay hindi pa gaanong maunlad at maayos. Makikita na may pagkakaiba ng paggamit ng salita, pagbuo ng pangungusap at sa tono o intonasyon
Dayalekto
May dalwang paraan upang makilala ang pagkakaiba ng wika sa dayakekto
Kung ilan o bilang ng tao na gumagamit ng wika
Karangalan o prestihiyo (prestige) ng tao
Dimensyon ng pagpapakahulugan/ mahalagang malaman ang pagpapakahulugan ng mga salita na ginagamit gaya ng mga sumusunod:
Denotasyon
Konotasyon
Kontekstwal
Teknikal na pagpapakahulugan
Karaniwang kahulugan na nakikita sa diksyunaryo
Denotasyon
Long
Mahaba
Thick
Makapal
Deep
Malalim
Sharp
Matalim
Pagbibigay ng sariling pagpapakahulugan batay sa pahiwatig (implied) nagkakaroon nv ibang kahulugan
Konotasyon
Maraming TINIK sa buhay
Suliranin
Siya ang TINIK sa pamilya
Problema
Siya ang TINIK sa aking proyekto
Hadlang
Mahaba ang pasensya ni tatay
Patient
Malalim ang bulsa ni Cris
Ayaw gumastos
Ayaw maglabas ng pera
Kabungguang balikat ang panauhin
Kasamahan, kaibigan
Malapit sa pangulo
Makati ang dila
Madaldal, hindi makapagtago ng lihim o sikreto
Mahaba ang kamay
Magnanakaw, nagunguha ng mga bagay na hindi sa kanya
Kahulugan ng salita batay sa paraan o gamit ng salita sa loob ng pangungusap
Kontekswal
Ang taas ng pangarap ng batang ito kaya nagsisikap ng mabuti
Ambitious
Paso na ang ID kaya hindi pinayagang pumasok
Expired
Bukas ang palad ng mag-asawa kaya maraming nagmamahal sa kanila
Open arms helpful
Ang terminolohiyang ginagamit sa bawat disiplina ng wika
Teknikal na pagpapakahulugan
Ang mga salita ay pansayentipiko at panteknolohiya, eksaktong kahulagan batay sa pagkakagamit
Teknikal na pagpapakahulugan
Engineer
Enhenyero
Fluid liquid water
Tubig
Commerce
Pangangalakal-komersyo
Sa kadahilanang ang mga pritibong tao noon ay salat sa bokabolaryong ginagamit kaya sa pamamagitan ng tunog na nalikha, nabigyan nila ito ng taguri o kahulugan
Teoryang Bow-wow
Basehan nito ang instinktibong kakayahan ng tao batay sa mga impresyon mula sa paligid, tumutugon ang mga tao sa tunog na maririnig
Teoryang ding-dong
Mula sa masidhing damdamin nakakabulastayo ng tugon at iyon ang pinupuntong teorya ng ito
Teoryang pooh-pooh
Subukan mong bumuhat ng dalawang malaking container na may lamang tubig. Hindi ba’t tila may nauusal kang tunog na dulot ng paglalaan ng pisikal na lakas sa pagbubuhat
Teoryang Yo-he-ho
Pansinin na tuwing tayo ay nagpapaalam tiyak na magkasabay ang pagsambit ng salita at kumoas ng kamay
Teoryang Ta-ta
Likas sa mga sinaunang tao ang paggamit ng ritwal sa lahat ng kanilang gawain
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Tulad ng pagkakadasal, pakikidigma, pagtatanim, pag-aani, paggagamoy, pagluluto at iba pa
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Ito ay kinasasangkutan ng pagsayaw, pag-awit, pagdadasal,pagungol at pagbulon
Ritwal
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Kalaunan ang mga tunog na nalilha ay nagpabago-bago
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Nagkakaroon ng pagbabago ang wika batay sa iba’t ibang sitwasyon gaya ng pook, antas ng buhay, propesyon o pinag-aralan at lipunang ginagalawan o kinabibilangan
Varyasyon ng Wika
Varyasyon ng Wika
Istandard ng Dayalekto Idyolek Dayalektong Pampook Dayalektong Pamanahon Dayalektong Sosyal o Panlipunan
Ang wikang ginagamit ay katanggap-tanggap sa lahat ng antas ng lipunan sa mga pormal na usapan, sa paaralan, munisipyo, unibersidad, pamamahayag o broadkast o anumang pagpupulong
Istandard na dayalekto
Nagpapakill ng kakayahan ng nagsasalita bunga ng kaalaman, karanasan o pag-aaral, paraan ng pagsasalita o uri ng wikang ginagamit, timbre ng boses o kwaliti ng boses o paboritong ekspresyon ng nagsasalita
Idyolek
May sinusunod na salita
Istandard ng Dayalekto
Indibidwal na istilo
Idyolek
Paano ka magsalita o makipagusap
Idyolek
Ang mga salita ay nagkaiba-iba dahil sa pook na pinagmulan
Dayalektong pampook
Ang wika ay nagbabago sa paglipas ng panahon
Dayalektong pamanahon
Nakikita nito ang mga salita na ginagamit sa iba’t ibang antas ng buhay
Dayalektong sosyal o panlipunan
Lowee, middle, upper class
Dayalektong sosyal o panlipunan
Registe
Diatypes
Nagkakaroon ng pagbabago ang wika sa taong nagsasalita o gumagamit ng wika. Kung sino ang kausao o tagapakinig anong paksa ang pinagiusapan at paraan o paano nag-uusap
Register ng Wika
Register ng Wika
Paraan o paano nag-uusap
Paksa ng pinag-uusapan
Tono ng kausap
Usapang pasalita o usapang pasulat
Paraan o paano nag-uusap
Mga wika ay batay sa larangan na tinatalakay at sa panahon
Paksa ng pinag-uusapan
Nagbabago ang wikanb ginagamit depende sa kausap
Tono ng kausap
Dalawang antas ng wika
Pormal at impormal
Pormal
Pambansa
Pampanitikan
Impormal
Kolokyal
Balbal
Lalawiganin
Bulgar
Mga salita itong kinikilala at ginagamit ng lalimg marami sa mga taong nakakapag-aral
Pormal
Masasabi ring ito’y ang salitang istandardisado
Pormal
Mga salitang ginagamit sa mga aklat pangwika ng mga paaralan.
Pambansa
Ito rin ang salitang itinuturo sa mga paaralan na ginagamit ng pamahalaan sa mga opisyal na pakikipagtalastasan
Pambansa
Mga manunulat ang gumagamit nito sa pag akda nila.
Pampanitikan
Mga salitang karaniwang may matayog, masining at matalimna kahulugan
Pampanitikan
Mga salitang makukulay din ito
Pampanitikan
Mga salitang pang araw-araw na gamit sa pakikipagtalastasan ng mga tao.
Impormal na paggamit
Taglish
Kolokyal
Kasama rito ang mga salitang pinapili o pinaikling pinagsamang dalawang salita
Kolokyal
Impornal halimbawa Nasan San Mayroon Meron Sabi niya Aniya Tayo na Tena Hintay ko (teka) Winika ko (ikako) Paano (pano) Kailan (kelan)
Kolokya
Nagmula ang mga salitang ito sa mga pangkat-pangkat at ginagawa nilang sariling codes.
Balbal
Mababang uri ito ng salita at mga kasapi lamang ng pangkat ng nakakaunawa sa mga salita nila
Balbal
Slang ang katumbas nito sa Ingles
Balbal
Talasalitaang pandiyalekto ito
Lalawiganin
Ginagamit na mga salita sa mga tiyak o particular na pook o lalawigan lamang
Lalawiganin
Nakilala rin ito sa kakaobang tono o punto
Lalawiganin
Mga salitang magakit pakinggan
Bulgar
Deadball
Deadboll
Security
Sikyu
Kalbo
Bokal
Amerikano
Kano
Sigarilyo
Yosi
Bagito
Baget
Pulis
Lespu
Original
Orig
Bakla
Jokla
Bata
Latab
Halimbawa: ang ngiyaw ng pusa, tilaok ng manok, lagaslas ng tubig sa ilog at iba pa
Teoryang bow-wow
Halimbawa: Tunog ng kampana, tiktak ng orasan, langitngit ng kawayan, talbog ng bola
Teoryang Ding-dong
Natuto raw tayo mangusao dahil sa damdaming ating nais ipahayag tulad ng galit, saya, lungkot, tawa, inis
Teoryang pooh-pooh
Nabuo ni Noir, isang iskolar noong ika-19 na dantaon
Teoryang Yo-he-ho
Nagwika ay nagmuka sa mga ingay na na nalilikha ng mga taong magkatuwang sa kanilang pagtatrabaho
Teoryang Yo-He-Ho
Nakatuon na pwersang pisikal na tao
Teoryang Yo-He-Ho
It ay galing sa salitang Pranses na nangangahulugang “paalam”
Teoryang Ta-Ta
Ang kampas ng kamay ng tao na kanyang ginagawa sa bawat partikular na okasyon ay sinusundan ng pagtaas at pagbaba ng dila
Teoryang Ta-ta
Ang wika ay ang ugat sa mga tunog na nalikha ng mga sinaunang tao mula sa ritwak at dasal
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Ihatag
Ibigay
